De Vlaamse Landbouwconjunctuurindex

Transcriptie

1 De Vlaamse Landbouwconjunctuurindex Methodologie en Resultaten enquête voorjaar 2007 Juni 2007 Bas Leen, Van Gijseghem Dirk VLAAMSE OVERHEID Beleidsdomein Landbouw en Visserij Afdeling Monitoring en Studie (AMS) Koning Albert II laan 35, bus Brussel

2 De Vlaamse Landbouwconjunctuurindex, Methodologie en Resultaten enquête voorjaar 2007 Auteurs (AMS) Bas Leen, Van Gijseghem Dirk Download PDF-document: Paper, 19 blz Korte samenvatting in enkele alinea s. De eerste Vlaamse Landbouwconjunctuurindex De landbouwsector maakt de laatste jaren een stapsgewijze professionalisering door. Hierdoor werd de nood gevoeld om, gelijkaardig aan de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België, een conjunctuurindex voor de Vlaamse land- en tuinbouw te ontwerpen. Deze landbouwconjunctuurindex is opgesteld door de afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij. Met deze conjunctuurindex kan de sector beschikken over een snel instrument om de schommelingen in de economische activiteit te meten en de toekomstige evolutie van de economie in te schatten. Methodologie Begin 2007 werd een enquête verspreid onder de landbouwers verbonden aan het Landbouw Monitorings Netwerk (747 representatieve land- en tuinbouwbedrijven). De resultaten van de enquête vormen de basis voor de bepaling van de Landbouwconjunctuurindex. Deze conjunctuurindex zal vanaf nu halfjaarlijks worden berekend en een maat zijn voor de economische situatie en verwachte evolutie binnen de land- en tuinbouwsector. De resultaten van de conjunctuurindex kunnen worden weergegeven voor de gehele sector en tevens volgens de deelsectoren, de grootte van de bedrijven of de leeftijd van de bedrijfsleider. De berekening van de conjunctuurindex gebeurt aan de hand van de antwoorden op enquêtevragen over de huidige en te verwachten omzet, productie, personeelsinzet en prijzen. Naast deze enquêtevragen worden ook vragen gesteld over belemmeringen die de sector ondervindt en geplande investeringen op het bedrijf. Resultaten Landbouwconjunctuurindex voorjaar 2007 De waarde van de eerste Landbouwconjunctuurindex (voorjaar 2007) bedraagt +. Deze index is het resultaat van een positieve inschatting door de sector van de evolutie van 2006 ten aanzien van 2005, een iets mindere tevredenheid van de eigen situatie en een eerder negatieve inschatting van de toekomstige evolutie. Gemengde bedrijven hebben de meest positieve index en kijken de toekomst ook positief tegemoet. De rundveebedrijven hebben de minst positieve index van de gehele sector en de intensieve veeteelt heeft een erg negatieve toekomstvisie. De conjunctuurindex stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt. De grote bedrijven zijn duidelijk positief zowel over de huidige situatie als over de toekomst. 2

3 Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt de index af. Hoe hoger de leeftijd hoe somberder de toekomst wordt gezien. Een kwart van de landbouwers zegt geen belemmeringen te ondervinden. De meest voorkomende belemmeringen zijn beperkingen opgelegd door regelgeving en financiële tekorten. Hoewel de verwachtingen naar de toekomst eerder pessimistisch zijn, wordt er toch door bijna de helft (48%) van de landbouwers een investering gepland, voornamelijk in werktuigen en machines of gebouwen. Voornamelijk de grote bedrijven en de jonge landbouwers zijn van plan te investeren. De kleine bedrijven, de akkerbouwsector en de intensieve veehouderij hebben minder investeringsplannen. Beschikbaarheid: downloadbaar in PDF-formaat Bestellingen: Afdeling Monitoring en Studie Koning Albert II laan 35, bus Brussel Tel: 02/ Fax: 02/ Vermenigvuldiging of overname van gegevens zijn toegestaan mits expliciete bronvermelding: Bas L. & Van Gijseghem D. (2007) De Vlaamse Landbouwconjunctuurindex, methodologie en resultaten enquête voorjaar 2007, Beleidsdomein Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap 3

4 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Methodologie Steekproef Enquêtevragen Verwerking van de enquête Resultaten conjunctuurenquête voorjaar De Vlaamse landbouwconjunctuurindex Conjunctuurindex per deelsector Conjunctuurindex in relatie tot de grootte van het bedrijf Conjunctuurindex in relatie tot de leeftijd van de bedrijfsleider Belemmeringen Aankoopprijzen en Investeringen Conclusies Literatuurlijst Bijlage 1: De vragenlijst Bijlage 2: De productierichtingen volgens het Informatienet voor Landbouwbedrijven (ILB)

5 1 Samenvatting De landbouwsector maakt de laatste jaren een stapsgewijze professionalisering door. Hierdoor werd de nood gevoeld om, gelijkaardig aan de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank van België, een conjunctuurindex voor de Vlaamse land- en tuinbouw te ontwerpen. Deze landbouwconjunctuurindex is opgesteld door de afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij. Met deze conjunctuurindex kan de sector beschikken over een snel instrument om de schommelingen in de economische activiteit te meten en de toekomstige evolutie van de economie in te schatten. Begin 2007 werd een conjunctuurenquête verspreid onder de landbouwers verbonden aan het Landbouw Monitorings Netwerk. De resultaten van de enquête vormen de basis voor de bepaling van de landbouwconjunctuurindex. Deze conjunctuurindex zal vanaf nu halfjaarlijks worden berekend en zijn evolutie zal een maat zijn voor de economische situatie en verwachte evolutie van de land- en tuinbouwsector. De bevraagde landbouwers zijn een representatieve steekproef voor de gehele sector. Dit laat toe om de resultaten weer te geven voor de gehele sector en tevens volgens de deelsectoren, de grootte van de bedrijven of de leeftijd van de bedrijfsleider. Voor de berekening van de conjunctuurindex werden economische vragen gebruikt over de omzet, productie, personeel en prijzen. De verwerking zelf gebeurde door voor iedere vraag het saldo te nemen van de landbouwers dat een stijging heeft aangekruist en het percentage dat een daling heeft aangegeven. De globale landbouwconjunctuurindex werd vervolgens berekend als het rekenkundige gemiddelde van deze saldo s. Naast de berekening van de conjunctuurindex werden ook vragen geanalyseerd over geplande investeringen, aankoopprijzen en belemmeringen. De conclusies uit deze eerste berekening van de landbouwconjunctuurindex zijn in het kort de volgende. De eerste conjunctuurindex voor de landbouwsector afgenomen in de eerste helft van 2007 bedraagt +. Deze index is het resultaat van een positieve inschatting van de evolutie van 2006 tav 2005, een iets mindere tevredenheid van de eigen situatie, en een eerder negatieve inschatting van de toekomst. Gemengde bedrijven hebben de meest positieve conjunctuurindex en kijken de toekomst ook positief tegemoet. De rundveebedrijven hebben de minst positieve conjunctuurindex van de gehele sector en de intensieve veeteelt heeft voornamelijk een erg negatieve toekomstvisie. De conjunctuurindex stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt. De grote bedrijven zijn duidelijk positief zowel over de huidige situatie als over de toekomst. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt de index af. Hoe hoger de leeftijd hoe somberder de toekomst wordt gezien. Een kwart van de landbouwers zegt geen belemmeringen te ondervinden. De meest voorkomende belemmeringen zijn beperkingen opgelegd door regelgeving en financiële tekorten. Over de prijzen van landbouwinputs zijn de meningen gelijk; de prijzen van afgelopen jaar zijn erg gestegen en de meesten verwachten dat deze nog verder zullen stijgen in de toekomst. Hoewel er geen positieve verwachtingen zijn naar de toekomst wordt er toch door bijna de helft (48%) van de landbouwers een investering gepland, vooral in werktuigen en machines of gebouwen. Voornamelijk de grote bedrijven en de jonge landbouwers zijn het meest van plan te investeren. De kleine bedrijven, de akkerbouwsector en de intensieve veehouderij hebben duidelijk minder investeringsplannen. 5

6 2 Inleiding Een conjunctuurbarometer is een instrument om de perceptie over de toestand en de vermoedelijke evolutie van de economische activiteit in een land of regio te beschrijven. Binnen de barometers zijn conjunctuurenquêtes een snel instrument om schommelingen in de economische activiteit te meten en om de toekomstige evolutie van de economie in te schatten. Bij de Nationale Bank van België wordt sinds jaren een maandelijkse enquête afgenomen bij de handel, de verwerkende nijverheid en de bouw. Barometers die zich specifiek uitspreken over de landbouwsector zijn tot nu toe in Vlaanderen onbestaand. Daarom werd deze conjunctuurbarometer ontwikkeld specifiek voor de Vlaamse land- en tuinbouwsector om zo inzicht te krijgen in de economische schommelingen, het ondernemersvertrouwen en de geplande investeringen binnen deze sector. 3 Methodologie De bedoeling is om een instrument te ontwerpen dat op regelmatige basis het economische klimaat voor de verschillende subsectoren in de land- en tuinbouw meet. Een representatieve doelgroep zal bevraagd worden over zijn economische situatie, ondernemersvertrouwen en het geplande investeringsgedrag. De representatieve steekproef zal ook toelaten om de resultaten weer te geven voor zowel de gehele sector als voor specifiek de deelsectoren of bepaalde klassen van bedrijven (grote, kleine) of bedrijfsleiders (leeftijd). Een bevraging in het kader van de conjunctuurbarometer zal om de 6 maanden gebeuren. Na enkele jaren zal de bekomen conjunctuurindex uitgezet kunnen worden in de tijd wat de conjunctuurschommelingen zal kunnen weergeven Steekproef De steekproef bestaat uit de landbouwers die deelnemen aan het Landbouw Monitorings Netwerk (LMN). Deze steekproef is representatief voor de sector en omvat 747 land- en tuinbouwbedrijven verspreid over Vlaanderen. Het LMN wordt beheerd door de afdeling Monitoring en Studie van het Departement Landbouw en Visserij. Binnen de steekproef kunnen de bedrijven geclusterd worden volgens productierichting, grootte en de leeftijd van de bedrijfsleider. Productierichtingen De productierichtingen zijn gebaseerd op de Europese typologie gebruikt in het Informatienet voor Landbouwbedrijven (ILB). De volgende deelsectoren werden weerhouden voor clustering van de resultaten van deze enquête Deelsectoren Productierichtingen Aantal geënquêteerde bedrijven 1. Akkerbouw 1000, Tuinbouw 3. Rundveesector 4. Intensieve veeteelt 5. Gemengde bedrijven 2010; 2020; 2030; 3200; 3400; ; 4120; 4200; 4300; 4400; ; ; ; 7200; ; : 8200; 129 Totaal 747 6

7 Grootte van de bedrijven Als economische dimensie wordt de eenheid Vlaamse Standaard Grootte Eenheid (VGE) gebruikt. Deze VGE is gebonden aan het concept brutostandaardsaldo en heeft een waarde van Euro 1. Er werden drie klassen van economische dimensies weerhouden voor het clusteren van de geënquêteerde bedrijven. Vlaamse Standaard Grootte Eenheid Economische dimensie Aantal geënquêteerde bedrijven 0 tot 15 VGE klein tot 25 VGE middelgroot 223 meer dan 25 VGE groot 310 Totaal 747 Leeftijd van de bedrijfsleiders De resultaten van de 747 bedrijven werden ook geclusterd naargelang de leeftijd van de bedrijfsleider. Onderstaande leeftijdsverdeling werd gehanteerd. Leeftijd bedrijfsleider Aantal geënquêteerde bedrijven tot 40 jaar tot 50 jaar tot 60 jaar 176 ouder dan 60 jaar 74 Totaal Enquêtevragen De vragenlijsten werden opgesteld naar het voorbeeld van de maandelijkse enquête van de Nationale Bank van België en de Europees geharmoniseerde vertrouwensenquêtes van de Europese Commissie. Uitgangspunten bij het opstellen van de vragen was dat de bevraging op een eenvoudige en snelle manier moet kunnen gebeuren en dat er wordt best gewerkt met kwalitatieve antwoorden (gestegen, gelijk gebleven, gedaald) omdat deze beter te verwerken zijn tot een conjunctuurindex. De vragen voor de berekening van de conjunctuurindex hebben betrekking op de omzet, productie, personeel en prijzen en bevat volgende groepen van vragen; de vergelijking van de huidige economische situatie ten aanzien van vorig jaar de tevredenheid over die economische situatie de verwachtingen naar de toekomst De twaalf vragen voor de berekening van de conjunctuurindex komen uit de drie groepen van vragen hierboven vermeld waarbij binnen de groepen telkens de vragen over de algemene economische toestand, de productiehoeveelheid, de tewerkgestelde personen en de verkoopprijzen werden weerhouden. Verder werden er nog enkele bijkomende vragen gesteld over belemmeringen, het te verwachten investeringsgedrag en de prijzen van de landbouwinputs Verwerking van de enquête De individuele antwoorden uit de conjunctuurenquête worden verwerkt tot indicatoren. Hiervoor wordt het saldo berekend. Het saldo is het verschil tussen het percentages landbouwers dat een stijging 1 voor brutostandaardsaldi gecentreerd op het jaar

8 heeft aangekruist en het percentage dat een daling heeft aangegeven bij een bepaalde vraag. De toegepaste formule voor de berekening van het saldo voor de indicator is; B = (PP+P) (M+MM) Waarbij 100 = PP + P + N + M + MM B= indicator (antwoord op één vraag) PP= percentage landbouwers dat zeer positief antwoordt P = percentage landbouwers dat positief antwoordt N = percentage landbouwers dat neutraal antwoordt M = percentage landbouwers dat negatief antwoordt MM = percentage landbouwers dat zeer negatief antwoordt B kan berekend worden voor het geheel van de steekproef die representatief is voor de landbouwsector of voor een bepaalde groep of subsector van de steekproef. Deze antwoorden kunnen na enkele jaren uitgezet worden tot syntheselijnen per vraag of per deelsector. De toegepaste formule voor de berekening van de globale landbouwconjunctuurindex is een gemiddelde van de verschillende relevante vragen. Hierbij kan a tot x bepalen over welke groep van vragenreeksen het handelt. Landbouwconjunctuurindex = Ba Bx X Deze conjunctuurindex kan berekend worden voor verschillende clusters van antwoorden. Zo kunnen de antwoorden voor verschillende subgroepen van bedrijven worden weergegeven. In het geval van de conjunctuurbarometer voor de landbouw kan dit volgens: - de productierichting - de bedrijfsgrootte - de leeftijd van de bedrijfsleider De index kan ook berekend worden voor bepaalde groepen van vragen. Bij deze enquête is dat voor: - de vergelijking van de huidige economische situatie ten aanzien van vorig jaar (verder vermeld als Evolutie tav vorig jaar ) - de tevredenheid over die economische situatie (verder vermeld als Tevredenheid over de situatie ) - De verwachtingen naar de toekomst (verder vermeld als Toekomstverwachtingen ) Er is voor gekozen om geen zuivering voor de seizoensinvloeden uit te voeren omdat de enquête maar om de 6 maanden wordt uitgevoerd. Dit in tegenstelling tot de enquête van de Nationale Bank die elke maand afgenomen wordt en dus meer invloeden van seizoensschommelingen ondervindt. Als blijkt dat na verloop van een aantal jaren er nogal extreme schommelingen zijn kan overwogen worden om een afvlakking van de reeksen te voorzien. In deel 2 van dit rapport wordt de landbouwconjunctuurindex en de index voor de subgroepen van vragen weergegeven voor de gehele sector. De sector wordt vervolgens in deel 3 tot 5 opgedeeld naar de deelsectoren, de grootte van de bedrijven en de leeftijd van de bedrijfsleider. In deel 6 tot 8 worden de bijkomende vragen geanalyseerd ondermeer over de belemmeringen, de prijsverwachtingen en de investeringen in de toekomst. In het laatste deel ten slotte worden de voornaamste conclusies samengevat. 8

9 4 Resultaten conjunctuurenquête voorjaar De Vlaamse landbouwconjunctuurindex De globale landbouwconjunctuurindex is een samenstelling van de antwoorden op twaalf vragen. Deze vragen kunnen we onderverdelen in de volgende subgroepen: de vergelijking van de huidige economische situatie met vorig jaar (= evolutie tav vorig jaar ) de vergelijking van de huidige economische situatie met de normale situatie (= tevredenheid over de situatie ) de verwachtingen voor de toekomstige economische situatie (= toekomstverwachtingen ) De index kan ook berekend worden voor iedere subgroep apart. Dit geeft dan een idee van de antwoorden op de specifieke vragen binnen de verschillende subgroepen. Zo hebben we de subgroep evolutie tav vorig jaar, de subgroep tevredenheid over de situatie en de subgroep toekomstverwachtingen. Hieronder wordt de conjunctuurindex voor de eerste helft van 2007 weergeven en de index voor de subgroepen van vragen. Figuur 1. De Vlaamse Landbouwconjunctuurindex en de index voor de subgroepen van vragen Vlaamse Landbouw conjunctuurindex Toekomstverwachtingen -1% Tevredenheid over de situatie Evolutie tav vorig jaar 16% -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% Index De Vlaamse landbouwconjunctuurindex staat voor de eerste helft van 2007 op + wat er op wijst dat er 7 percentpunt meer landbouwers positief geantwoord hebben op deze 12 vragen. Kijken we naar de antwoorden op de subgroepen dan kunnen we stellen dat de landbouwers van mening zijn dat 2006 een positief jaar was ten aanzien van 2005 (+16%) maar dat hiermee de tevredenheid van de sector nog niet, in het algemeen, als even positief kan beschouwd worden (+). Naar de toekomst zijn de verwachtingen minder goed (-1%). 9

10 4.2. Conjunctuurindex per deelsector Binnen de geënquêteerde bedrijven werd een opdeling gemaakt naar vijf deelsectoren namelijk; akkerbouw, tuinbouw, rundvee, intensieve veeteelt en de gemengde bedrijven. Figuur 2. De conjunctuurindex voor de verschillende deelsectoren van de land- en tuinbouw Alle sectoren Akkerbouw 9% Tuinbouw 5% Rundvee 4% Intensieve veeteelt 9% Gemengde bedrijven 14% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% Index Figuur 3. De conjunctuurindex en de deelvragen voor de verschillende subsectoren van de land- en tuinbouw Alle sectoren -1% 16% Akkerbouw 2% 9% 15% 15% Tuinbouw -1% 4% 5% 15% Conjunctuurindex Rundvee 4% 1% 2% 9% toekomstverwachtingen Tevredenheid over de situatie Intensieve veeteelt -15% 9% 1 32% evolutie tav vorig jaar Gemengde bedrijven 4% 14% 14% 25% -20% -10% 0% 10% 20% 30% 40% Index 10

11 De gemengde bedrijven hebben de meest positieve conjunctuurindex (14%). Deze wordt opgebouwd door een positief beeld van de evolutie van 2006 ten aanzien van 2005 en een tevredenheid over de eigen situatie (25% en 14%), opvallend is ook dat deze sector de toekomst het meest positief tegemoet kijkt met 4%. Hierna volgt de akkerbouw en de intensieve veeteelt die met 9% beiden een positievere index hebben dan de andere deelsectoren. Bij de akkerbouw is dit voornamelijk te wijten aan een hogere tevredenheid over de eigen situatie (15%) en een iets positievere kijk op de toekomst (2%). Bij de intensieve veeteelt daarentegen is deze index het resultaat van een zeer positieve inschatting van 2006 tav 2005 en een hoge tevredenheid (32% en 1) in combinatie met een zeer somber toekomstbeeld (-15%). De tuinbouwsector heeft een iets minder positieve index dan de rest van de sector (5%) dit vooral door een lagere tevredenheid over de eigen situatie (4%). De rundveesector heeft de minst positieve index van de gehele sector (4%) de evolutie van 2006 ten aanzien van 2005 en de tevredenheid over de eigen situatie is minder positief (9% en 2%) alhoewel er op de vragen over de toekomst toch wel positiever wordt geantwoord dan het gemiddelde over alle sectoren (1%) 4.3. Conjunctuurindex in relatie tot de grootte van het bedrijf Figuur 4 geeft de conjunctuurindex volgens de bedrijfsgrootte. Als indicator voor de bedrijfsgrootte is gekozen voor de economische dimensie Vlaamse Grote Eenheden (VGE). Van 0 tot 15 VGE zijn kleine bedrijven, van 15 tot 25 VGE zijn middelgrote bedrijven en meer dan 25 VGE zijn grote bedrijven. Eén VGE is gelijk aan een brutostandaardsaldo van Euro. Figuur 4. De conjunctuurindex naargelang de grootte van het bedrijf Alle bedrijven Kleine bedrijven 2% Middelgrote bedrijven 6% Grote bedrijven 11% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% Index 11

12 Figuur 5. De conjunctuurindex en de deelvragen naargelang de grootte van het bedrijf -1% Alle bedrijven 16% Kleine bedrijven 2% -2% 3% Conjunctuurindex Middelgrote bedrijven Grote bedrijven -3% 2% 6% 11% 11% 16% 23% Toekomstverwachtingen Tevredenheid over de situatie Evolutie tav vorig jaar -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Index De index stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt. De kleine bedrijven zijn het minst positief. De index ligt slechts op 3% en de toekomst wordt eerder somber ingezien (-2%). De middelgrote bedrijven zijn positiever dan de kleine bedrijven maar toch nog iets minder positief dan de rest van de sector (6%). De meest optimistische, met 11%, zijn ten slotte de grote bedrijven. Zowel de evolutie van 2006 tav 2005 als de tevredenheid over de situatie is positief (23% en 11%) ook de toekomst zien ze positief tegemoet (2%) Conjunctuurindex in relatie tot de leeftijd van de bedrijfsleider Er werden vier klassen van leeftijden weerhouden. Tot 40 jaar, van 41 tot 50 jaar, van 51 tot 60 jaar en ouder dan 60 jaar. Figuur 6. De conjunctuurindex naargelang de leeftijd van de bedrijfsleider Alle leeftijden tot 40 jaar 11% 41 tot 50 jaar 51 tot 60 jaar 5% ouder dan 60 jaar 3% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% Index 12

13 Figuur 7. De conjunctuurindex en de deelvragen naargelang de leeftijd van de bedrijfsleider Alle leeftijden -1% 16% tot 40 jaar 41 tot 50 jaar 51 tot 60 jaar -2% -3% 6% 8% 5% 8% 11% 14% 1 20% Conjunctuurindex Toekomstverwachtingen Tevredenheid over de situatie Evolutie tav vorig jaar ouder dan 60 jaar -5% 3% 6% 12% -10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% Index Het is duidelijk dat de index van de jongeren in de sector veruit het meest positief is. Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt de index af. De jongere landbouwers zijn erg positief over de evolutie van 2006 tav 2005 (20%), zijn matig tevreden over de huidige situatie () en ze zien vooral de toekomst erg positief in (6%) in vergelijking met de rest van de sector. Naarmate de leeftijd stijgt, wordt de index minder positief, zo ook voor de evolutie van 2006 tav De index van vragen over de tevredenheid over de eigen situatie is nagenoeg gelijk voor alle leeftijden. Maar de meest opvallende daling zit in de antwoorden op de toekomstvragen. Hoe hoger de leeftijd hoe somberder de toekomst wordt gezien. 13

14 4.5. Belemmeringen Naast de vraagstelling bedoeld voor de berekening van de conjunctuurindex werd er in de enquête ook gepolst naar de belemmeringen die de landbouwers ondervinden. Figuur 8. Belemmeringen voor de landbouwers % landbouwers 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Geen belemmeringen Gebrek arbeidskrachten Gebrek productiemiddelen Regelgeving Financiële tekorten soorten van landbouwinputs Andere 24% van de landbouwers zegt geen belemmeringen te ondervinden in de bedrijfsvoering. De meest voorkomende belemmeringen zijn beperkingen door regelgeving (45%) gevolgd door financiële tekorten (19%). Opmerkelijk is dat voor de tuinbouw deze verhoudingen anders liggen. In de tuinbouwsector ondervindt 30% geen belemmeringen, de overige worden voornamelijk gehinderd door gebrek aan arbeidskrachten (28%) en financiële tekorten (22%). Ook de grote bedrijven geven tekort aan arbeidskrachten als een belangrijke belemmering aan (21%). Als andere belemmeringen werden ondermeer gebrek aan grond en de hoge energieprijzen geciteerd, maar ook het papierwerk, de gezondheid en leeftijd van de bedrijfleider en het niet hebben van een opvolger Aankoopprijzen en Investeringen Er werden in de enquête ook vragen gesteld naar de huidige en verwachte prijzen voor landbouwinputs en naar de investeringen die de landbouwers plannen te doen. Figuur 10. Prijzen van landbouwinputs percentpunt meeraangave 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 61% 58% Algemeen Voeders, mest 86% 84% 75% 76% Machines 60% 60% 22% 11% Grond Quota en rechten soorten van landbouwinputs Evolutie prijzen landbouwinputs tav vorig jaar Verwachtingen prijzen landbouwinputs In het algemeen zien we dat volgens de landbouwers de prijzen voor de meeste landbouwinputs in 2006 ten aanzien van 2005 gestegen zijn en dat verwacht wordt dat ze ook in de toekomst nog gaan stijgen. Dit geldt minder voor de prijzen voor quota en rechten, maar toch nog 11 percentpunt meer landbouwers denken dat de aankoopprijzen van quota en rechten zullen stijgen. Deze prijsverwachtingen zijn over de sectoren, grootte en leeftijd gelijk. Over het algemeen plant 48% van de landbouwers investeringen in De kleine bedrijven hebben duidelijk minder plannen om te investeren (35%). Bij de grote bedrijven daarentegen zijn er 59% landbouwers van plan om te investeren in het komende jaar. Binnen de deelsectoren worden de minste investeringen gepland in de akkerbouw (36%) en de intensieve veehouderij (40%), de meeste in de gemengde bedrijven (53%). Het zijn ook voornamelijk de jongere landbouwers die meer investeren (59%) dan de landbouwers ouder dan 60 jaar (34%) Figuur 11. Geplande investeringen 14

15 De investeringen worden voornamelijk gepland voor de aankoop van werktuigen of machines en gebouwen. Binnen de andere investeringen werden de volgende investeringen het meest vermeld; energiebesparende of energieleverende technieken (WKK, Bio-gas, zonnepanelen) en heraanplanting. % landbouwers 25% 21% 20% 20% 15% 12% 10% 5% 0% Werktuigen of machines Gebouwen Installaties Quota en rechten 8% 3% Grond Verbreding/diversificatie 5% Anderen soorten van investeringen 15

16 5 Conclusies De eerste conjunctuurindex voor de landbouwsector afgenomen in de eerste helft van 2007 bedraagt +. Deze index is het resultaat van een positieve inschatting van de evolutie van 2006 tav 2005 (+16%), een iets mindere tevredenheid van de eigen situatie (+) en een eerder negatieve inschatting van de toekomst (-1%). Gemengde bedrijven hebben de meest positieve conjunctuurindex (14%) en kijken de toekomst ook positief tegemoet (4%). De intensieve veeteelt heeft een erg negatieve toekomstvisie (-15%). Rundveebedrijven hebben de minst positieve conjunctuurindex van de gehele sector (4%) alhoewel ze over de toekomst licht positief zijn (1%). De kleine bedrijven zijn minder positief dan de rest van de sector. De conjunctuurindex stijgt naarmate de bedrijfsgrootte toeneemt. De grote bedrijven zijn duidelijk positief zowel over de evolutie van 2006 tav 2005 (23%) als over de toekomst (2%). De index van de jonge landbouwers is erg positief (11%). Naarmate de leeftijd toeneemt, neemt de index af. De meest opvallende daling zit in de antwoorden op de toekomstvragen. Hoe hoger de leeftijd hoe somberder de toekomst wordt gezien. Een kwart van de landbouwers zegt geen belemmeringen te ondervinden. De meest voorkomende belemmeringen zijn beperkingen door regelgeving en financiële tekorten. Over de prijzen van landbouwinputs zijn de meningen gelijk; de prijzen van afgelopen jaar zijn erg gestegen en de meesten verwachten dat deze nog verder zullen stijgen in de toekomst. Dit geldt niet voor de prijzen voor quota en rechten waarvan beduidend minder landbouwers een stijging verwachten. Hoewel er geen positieve verwachtingen zijn naar de toekomst wordt er toch door 48% van de landbouwers een investering gepland, voornamelijk in werktuigen en machines of gebouwen. Voornamelijk de grote bedrijven (59%) en de jonge landbouwers (59%) zijn het meest van plan te investeren. De kleine bedrijven, de akkerbouwsector en de intensieve veehouderij hebben duidelijk minder investeringsplannen. 16

17 Literatuurlijst De Becker Roger, Plan van steekproeftrekking voor het Vlaamse netwerk van landbouwboekhoudingen voor het boekjaar 2007, AMS, Brussel. Deutscher Bauernverband, Agrar barometer, website DBV. D Hooghe Joost, Literatuurstudie van de conjunctuurbarometer, CLE EC, The joint harmonised EU programme of Business and consumer Surveys Users guide DG Economic and financial affairs EC, Methodological changes of the economic sentiment indicator: inclusion of the survey and overall streamlining of its calculation. DG Economic and financial affairs Nationale Bank van België, Economisch tijdschrift jaargang 6, augustus 2000 Nationale Bank van België, Vernieuwing van de synthetische conjunctuurcurve overdruk van Tijdschrift van de nationale bank van België LXVe jaargang, deel II, nr 2-3, augustus-september 1990 blz Nationale Bank van België, Verjonging van de synthetische curve van de voornaamste gegevens van de maandelijkse conjunctuurtest van de nationale bank, Tijdschrift van de nationale bank van België, jaargang 58, deel 2, nr 3, september 1983, blz 3 31 Nationale Bank van België, Synthethische curve van de voornaamste gegevens van de maandelijkse conjunctuurtest van de Nationale Bank, Tijdschrift van de nationale bank van België, jaargang 47, deel 2, nr. 4, oktober 1972, blz 3 11 Put Jochen, Een performantiestudie van de Europese conjunctuurbarometer Eurocoin. KULeuven, eindverhandeling 17

18 Bijlage 1: De vragenlijst Bedrijfsnummer: De antwoorden worden vertrouwelijk behandeld Departement Landbouw- en Visserij Afdeling Monitoring en Studie Conjunctuuronderzoek bij de land- en tuinbouw Vragen met betrekking tot het bedrijf 1. Globaal genomen is de economische situatie van uw bedrijf in 2006 in vergelijking met 2005 Sterk gestegen Licht gestegen Gelijk gebleven Januari 2007 Licht gedaald Sterk gedaald 2. Is de productie van uw bedrijf in 2006 in vergelijking met Is het aantal personen, inbegrepen de bedrijfsleider, dat meewerkt in uw bedrijf in 2006 in vergelijking met Hoe ontwikkelde zich de aankoopprijzen van landbouwbenodigdheden in 2006 in vergelijking met 2005, voor veevoeders, pesticiden, kunstmest Machines Gronden Quota en rechten 5. Hoe ontwikkelde zich de verkoopprijzen van je producten in 2006 in vergelijking met 2005? Globale beoordeling van het bedrijf en het beleid 6. Globaal genomen dient de economische situatie van uw bedrijf gedurende 2006 beschouwd te worden als Veel beter dan normaal Eerder beter dan normaal Normaal Eerder slechter dan normaal Veel slechter dan normaal 7. De productie van uw bedrijf gedurende 2006 dient beschouwd te worden als 8. De vraag naar uw producten gedurende 2006 kan beschouwd worden als 9. Bent u tevreden over het huidige beleid, meer specifiek het: Landbouwbeleid Helemaal tevreden Eerder tevreden neutraal Eerder niet tevreden Helemaal ontevreden Milieubeleid 18

19 Belemmeringen van uw bedrijf 10. Welke zijn de bijzonderste factoren die momenteel uw activiteit belemmeren: Geen Gebrek aan arbeidskrachten Gebrek aan voldoende productiemiddelen Beperkingen van overheidswege opgelegd Financiële belemmeringen Andere Specifieer Vooruitzichten voor het volgende jaar 11. Verwacht u dat globaal genomen de economische situatie van uw bedrijf voor 2007 zal Sterk toenemen Licht toenemen Onveranderd blijven Licht afnemen Sterk afnemen 12. Verwacht u dat de productie van u bedrijf voor 2007 zal 13. Verwacht u dat het aantal personen dat meewerkt in het bedrijf voor 2007 zal 14. Hoe verwacht u dat de aankoopprijzen in het volgende jaar zullen evolueren voor veevoeders, pesticiden, kunstmest Machines Gronden Quota en rechten 15. Verwacht u dat de verkoopprijzen voor 2007 zullen 16. Verwacht u dat de vraag naar uw product(en) in het volgende jaar zal 17. Verwacht u dat het toekomstige beleid een positieve, negatieve of neutrale invloed zal hebben op uw bedrijfsvoering voor het landbouwbeleid Erg positief Licht positief Neutraal Licht negatief Erg negatief het milieubeleid 19

20 Vooruitzichten op investeringen voor de volgende zes maanden 18. Zullen er in u bedrijf in 2007 bepaalde investeringen gedaan worden 19. Indien ja, over welk soort investeringen gaat het hier Vervangingsinvesteringen Nieuwe of uitbreidingsinvesteringen 20. Over welke specifieke investeringen gaat het? Werktuigen of machines Gebouwen Installaties Quota / rechten Grond Verbreding, diversificatie Anderen Specifieer. Ja Neen Toelichting bij de vragenlijst: Gelieve elk half jaar te antwoorden op álle vragen. Economische situatie van uw bedrijf: geef uw oordeel over de evolutie van de algemene financiële situatie en de concurrentiepositie van uw bedrijf Productie: Productie in volume. De hoeveelheid geproduceerd gedurende dat jaar, bv aantal liters, ton of aantallen dieren. Tewerkgesteld personeel : alle meewerkende personen, inbegrepen de bedrijfsleider zelf. Het inschakelen van een deeltijdse kracht naar een voltijdse dient gezien te worden als een stijging van de tewerkstelling en het omgekeerde als een daling van de tewerkstelling. Belemmeringen van uw activiteit: Geef aan welke de bijzonderste oorzaken zijn die momenteel uw activiteit beperken. Indien er geen belemmeringen zijn, kruis dan geen aan. 20

21 Bijlage 2: De productierichtingen volgens het Informatienet voor Landbouwbedrijven (ILB). CODE BEDRIJFSTYPE 1000 Gespecialiseerde akkerbouwbedrijven 4110 Gespecialiseerde melkveebedrijven 4120 Gespecialiseerde melkveebedrijven met jongvee (melkvee,matig gespecialiseerd) 4200 Gespecialiseerde runderjong- en mestveebedrijven 4300 Rundveebedrijven: melk-, jong- en mestvee gecombineerd (gemengd rundvee) 4400 Graasdierbedrijven :schapen, geiten en andere 5010 Gespecialiseerde varkensbedrijven Gespecialiseerde pluimveebedrijven + veredelingsbedrijven met diverse productcombinaties 6000 Bedrijven met combinaties van gewassen 7100 Bedrijven met veeteeltcombinaties, accent op graasdieren 7200 Bedrijven met veeteeltcombinaties, accent op veredeling Bedrijven met combinaties van akkerbouw en melkvee Bedrijven met combinaties van akkerbouw met graasdieren andere dan melkvee 8200 Bedrijven met diverse gewassen- en veeteeltcombinaties (akkerbouw met voornamelijk varkenshouderij) 2010 Bedrijven met groenteteelt 2020 Bedrijven met bloementeelt 2030 Bedrijven met combinaties van groenten en bloemen incl. type 2033 champignonbedrijven 3200 Bedrijven met fruitteelt 3400 Bedrijven met overige teelten 21