7,2. Samenvatting door een scholier 2770 woorden 18 februari keer beoordeeld. Kern van de economie. Hoofdstuk 4: Ondernemingen 4.

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2770 woorden 18 februari ,2 20 keer beoordeeld Vak Methode Economie Kern van de economie Hoofdstuk 4: Ondernemingen 4.1 Arbeidsproductiviteit - de productie per werker per periode Transactiekosten - de kosten van het ruilverkeer, deze worden zo laag mogelijk gehouden door bijv. het organiseren van markten en het in dienst nemen van vast personeel Specialisatie - versmallen bedrijfskolom, op drie manieren: -externe arbeidsverdeling, de een maakt schoenen, ander radioapparatuur -interne arbeidsverdeling, de ene werknemer is directeur, de ander is boekhouder -geografische arbeidsverdeling, arbeidsverdeling tussen landen en regio's, in Spanje zijn er sinaasappelkwekers, in Nederland bollenkwekers 4.2 Bedrijfskolom - de weg van oerproducent naar consument, tussen elke geleding/bedrijfstak zit een markt Integratie verkorting bedrijfskolom richting oerproducent (achterwaarts) of consument (voorwaarts) Differentiatie - een extra geleding/bedrijfstak in de bedrijfskolom Parallellisatie - activiteiten uit een aanverwante bedrijfskolom erbij doen. Dit kan leiden tot branchevervaging, bijv in warenhuizen. 4.3 en 4.4 Indelen ondernemingen -het product of de producten die zij voortbrengen -de eigendom en aansprakelijkheid -particuliere of staatseigendom -de omvang Indeling naar product Primaire sector - ondernemingen die hun producten vrijwel rechtstreeks van de natuur krijgen, bijv. boeren Secundaire sector - alle industriële ondernemingen, bijv. de suikerfabriek Pagina 1 van 12

2 Tertiaire sector - de commerciële dienstverlening, bijv. een hotel Quartaire sector - de niet-commerciële dienstverlening, bijv. bejaardenzorg Indeling naar eigendom en aansprakelijkheid Eenmanszaak - De eigenaar is met zijn hele vermogen aansprakelijk voor de schulden van de onderneming. Ook privé-bezit kan worden overgenomen als hij schulden niet kan betalen Vennootschap onder firma - 2 of meer mensen hebben gezamenlijk leiding en eigendom. Ze zijn allemaal met hun privé-vermogen aansprakelijk voor schulden Commanditaire vennootschap - Beherende en de stille vennoten. De beherende heeft de leiding en is met zijn privé-vermogen aansprakelijk voor schulden. De stille alleen met het geld dat hij in de onderneming steekt. NV - Eigenaars zijn de aandeelhouders. De aandelen van een NV zijn vrij verhandelbaar op de effectenbeurs. BV - Een BV heeft een (vaak) kleine groep aandeelhouders en kan niet op de beurs worden verkocht. Coöperatieve vereniging - Een groep ondernemers is gezamenlijk eigenaar van een onderneming. Leden zijn alleen aansprakelijk voor bedrag van deelname in de vereniging. De Raad van Commissarissen bekijkt namens de aandeelhouders of het beleid van de directie goed is en of de onderneming genoeg winst maakt. Indeling naar particulier eigendom of staatseigendom Particulier Als doel winst behalen, deze onderneming kan alleen bestaan als hij winstgevend is (blijft) Staatseigendom Als doel bediening van het publiek, deze ondernemingen hoeven geen winst te maken en zijn zelfs vaak verliesgevend. In Nederland is een groot deel van de staatsondernemingen geprivatiseerd. Indeling naar omvang Je kunt een onderneming meten naar omzet, aantal werknemers, aantal vestigingen, balanstotaal of de omvang van het aandelenvermogen. Een ondernemingsraad is verplicht bij ondernemingen met meer dan 35 werknemers. De gekozen vertegenwoordiging heeft adviserende bevoegdheden en de directies moeten er regelmatig mee overleggen. 4.5 Groei van een onderneming op twee manieren: Interne groei de onderneming bereikt van binnenuit een grote productie. Dit kan leiden tot voor- en nadelen Schaalvoordelen - Medewerkers specialiseren zich in taken die bij ze bij passen Grotere machines zorgen voor hogere arbeidsproductiviteit Beter management, lagere productiekosten Pagina 2 van 12

3 Schaalnadelen - het werk wordt eentonig, de onderneming bureaucratisch Meer techniek leidt tot meer risico s Onoverzichtelijke onderneming en slechte afstemming werkzaamheden Risico s zijn groter, het bedrijf wordt behoudender Externe groei de groei komt tot stand door het overnemen van andere ondernemingen of vergaande samenwerking in de vorm van een fusie. Een fusie kan twee functies hebben: het benutten van schaalvoordelen en het benutten van synergie (voordelen door een betere combinatie van middelen) In de praktijk leiden fusies vaak tot bedrijven die sterker zijn dan de twee afzonderlijke ondernemingen voor de fusie waren. Concentratie De mate waarin bedrijven voor de totale productie zorgen. Als bijv. 10% van de ondernemingen voor 70% van de totale productie zorgt, is er sprake van een hoge concentratie. Als dat 20% is, is die laag. 4.6 Concern - Groep ondernemingen, bestaande uit een moedermaatschappij (holding company) en een aantal dochtermaatschappijen Holding company - Bezit de aandelen van de dochtermaatschappijen, deze werkmaatschappijen verzorgen de productie en verkoop Franchising Je bent zelf eigenaar van een bedrijf maar houdt je aan de regels van de holding company en koopt daar in Argumenten voor fusie of overname: -aansluitende activiteiten -verbreding activiteiten voor risicospreiding -vorming gemeenschappelijke markt binnen Europa - verlaging transactiekosten Fusies en overnames moeten eerst worden goedgekeurd door de Mededingingswet, die monopolies en kartels verbiedt Kartel - Afspraken tussen ondernemingen uit eenzelfde bedrijfstak met het doel de concurrentie te beperken. Multinationals - ondernemingen die zowel hun productie als hun afzet over veel landen hebben verspreid. Ook wel: Global Corporation Voordelen: Ze kunnen daar produceren waar de arbeid of grondstoffen goedkoop zijn Ze hebben makkelijk toegang tot de financiële markten en trekken daar kapitaal aan waar dat het voordeligst is. Ze kunnen hun winst laten ontstaan in die landen waar de belasting het minst drukt Pagina 3 van 12

4 4.8 Mechanisatie - Het invoeren van machines Automatisering Computers bedienen de machines Dit leidt tot meer vraag naar geschoolde werknemers, ongeschoolden komen straks niet meer aan de bak. 4.9 en 4.10 Marketingmix - Verzamelnaam voor de onderdelen van het commerciële beleid van een onderneming. Dit bestaat uit 4 onderdelen -productbeleid omvat de keuze van het aantal producten dat de onderneming maakt en de eigenschappen ervan. Waarin verschilt het van de concurrent, welke nieuwe producten maken we? Dit noemen we productdifferentiatie en innovatieconcurrentie. -distributiebeleid de wijze waarop men de goederen verkoopt. Via welke afzetkanalen en wanneer zijn welke producten waar. (logistiek) -reclamebeleid bekendheid geven aan een product, de voorkeur van de consumenten verstevigen. -prijsbeleid welke prijs de onderneming gaat vragen voor hun product. Penetratiepolitiek - Bij een nieuw product eerst een lage prijs vragen zodat je snel een flink marktaandeel hebt en dan geleidelijk de prijs opvoeren. Dit kan alleen als de productiecapaciteit snel kan worden uitgebreid en als de afzet prijsgevoelig is. Productiecapaciteit - Maximale hoeveelheid productiemiddelen die een onderneming kan inzetten. Afroompolitiek - Eerst een hoge prijs, alleen een kleine groep kan die betalen, pas na een tijdje lagere prijs zodat anderen het gaan kopen. De afroompolitiek gebruikt men als de productiecapaciteit nog klein is. 4.11/B> Activa wat doe je met je vermogen Passiva hoe kom je aan je vermogen Vaste activa Gebouwen Aandelenvermogen Machines Vlottende activa Voorraden Debiteuren Kas, bank, giro Eigen vermogen Reserves Vreemd vermogen (schulden) Leningen Pagina 4 van 12

5 Crediteuren Liquiditeit Mate waarin je op korte termijn kunt betalen Solvabiliteit Mate waarin je aan je totale verplichtingen kunt voldoen, dus als je voldoende eigen vermogen hebt. Rentabiliteit Verhouding vermogensopbrengst en vermogen Hoofdstuk 5: De arbeidsmarkt 5.1 Formele sector - alle verrichte arbeid die het CBS registreert. Informele sector - alles wat het CBS niet registreert, zoals vrijetijdswerk, huishouding, zwart werk. formele sector: wit (wig) betaald informele sector: zwart, arbeider betaalt geen loonbelasting en sociale premies werk onbetaald informele sector Nettoloon Brutoloon Belasting Premiedeel werknemer Loonkosten Premiedeel werkgever 5.2 Geschoolde arbeid - arbeid waarvoor je een goede opleiding hebt gehad. Hoofd- en handarbeid spreekt voor zich Leidinggevende en uitvoerende arbeid spreekt voor zich Delegeren - taken overlaten aan lager geplaatsten Emancipatie - de gelijkwaardigheid van mensen in samenleving en arbeidsproces. 5.3 Arbeidsvreugde plezier in je werk, hangt af van de werkplek, apparatuur, werktijden Pagina 5 van 12

6 Beroepsbevolking - mensen die langer dan 12 uur per week werken, die tussen de 15 en 64 jaar zijn en ook de mensen zonder baan maar die wel werk zoeken. Potentiële beroepsbevolking - iedereen tussen de 15 en 64 Beroepsbevolking bestaat uit 2 groepen: de afhankelijke beroepsbevolking: de werknemers en werklozen. de niet afhankelijke beroepsbevolking: zelfstandige ondernemers Participatiegraad - beroepsbevolking uitgedrukt als een percentage van de potentiële beroepsbevolking. 5.5 Personeelsadvertenties - mensen worden uitgenodigd om te solliciteren naar functies. Arbeidsbureaus - spelen een bemiddelende rol tussen vraag en aanbod. Uitzendbureaus - dit gaat om tijdelijke arbeidskrachten. Headhunters - mensen op zoek naar managers. 5.6 CAO - Collectieve Arbeidsovereenkomst, arbeidsvoorwaarden Primaire arbeidsvoorwaarden - loon, arbeidstijd. Secundaire arbeidsvoorwaarden - vakantieregelingen, pensioenregelingen, apparatuur. Een CAO kan algemeen bindend worden verklaard, dan geld hij voor de hele bedrijfstak. Vakbonden - werknemers van 1 of meer bedrijfstakken hebben zich georganiseerd, ze vertegenwoordigen de werknemers. En organiseren acties om hun doelen te bereiken. 5.7 Initiële loonstijging - koopkracht van de lonen zal met een bepaald percentage of bedrag stijgen. Incidentele loonstijging - loonstijging die je krijgt doordat je bijv. bevorderd wordt. Bij tekort aan werknemers zal de loonstijging groter zijn dan bij werkloosheid, ook mag de stijging van de arbeidskosten niet groter zijn dan die van de arbeidsproductiviteit. De overheid legt nadruk op loonmatiging, dit is goed voor Nederlands concurrentiepositie. Trendbeleid - het volgen van de loonontwikkeling in de marktsector door de overheid. 5.8 Positieve actie - een vrouw krijgt de voorkeur boven een man wanneer zij voor een functie een gelijk geschikte kandidaat is. Een volwassen werknemer van 23 jaar of ouder mag niet minder verdienen dan het minimumloon. Pagina 6 van 12

7 5.9 Werkloosheid - als het aanbod van arbeid groter is dan de vraag Niet-geregistreerde werkloosheid - mensen die een baan zouden willen hebben maar er toch van af zien omdat er toch geen werk te vinden is. (jongeren, gehuwde vrouwen) ook als je met meer mensen dan nodig het werk verricht (ontwikkelingslanden). Verborgen werkgelegenheid - zwart werk, overwerk Hysterese - als iemand lang werkloos is veroudert zijn vroegere werkervaring, hij komt dan nog lastiger weer aan de bak Conjuncturele werkloosheid - werknemers raken overbodig doordat ondernemingen minder te doen hebben. Structurele werkloosheid - te weinig arbeidsplaatsen t.o.v. beroepsbevolking door te weinig investeringen van ondernemingen, dienstverlening en infrastructuur. Ook door fusie. Kwantitatieve structurele werkloosheid - aantal arbeidsplaatsen is te klein t.o.v. de beroepsbevolking. Kwalitatieve structurele werkloosheid - arbeidsplaatsen verminderen door nieuwe techniek, de arbeidsproductiviteit stijgt dan. Zolang je blijft innoveren raak je banen kwijt, maar als je dat niet doet ga je ook verloren Onderbesteding - het algemene tekort aan vraag. Productiecapaciteit - het productievermogen Onderbezetting - dit komt door onderbesteding, niet alle productiecapaciteit wordt gebruikt door gebrek aan vraag consument, gebrek aan investering onderneming en gebrek aan export. De overheid kan conjuncturele werkloosheid bestrijden door zelf te gaan besteden. Ze kan werkprojecten starten en de belasting verlagen zodat mensen meer gaan consumeren Structurele werkloosheid kan worden bestreden door te bevorderen dat er meer arbeidsplaatsen komen. Het bevorderen van investeringen is van belang, omdat daardoor de productiecapaciteit groter wordt. Door lagere loonkosten zullen bedrijven meer investeren omdat de winsten van de ondernemingen stijgen. Ook kan de overheid de kwaliteit van het onderwijs verhogen en vakbekwaamheid stimuleren Pagina 7 van 12

8 Herindeling van beschikbare arbeidsplaatsen op meerdere manieren: VUT (Vervroegde Uittreding) - eerder met pensioen dan met 65 jaar Veel ondernemingen passen deze maatregel toe als ze arbeidsplaatsen willen laten vervallen Verkortingen van de werkweek - door kortere werktijd zijn er meer mensen nodig. Voor deze paar uurtjes neem je geen nieuwe mensen aan Probleem van deze maatregelen: ze leiden tot extra kosten voor zowel loon (extra banen) als product (machines draaien minder uren, > lagere productie >hogere kosten per eenheid). Ondernemers willen graag een langere bedrijfstijd en flexibele werktijden. Deeltijdwerk - een werknemer bezit slechts voor een deel een arbeidsplaats. Langere vakanties, meer snipperdagen, flexibelere werktijden. Deze vorm helpt niks voor de werkloosheid 5.14 Frictiewerkloosheid - voor het zoeken van een nieuwe baan is tijd nodig. Seizoenswerkloosheid - In bepaalde jaargetijden is er meer vraag naar werk dan in andere jaargetijden. Hoofdstuk 6: Geld en geldtheorie 6.1 Geld - Ongedifferentieerde koopkracht die algemeen, door iedereen, wordt aanvaard. Nominale waarde - De waarde die op een munt vermeld staat Intrinsieke waarde - De waarde aan goud of zilver die de munt bevat, stoffelijke waarde 6.2 Bankbiljetten ontwikkeld uit de ontvangstbewijzen van de smeden. Op een gegeven moment gaf men de bewijzen door i.p.v. het goud. 6.3 Standaardmunt vast goudgewicht munt leidt tot vaste prijs goud Gouden standaard goud vormt de basis van het geldstelsel Goudenmuntenstandaard als gouden munten als betaalmiddel in omloop zijn Goudkernstandaard er is geen goud in omloop, de waardepapieren kunnen wel voor goud worden ingewisseld bij de bank. Het goud hoeft niet de totale waarde van de waardepapieren te dekken, meestal was er sprake van zo n 40% Papierenstandaard - sinds 1936 de vaste verhouding tussen gulden en goud werd verbroken, Pagina 8 van 12

9 bankbiljetten en opvraagbare tegoeden moeten voor 50% gedekt zijn door goud. We kunnen onze euro s niet meer inwisselen voor goud. Deviezen - Buitenlandse geldsoorten die gebruikt worden voor het doen van internationale betalingen. Bretton Woods munteenheden verbonden aan de dollar, die weer aan goud gebonden was. Sleutelvaluta internationaal als handelvaluta gebruikt. 6.4 Giraal geld - bestaat uit direct opvraagbare tegoeden bij banken, waarmee men door middel van overschrijving kan betalen. Dagafschrift - alle veranderingen in het tegoed. Maatschappelijke geldhoeveelheid - al het girale geld en het chartale geld dat in handen is van het publiek. Het publiek is iedereen behalve geldscheppende instellingen dus consumenten, ondernemingen en overheid. Het geld in kas van een geldscheppende bank behoort niet tot de maatschappelijke geldhoeveelheid. Dit dient immers als dekking van de girale tegoeden van het publiek. Substitutie - de omzetting van chartaal geld in giraal geld. 6.5 Activa (bezittingen bank) Passiva (aangetrokken vermogen) Kas Tegoed DNB Debiteuren Vreemde valuta Overige beleggingen Rekening-couranttegoeden Termijndeposito s Spaartegoeden Overige passiva Cliënten beschikken over de rekening-couranttegoeden. Deze horen bij de maatschappelijke geldhoeveelheid. Als iemand daar geld op zet, groeit de kas van de bank ook, maar de maatschappelijke geldhoeveelheid is gelijkgebleven. Als je vreemde valuta stort, ben je bezig met geldschepping. Je rc groeit en de vv ook maar de behoort niet tot de maatschappelijke geldhoeveelheid. Ook overzetten rc naar td is transformatie. Transformatie - het omzetten van `niet geld' in geld. Termijndeposito - een (spaar)tegoed dat niet tot de maatsch. geldhoeveelheid behoort. Kredietverlening - belangrijke vorm van geldschepping (wederzijdse schuldaanvaarding) Pagina 9 van 12

10 Ondernemer leent geld bij bank, bank stelt bedrag in vorm van rekening courant beschikbaar de ondernemer kan dan met dit tegoed langs de girale weg zijn leveranciers betalen. 6.6 Liquiditeit - het vermogen om aan de normale opvragingen van de rekening houders te voldoen. Met kijkt dus naar het kasgeld van die bank. Kas+tegoed bij DNB =liquiditeit van een bank Rekening-couranttegoeden Solvabiliteit - het vermogen om eventuele terugbetaalde kredieten uit eigen vermogen (gevormd uit winst op rente) op te vangen 6.7 Primaire liquiditeitenmassa - de maatschappelijke geldhoeveelheid noemen we de primaire liquiditeitenmassa, ook wel M1. Secundaire liquiditeitenmassa - Kortlopende vorderingen van het publiek op geldscheppende instellingen, die op korte termijn zonder veel kosten en koersverlies op grote schaal in binnenlands geld kunnen worden omgezet. (korte-termijndeposito's, spaargelden, vv) Binnenlandse liquiditeitenmassa - bestaat uit de primaire liquiditeiten plus de secundaire liquiditeitenmassa. De binnenlandse liquiditeitenmassa wordt M3 genoemd. M3 - korte spaartegoeden wordt M2 genoemd. Munten Chartaal geld in handen publiek M1 Bankbiljetten M3 Giraal geld in handen publiek Secundaire Liquiditeiten Korte-termijndeposito s Korte-valutategoeden Spaargeld korter dan 2 jaar in handen van het publiek 6.8 Transactiemotief - Het grootste deel van de kasvoorraden en de banktegoeden waarover het publiek beschikt, is bestemd voor de betaling van transacties. We zeggen dan dat men geld in kas of op een rekening courant heeft vanwege het transactiemotief. Het zijn transactiekassen Actieve kassen - transactiekassen. Met het geld in de actieve kassen oefenen de consumenten en Pagina 10 van 12

11 de ondernemingen vraag uit. Het bedrag dat in de actieve kassen zit, hangt af van de hoogte van het bruto binnenlandsproduct. Inactieve kassen - men geeft het geld nog niet direct uit, men heeft het opgepot. 1. voorzorgsmotief: geld achterhouden voor onvoorziene gebeurtenissen 2. speculatiemotief: stijging of daling aandelenkoersen verwacht. De hoogte van inactieve kassen is afhankelijk van de rentestand, rentestand hoger = minder geld in inactieve kas. Je loopt dan heel wat rente mis. Oppotten - Wanneer consumenten of ondernemers geld overhevelen van de actieve kas naar de inactieve kas. Tegenovergestelde is ontpotten. 6.9 M V = P T Geldstroom - Maatschappelijke geldhoeveelheid vermenigvuldigd met de omloopsnelheid van het geld = het bedrag van alle betalingen die in een jaar gedaan zijn. Goederenstroom - Het gemiddelde van alle transacties vermenigvuldigd met het aantal transacties = de goederenstroom M >? = geldschepping V>? = ontpotting Er is sprake van monetaire inflatie. Omgekeerd is er sprake van monetaire deflatie en als er niks gebeurt, is er sprake van monetair evenwicht. Prijsinflatie - P (gemiddelde prijsniveau van de transacties) stijgt. Dit gebeurt als T op de top is en de productiecapaciteit volledig bezet. Deflatie - geldstroom neemt af door geldvernietiging en/of oppotten. De geldvernietiging zal gevolg zijn van aflossingen op kredieten, terwijl er weinig nieuwe kredieten worden gevraagd Monetaristen - kleine groep economen die menen dat de aard en de omvang van de geldcirculatie een zelfstandige invloed op het economische proces hebben. Ze waarschuwen voor al te gemakkelijke geldschepping Geldgroeiregel - In elk land moet een centrale bank ervoor zorgen dat de geldhoeveelheid per jaar met niet meer dan een vast, laag percentage groeit. Krapgeldpolitiek - alleen een reële toename van het BBP, die wordt veroorzaakt door de groei van de productiecapaciteit wordt bijgefinancierd. Friedman en andere menen dat deze krapgeldpolitiek voldoende is om de problemen van inflatie en werkloosheid tegen te gaan. Pagina 11 van 12

12 Stagflatie - Een combinatie van inflatie en werkeloosheid, die in de jaren zeventig veel voorkwam, veroorzaakt door monetaire financiering. Monetaire financiering - geldscheppen om de tekorten van de overheid te financieren, er wordt daardoor geld in omloop gebracht dat door niemand verdiend is. Verwachtingen monetaristen - Een soepel monetair beleid lokt de verwachting uit dat de prijzen zullen gaan stijgen. Lonen zullen dan ook gaan stijgen, die de productiviteit overtreffen. Daardoor ontstaat werkeloosheid, zodat in hun redenering werkloosheid en inflatie best samen kunnen gaan. Om werkloosheid te bestrijden moet men de geldgroeiregel toepassen. Kosteninflatie - Loonstijgingen hoger dan productiviteitsstijging. Pagina 12 van 12