Surveillance van Infectieziekten bij kinderen in België PediSurv

Transcriptie

1 Surveillance van Infectieziekten bij kinderen in België PediSurv Jaarverslag 2009 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat Brussel België PHS

2 Surveillance van Infectieziekten bij kinderen in België PediSurv Jaarrapport 2009 Directie Volksgezondheid en Surveillance Juliette Wytsmanstraat Brussel België 2

3 Volksgezondheid en Surveillance november 2010 Brussel, België Intern referentienummer: PHS Depotnummer :D/2010/2505/75 Dr. M. Sabbe Tel : Fax : martine.sabbe@wiv-isp.be Dr. D. Hue Medewerkers: Yves Dupont, Marleen Meganck Het verslag is beschikbaar in PDF-formaat op De surveillance van poliomyelitis en mazelen gebeurt in het kader van een conventie tussen het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid en de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu De surveillance van bof en IPD wordt financieel ondersteund door de Vlaamse Overheid, Vlaamse Agentschap Zorg & Gezondheid en het Ministère de l Enfance, de l Aide à la Jeunesse et de la Santé de la Communauté française Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. 3

4 Dankbetuigingen De Operationele Directie Volksgezondheid en Surveillance van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid dankt de pediaters en huisartsen die bereidwillig hebben deelgenomen aan de surveillance via PediSurv in Onze dank gaat verder ook uit naar de kinderartsverenigingen, de leden van het begeleidingscomité PediSurv en IPD, naar de diensten Toezicht Volksgezondheid van de gemeenschappen en naar het referentielaboratorium voor pneumokokken van de KU Leuven voor de samenwerking. Dank aan de leden van EUVAC.NET. Institut Scientifique de Santé Publique Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel Dit rapport mag niet gereproduceerd, gepubliceerd of verdeeld worden zonder akkoord van het WIV-ISP. 4

5 INHOUD SAMENVATTING POLIOMYELITIS MAZELEN CONGENITAAL RUBELLA SYNDROOM BOF INVASIEVE PNEUMOKOKKENINFECTIES (IPD) HEMOLYTISCH UREMISCH SYNDROOM (HUS) BESLUIT GEBRUIKTE AFKORTINGEN BIJLAGE 1: MOGELIJKE OORZAKEN VAN ACUTE SLAPPE VERLAMMING (AFP) BIJLAGE 2: LIJST VAN DEELNEMENDE ZIEKENHUIZEN AAN DE IPD SURVEILLANCE (2009) REFERENTIES

6 SAMENVATTING In het kader van de eradicatie van poliomyelitis in de Europese regio van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WGO) in juni 2002 en de eliminatie van mazelen tegen het jaar 2010 werd er besloten in België een surveillance systeem van enkele zeldzame aandoeningen bij kinderen op te zetten (PediSurv). Het systeem werd gelanceerd in oktober 2002 in samenwerking met de kinderartsen in België en de huisartsen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De deelname van kinderartsen en huisartsen aan de surveillance is stabiel, en de gegevens kunnen over de verschillende jaren heen vergeleken worden. De surveillance van acute slappe verlammingen (AFP-surveillance) in België, in het kader van de opvolging van de eradicatie van poliomyelitis, detecteerde in % van het jaarlijkse minimum aantal verwachte gevallen van AFP in België (18 gevallen in België volgens criteria van de WGO). De kwaliteit van de surveillance is gestegen in vergelijking met 2008, maar is nog steeds onvoldoende om een snelle detectie van een poliogeval in België te waarborgen. De afwezigheid van poliovirussen in België wordt daarom aangevuld via de opvolging van circulerende enterovirussen in ons land door een peilnetwerk van laboratoria. In afwachting dat deze surveillance van enterovirussen uitgebreid wordt, zal de AFP-surveillance verder gezet worden. Niettegenstaande het feit dat de surveillance van mazelen en bof niet exhaustief is voldoet het systeem toch aan een aantal doelstellingen van surveillance, zoals de detectie van clusters van gevallen, het verzamelen van informatie over de leeftijdsgroepen en de vaccinatiestatus van gevallen, en het opvolgen van trends. De gegevens tonen ook aan dat de incidentie van mazelen in België hoger is dan de vereiste incidentie voor eliminatie (< 1 geval per miljoen inwoners). In het kader van de eliminatiedoelstelling van rubella en de preventie van congenitale rubella, werd in 2007 de registratie van het congenitaal rubellasyndroom (CRS) toegevoegd aan het surveillancesysteem PediSurv. Er werd geen enkel geval van CRS geregistreerd. In 2009 waren voor het eerst gegevens beschikbaar over het Hemolytisch Uremisch Syndroom bij kinderen via PediSurv. Aangezien de surveillance pas effectief werd vanaf maart 2009 is een schatting van de incidentie nog niet mogelijk. Bij 16 gevallen werd een met diarree geassocieerde HUS vastgesteld, 2 gevallen werden als atypisch HUS geklasseerd. Bij 38% van de HUS gevallen geassocieerd met diarree was dialyse noodzakelijk. De surveillance van invasieve pneumokkokeninfecties (IPD), in samenwerking met het referentielaboratorium voor pneumokokken van de KULeuven, werd opgestart in oktober 2005 om de impact van het heptavalente pneumokokkenvaccin Prevenar op te volgen. In 2009 wordt de impact van het vaccin bij de doelgroep echter stilaan uitgevlakt door een toename van de gevallen van IPD door niet-vaccin serotypes. Duidelijk is alvast dat vaccinatie tegen pneumokokkeninfecties verder gezet moet worden, maar dat er nood is aan implementatie van een vaccin met meer serotypes. De verdere opvolging van de oorzakelijke serotypes, de klinische diagnose en correcte registratie van de vaccinatiestatus voor alle gevallen blijft onontbeerlijk in de opvolging van de impact. 6

7 1. POLIOMYELITIS Achtergrond Aangezien de mens het enige natuurlijke reservoir is voor het poliovirus en vaccinatie een efficiënte bescherming biedt, werd de eradicatie van het wild type poliovirus tegen 2005 als een haalbare doelstelling vastgelegd (1). Drie van de 6 regio s van de WGO werden reeds poliovrij verklaard: de regio van Noord- en Zuid-Amerika, de regio van de Stille Oceaan en in 2002 de Europese regio. Om het certificaat van een polio-vrije regio te verkrijgen, moet elk land van de regio kunnen aantonen dat er geen enkel wild type poliovirus circuleert, dat er een efficiënt systeem bestaat voor de detectie van verdachte gevallen van polio en dat er geen enkel risico is van transmissie van het poliovirus uit een laboratorium (ingeperkt gebruik). Om aan deze eisen van de WGO te voldoen, werd in 1998 het Belgisch Certificatie Comité (BCC) voor de Eradicatie van Poliomyelitis opgericht. Het comité toonde aan dat België aan de criteria van een poliovrij land voldoet en verzekert de opvolging van deze certificatie. Doelstelling van de surveillance Zolang wild poliovirus nog circuleert in een aantal landen van de wereld, moet elk polio-vrij land, zoals België, een surveillancesysteem hebben dat een mogelijk geïmporteerd geval van poliomyelitis snel identificeert. De gouden standaard volgens de WGO is Acute Flaccid Paralysis (AFP) surveillance. Deze surveillance bestaat uit de registratie van alle gevallen van acute slappe verlamming bij kinderen onder de 15 jaar, met het uitsluiten van een infectie door een poliovirus bij deze gevallen via stoelgangonderzoek. AFP kan door verschillende aandoeningen veroorzaakt worden (Bijlage 1). Meestal gaat het om gevallen van het Syndroom van Guillain-Barré. Gevalsdefinitie Acuut klinisch beeld van focale slapheid of verlamming met verminderde tonus zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak (zoals een trauma), bij kinderen onder de 15 jaar. Indicatoren De twee belangrijkste indicatoren voor de evaluatie van AFP surveillance zijn de sensitiviteit van het systeem en adequate virologische diagnostiek. De sensitiviteit wordt weergegeven door de non-polio AFP-rate dat het aantal gevallen weergeeft van AFP veroorzaakt door een andere aandoening dan polio, per kinderen jonger dan 15 jaar. In niet-endemische landen voor polio wordt een non-polio AFP rate van minimaal 1 per kinderen jonger dan 15 jaar verwacht, wat in België neerkomt op ongeveer 18 gevallen per jaar. Als het surveillancesysteem in België minstens 18 gevallen van AFP (niet veroorzaakt door polio) detecteert, wil dat zeggen dat een eventueel geïmporteerd geval van polio ook zou gedetecteerd worden. Adequate virologische diagnostiek bestaat uit het onderzoek naar poliovirussen in 2 stoelgangstalen, afgenomen binnen de 2 weken na aanvang van de paralyse en met een interval van minstens 24 uur. 7

8 Resultaten In totaal werden er het voorbije jaar 6 gevallen van acute slappe verlamming bij kinderen gemeld. Voor 4 gevallen was de diagnose het Syndroom van Guillain-Barré. Voor één ander geval ging het om een gedissemineerde encefalomyelitis. Voor het laatste geval werd een Miller-Fisher Syndroom gediagnosticeerd. Geen enkel geval was verdacht voor polio. De gemelde gevallen komen verspreid voor in België (Figuur 1). Figuur 1. Geografische spreiding van gemelde gevallen van AFP in België, 2009 Indicatoren De non-polio AFP-rate in 2009 was 0.35, wat wil zeggen dat 35% van het minimum aantal verwachte gevallen van AFP gemeld werd. De indicatoren voor de kwaliteit van de surveillance (WGO criteria) worden weergegeven in Tabel 1. Jaar Tabel 1. AFP surveillance kwaliteitsindicatoren, België, Non-polio AFP rate Aantal gemelde AFP gevallen % AFP gevallen met minstens 1 stoelgangstaal % AFP gevallen met minstens 2 stoelgangstalen Non-polio AFP index* % 0% % 0% % 0% % 17% % 0% % 0% % 0% 0.00 * Non polio AFP rate x % gevallen met 2 stoelgangstalen 8

9 Discussie Met een melding van 6 gevallen van AFP in 2009, is de Non-polio AFP rate het voorbije jaar gestegen in vergelijking met vorig jaar. Maar omdat er geen 2 stoelgangstalen werden afgenomen om een infectie door een poliovirus uit te sluiten is de globale AFP index opnieuw nul. De kwaliteit van de surveillance blijft dus onvoldoende om een eventueel importgeval van AFP dat wel veroorzaakt wordt door een poliovirus te detecteren. De surveillance van AFP werd ook in 2009 aangevuld met de surveillance van enterovirussen (EV) door een peilnetwerk van laboratoria, zodat kan worden aangetoond dat het wilde poliovirus niet meer circuleert in ons land. Het netwerk bestaat uit 58% (100/171) van de laboratoria microbiologie in België. Deelnemende laboratoria worden verzocht om positieve isolaten van enterovirussen wekelijks te melden aan het WIV, en de isolaten voor typering door te sturen naar één van de 5 nationale laboratoria voor enterovirussen (KUL, UCL, VUB, ULB, UZ Gent). Geïsoleerde poliovirussen moeten verstuurd worden naar het referentielaboratorium voor polio van de KULeuven. In 2009 werden er geen poliovirussen geïsoleerd in België. De huidige AFP-surveillance in België voldoet niet aan de kwaliteitsvereisten. Vooraleer de surveillance echter stop te zetten moet er een alternatief surveillancesysteem bestaan voor de verdere opvolging van de polio-vrije status van België. De aanbeveling van het BCC om de surveillance van circulerende enterovirussen door het referentielaboratorium verder uit te bouwen, kon in 2008 niet uitgevoerd worden omwille van financiële beperkingen. De verwachte financiering van het referentielaboratorium via het project van financiering van de referentielaboratoria door het RIZIV is nog geen feit. Indien dat in 2010 wel zo zal zijn, kan het referentielaboratorium een aantal nieuwe activiteiten opstarten. Ondertussen dient de surveillance van AFP in 2010 verder gezet te worden via het netwerk Pedisurv, omdat dit netwerk ook gegevens verzamelt voor andere infectieziekten bij kinderen (zoals mazelen) en de surveillance een minimale werklast inhoudt. De surveillance is ook een manier om kinderartsen in België verder te herinneren aan het risico van import van polio in ons land. Deelnemende kinderartsen worden opnieuw aangespoord om voor elk geval van acute slappe verlamming bij een kind jonger dan 15 jaar, 2 stoelgangstalen af te nemen voor het uitsluiten van een enterovirus infectie. Ook wordt er gevraagd om al deze gevallen zo snel mogelijk te melden aan het WIV. 9

10 2. MAZELEN Achtergrond Mazelen is één van de voornaamste ziekten die door vaccinatie vermeden kan worden. Hoewel in de meeste geïndustrialiseerde landen mazelen een zeldzame aandoening is geworden, blijft het in ontwikkelingslanden één van de voornaamste oorzaken van overlijden bij kinderen jonger dan 5 jaar. Complicaties komen voor in 10 tot 20% van de gevallen. Het Europees regionaal bureau van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WGO Euro) stelde de eliminatie van mazelen en het congenitaal rubella syndroom voorop. De streefdatum hiervoor was 2010, maar intussen is duidelijk dat dit niet gehaald werd. Daarom werd een hernieuwd engagement gevraagd van alle landen met als streefdoel eliminatie in 2015 (2). Eliminatie houdt in dat er geen langdurige transmissie meer is van het virus en dat een (eventueel geïmporteerd) geval geen aanleiding geeft tot verspreiding van de aandoening. Daarvoor is vaccinatie van minstens 95% van de bevolking met 2 dosissen van het mazelenvaccin vereist. Zoals ook de andere Europese landen heeft België zich geëngageerd om mazelen te elimineren. In januari 2003 werd het Comité voor de Eliminatie van Mazelen en Rubella in België opgericht. In 2004 stelde het comité een nationaal actieplan voor de eliminatie van mazelen op. De prioriteiten van het plan zijn het verhogen van de vaccinatiegraad tot 95% voor beide dosissen van het mazelen vaccin en het opzetten van een efficiënt surveillancesysteem van mazelen met bevestiging van de diagnose door het Nationaal Laboratorium voor Mazelen en Rubella (WIV, afdeling Virologie). België maakt deel uit van de 8 landen in Europa dat een actieplan voor de eliminatie van mazelen en/of rubella heeft opgesteld (3). Sinds 2009 is mazelen een verplicht te melding aandoening in de Vlaamse Gemeenschap (4) en ook in het Brussels Hoofdstedelijk gewest (5). Mazelen behoort tot de aandoeningen die verplicht gemeld moeten worden in Europa volgens de Europese beslissing 2119/98/CE. De Franse Gemeenschap sluit aan bij deze beslissing, zoals blijkt uit de bijlage van een brief met informatie over de vogelgriep, verstuurd naar alle Franstalige artsen in januari Dit houdt in dat sinds 2009 mazelen een verplicht te melden ziekte is voor gans België. Doelstelling van de surveillance Om het eliminatieproces van mazelen in België op te volgen, is het noodzakelijk om gegevens te verzamelen over het aantal gevallen, de epidemiologische kenmerken van deze gevallen (leeftijd, vaccinatie, risicogroep ) en over de bron van nieuwe infecties. Gevalsdefinitie Klinisch beeld van een gegeneraliseerde uitslag (> 3 dagen) en een temperatuur van > 38.0 C en één of meer van de volgende symptomen: hoesten, coryza, Koplik vlekjes, conjunctivitis. 10

11 Resultaten Aantal gevallen In totaal werden in 2009 door de verschillende informatiebronnen 33 gevallen van mazelen gemeld (waaronder 24 labo bevestigd). Door de artsen van PediSurv werden 16 gevallen gemeld, daarnaast werden er nog 6 gevallen gemeld door de Dienst Toezicht Volksgezondheid of de PSE s, 3 gevallen werden via contact tracing opgespoord en 8 meldingen via het laboratorium. Vergeleken met de voorbije jaren is het aantal gevallen gedaald (Figuur 2). Figuur 2. Aantal gemelde gevallen van mazelen per jaar en per regio, , België N Brussel Vlaanderen Wallonië Sinds het begin van de surveillance via PediSurv kreeg het WIV melding van een totaal van 339 gevallen tussen 2003 en 2009 (Figuur 3). In 2004 vond een mazelenopstoot plaats in enkele Brusselse scholen (6). De toename in was het gevolg van een belangrijke epidemie bij orthodoxe Joodse gemeenschappen in Antwerpen met minstens 137 gevallen, na import van het mazelenvirus uit Engeland. Culturele factoren, een gebrek aan informatie over het vaccin en het feit dat de leerlingen uit private niet-gesubsidieerde scholen geen systematisch aanbod kregen van het vaccin via een CLB lagen aan de basis van deze opstoot (7). 11

12 Figuur 3. Aantal gevallen van mazelen, , België Labo bevestiging Klinisch geval Epidemiologische link 30 Aantal gevallen Maand - Jaar Geografische spreiding Gevallen van mazelen komen min of meer verspreid voor in België (Figuur 4). Figuur 4. Geografische spreiding van gevallen van mazelen in België, 2009 Op basis van de gemelde gevallen in 2009 kan een ruwe incidentie worden gegeven van 3 per miljoen inwoners, zoals ook wordt weergegeven in de EURO Immunization Monitor die de situatie in Europa opvolgt (8). Om een gecorrigeerde incidentie te kunnen bepalen voor de Belgische populatie moet echter de dekkingsgraad van PediSurv gekend zijn. Omdat niet gekend is welke patiëntenpopulatie wordt bereikt en de deelnemende praktijken mogelijk niet representatief zijn voor alle kinderartsen, kunnen deze gegevens niet worden geëxtrapoleerd. 12

13 Bevestiging door het laboratorium In totaal werden er 24 (73%) van de 33 gevallen van mazelen bevestigd door een positieve test in een laboratorium (IgM+, PCR+ of isolatie van het mazelenvirus via cultuur). Dit percentage is hoger dan in 2005 (42%) en in 2006 (53%). Tijdens een epidemie moeten niet alle gevallen worden bevestigd. Het is dan aanbevolen om voor elke nieuwe transmissieketen één geval te bevestigen. In 2009 was er geen epidemie in België. Bij zeven gevallen werd genotype D5 vastgesteld en bij twee gevallen genotype D4. Het genotype D5 is het genotype dat voornamelijk circuleert in Frankrijk, maar op basis van het epidemiologische onderzoek kon niet besloten worden dat deze gevallen waren geïmporteerd. Epidemiologische gegevens Epidemiologische gegevens via een ingevulde vragenlijst werden bekomen voor bijna alle gevallen (97%), behalve voor twee. Dat dit veel meer is dan in de voorbije jaren, is te danken aan een actieve follow-up van elk geval, via telefonisch of elektronisch contact met de behandelende arts of de patiënt zelf. 1. Leeftijd De leeftijd is gekend voor 33 gevallen (100%). De meeste gevallen waren jonger dan 15 jaar oud en 30% was tussen de 10 en 14 jaar oud (Figuur 5). Figuur 5. Aantal gevallen van mazelen per leeftijdsgroep in 2009, België (n=33) % < leeftijdsgroep Vaccinatiestatus De vaccinatiestatus was gekend voor 30 gevallen (90%). Daarvan kregen 6 gevallen (18%) 1 dosis MBR-vaccin, volgens de arts of de ouders. De vaccinatiedatum was gedocumenteerd voor 3 gevallen (10%). 13

14 3. Verwikkelingen In totaal werden er 8 patiënten (81% van de gevallen met beschikbare informatie) gehospitaliseerd, vooral omwille van asthenie of anorexie. Eén geval van 12 jaar had een pneumonie ontwikkeld. 4. Import uit het buitenland In 2007 werd er voor de cluster van mazelen in Antwerpen voor 5 gevallen een link gelegd met een verblijf in Engeland. In 2008 werd één ander geval mogelijk besmet tijdens een verblijf in Frankrijk (genotype D5, dat ook verantwoordelijk was voor een uitbraak in Frankrijk). In 2009, hadden 6 gevallen een link met een verblijf in het buitenland waaronder 4 uit Frankrijk, één geval uit Kameroen en één geval uit Indonesië. Discussie Op basis van de gemelde gevallen in 2009 kan een ruwe incidentie worden gegeven van 3 per miljoen inwoners, zoals ook wordt weergegeven in de EURO Immunization Monitor die de situatie in Europa opvolgt (8). Om een gecorrigeerde incidentie te kunnen bepalen voor de Belgische populatie moet echter de dekkingsgraad van PediSurv gekend zijn. Omdat niet gekend is welke patiëntenpopulatie wordt bereikt en de deelnemende praktijken mogelijk niet representatief zijn voor alle kinderartsen, kunnen deze gegevens niet worden geëxtrapoleerd. Eén van de indicatoren om het eliminatieproces op te volgen is een incidentie van < 1 per miljoen inwoners. Momenteel herziet de WGO Euro deze indicatoren (8). Personen of groepen met een verhoogd risico om mazelen te krijgen in België zijn: oudere kinderen en jonge volwassenen (5 tot 30 jaar oud, op basis van seroprevalentiegegevens), gezondheidswerkers in ziekenhuizen, reizigers, leerlingen van antroposofische scholen en rondtrekkende populaties zoals de Roma (9). Hoewel de incidentie van mazelen sinds 1998 aanzienlijk daalde in de Europese regio, worden de laatste jaren gekenmerkt door epidemieën in West-Europa, als gevolg van een suboptimale vaccinatiegraad. Meer dan 90% van de gevallen kwam voor in Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje, Zwitserland en de UK. Bovendien werden er opnieuw sterfgevallen gerapporteerd (10). De eliminatie van mazelen en rubella in 2010 werd niet behaald in de Europese regio (8). Daarom vraagt de WGO om de inspanningen voor vaccinatie te verhogen, alsook de politieke en maatschappelijke betrokkenheid en werd de streefdatum verschoven naar Sinds 2009 is mazelen een verplicht te melden aandoening in de Vlaamse Gemeenschap (4) en ook in het Brussels Hoofdstedelijk gewest (5). Mazelen behoort tot de aandoeningen die verplicht gemeld moeten worden in Europa volgens de Europese beslissing 2119/98/CE. De Franse Gemeenschap sluit zich aan bij deze beslissing, zoals blijkt uit de bijlage van een brief met informatie over de vogelgriep, verstuurd naar alle Franstalige artsen in januari Dit houdt in dat sinds 2009 mazelen een verplicht te melden ziekte is voor gans België. 14

15 Ook in België werden in 2009 via PediSurv nog verschillende gevallen van mazelen gerapporteerd. De meeste infecties deden zich voor bij niet-gevaccineerde kinderen onder de 15 jaar. De sleutel tot een succesvolle eliminatie ligt inderdaad in het bereiken van een vaccinatiegraad van minstens 95% voor de 2 dosissen met het MBR-vaccin. In België werden aanzienlijke inspanningen geleverd door de gemeenschappen om de vaccinatiegraad te verhogen. Volgens de recentste vaccinatiegraadmetingen is de vaccinatiegraad voor de eerste dosis MBR vaccin 96% in Vlaanderen (2008) en 92% in Wallonië (2009) (11;12). Zeker voor de 2 e dosis wordt een blijvende inspanning gevraagd van alle gezondheidswerkers om bij elk contact met leerlingen, ouders, lesgevers en collega-gezondheidswerkers het belang van deze vaccinatie te benadrukken. Bij een klinisch verdacht geval van mazelen kan een gratis speekseltest aangevraagd worden voor de bevestiging van de diagnose. Het materiaal voor de afname kan aangevraagd worden bij: Veronik Hutse WIV, Nationaal Laboratorium voor mazelen Tel: 02/ veronik.hutse@wiv-isp.be De afname van het speeksel is pijnloos en kan door de arts of de patiënt zelf gebeuren, binnen de 4 weken na aanvang van de rash. 15

16 3. CONGENITAAL RUBELLA SYNDROOM Achtergrond Rubella is een goedaardige virale aandoening, maar de weerslag op de volksgezondheid berust op de risico s voor het (ongeboren) kind nl. het risico op een miskraam, een doodgeboorte of de geboorte van een kind met het congenitaal rubella syndroom (CRS). Het Europees Regionaal Bureau van de WGO wil rubella elimineren tegen 2015 in de regio, om het CRS te voorkomen (minder dan één geval van CRS per geboorten). Eén dosis met het rubella-vaccin volstaat om een voldoende hoge bescherming te induceren bij 95% van de gevaccineerden (13). Doelstelling van de surveillance Identificatie van gevallen van het congenitaal rubella syndroom om de voortgang van het eliminatieproces in België op te volgen. Gevalsdefinitie Klinische criteria Een kind jonger dan één jaar of doodgeborene die aan ten minste twee van de onder (A) vermelde criteria voldoet OF die aan één criterium van categorie (A) en één criterium van categorie (B) voldoet. (A) Cataract Congenitaal glaucoom Congenitale hartaandoening Gehoorverlies Pigmentaire retinopathie (B) Purpura Splenomegalie Microcefalie Mentale retardatie Meningo-encefalitis Radiolucente botziekte Icterus binnen de 24 uur na de geboorte Laboratoriumcriteria Een kind jonger dan één jaar of doodgeborene met minstens één van de volgende vier testen: 1. Positieve antistofrespons voor rubellavirus (IgM) 2. Detectie van nucleïnezuur van het rubellavirus 3. Isolatie van het rubellavirus uit een klinische monster 4. Persistentie van rubella IgG in de leeftijd tussen 6 en 12 maanden Epidemiologisch criterium Elke zuigeling van minder dan 1 jaar of doodgeborene waarvan de moeder tijdens de zwangerschap een door laboratoriumonderzoek bevestigde rubellavirusinfectie had. Resultaten In 2009 werd geen enkel geval van CRS gerapporteerd. 16

17 Discussie Een aantal factoren bemoeilijken de surveillance van rubella: het klinische beeld van rubella overlapt met zeer veel andere exantheemziekten; bij mogelijke gevallen wordt er zelden een bloedstaal afgenomen voor de bevestiging van de diagnose en de meest gebruikte test voor de bevestiging van de diagnose, een IgM serologie, is onvoldoende specifiek. In een eerste fase wordt het belang van rubella in België opgevolgd via seroprevalentiestudies en de registratie van gevallen van het congenitaal rubella syndroom (CRS). Het verwachte aantal gevallen van CRS in België is 0 tot 1 geval per jaar. Omdat de surveillance via PediSurv niet exhaustief is, worden de resultaten van de surveillance aangevuld met gegevens van andere netwerken, zoals Kind en Gezin (K&G) in Vlaanderen (14) en Eurocat (European Surveillance of Congenital Anomalies) in Antwerpen en Henegouwen, die aangeboren aandoeningen registreren bij kinderen tot de leeftijd van 1 jaar (15). In Vlaanderen was er in 2008 geen enkel kind dat na de gehoorstesten van K&G doorverwezen werd voor een vermoeden van CRS. In 2007 werd er geen geval van CRS gemeld via Eurocat Antwerpen, de gegevens voor 2008 zullen in 2010 beschikbaar zijn. De gegevens van Henegouwen werden nog niet doorgegeven. 17

18 4. BOF Doelstelling van de surveillance Bof is enkel verplicht te melden in het kader van de verplichte melding van infectieziekten in scholen. De doeltreffendheid van het mazelen-bof-rubella vaccin is het laagste voor de bofcomponent. Indien er een verandering van de doeltreffendheid van het MBR-vaccin zou optreden, zal dit het snelste weerspiegeld worden via een verandering van het aantal gevallen van bof. De surveillance van bof laat dan ook toe om de doeltreffendheid van het MBR-vaccin op te volgen. Gevalsdefinitie Klinisch beeld van een acute, pijnlijke, self-limiting zwelling van de oorspeekselklier of een andere speekselklier, één- of tweezijdig, duur > 2 dagen, zonder andere aanwijsbare oorzaak. Resultaten Aantal gevallen In 2009 werden er door de deelnemende artsen aan PediSurv 46 gevallen van bof gemeld. Daarnaast werden door de gezondheidsinspecteurs in Wallonië nog 8 gevallen gemeld via MATRA (elektronisch systeem voor de melding van infectieuze ziekten) (16). De melding van het aantal gevallen per maand wordt weergegeven in Figuur 6. Figuur 6. Aantal gemelde gevallen van bof per maand, gemiddelde van en in Aantal gevallen Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec gemiddelde

19 Geografische spreiding De woonplaats van de patiënt was gekend voor 40 gevallen (74%). Brussel telt nog altijd het hoogste aantal gevallen (68% van de gevallen), wat normaal is gezien het de enige regio is waar ook huisartsen gevallen melden (Figuur 7). In vergelijking met vorig jaar is het aandeel van Brussel op het totale aantal gevallen toegomen (50% in 2008). Figuur 7. Aantal gemelde gevallen per regio, Aantal gevallen Brussel Vlaanderen Wallonië De spreiding van de gemelde gevallen van bof over het land wordt weergegeven in Figuur 8. Figuur 8. Geografische spreiding van gemelde gevallen van bof in België en in Brussel,

20 Bevestiging door het laboratorium Van het totaal aantal klinisch verdachte gevallen in 2009, gemeld door de artsen via Pedisurv of de gezondheidsinspecteurs (n=54) werd bij 33% een labotest aangevraagd voor bevestiging van de diagnose. Dit is meer dan vorig jaar (12% in 2008). Voor 8 gevallen werd de diagnose bevestigd met positieve IgM serologie (15%). Epidemiologische gegevens Van de gemelde gevallen van bof via PediSurv (n=46) kon bij 96% bijkomende epidemiologische informatie worden bekomen dankzij de ingevulde vragenlijsten. Dit percentage is hoger in vergelijking met de resultaten van de vorige jaren (70 tot 83%). Voor de gevallen die bijkomend werden gemeld via MATRA, werden enkel een aantal basisgegevens opgevraagd (geboortedatum, postcode, labo test en vaccinatie). 1. Leeftijd & Geslacht De leeftijd is gekend voor 43 van de 54 gevallen en varieert van 1 tot 42 jaar, met een mediaan op 9 jaar. De meerderheid van de gevallen behoort tot de leeftijdsgroep van 1 tot 4 jaar en 5 tot 9 jaar (Figuur 9). De leeftijdsdistributie is vergelijkbaar met deze van de voorbije jaren (Figuur 10). Van de 47 gevallen (87%) waarvoor het geslacht gekend is, was 68% mannelijk. Figuur 9. Percentage van de gevallen van bof per leeftijdsgroep, 2009, België (n=48) Figuur 10. Leeftijdsdistributie van de gevallen van bof per jaar, , België 80 % < Leeftijdsgroep % < Leeftijdsgroep 2. Vaccinatiestatus De vaccinatiestatus was gekend voor 35 gevallen (65%). Zeventien gevallen waren gevaccineerd met minstens één dosis (61%) en drie gevallen hadden 2 dosissen gekregen. Bij 8 gevallen was er geen vaccinatie toegediend (Figuur 11). Voor de gevaccineerde gevallen was de tijd tussen de laatste dosis en het begin van de symptomen gemiddeld 5,6 jaar (range 10 maanden 17 jaar). 20

21 Figuur 11. Vaccinatiestatus van de gevallen van bof met gekende vaccinatiestatus, 2009, België (n=35) 29% 11% 61% Minstens 1 dosis 2 dosissen Niet gevaccineerd 3. Bijkomende gegevens In 2009 werd er geen melding gemaakt van verwikkelingen na het optreden van bof. Voor 14 gevallen (26%) werd melding gemaakt van een contact met een vermoedelijk geval van bof in de dagen voor het begin van de symptomen. Voor 10 gevallen was dit met iemand vanuit het gezin, terwijl voor 4 gevallen er een vermoeden van contact was op school of in het kinderdagverblijf. Bij één geval was er vermoeden van import uit Zwitserland. Discussie In vergelijking met vorig jaar werden er een gelijkaardig aantal gevallen van bof gemeld (50 weerhouden gevallen in 2008, in vergelijking met 54 in 2009). Men noteerde opnieuw een hoog aantal gevaccineerde gevallen (61% had minstens één dosis gekregen). Dit stemt overeen met wat in andere Europese landen wordt gezien en waarbij 60% van de gevallen met gekende vaccinatiestatus minstens één dosis had gekregen (17). In verschillende landen noteerde men in 2009 bofepidemieën, zoals in Nederland, in de UK en in Macedonië (18-20). Behalve in Macedonië was de meerderheid van de gevallen gevaccineerd. Het voorkomen van bof bij gevaccineerden kan te wijten zijn aan een primair falen van de vaccinatie (geen immuunrespons na vaccinatie), aan een secundair falen door verdwijning van de antistoffen, mogelijke mismatch tussen de vaccin stam en het circulerende wilde virus en de hoge vaccinatiegraad die nodig is om groepsimmuniteit te bereiken. De klinische doeltreffendheid van het bofvaccin varieert van 75% tot 91% (21). Maar hoe hoger de vaccinatiegraad in de populatie, hoe meer kans dat ook de gevallen gevaccineerd werden. 21

22 5. INVASIEVE PNEUMOKOKKENINFECTIES (IPD) Inleiding Het 7-valente pneumokokkenvaccin Prevenar (PCV7) werd in België op de markt gebracht in oktober 2004 en door de Hoge Gezondheidsraad aanbevolen voor alle kinderen jonger dan 2 jaar en kinderen van 2 tot 4 jaar met een verhoogd risico van invasieve pneumokokkeninfecties (schema 3 dosissen met 1 boosterdosis). Sinds januari 2007 is het vaccin gratis voor alle kinderen onder de 2 jaar, volgens een herzien schema van 2 dosissen (op 2 en 4 maanden) met 1 boosterdosis op de leeftijd van 1 jaar. Ondertussen werden er al 2 nieuwe vaccins tegen pneumokokkeninfecties ontwikkeld, een 10-valent vaccin (Synflorix - GSK) en een 13-valent vaccin (Prevenar13 - Pfizer) (Tabel 2). Tabel 2. Samenstellling van de pneumokokkenvaccins Vaccin PCV7 (Prevenar ) PCV10 (Synflorix ) PCV13 (Prevenar13 ) Serotypes 4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F, 23F PCV7 + 1, 5, 7F PCV7 + 1, 3, 5, 6A, 7F, 19A Na de introductie in 2007 van het heptavalente vaccin Prevenar in het basisvaccinatieschema steeg de vaccinatiegraad bij kinderen aanzienlijk. In Vlaanderen werd in 2008 de vaccinatiegraad voor het PCV7 met een 1 e dosis geschat op 97,7% en met een 3 e dosis op 89,1% (11). In Wallonië werd in 2009 de vaccinatiegraad voor PCV7 met een 1 e dosis geschat op 97,1% en met een 3 e dosis op 80,7% (12). Bij de introductie van een nieuw vaccin is het primordiaal om de impact van dit vaccin op te volgen. Surveillance van pneumokokkeninfecties gebeurt al sinds 1983 door het peilnetwerk van laboratoria van het WIV en het referentielaboratorium voor pneumokokken van de KULeuven (22). Klinische gegevens en vooral gegevens over de vaccinatiestatus van gevallen zijn echter zelden gekend. In samenspraak met de Vlaamse Vereniging voor Kindergeneeskunde (VVK) en de Groupement Belge de Pédiatres de Langue Française (GBPF) werd besloten om de surveillance van invasieve pneumokokkeninfecties (IPD) bij kinderen tot de leeftijd van 15 jaar vanaf oktober 2005 op te nemen in het bestaande netwerk van kinderartsen PediSurv. Buiten de gewone deelname van kinderartsen aan PediSurv, werd er voor de surveillance van IPD specifiek beroep gedaan op alle Belgische ziekenhuizen met een afdeling kindergeneeskunde. Hen werd gevraagd een contactpersoon aan te duiden, verantwoordelijk voor het verzamelen van de epidemiologische gegevens van alle kinderen die op de afdeling gehospitaliseerd waren voor een IPD. De melding van IPD gevallen gebeurt zowel door kinderartsen als door het referentielaboratorium voor pneumokokken van de KULeuven. Voor getypeerde stammen door het referentielaboratorium waarvoor geen ingevulde vragenlijst werd ontvangen van een kinderarts, wordt er een vragenlijst opgestuurd naar het ziekenhuis waar het patiëntje gehospitaliseerd werd. 22

23 Als referentiegegevens vóór de introductie van het vaccin gebruiken we de resultaten van de IPD-studie uitgevoerd in (23). Op basis van een capture-recapture onderzoek werd de dekkingsgraad van de IPD-studie geschat voor de leeftijdsgroep jonger dan 5 jaar. Bij capture-recapture analyse worden twee of meer gegevensbronnen samengevoegd om gemeenschappelijke gevallen te vinden (=matching). Na het matchen worden statistische technieken gebruikt om de gevallen op te sporen die in geen enkele gegevensbron voorkomen. Dankzij deze analyse is de schatting van de incidentie nauwkeuriger en kan de sensitiviteit van de gegevensbron worden bepaald, zodat de gegevens beter kunnen worden geïnterpreteerd (24). De sensitiviteit van de IPD-studie in werd geschat op 85,7% en voor de huidige surveillance (periode ) voor dezelfde leeftijdsgroep op 85,4% (25;26). De twee gegevens voor beide periodes zijn dus vergelijkbaar. Op basis van deze dekkingsgraad kan men het aantal niet-gerapporteerde gevallen berekenen en zo kan men een schatting maken van de reële incidentie van IPD-infecties in België. De populaties gebruikt voor deze schattingen zijn de mid-year populaties voor de specifieke leeftijdsgroepen (27). Proporties werden getest met χ2 of Fisher exact testen. We beschouwden een p <0.05 als significant. Analyses werden uitgevoerd met SAS Enterprise Guide 4.2. (SAS Institute, Cary, NC, USA). Doelstelling van de surveillance De algemene doelstelling van de surveillance van IPD is de impact opvolgen van het 7-valente pneumokokkenvaccin, met ondermeer het opvolgen van het risico van vervanging van serotypes die opgenomen zijn in het vaccin door niet vaccin serotypes. Daarnaast streeft men er ook naar om mogelijke gevallen van vaccin-falen te detecteren en om over betere nationale gegevens te beschikken over IPD bij kinderen. Inclusiecriteria - Kind van 0 tot 15 jaar oud - Isolatie van S. pneumoniae met cultuur of detectie door opsporing van het nucleïnezuur (PCR), uit een normaal steriel lichaamsvocht zoals bloed, cerebrospinaal-, pleuraal-, peritoneaal-, pericard- of gewrichts- vocht Resultaten In 2009 werden er in totaal 496 gevallen van IPD gemeld, dit zijn 93 gevallen meer dan in In 2009 was voor 85% van de gevallen het serotype gekend, en in 70% van de gevallen werd klinische en epidemiologische informatie bekomen (Tabel 3 en Figuur 12). De gevallen die werden gemeld door een pediater (niet verbonden met een ziekenhuis), zonder het versturen van een vragenlijst met de klinische gegevens en zonder typering door het laboratorium werden niet weerhouden als een geval van IPD. In het verleden bleek al dat bij het nagaan van dergelijke meldingen, het altijd ging om een vergissing in de registratie of in diagnostiek (geen invasieve infectie). De gevallen waarbij een bevestiging gebeurde enkel op basis van PCR werden voor de vergelijking met de periode pre-vaccinatie ( ) niet weerhouden in de analyses. 23

24 Tabel 3. Aantal gemelde gevallen van IPD N=406 N=368 N= N=496 serotype gekend 368 ( 91% ) 335 ( 91% ) 343 ( 85% ) 423 ( 85% ) klinische informatie 314 ( 77% ) 290 ( 79% ) 293 ( 73% ) 348 ( 70% ) evolutie gekend 257 ( 63% ) 256 ( 70% ) 254 ( 63% ) 308 ( 62% ) vaccinatiestatus gekend 224 ( 55% ) 219 ( 60% ) 228 ( 57% ) 216 ( 44% ) PCR+ 5( 1% ) 10( 2% ) 17( 3% ) Figuur 12. Aantal gevallen van IPD volgens leeftijdsgroep, Aantal IPD gevallen < Leeftijdsgroep (jaar) Incidentie In vergelijking met de periode voor vaccinatie ( ) kon in 2009 een significante daling met 19% van het aantal gevallen van IPD vastgesteld worden in de leeftijdsgroep < 2 jaar (Figuur 13). Anderzijds werd een significante toename gezien in de leeftijdsgroep 2-4 jaar, wat ervoor zorgde dat in de leeftijdsgroep <5 jaar geen significante impact van het vaccin kon worden waargenomen. In de leeftijdsgroep 5-15 jaar nam de incidentie toe in vergelijking met de voorgaande jaren, met 9,3/ gevallen in Er is een duidelijke daling in alle leeftijdsgroepen van gevallen veroorzaakt door serotypes vervat in het PCV7 vaccin. De effectiviteit van het PCV-7 vaccinatie programma kan hierbij geschat worden op 97% voor de leeftijdsgroep < 2 jaar (Tabel 4). Daarnaast zien we een significante toename van niet-vaccin serotypes bij de leeftijdsgroep < 5 jaar. 24

25 Figuur 13. Incidentie van Invasieve Pneumokokken Infecties (IPD) bij kinderen < 15 jaar volgens leeftijd en jaar van diagnose Incidentie/ < 2 jaar 2-4 jaar 5-15 jaar Tabel 4. Invasieve Pneumokokken Infecties (IPD) bij kinderen < 5 jaar voor ( ) en na (2009) de introductie van het 7-valente geconjugeerde pneumokokken vaccin (PCV7) Aantal gevallen Incidentie/ Relatief Risico Leeftijd (95% CI) P-waarde Gevallen van IPD < 2 jaar ,6 104,0 0,81 (0,68-0,96) 0, jaar ,4 55,8 1,57 (0,92-2,16) <0,001 < 5 jaar ,1 75,5 1,05 (0,92-1,20) 0,50 Vaccinale types IPD < 2 jaar ,0 3,2 0,03 (0,01-0,17) <0, jaar ,1 0,4 0,02 (0,10-0,70) 0,000 < 5 jaar ,4 1,6 0,03 (0,04-0,25) <0,001 Niet-Vaccinale types IPD < 2 jaar ,5 100,8 2,76 (1,54-3,36) <0, jaar ,4 55,4 3,60 (1,63-5,20) <0,001 < 5 jaar ,7 73,9 3,12 (1,58-4,09) <0,001 25

26 Serotype De meest frequente serotypes in 2009 zijn serotypes die niet in het 7-valent vaccin vervat zijn, maar wel in het 10- en 13-valent vaccin: serotype 1 (32%), 19A (16%) (niet in het 10-valent vaccin), 7F (12%), en 5 (10%). Samen vertegenwoordigen deze serotypes 70% van de getypeerde stammen. Figuur 14 geeft het aantal gevallen voor de meest voorkomende serotypes weer. Hierbij wijst de daling in de serotypes 14, 6B, 18C, 19F, 23F en 9V op een duidelijke impact van het PCV7 vaccin. Sinds 2006 zien we ook een toename van serotypes die niet in één van de nieuwe vaccins (10-valent of 13 valent vaccin) vervat zijn; waaronder 24F, 33F en 12F (Tabel 5) Figuur 14. Aantal gevallen van IPD voor de meest frequente serotypes, bij 0-15 jarigen N jaar 1 7F 19A A 6B 3 18C 24F 38 10A 19F 23F 9V 33F 12F Serotype 26

27 Tabel 5. Aantal gevallen van IPD waarvoor het serotype gekend is, kinderen 0-15 jaar, Serotype Totaal % , ,1 10A ,1 10B , ,1 11A , ,1 12F , , ,9 14F ,1 Groep ,6 16F ,3 17F ,3 18C , ,2 19A ,2 19F ,4 19NT , , ,1 22F ,6 23 niet F ,0 23F , ,1 24B ,2 24F , , , ,5 2B , , , ,1 33F , , , , , , , ,7 6A ,8 6B , ,2 7F , , ,1 9A ,5 9N ,3 9V ,0 NT ,2 Totaal

28 De verdeling van de serotypes verschilt per leeftijdsgroep en wordt gegeven in Tabel 6, in functie van het vaccin waarin zij vervat zitten. Bij jongere kinderen (< 2 jaar) zijn de serotypes 19A en 7F de meeste frequente types. Het serotype 1 blijft het meest voorkomende serotype bij de oudere kinderen, en staat op de 3e plaats bij kinderen jonger dan 2 jaar. Tabel 6. Verdeling van serotypes per leeftijdsgroep, 2009 Vaccin Serotype <2 jaar 2 tot 4 jaar 5 tot 15 jaar Totaal 7-valent B C V F F valent F valent 19A A Meest frequente 33F serotypes niet vervat in 12F een vaccin 10A F F andere Serotype ongekend Het aandeel van de serotypes van het heptavalente vaccin op het totale aantal getypeerde stammen, in vergelijking met de resultaten van de prevaccinatie studie, wordt weergegeven in Figuur 15. In de doelgroep van de vaccinatie (<2 jaar) is de proportie vaccin serotypes gedaald van 72% in naar 3% in 2009 (p<0.001). Bij de kinderen van 2 tot 4 jaar, daalde de proportie vaccin serotypes ook significant tot 1% in In Figuur 15 wordt eveneens de proportie serotypes weergegeven vervat in de 10- valente en 13-valente vaccins, waarbij bij jongere kinderen een stijging wordt opgemerkt van vooral types 7F (in het 10-valente en 13-valente vaccin) en 19A (in het 13-valente vaccin) en bij oudere kinderen een stijging van serotype 1 (in 10-valente en 13-valente vaccin). 28

29 Figuur 15. Distributie (%) van de serotypes (ST) per vaccin en per leeftijdsgroep, pre- en postvaccin 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 7-valent + ST 10-valent + ST 13-valent Andere ST 7% 8% 14% 11% 10% 18% 18% 15% 33% 36% 31% 16% 13% 17% 7% 27% 15% 15% 19% 18% 27% 31% 34% 46% 48% 72% 56% 66% 25% 57% 41% 35% 25% 29% 25% 15% 10% 5% 3% 1% N=197 N=208 N=153 N=166 N=194 N=83 N=97 N=112 N=126 N=143 < 22 years jaar 2-4 jaar Klinische gegevens De klinische presentatie van de infecties voor de leeftijdsgroep wordt weergegeven in Tabel 7. Bij kinderen jonger dan 2 jaar noteert men vooral veel bacteriemiëen. Drie vierde van de kinderen in de oudere leeftijdsgroep hebben een pneumonie, al dan niet met verwikkelingen. Bij de kinderen ouder dan 2 jaar ging het in 60% van de pneumoniëen met een verwikkeling om een pleurale vochtuitstorting en in 40% om een empyeem (al dan niet met abces). Bij kinderen < 5 jaar nam het aandeel van de pneumonieën zonder verwikkelingen significant toe tussen 2006 (54/245) en 2009 (87/266) (p = 0,007), terwijl de proportie van de gevallen van shock afnam (14/245 in 2006 naar 5/266 in 2009, p= 0.02). Voor wat de andere klinische presentaties betreft werd geen verschil waargenomen tussen 2006 en De distributie van de serotypes verantwoordelijk voor de verschillende klinische symptomen stemt overeen met de distributie volgens leeftijdsgroep: in geval van meningitis werd vooral het serotype 7F en 19A geïsoleerd, en dit zijn de voornaamste serotypes bij de kinderen jonger dan 2 jaar. Vooral serotype 1 is verantwoordelijk voor de pneumoniëen bij de oudere kinderen (Tabel 8, Tabel 9). 29

30 Tabel 7. Klinische kenmerken van IPD infecties per leeftijdsgroep, uitgedrukt in %, <2 jaar 2-4 jaar 5-15 jaar Bacteremie 47% 46% 51% 43% 21% 22% 28% 21% 7% 14% 4% 6% Pneumonie zonder verwikkeling 14% 30% 19% 23% 40% 55% 45% 47% 51% 54% 56% 46% Pneumonie met verwikkeling 9% 6% 8% 9% 32% 19% 24% 29% 20% 25% 31% 32% Meningitis 22% 15% 19% 21% 5% 2% 2% 2% 15% 3% 9% 13% Shock 8% 2% 2% 3% 1% 2% 0% 0% 2% 0% 0% 3% Andere infecties 1% 1% 1% 1% 0% 0% 1% 1% 5% 3% 0% 0% Total (N) Tabel 8. Voornaamste serotypes volgens diagnose, <2 jaar, 2009 Bacteremie Meningitis Pneumonie zonder verwikkelingen Serotype N (%) N (%) N (%) 1 3 5,3 1 3,6 7 25,9 7F 8 14,0 3 10,7 4 14,8 19A 13 22,8 8 28,6 6 22,2 24F 3 5,3 1 3,6 1,0 3,7 33F 3 5,3 3 10,7 2 7,4 12F 2 3,5 2 7,1 2 7, ,8 2 7,1 1 3,7 Andere serotypes 24 42,1 8 35,7 4 14,8 Totaal Tabel 9. Voornaamste serotypes volgens diagnose, 2-4 jaar, 2009 Bacteremie Pneumonie (zonder Pneumonie met verwikkeling verwikkeling) Serotype N (%) N (%) N (%) 1 2 9, , ,5 7F 3 14,3 3 6,7 0 0,0 19A 4 19,0 1 2,2 4 18, ,0 22,2 6 27,3 Andere serotypes 12 57,1 5 11,1 0 0,0 Totaal

31 In Figuur 16 wordt het klinische beeld volgens serotype weergegeven voor de IPD gevallen tussen 2006 en 2009 waarvoor deze informatie gekend was (in 1045/1673 gevallen). Infectie door één van de serotypes vervat in het PCV7 vaccin gaf voornamelijk aanleiding tot een bacteremie (serotype 4, 6B, 18C, 19F en 23 F) of een pneumonie (serotype 9V en 14). Serotype 1 (n= 277) was in meer dan 90% verantwoordelijk voor een pneumonie, terwijl bij serotype 7F (n= 107) en 19A (n= 162) in 19% van de gevallen een meningitis werd vastgesteld. Serotype 5 (n=78) en serotype 3 (n=22) presenteerde zich in respectievelijk 78% en 59% van de gevallen als een pneumonie. Het klinisch beeld van serotype 6A (n= 27) was in 36% van de gevallen een meningitis. Serotypes die niet vervat zijn in het 10- valent en/of 13-valent vaccin zoals serotype 22F (n=19) en 24F (n= 26) presenteerden zich in meer dan 70% van de gevallen als een bacteremie. Het klinisch beeld van serotype 10A (n=21) en serotype 33F (n=25) was in respectievelijk 38% en 28% van de gevallen een meningitis. Figuur 16: Klinische beeld van IPD gevallen volgens serotype, kinderen 0-15 jaar, (n=1045) % B 9V 14 18C 19F 23F 1 5 7F 3 6A 19A 10A 12F 22F 24F 33F Groep 15 Serotype Bacteremie Pneumonie Meningitis Andere Shock Vaccinatie In 2009 was voor 216 kinderen de vaccinatiestatus gekend (57%). Hiervan waren er 159 (74%) gevaccineerd met PCV7. Het vaccinatieschema was volledig (volgens de leeftijd en het schema 2 + 1) voor 65%, onvolledig voor 10% en ongekend voor 25%. Zowel het serotype als de vaccinatiestatus was gekend voor 125 kinderen. Er werden slechts 2 gevallen van infectie met een serotype vervat in PCV7 vaccin vastgesteld bij een gevaccineerd kind. Beide kinderen hadden geen boosterdosis gekregen (een post-primary vaccine failure ). Hierbij ging het om een serotype 4 bij een kindje van 5 31

32 jaar. Het kind kreeg een pneumonie met empyeem. Een ander kindje van 9 maanden kreeg een meningitis met shock op basis van het serotype 19F. De andere IPD infecties bij gevaccineerde kinderen werden veroorzaakt door serotypes niet vervat in het PCV7. De meest frequente serotypes bij de gevaccineerde kinderen in de leeftijdsgroep 0-5 jaar waren 19A, 1 en 7F. Verwikkelingen In 2009 was de evolutie van de pneumokokkeninfectie gekend voor 308 kinderen (89%). Acht kinderen zijn overleden aan de gevolgen van een invasieve pneumokokkeninfectie. Zes kinderen waren jonger dan 1 jaar en overleden ten gevolge van een meningitis en/of septische shock. Eén kind van 1,5 jaar en een kind van 11 jaar oud overleden respectievelijk ten gevolge van een meningitis en een pneumonie met shock. Bij 5 kinderen kon het serotypes worden bepaald: 19F (2x), 19A, 24F en 38. Bij drie van deze kinderen waren onderliggende risicofactoren gekend. De case fatality rate geregistreerd bij kinderen jonger dan 5 jaar was 2 % in 2009, In (IPD-studie) was de case fatality rate bij kinderen jonger dan 5 jaar 2,3%. Regio s Figuur 17 toont de geografische spreiding van de gevallen van IPD in België. Deze spreiding reflecteert de deelname van de ziekenhuizen aan de surveillance en de populatiedichtheid. Figuur 17. Geografische spreiding van gemelde gevallen van IPD in België, 2009 De incidentie volgens regio bij de leeftijdsgroep < 5 jaar werd bepaald na correctie via capture-recapture. In het Brussels Gewest werd de voorbije jaren een hogere incidentie gezien dan in het Vlaams en Waals gewest (Figuur 18). 32