Beleidsnotitie: Uitgiftedatum: Definitief Concept Revisienummer: Datum vaststelling directie overleg: Evaluatiedatum: 1 Inleiding

Transcriptie

1 Beleidsnotitie: Genotsmiddelen Uitgiftedatum: 21 november 2016 Definitief Concept Revisienummer: 1 Datum vaststelling directie overleg: 3 februari 2016 Evaluatiedatum: 21 november Inleiding In Nederland is het (problematisch) gebruik van genotsmiddelen de laatste jaren toegenomen. Net zoals in de rest van de Nederlandse samenleving worden ook de cliënten van SGL geconfronteerd met deze middelen. SGL heeft haar beleid rondom alcohol- en drugsgebruik beschreven in een beleidsnotitie. Echter door begeleiders wordt steeds vaker aangegeven dat ze in handelingsverlegenheid terecht komen als het gaat om genotsmiddelengebruik door cliënten. Medewerkers hebben behoefte aan handvatten omtrent hoe hiermee om te gaan. Deze signalen hebben geresulteerd in dit beleidsdocument. Met genotsmiddelen wordt bedoeld: alcohol en andere drugs. Het onderscheid tussen alcohol, soft- en harddrugs is gebaseerd op een juridisch onderscheid, dat niets zegt over de risico's van deze middelen. Al deze middelen houden, zowel bij gebruik als bij verhandelen, in meerdere of mindere mate risico's in voor de gezondheid en het welzijn van de gebruiker en zijn omgeving. Een aanpak die aandacht schenkt aan alle middelen, ongeacht hun wettelijke status, heeft meer effect dan een aanpak die enkel focust op illegale drugs. Onder de term genotsmiddelen rekenen wij ook de problematiek rondom gokken en gamen. Dit beleid dient als richtlijn voor genotsmiddelengebruik door cliënten. Hierdoor garandeert SGL een eenduidig toepasbare handelwijze voor alle cliënten waarbij dit thema speelt. Wij zien het als onze taak, als zorgaanbieder én goed werkgeverschap om methodieken en handreikingen voor begeleiders en cliënten ter beschikking te stellen om uitwerking te geven aan onze visie en beleid, ten aanzien en ten gevolge van genotsmiddelen. In bijlage A beschrijven we de huisregels ten aanzien op het beleid op genotsmiddelen. Deze dient ter aanvulling op de bestaande huisregels WBC s en AC s. In bijlage B beschrijven we de werkinstructie, hoe te handelen in diverse voorkomende situaties bij het gebruik van genotsmiddelen. Bijlage C is een signaallijst voor het gebruik van genotsmiddelen, te hanteren door het BT. Ter voorbereiding van het BT is in bijlage D een format van het formulier Voorbereiding BT genotsmiddelen opgenomen. Pagina 1 van 16

2 2 Visie op genotsmiddelen Bij SGL zorgen mensen met aandacht voor mensen die daarmee zelf meer uit hun leven halen. Betrokken medewerkers en vrijwilligers ondersteunen volwassenen cliënten met een lichamelijke, zintuiglijke of meervoudige beperking bij elk aspect van hun leven. Van begeleiding thuis tot wonen (of logeren) en van activiteiten tot revalidatie. De eigen kracht van mensen staat daarbij centraal. De visie van SGL is vertaald in de volgende kernwaarden: Sta dichtbij, ben betrokken. Ga geïnspireerd te werk. Laat verantwoordelijkheden zien. De visie van SGL is erop gericht de begeleiding en ondersteuning te bieden waarmee cliënten zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen en zo volledig mogelijk deelnemen aan de maatschappij. Mensen met een beperking zijn gelijkwaardig aan mensen zonder beperking en behoren dus dezelfde rechten en plichten te hebben als iedere burger in de samenleving. De visie en het beleid op het gebruik van genotsmiddelen is gebaseerd op de rechten en plichten van iedere burger in de samenleving. 3 Definities begrippen Problematisch gebruik/misbruik Genotsmiddelen worden gebruikt omdat je er een prettige gevoel van kunt krijgen. Bij problematisch gebruik of misbruik heeft het gebruik van het middel een of meerdere gevolgen: Het lukt niet meer te voldoen aan verplichtingen op het werk, school of thuis (functioneringsproblemen, spijbelen, verwaarlozing sociaal netwerk); Problemen op het financiële vlak; In situaties terecht komen die door gebruik gevaar kunnen opleveren (deelname verkeer, bedienen machine); In aanraking komen met justitie (verstoring openbare orde); Problemen op intermenselijk terrein (ruzie, vechtpartijen). Problematisch middelengebruik wordt bij SGL beoordeeld als elke andere vorm van problematisch gedrag. Afhankelijkheid/verslaving Als je de controle kwijt bent over het gebruik van het genotsmiddel spreken we van afhankelijkheid of verslaving. De meeste genotsmiddelen kunnen tot geestelijke afhankelijkheid leiden: je voelt je dan niet meer prettig zonder. Bij sommige middelen (m.n. alcohol, heroïne, GHB en bepaalde medicijnen) treedt ook lichamelijke afhankelijkheid op: het lichaam protesteert dan heftig wanneer het gebruik stopt. De zogenaamde ontwenningsverschijnselen verdwijnen zodra het middel weer gebruikt wordt. Overlast Met overlast, ten gevolge van het gebruik van genotsmiddelen, bedoelen we een persoonlijke beleving waarbij een patroon van handelingen, waarin iemand zich ongewild gedwongen voelt om het eigen gedrag aan te passen. Pagina 2 van 16

3 Begeleidbaarheid Bij begeleidbaarheid van het gebruik van genotsmiddelen gaat het om de mate van nakomen van eerder met cliënt gemaakte afspraken (vastgelegd in de individuele ondersteuningsplannen, de huisregels en de algemene voorwaarden bij de zorg- en dienstverleningsovereenkomst). 4 Uitgangspunten Keuzes die cliënten maken met betrekking tot het gebruik van genotsmiddelen, worden beschouwd als eigen verantwoordelijkheid van de betrokkene. Als de cliënt echter op dusdanige wijze genotsmiddelen gebruikt dat hierdoor overlast voor de omgeving of problemen in de begeleidbaarheid ontstaan, neemt SGL haar verantwoordelijkheid, brengt de cliënt op de hoogte van haar zorgen en neemt passende maatregelen. Derhalve zijn de volgende uitgangspunten gedefinieerd voor het beleid: Middelengebruik binnen de woonvoorzieningen van SGL mag niet leiden tot overlast voor de omgeving of belemmerend werken ten aanzien van de begeleidbaarheid van de gebruikende cliënt; Gebruik of bezit van drugs in de activiteitencentra (AC s) of in andere dagbestedingsprojecten van SGL is niet toegestaan. Dit geldt ook voor het georganiseerd vervoer van en naar de AC s. Ook het gebruik of bezit van alcohol wordt in de AC s niet toegestaan. Daarnaast wordt hier verwezen naar de beleidsnotitie Overige verstrekkingen, waarin is vastgelegd welk beleid er geldt met betrekking tot de verstrekking van alcohol binnen WBC s en AC s. Toelichting middelengebruik WBC s De eigen woonruimte wordt beschouwd als privé-domein van de cliënt. SGL houdt zich afzijdig met betrekking tot het gebruik van softdrugs en alcohol in de eigen woonruimte, mits wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: Wanneer de uitvoering van het ondersteuningsplan structureel negatief wordt beïnvloed, zal SGL aan de voortzetting van de hulpverlening de voorwaarde verbinden dat het gebruik wordt aangepakt met inschakeling van een op dat terrein gespecialiseerde instantie. Daarnaast streeft SGL naar het in eigen kring beschikbaar zijn van voldoende kennis en kunde om verslavingsverschijnselen tijdig te onderkennen en met betrokkene te bespreken. Het gebruik mag geen negatieve effecten hebben op het woon- en leefklimaat voor andere cliënten. Medewerkers hebben een directe verantwoordelijkheid om de rechten van en het leefklimaat voor alle cliënten te beschermen en daartoe (na opdracht door de manager of teamleider), zo nodig op te treden. De algemene ruimten in een WBC van SGL kunnen voor cliënten een sociale functie vervullen als ontmoetingsplaats op min of meer neutraal terrein. Dit heeft een toegevoegde waarde naast het uitnodigen van medecliënten in de eigen woonruimte. In die sociale functie van de ontmoetingsruimte kunnen cliënten het belangrijk vinden dat men bepaalde gebeurtenissen kan opluisteren met een alcoholisch drankje. SGL wil ruimte bieden aan dergelijke wensen onder voorwaarde dat geen drugs worden gebruikt Pagina 3 van 16

4 en dat het alcoholgebruik matig blijft en geen structureel karakter krijgt. Wat moet worden verstaan onder matig en structureel wordt overgelaten aan het gezonde verstand en inzicht van de betrokkenen. De manager heeft als vertegenwoordiger van het SGL-beleid de taak om zo nodig de grenzen aan te geven en te handhaven. Toelichting middelengebruik AC s Het AC kan qua maatschappelijke positie worden vergeleken met een bedrijf, kantoor, school, etc. Het AC is gericht op het bieden van zinvolle dagbesteding en arbeidsvervangende activiteiten. Het nuttigen van alcohol op de werkplek onder werktijd wordt maatschappelijk niet aanvaard. Andere organisaties, zoals verenigingen, clubs, etc. hebben een gezelligheidsfunctie en zijn er speciaal op ingericht (conform de wetgeving) om alcoholhoudende drank tegen verkoop te verstrekken. Passend binnen de visie van SGL (normalisatie- en integratieprincipes), worden cliënten gestimuleerd om buiten het AC deze functie te zoeken. In een aantal specifiek omschreven bijzondere situaties (bijvoorbeeld de carnavalsviering in de AC s, een jubileum dat wordt gevierd, een feestelijke gebeurtenis die een cliënt betreft) is het wel toegestaan om alcohol te verstrekken in het kader van een gezelligheidsfunctie. Deze situaties hebben een besloten karakter en de gasten zijn er op uitnodiging. De teamleider / manager zal altijd beoordelen of het verstrekken van alcohol in deze situaties passend is binnen de visie van SGL. Wellicht ten overvloede wordt gemeld dat alcoholgebruik nimmer is toegestaan aan medewerkers die dienst hebben. 5 Beschikbare instrumenten en methodieken In dit hoofdstuk zijn de diverse beschikbare instrumenten en methodieken beschreven. De praktische toepassing ervan komt, als werkinstructie, terug in bijlage B. Aandachtsmedewerker genotsmiddelen Er wordt een aandachtsmedewerker genotsmiddelen aangewezen voor de locatie waar dit speelt. Taken kunnen zijn: Aanspreekpunt voor medewerkers van de locatie; Contactpersoon richting Verslavingszorg; Zorgen dat er blijvend aandacht is voor middelengebruik; Signalerende functie naar onder meer het BT; Frequente jaarlijkse intervisie; Coördineren training cliënten en deskundigheidsbevordering medewerkers. Het management is verantwoordelijk om een persoon naar voor te schuiven. De aandachtsmedewerker kan in overleg met de teamleider of manager de aanpak en route verder uitzetten. Deskundigheidsbevordering medewerkers: klinische les Om cliënten rondom het thema genotsmiddelen optimaal te kunnen begeleiden, kan de teamleider een verzoek indienen bij de afdeling behandeling en expertise voor het geven van een klinische les op maat. Dit heeft twee doelen. Ten eerste het vergroten van kennis over: de werking, effecten en risico's van genotsmiddelen, redenen voor gebruik, het proces van motivatie voor gedragsverandering en de werkwijze/mogelijkheden van de regionale verslavingszorg. Uiteraard dienen ook hier de eigen normen en waarden op genotsmiddelen en de visie en het beleid inzake genotsmiddelen aan de orde te komen. Pagina 4 van 16

5 Een tweede doel is het vergroten van vaardigheden in het signaleren en het bespreekbaar maken van (problematisch) gebruik en motiverende gespreksvoering (gericht op stoppen of minderen van gebruik). Deskundigheidsbevordering is in de ambulante zorg ook van groot belang. Begeleiders in de ambulante dienstverlening gaan vaak alleen op huisbezoek en kunnen daardoor nauwelijks een beroep doen op de deskundigheid van collega's. Huisregels De huisregels (bijlage A) hebben betrekking op genotsmiddelen en dienen ter aanvulling van bestaande huisregels. In de samenleving wordt van mensen verlangd dat zij zich zullen gedragen naar wat in het maatschappelijk verkeer betamelijk is; hetzelfde geldt binnen SGL. Binnen de ambulante dienstverlening (BZW) zijn onze huisregels niet van toepassing. Het is daarom zeer belangrijk om afspraken die met de cliënt gemaakt worden inzake het gebruik van genotsmiddelen in zijn ondersteuningsplan op te nemen. Zeker met het oog op (mogelijke) inspectie, voorvallen en dossiervorming, gericht op een eenzijdig uitzorgbesluit, is verslaglegging van middelengebruik en genomen maatregelen van belang. Aannamebeleid Het onderwerp genotsmiddelengebruik wordt standaard door de afdeling Zorgbemiddeling en Relatiebeheer tijdens de intake ter sprake gebracht. Het doel is de aard en omvang van eventueel gebruik in kaart te brengen. Bij vermoedens en ter bevestiging dat gebruik wel aan de orde is, kan de teamleider een verzoek indienen bij de afdeling behandeling en expertise om de SumID-Q af te nemen. Dit meetinstrument is oorspronkelijk ontwikkeld voor volwassenen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) en wordt gebruikt om op een open en prettige manier het gesprek over gebruik van genotsmiddelen aan te gaan. De SumID-Q meet wat de cliënt aan middelen kent, wat hij er van weet, vindt van wat er in zijn omgeving wordt gebruikt, wat hij eventueel gebruikt, wat de gevolgen van gebruik zijn en de motivatie tot veranderen is. De SumID-Q wordt afgenomen door de SPV-er of een andere medewerker binnen de regio. De SumID-Q wordt binnen SGL gebruikt als indicatieinstrument, naar aanleiding van een advies van het Begeleidingsteam. De uitslag van de SumID-Q wordt vastgelegd in het ECD. Door vast te stellen in welke mate de potentiële cliënt genotsmiddelen gebruikt, kan SGL een beter hulpaanbod formuleren. Indien er sprake blijkt te zijn van mate van niet-begeleidbare afhankelijkheid en er is geen intensief contact met verslavingszorg, is dit een contra-indicatie voor aanname binnen SGL. We gaan er vanuit dat in dit stadium het gebruik voor ons niet beïnvloedbaar is en dat er naar een meer geëigende zorgaanbieder doorverwezen moet worden. De behandeling hiervan hoort in principe thuis in de verslavingszorg. Wanneer sprake is van verslavingsproblematiek en/of deze problematiek staat te zeer op de voorgrond en er is nog geen intensief contact met verslavingszorg, dan geldt dit als een contra-indicatie. Pagina 5 van 16

6 Samenwerking met Verslavingszorg Doorverwijzing vindt plaats op advies voortkomend uit een BT en met een verwijsbrief van de huisarts; Om een behandeling en benadering zo optimaal mogelijk te laten aansluiten bij de cliënt, is een nauwe samenwerking met Verslavingszorg van belang; Ook in de nazorg (en met name ook het voorkomen van terugval) voor cliënten die in behandeling zijn geweest in de verslavingszorg spelen onze begeleiders een belangrijke rol. Onder nazorg vallen individuele gesprekken met cliënten en consultatie. Ook binnen de nazorg is oog voor de diverse levensgebieden. Werkinstructie In de werkinstructie (bijlage B) wordt aangegeven hoe te handelen in diverse voorkomende situaties bij het gebruik van genotsmiddelen. Uitgangspunt bij de eerste vier situaties is het 'stoplichtmodel'. In dit model kunnen cliënten (bijv. op basis van de uitslag van een SumID-Q) worden ingedeeld in de volgende categorieën: Niet gebruiker: groen Niet problematisch gebruik: oranje Problematisch gebruik tot afhankelijkheid: rood Ingeval een cliënt overlast bezorgt of zich niet voldoende begeleidbaar opstelt als gevolg van gebruik, wordt onderscheid gemaakt tussen niet-structureel en structureel. Pagina 6 van 16

7 BIJLAGE A HUISREGELS GENOTSMIDDELEN Inleiding Bij SGL gelden huisregels voor WBC s en AC s. De huisregels met betrekking tot genotsmiddelen zijn opgesteld om het verblijf bij SGL zo veilig mogelijk te maken voor medecliënten, voor bezoekers en voor medewerkers. In de individuele ondersteuningsplannen kan van deze huisregels worden afgeweken. De afspraken in de ondersteuningsplannen hebben voorrang op de huisregels. Iedere cliënt behoort zich aan deze regels te houden. Wanneer iemand de huisregels niet naleeft wordt hij hierop persoonlijk door de medewerker aangesproken. Genotsmiddelen Over genotsmiddelengebruik worden afspraken met je gemaakt (ondersteuningsplan). Regel is dat je door het gebruik de orde in de voorziening niet verstoort en het niet in strijd is met de afspraken die tussen jou en de begeleiding zijn gemaakt. Maatregelen Bij overtreding van bovenstaande zullen, afhankelijk van de ernst ervan, maatregelen worden genomen. De aard ervan wordt door de teamleider bepaald. Structurele overtreding Bij onvoldoende medewerking bij het hanteerbaar en begeleidbaar houden van je gebruik kan besloten worden tot stopzetting van de zorg- en dienstverleningsovereenkomst met SGL. Handelen/dealen Wat betreft handel in drugs geldt dat dit strafbare feit, conform de Nederlandse wetgeving, niet getolereerd wordt. Binnen de voorziening mag je niet onderling genotsmiddelen handelen, ruilen, geld lenen of diensten aanbieden om genotsmiddelen te kopen. Als je betrapt wordt, kan in overleg met de teamleider, aangifte worden gedaan bij de politie. Zoals hierboven bij structurele overtreding al wordt genoemd, kan handelen en dealen mogelijk leiden tot stopzetting van de zorg- en dienstverleningsovereenkomst met SGL. Bespreekbaar houden en handhaven Van medewerkers wordt met name verwacht dat ze genotsmiddelengebruik en de huisregels regelmatig met cliënten bespreken, zoals tijdens de jaarlijkse evaluatie van het ondersteuningsplan en tijdens overleg met de bewonersraad. Het is verboden dat je andere cliënten aanspoort om genotsmiddelen te gebruiken, te ontvangen of te vervoeren. Je mag niet telefoneren om drugs te bestellen of afspraken te maken met personen die je drugs leveren. Je mag geen drugs aan jezelf en/of aan anderen per post laten bezorgen. Dagbesteding Door gebruik van genotsmiddelen reageer je langzamer dan normaal gebruikelijk. Soms ontstaan bijwerkingen als sufheid, wazig zien en onhandigheid. Dit leidt tot een verhoogd risico op ongevallen. Bij (sterke vermoedens van) onder invloed zijn, of klachten hebben van genotsmiddelen, is bedienen van gevaarlijke machines, elektrische gereedschappen en werken op een hoogte verboden. Pagina 7 van 16

8 BIJLAGE B OMGANG INSTRUCTIE GENOTSMIDDELEN 1. Hoe om te gaan met een cliënt die (nog) niet gebruikt (stoplichtmodel: groen). Doel is in dit geval het voorkomen of uitstellen van gebruik. Voor cliënten die toch willen gebruiken is het doel verantwoord omgaan met genotsmiddelen. Met medewerking van een cliënt kan het gebruik van genotsmiddelen op een laagdrempelige manier bespreekbaar zijn en onder de aandacht worden gehouden door de medewerker met ondersteuning van de aandachtsmedewerker genotsmiddelen. 2. Hoe om te gaan met een cliënt die (nog) niet problematisch gebruikt (stoplichtmodel: oranje). Doel is in dit geval het gebruik hanteerbaar te houden. Het middel heeft dan een plek in het leven van iemand gekregen, maar men heeft te allen tijde controle over het gebruik. Hierdoor komt overmatig gebruik niet voor. Problematisch gebruik wordt nog niet opgenomen in het ondersteuningsplan. De basisaanpak is hetzelfde als bij de 'groene' cliënt (zie 1). In dit stadium is het reeds van belang een beeld te krijgen van de risicofactoren die bij betreffende cliënt aan de orde zijn. Hierbij kan gedacht worden aan zaken zoals beïnvloedbaarheid, contacten met negatieve invloed, beschikbaarheid middelen, ontbreken stabiele relatie/netwerk en/of overvraging. Indien een cliënt gemotiveerd is om aan zijn verslaving te willen werken, kan hiervoor een groepstraining worden aangeboden (bijvoorbeeld de Liberman sociale vaardigheidstraining omgaan met verslaving ). Daarnaast is het belangrijk om dossiervorming op te bouwen volgens het protocol van het zorgkantoor. Is de verslaving voorliggend op het NAH, dan kan hier geen NAH begeleiding geboden worden, maar moet er verslavingszorg begeleiding plaatsvinden. Dit zal op een daarvoor specialistische andere plek moeten. SGL biedt dit niet. 3. Hoe om te gaan met een cliënt die problematisch gebruikt (stoplichtmodel: rood) In dit geval komt de cliënt door het gebruik in de problemen. Dit kunnen problemen zijn op zeer verschillende gebieden zoals: de lichamelijke of psychische gezondheid, de sociale contacten, de financiën, het werk, het plegen van delicten, enzovoorts. Multidisciplinair overleg Wanneer er sprake is van problematisch gebruik zal dit altijd besproken worden in het Begeleidingsteam. Tijdens dit overleg komen de volgende aspecten aan de orde: welke signalen heeft begeleiding gezien (zie bijlage C, signaallijst gebruik genotsmiddelen); de (inschatting van) aard en omvang van het gebruik; welke risicofactoren zijn bij betreffende cliënt aan de orde (zoals beïnvloedbaarheid, contacten met negatieve invloed, beschikbaarheid middelen, ontbreken stabiele relatie/netwerk, overvraging); welke beschermende factoren/sterke kanten (zoals positief zelfbeeld, assertiviteit, sociale weerbaarheid); functie van het gebruik (bijv. psychische klachten onderdrukken, lege tijd invullen); zijn er volgens de cliënt problemen; Pagina 8 van 16

9 huidige motivatie tot gedragsverandering (stoppen of minderen gebruik); mogelijkheden voor de te nemen acties/afspraken: wat kan cliënt zelf, waar heeft hij/zij hulp bij nodig: hiervoor zijn geen algemene richtlijnen te formuleren. Iedere cliënt is immers uniek en behoeft een uniek op hem/haar toegesneden antwoord; formuleren van een plan van aanpak: het plan zal in ieder geval gericht moeten zijn op het verminderen of hanteerbaar maken van het gebruik. Een aantal van deze zaken kunnen uit een eventueel uitgevoerde SumID-Q worden gehaald. Ter voorbereiding van het BT dient het formulier Voorbereiding BT genotsmiddelen (bijlage D). Ondersteuningsplan De afspraken, die in afstemming met de cliënt en zijn omgeving, gemaakt worden over de begeleiding van betreffende cliënt, zijn vastgelegd in het ondersteuningsplan. Ontbreekt de bereidheid om hiermee in te stemmen, dan is er sprake van onvoldoende begeleidbaarheid: zie 4. Bevorderen innerlijke motivatie cliënt In een training voor de cliënt wordt gewerkt aan de innerlijke motivatie om het veranderingsproces (stoppen/minderen) te doorlopen. Het volgen van deze training kan onderdeel zijn van het plan van aanpak van een BT. Verslavingszorg Wanneer optimale zorg door SGL, door overheersende psychiatrische en/of verslavende beïnvloeding en gedragsverandering, niet aan de orde is, kan er een einde zijn van de hulpverleningsmogelijkheden van SGL. Raadgevend overleg met de verslavingszorg of psychiatrie kan onderdeel zijn van het plan van aanpak van een BT. 4. Hoe om te gaan met een cliënt die afhankelijk is (stoplichtmodel: rood) Bij afhankelijkheid kan de cliënt niet meer zonder het genotmiddel. De vrijheid ten opzichte van het al of niet gebruiken is verloren gegaan. Het leven wordt beheerst door het middel. Afhankelijkheid zonder adequate behandeling heeft funeste gevolgen op vele levensgebieden. De afloop is somber: verpaupering, sterke sociale isolering met vaak verbreking van de banden met vrienden en kennissen en lichamelijke en psychische ziekte met een verhoogd sterfterisico. Contra-indicatie: Indien bij aanmelding/intake al duidelijk is dat een potentiële cliënt van SGL in bepaalde mate afhankelijk is van een of meerdere genotsmiddelen, is dit een contra-indicatie voor aanname binnen SGL. Verslavingszorg In het geval dat een cliënt, ondanks alle preventieve acties, het stadium van afhankelijkheid bereikt, kan men stellen dat een spontane genezing zonder specifieke hulp van buitenaf nauwelijks voorkomt. Doel wordt dan toeleiding naar de verslavingszorg voor diagnostiek en behandeling. 5. Hoe om te gaan met een cliënt die overlast bezorgt of zich onvoldoende begeleidbaar opstelt ten gevolge van gebruik en andere oorzaken van overlast? In dit geval wordt tijdens een incident overlast ervaren door de omgeving van de gebruikende cliënt of houdt de cliënt zich niet aan de gemaakte afspraken met de Pagina 9 van 16

10 begeleider(s). Binnen SGL zijn diverse (beleid)documenten en protocollen hiervoor bestemd. Bijvoorbeeld het indienen van agressiemeldingen, het beleid omgaan met agressie, etc. In het onderstaande vatten we situaties samen onder de term 'onregelmatigheid'. Overlast ontstaat door gedrag waardoor men ergernis, angst of onbehagen ervaart. Hierbij kan gedacht worden aan geluidsoverlast, brandstichting, vernieling, vervuiling, intimiderend gedrag (hinderlijk aanspreken of aanraken) en bedreiging. Wat de een als ernstige overlast beschouwt, beschouwt de ander wellicht als niet meer dan hinderlijk. Als een medewerker overlast ervaart, is het dan ook niet de bedoeling hierover in discussie te gaan, maar de subjectieve gevoelens van hem te respecteren. Belangrijke overweging in een situatie waarin sprake is van een onregelmatigheid is het waarborgen van de veiligheid van medewerkers en medecliënten en het leefklimaat in de voorziening. Daarnaast is het van belang te trachten het onderwerp voor alle betrokkenen open en bespreekbaar te houden. Wijs het gedrag af, niet de persoon. Praat niet over middelengebruik als een cliënt onder invloed is. Gevaar In een situatie van ernstig gevaar, veroorzaakt door een cliënt, dient het gevaar door professionele de-escalatiemethoden allereerst te worden afgewend. Indien nodig worden andere cliënten in veiligheid gebracht. Als het acute gevaar is afgewend maar er blijft een sterke dreiging op herhaling op korte termijn bestaan, dan moet bij (ernstige dreiging met) geweld, via 112, contact met de politie worden opgenomen. Bij verdenking van een acute psychiatrische aandoening moet, in overleg met de huisarts, een beoordeling plaatsvinden of er tot onvrijwillige opname in een psychiatrische zorginstelling dient te worden overgegaan (conform de daarvoor geldende wet- en regelgeving). Beslissing De beslissing over hoe verder wordt genomen door de manager van de locatie waar de onregelmatigheid zich voor heeft gedaan of de calamiteitendienst (indien een beslissing geen uitstel verdraagt). In de afweging wordt de geconstateerde onregelmatigheid beoordeeld in het licht van de beperking, sociaal-emotionele ontwikkeling en eventuele psychopathologie van de cliënt en de hieruit voortvloeiende (on)mogelijkheden van de cliënt. Ook dient in de afweging de ernst van de onregelmatigheid te worden meegenomen. Er kan bijvoorbeeld besloten worden tot een nieuwe afspraak met betrekking tot het gebruik van cliënt. De beslissing wordt besproken met de cliënt. Naast dit directe contact wordt ook een schriftelijke waarschuwing aan de cliënt gegeven. Als blijkt dat een onderlinge afspraak met betrekking tot het gebruik niet haalbaar is, worden mogelijkheden voor begeleiding elders binnen SGL onderzocht in overleg met cliënt. Als de ernst van de overlast (bijvoorbeeld [ernstige dreiging met] geweld) daartoe aanleiding geeft kan ook besloten worden tot het doen van aangifte bij de politie. Verslaglegging Indien nog niet vermeld, worden de volgende onderwerpen in het ECD vastgelegd: aanleiding van de situatie meningen van medewerkers mening van de cliënt bij acuut gevaar: gevaarinschatting Pagina 10 van 16

11 wijze van tenuitvoerlegging toestand van de cliënt resultaten overlegsituaties en gemaakte afspraken hierbij eventuele wijzigingen in het ondersteuningsplan Incidentmelding Dit formulier dient te worden ingevuld indien er sprake was van een (dreiging van een) onwenselijke situatie en zeker indien er sprake was van acuut gevaar. Inlichten wijkagent De aandachtsmedewerker van de betreffende locatie of de teamleider heeft contact gelegd met de wijkagent en de problematiek die speelt binnen de locatie toegelicht. Op deze wijze is de wijkagent reeds op voorhand geïnformeerd, zodat bij een mogelijk incident of overlast snel contact kan worden gelegd. Zodoende kan tevens een dossier worden opgebouwd, als er overlast dreigt. 6. Hoe om te gaan met een cliënt die structureel overlast bezorgt of zich onvoldoende begeleidbaar opstelt ten gevolge van gebruik In dit geval is er sprake van structurele overlast ervaren door de omgeving van de gebruikende cliënt of houdt de cliënt zich niet aan de gemaakte afspraken met de begeleider(s). Bij elk nieuw incident volg je de aanpak zoals beschreven onder 4. Indien deze situatie zich voordoet zal altijd een BT moeten plaatsvinden. Voor details zie 2. Stopzetten zorg- en dienstverlening Bij het structureel veroorzaken van overlast en/of weigering van de cliënt om mee te werken aan gemaakte afspraken ten gevolge van genotsmiddelengebruik dient de procedure stopzetten zorg- en dienstverlening te worden gestart. 7. Hoe om te gaan met een cliënt (waarbij sterke vermoedens bestaan dat) die handelt in drugs Binnen SGL mag, conform de Nederlandse wetgeving, niet worden gehandeld in drugs. (Sterke vermoedens op) handelen door een cliënt van SGL wordt dan ook als een ernstige zaak opgepakt. Gesprek In een gesprek met betreffende cliënt dient het (vermoeden van) handelen bespreekbaar te worden gemaakt. Indien de situatie het toelaat dan verdient het de voorkeur om in gesprek te gaan met de cliënt door diegene die het vermoeden heeft of die de handelaar op heterdaad heeft betrapt en/of op dat moment het meest direct bij de cliënt betrokken is (persoonlijk begeleider). Beslissing De beslissing over hoe verder wordt genomen door de manager van de locatie waar het (vermoeden van) dealen zich voor heeft gedaan of de calamiteitendienst (indien een beslissing geen uitstel verdraagt). In de afweging wordt de geconstateerde onregelmatigheid beoordeeld in het licht van de beperking, sociaal-emotionele ontwikkeling en eventuele psychopathologie van de cliënt en de hieruit voortvloeiende (on)mogelijkheden van de cliënt. Indien een dealende cliënt betrapt wordt, wordt, na Pagina 11 van 16

12 overleg met de teamleider en manager aangifte bij de politie gedaan. De beslissing en overweging wordt besproken met de cliënt. Verslaglegging Uiteraard dient hiervan een rapportage in het ECD te worden opgenomen. Voor details zie 5. Pagina 12 van 16

13 BIJLAGE C SIGNAALLIJST GEBRUIK GENOTSMIDDELEN SYMPTOOM NOOIT SOMS REGELMATIG VAAK LICHAMELIJK Adem ruikt naar alcohol (denk aan: alcohol) Wijde pupillen (denk aan: alcohol, cannabis, XTC, amfetamine, cocaïne, LSD) Vernauwde pupillen bijna gesloten (denk aan: heroïne) Rode ogen (denk aan: cannabis) Honger (denk aan: cannabis) Zware armen en benen (denk aan: cannabis) Bleek (denk aan: amfetamine, cocaïne) Vaak naar het toilet gaan (denk aan: cocaïne) Langzame adem (denk aan: heroïne) Oververmoeid (denk aan: XTX-, amfetamine- of cocaïnekater) SYMPTOOM NOOIT SOMS REGELMATIG VAAK GEDRAG Luidruchtig, meer durf, verlegenheid verdwijnt (denk aan: alcohol) Giechelig, Suffig (denk aan: cannabis) Sloom (denk aan: cannabis, heroïne) Energiek en praterig (denk aan: XTC, amfetamine, cocaïne) Ontspannen en zorgeloos (denk aan: cannabis) Overmoedig (denk aan: cocaïne) Rusteloos (denk aan: cocaïne) Dromerig, stil, passief (denk aan: heroïne) Pagina 13 van 16

14 SYMPTOOM NOOIT SOMS REGELMATIG VAAK GEDRAG Volledig opgaan in het gokspel (denk aan: gokken) Denken te kunnen winnen (denk aan: gokken) Geld lenen (denk aan: gokken) Veel alleen spelen (denk aan: gokken) SYMPTOOM NOOIT SOMS REGELMATIG VAAK PSYCHISCH Vrolijk gestemd/opgewerkt (denk aan: alcohol, cannabis, XTC, cocaïne) Lusteloos (denk aan: amfetamine) Opvliegend (denk aan: cocaïne) Vreemde ideeën hallucinaties (denk aan: LSD) Slecht slapen (denk aan: gokken) Geïrriteerd/opvliegend Pagina 14 van 16

15 BIJLAGE D VOORBEREIDING BT GENOTSMIDDELEN Naam cliënt : Adres : Postcode/woonplaats : Telefoonnummer : Naam persoonlijk begeleider: Naam gedragskundige : Invuldatum : Welke signalen heeft de begeleiding gezien? (zie signaallijst gebruik genotsmiddelen) (Inschatting van) aard van het gebruik (Inschatting van) omvang van het gebruik Welke risicofactoren zijn bij betreffende cliënt aan de orde: beïnvloedbaarheid contact met negatieve invloed beschikbaarheid middelen ontbreken stabiele relatie/netwerk overvraging overige risicofactoren, namelijk: Welke beschermende factoren zijn bij betreffende cliënt aan de orde: positief zelfbeeld assertiviteit sociale weerbaarheid contact met positieve invloed overige beschermende factoren Functie van het gebruik? (Onder welke omstandigheid gebruik cliënt (meer)?) psychische klachten onderdrukken lege tijd invullen overige functies Pagina 15 van 16

16 Zijn er volgens de cliënt problemen (wat zegt de cliënt zelf hierover?) Huidige motivatie tot gedragsverandering (stoppen of minderen gebruik) Mogelijkheden tot interventie (wat kan cliënt zelf, waar heeft hij/zij hulp bij nodig) Toelichting Pagina 16 van 16