Voeding bij borstkanker

Transcriptie

1 Voeding bij borstkanker

2 Inhoud 1. Voeding bij chirurgie 4 2. Voeding bij chemotherapie 4 1. Misselijkheid en braken 2. Ontsteking van het slijmvlies 3. Afkeer voor bepaalde voeding 4. Smaak- en reukstoornissen 5. Onbedoeld gewichtsverlies 6. Gewichtstoename 7. Osteoporose 3. Voeding bij radiotherapie 8 4. Voeding bij hormoontherapie 9 Bij gewichtstoename Algemene tips (ook aanbevelingen ter preventie van herval) Algemene tips bij een verhoogde eetlust 5. Algemeen overzicht 11 2 AZ Delta Deze uitgave mag in zijn geheel noch gedeeltelijk worden gekopieerd, of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

3 Beste patiënt in deze brochure bieden we u tips aan bij de voeding bij de verschillende stappen in uw behandeling van borstkanker. De diëtisten 3

4 1 Voeding bij chirurgie De ingreep vindt niet plaats in de gebieden die betrokken zijn bij uw voedselinname of voedselverwerking. Hierdoor treden doorgaans geen voedingsproblemen op. Voedingsaanpassingen zijn hier dan ook niet noodzakelijk. 2 Voeding bij chemotherapie De klachten kunnen variëren afhankelijk van de gegeven kuur en de dosering. Bijwerkingen op voedingsgebied kunnen zijn: 1. Misselijkheid en braken 2. Ontsteking van het slijmvlies 3. Afkeer voor bepaalde voeding 4. Smaak- en reukstoornissen Als u 1 van bovenstaande klachten ervaart, vraag naar een diëtiste. De meeste klachten verdwijnen enkele weken na de behandeling. Smaak- en reukstoornissen kunnen langer blijven aanhouden tot een tijd na de behandeling. 5. Onbedoeld gewichtsverlies Onbedoeld gewichtsverlies bij chemotherapie kan verschillende oorzaken hebben. Bijwerkingen kunnen leiden tot een verminderde voedingsinname en/of verhoogde verliezen. Spanningen en vermoeidheid kunnen de voedingsinname nadelig beïnvloeden. 4

5 LET OP. Na het beëindigen van de chemotherapie kan ongewenst gewichtsverlies gemakkelijk omslaan in onbedoelde gewichtstoename. Vooral wanneer een energierijk dieet te lang wordt voortgezet. Tijdens uw behandeling kan worden aangeraden om een energierijk dieet te volgen na een verminderde voedselinname en/of een dalend lichaamsgewicht. Wanneer de behandeling stopt en / of de voedselinname en/of het gewicht stabiliseert, is het aangewezen om te stoppen met het energierijk dieet. Dit om een sterke (ongewenste) gewichtstoename te voorkomen. U volgt dan opnieuw een gewone, gezonde voeding op basis van uw persoonlijk energieverbruik. U kunt hiervoor raad vragen aan uw diëtiste. 6. Gewichtstoename De meeste gewichtstoename treedt op in het eerste jaar na diagnose. De gewichtsstijging bij chemotherapie wordt vooral gekenmerkt door een toename van vetmassa. Dit terwijl de spiermassa afneemt of gelijk blijft. Bij gezonde vrouwen komt deze vorm van gewichtstoename ook voor bij het ouder worden, alsook tijdens de menopauze. Bij patiënten met borstkanker treden deze veranderingen in zowel lichaamsgewicht als lichaamssamenstelling in versneld tempo op. Hoewel de oorzaak nog niet geheel duidelijk is, lijken volgende zaken een rol te spelen: leefstijlveranderingen: minder beweging, meer drang naar voeding, meer drang naar zoete voeding. type behandeling, bijvoorbeeld hormoontherapie. effecten van de therapie: het optreden van de menopauze. 5

6 Bij gewichtstoename is er sprake van een positieve energiebalans (energie-inname is groter dan het energieverbruik). Het is niet uit te sluiten dat nietbeïnvloedbare factoren zoals de behandeling en/of de menopauze de hoofdoorzaak zijn van een positieve energiebalans. Dat maakt afvallen sowieso veel moeilijker! Dit betekent dat u tijdens of na uw behandeling soms minder moet gaan eten dan u voor uw behandeling gewoon was om niet tot gewichtstoename te komen. 7. Osteoporose De chemotherapie gaat gepaard met een afname van de oestrogeenproductie (oestrogeen heeft een positief effect op de botdichtheid). Dit leidt tot een afname van de botdichtheid. Naast chemotherapie kunnen ook het verwijderen van de eierstokken en hormoontherapie het risico op botverlies vergroten. Beweging en een voeding die voldoende calcium en vitamine D bevat zijn van invloed op een goede botdensiteit. Aanbeveling calcium: mg per dag. Voedingsmiddelen rijk aan calcium: VOEDING PORTIE CALCIUM % ADH* Zuivel Melk 1 glas ( mg 31% ml) Sojamelk 1 glas ( mg 30% verrijkt met calcium ml) Yoghurt 1 schaaltje (150 g) 225 mg 23 % 6

7 VOEDING PORTIE CALCIUM % ADH* Sojadessert 1 schaaltje 180 mg 18% verrijkt met calcium (150 g) Kaas 1 snede ( mg 16% g) Tofu 1 snede ( mg 14% g) Groenten Kolen 200 g mg 25 36% (boerenkool chinese kool - Rucola rauw 50 g 136 mg 14% Broccoli 200 g 66 mg 7% gekookt Fruit Bramen 125 g 75 mg 8% Gedroogd 20 g 32 mg 3% fruit Noten Amandelen 25 g 71 mg 7% Hazelnoten 25 g 50 mg 5% Pistache noten 25 g 32,5 mg 3,7% (*) Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid: mg calcium 7

8 Een alternatief voor melkproducten is om te kiezen voor dezelfde soort producten maar dan op plantaardige basis (sojaproducten, melkdranken op basis van granen, melkdranken op basis van noten ). Plantaardige producten zijn van nature arm aan calcium, maar kunnen worden verrijkt met calcium en vitamine D tot op hetzelfde niveau als gewone melkproducten. De hoeveelheid calcium die wordt opgenomen door het lichaam is sterk afhankelijk van vitamine D. Zonder vitamine D kan calcium nauwelijks worden opgenomen in de botten. Vitamine D wordt gevormd door UV-straling op onze huid. Naast de productie van vitamine D door zonlicht kan vitamine D ook opgenomen worden met de voeding. Voedingsmiddelen rijk aan vitamine D: vette vis (zalm, forel, haring, rolmops ) visolie ei lever Daarnaast worden zuivelproducten, bak- en braadproducten verrijkt met vitamine D. 3 Voeding bij radiotherapie Radiotherapie zou uw voedingstoestand niet mogen beïnvloeden. Er treden geen bijwerkingen op die uw voedingsinname beïnvloeden. De afvalproducten van de bestraling zouden wel zo snel mogelijk uit uw lichaam verwijderd moeten worden. Hiervoor is het belangrijk om voldoende te drinken, namelijk 2 liter vocht per dag. 8

9 4 Voeding bij hormoontherapie Het hormoon oestrogeen heeft normaal een remmende werking op de eetlust, de voedselinname, de ontwikkeling van overgewicht en stimuleert het energieverbruik. De hormoontherapie is echter gericht op een vermindering van de productie en de werking van oestrogeen. Mogelijk draagt hormonale therapie via deze weg dus bij tot onbedoelde gewichtstoename en een veranderde lichaamssamenstelling. Bij gewichtstoename Bij training en beweging gericht op verbeteren van de spiermassa kan de lichaamssamenstelling gunstiger worden. Een energiebeperkt dieet. Vraag hierbij raad aan uw diëtiste. Algemene tips (ook aanbevelingen ter preventie van herval) Streef naar een gezond gewicht, maar vermijd ook ondergewicht. Het verkrijgen of behouden van een gezond gewicht is één van de belangrijkste manieren om het risico op kanker te verlagen. Er wordt geadviseerd om te zorgen voor zo weinig mogelijk lichaamsvet, bij een lichaamsgewicht binnen de normale spreiding. Er moet gestreefd worden naar een BMI tussen 20 en 25 kg/m². Probeer in de mate van het mogelijke te bewegen, in het huishouden en daarbuiten: neem de trap, gebruik de fiets.. Drink dagelijks voldoende water (1,5 tot 2l), maar wees matig met alcohol en suikerhoudende dranken. Beperk de consumptie van calorierijk of vetrijk voedsel. Kies voor magere of halfvolle producten. Kies dagelijks voor veel groenten (300 g.), fruit (2-3 stuks), volkorenproducten en peulvruchten en varieer zoveel mogelijk. 9

10 Beperk de consumptie van bewerkt vlees en vleeswaren. Rood vlees wordt bij voorkeur beperkt tot max. 500 g /week. Verkies 2x/week vis en minstens 2x/week gevogelte. Beperk de consumptie van zout en met zout (natrium) bewerkt voedsel. Probeer nooit een maaltijd over te slaan. Gebruik liever 4 tot 6 kleine maaltijden per dag in plaats van 3 grote. Vertrouw niet op voedingssupplementen als bescherming tegen kanker. Algemene tips bij een verhoogde eetlust Kies als tussendoortje bij voorkeur voor laagcalorische tussendoortjes zoals fruit, magere melkproducten, een sneetje brood, een toastje met magere kaas, een vezelrijke koek (Granny, Belvita, Special K, rijstwafel ), magere groentensoep Verspreid de maaltijden over de dag, eet geen te grote porties. Drink veel water, thee, koffie zonder suiker. Ter afwisseling mag u per dag tot max. 0,5 l. light frisdrank drinken. Vezelrijke voeding verzadigt snel. Kies daarom voor volkorenbrood, zilvervliesrijst, volkorenpasta, groenten en fruit. Deze voedingsmiddelen zijn rijk aan vezels en arm aan calorieën. Ga aan tafel zitten als u wat eet, neem er de tijd voor en eet niet te snel. Zo voelt u beter of u verzadigd bent en zult u minder snel te veel eten. Hoewel u meer op uw voeding let en meer gaat bewegen, kan het zijn dat u alsnog aankomt. Dit is een vervelend effect van de behandeling. Helaas helpt de aanpassing van uw eet- en beweegpatroon niet altijd voldoende. Dit kan zeer frustrerend zijn. Besef wel dat wanneer u niet zou letten op het volgen van een gezond voedingspatroon met aandacht voor voldoende lichaamsbeweging, uw gewichtstoename veel groter zou kunnen zijn. 10

11 5 Algemeen overzicht 11

12 Contact Dieetafdeling CAMPUS BRUGSESTEENWEG e dietisten.brug@azdelta.be CAMPUS WESTLAAN e dietisten.west@azdelta.be CAMPUS WILGENSTRAAT e dietisten.wilg@azdelta.be CAMPUS MENEN e dietisten.menen@azdelta.be CAMPUS TORHOUT e dietisten.torhout@azdelta.be Bron: dieetafdeling, 15 maart 2019 AZ Delta Rode-Kruisstraat 20, 8800 Roeselare t e info@azdelta.be w NL