TL-NETWERK TECHNIEK LEERWERKPLEINEN EN STRATEN NETWERK NOORD-HOLLAND-NOORD JANUARI 2018 REGIOVISIE

Transcriptie

1 TL-NETWERK TECHNIEK LEERWERKPLEINEN EN STRATEN NETWERK NOORD-HOLLAND-NOORD JANUARI 2018 REGIOVISIE

2 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Kerncijfers bedrijvigheid Bedrijvigheid Werkgelegenheid Wervingsbehoefte Vmbo-techniek in de Kop van Noord-Holland Aantal geslaagden en deelnemers vmbo-leerlingen Techniek Prognoses Techniek in het vmbo onder druk Aantal technisch gediplomeerden mbo in de Kop van Noord-Holland Verwachte tekorten Tekorten groeien - technisch gekwalificeerden met WW-uitkering Tekort aan technische vakmensen groeit Arbeidsmarktperspectief in de Kop van Noord-Holland Kwantitatieve ambitie voor de Kop van Noord-Holland Arbeidsmarktmonitor en wervingsbehoefte technische sector Noord-Holland Noord Aantal studenten BOL en deelnemers BBL van de technische mbo opleidingen in NHN Kwantitatieve doelstelling TL Netwerk Macrodoelmatigheid Conclusies

4 1 Inleiding Er is een nijpend tekort aan mbo geschoold personeel in de sector techniek en de verwachting is dat dit tekort in de toekomst verder gaat toenemen. Dit betekent dat er vanuit breed perspectief gekeken moet worden naar een oplossing voor dit arbeidsmarktprobleem. Deze regioanalyse en -visie geeft de onderbouwing op welke technische onderwijs arbeidsmarktvragen, Ondernemingen, Overheden, Onderwijs en Onderzoek (vier O s) binnen het samenwerkingsverband van het TL-Netwerk samen antwoorden moeten geven. Antwoorden om economische kansen en uitdagingen voor de regio Kop van Noord-Holland optimaal te benutten. De Provincie Noord-Holland kent verschillende regio s met namen die nogal eens zorgen voor verwarring. Daarom voor alle duidelijkheid, de regio Kop van Noord- Holland is het gebied dat bestaat uit de gemeenten, Hollands Kroon, Schagen, Den Helder en Texel. Alle tien vo-scholen, bedrijfsscholen en de mboinstelling binnen het gebied zijn primaire samenwerkingspartners, buiten dat gebied is Hogeschool Inholland een primaire samenwerkingspartner die een bovenregionale functie heeft. Daarnaast hebben 27 bedrijven en 8 instellingen aangegeven partner te willen zijn en actief bij te willen dragen aan het project. De regionaal technische arbeidsmarktvragen komen voor een belangrijk deel van het regionale MKB, maar ook van grotere nationaal en internationaal opererende bedrijven met vestigingen in deze regio. De landelijk optredende vergrijzing en regionale ontgroening in de Kop van Noord-Holland zijn belangrijke oorzaken voor de terugloop van het aanbod op de technische arbeidsmarkt in deze regio. Naast deze demografische ontwikkelingen zien wij ook een dalende interesse bij jongeren voor techniek. De uitdaging van het TL-Netwerk samenwerkingsverband is om deze neergaande trend om te zetten in een structureel positieve interesse bij jongeren voor techniek. Daarnaast zien we ook een mismatch op de arbeidsmarkt waarbij vraag en aanbod niet altijd overeenkomt. In potentie geschikte mensen voor techniek komen niet altijd in de technische sector terecht. Bedrijven missen hierdoor een belangrijke extra instroommogelijkheid van werknemers. Het programma richt zich daarom ook op maatwerkprogramma s voor specifieke doelgroepen. 4

5 Onze missie is dan ook: TL-Netwerk ontwikkelt en borgt een adequaat vraaggericht regionaal voorzieningenniveau binnen het technisch beroepsonderwijs in de gehele beroepskolom waarin het onderwijs en het bedrijfsleven intensief structureel samenwerken. De onderstaande paragraaf Kerncijfers Bedrijvigheid beschrijft de verhouding van technische bedrijven in de Kop van Noord-Holland ten opzichte van de rest van de Provincie Noord-Holland. De daaropvolgende paragrafen geven achtereenvolgend inzicht in de kwantitatieve ontwikkelingen van de sector vmbo Techniek, de sterk vertegenwoordigde sectoren in de regio, het aantal technische banen in niet-technische bedrijven en de wervingsbehoefte aan technisch personeel per jaar. Artikel VK

6 2 Kerncijfers bedrijvigheid 2.1 Bedrijvigheid Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) (persbericht ) is de economie van Noord-Holland, afgemeten aan het bruto binnenlands product (bbp), met 2,8%, in 2015 het hardst gegroeid van alle provincies. De grootste groei in Noord-Holland deed zich voor in de regio s Alkmaar en omgeving, de agglomeratie Amsterdam en in Haarlemmermeer en omgeving, met meer dan 3%. De totale economie van Nederland groeide in 2015 met gemiddeld 2%. Inmiddels maakte het CBS bekend dat de totale Nederlandse economie in 2016 wederom is gegroeid, ditmaal met 2,3% 1. Zo is de productiestijging van onder meer energiebedrijven, bouwnijverheid en de industrie aanzienlijk. Het CBS constateert dat er medio technische bedrijven (vestigingen) in Noord-Holland zijn 2. Dat is een stijging van 2,35% ten opzichte van In de Kop van Noord-Holland (incl. West- Friesland) is in 2016 sprake van een stijging van 2,4% van het aantal technische bedrijven ten opzichte van Van het totaalaantal technische bedrijven in Noord-Holland bevindt bijna 19% zich in de Kop. Na Groot-Amsterdam (39% van de technische bedrijven in Noord-Holland bevindt zich in Groot- Amsterdam) bevinden zich in de Kop van Noord-Holland de meeste technische bedrijven. Tabel 1. Aantal technische bedrijven per regio in de Kop van Noord-Holland en Noord-Holland, Regio Aantal technische bedrijven 2014 Aantal technische bedrijven 2015 Aantal technische bedrijven 2016 Kop van Noord-Holland Totaal in Noord-Holland Bron: Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland In tabel 2 wordt de vorige tabel uitgesplitst naar cluster van sectoren in de Kop van Noord-Holland voor het jaar We zien dan dat sommige clusters weinig voorkomen in de Kop en andere daar juist zeer sterk zijn vertegenwoordigd. Tabel 2. Aantal technische bedrijven per cluster in de Kop van Noord-Holland en Noord-Holland (juli 2016) Delfstoffen winning Industrie Energie- voorziening, waterbedrijven en afvalbeheer Bouw nijverheid Kop van Noord-Holland Totaal in Noord-Holland Totaal Totaal Nederland % in Noord-Holland t.o.v.nl 23% 16% 16% 17% 17% Bron: Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland Uit de tabel is ook af te leiden dat Noord-Holland veel bedrijven in delfstofwinning kent: bijna een kwart van alle bedrijven in dit cluster bevindt zich in Noord-Holland. Veel van deze bedrijven bevinden Bedrijven die bij CBS vallen onder de clusters: delfstoffenwinning, industrie, energievoorziening, waterbedrijven en afvalbeheer en bouwnijverheid. 3 Een groot deel van het aantal technische bedrijven zijn bedrijven met één werkzaam persoon, meestal ZZP ers. 6

7 zich in de Kop van Noord-Holland. Gemiddeld bevindt 17% van alle technische bedrijven in Nederland zich in de provincie Noord-Holland. 2.2 Werkgelegenheid Volgens het CBS bevindt 18,3% van alle banen (in loondienst) in Nederland zich in de provincie Noord- Holland. Een jaar eerder was dit bijna 18%. Het aantal banen in Noord-Holland is (december 2015). Dat betekent een groei van het aantal banen in de provincie van 2,3% ten opzichte van december Ook in 2014 groeide het aantal banen in Noord-Holland in vergelijking met een jaar eerder, terwijl in dat jaar in alle andere provincies er per saldo banen verdwenen. Een en ander geldt echter niet voor het aantal (technische en niet-technische) banen in technische bedrijven: dit is eind 2015 ten opzichte van een jaar eerder afgenomen met 1,3% naar banen. In Noord-Holland valt dus 9,4% van alle beschikbare banen in de technische sectoren. In 2014 was dat nog 10% en in 2013 ruim 12%. Het aantal banen in de Noord-Hollandse technische sectoren loopt al jaren terug. De mate waarin is per regio verschillend (zie tabel 3) 4. In de Kop van Noord-Holland is het aantal banen in technische sectoren eveneens de laatste jaren gedaald naar ruim eind Tabel 3. Aantal (technische en niet-technische) banen in Noord-Holland binnen Nijverheid en Energie, per regio december 2011 t/m 2015* Kop van Noord-Holland Alkmaar en omgeving IJmond Agglomeratie Haarlem Zaanstreek Groot-Amsterdam Gooi en Vechtstreek Totaal in Noord-Holland Bron: Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland *door afrondingen per regio zijn de totalen niet precies gelijk aan de optelsom. Een daling in het aantal technische banen (in loondienst) betekent zeker niet dat er minder werkgelegenheid is. Het aantal ZZP ers met technische dienstverlening en vooral ook de inhuur door bedrijven van technisch uitzendpersoneel is immers toegenomen. Het aantal uren in het technisch segment van uitzendbedrijven is in 2016 gegroeid met 3% ten opzichte van dezelfde periode in Een jaar eerder was die groei in uren zelfs 21%. Daarnaast is in 2016 sprake van een omzetstijging in de uitzendbranche in de technische sector van 8% ten opzichte van Het CBS is in 2016 gestopt met het (gratis) leveren van data over het aantal banen per cluster van technische sectoren in Noord-Holland. Wel worden cijfers geleverd over het aantal banen van alle technische clusters gezamenlijk (te weten delfstoffenwinning, industrie, energievoorziening, waterbedrijven en afvalbeheer en bouwnijverheid). Het CBS noemt de gezamenlijke technische clusters: Nijverheid en Energie. 5 Flex & Figures, ABU, januari

8 De TechniekRaad Noord-Holland schat in dat in Noord-Holland bijna banen in technische bedrijven technische banen betreffen 6. Tabel 4. Aantal geschatte technische banen in Noord-Holland naar technische bedrijfstak Cluster Delfstoffenwinning (50%) Industrie (65%) Energievoorziening, waterbedrijven en afvalbeheer (35%) Bouwnijverheid (83%) Totaal Bron: SEO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. Hoeveel technische banen zich in technische bedrijven in de Kop van Noord-Holland bevinden is helaas niet op microniveau bekend. Volgens Search Engine Optimization (SEO) is gemiddeld 64% van het aantal banen in technische bedrijfstakken een technische functie 7. We schatten het aantal technische banen in de Kop van Noord-Holland dus op Maar er zijn ook veel technische banen in niet-technische bedrijfstakken. Bijna de helft (49%) van de technisch opgeleiden werkt in niet-technische sectoren 8. Dit kunnen zowel technische als niettechnische functies zijn. Highlights: 1. In 2016 is het aantal technische bedrijven(vestigingen) in de Kop van Noord-Holland met 2,4% gestegen ten opzichte van Dat is absoluut van 6845 naar Van de bedrijven in Noord-Holland behoren 23% tot de cluster delfstofwinning. Veel van deze bedrijven bevinden zich in de Kop van Noord-Holland. 3. In de Kop van Noord-Holland loopt het aantal beschikbare banen (in loondienst) vanaf 2011 met circa 1,3% terug naar in Het aantal uren in het technische segment van de uitzendbedrijven is in 2016 met 3% gestegen ten opzichte van Veel van deze uren wordt door ZZP ers ingevuld. 5. Bijna 49% van de technisch opgeleiden werkt in niet-technische sectoren. 6. Het aantal technisch banen binnen technische bedrijven in de Kop van Noord-Holland is niet precies bekend, maar wordt geschat op circa De technische arbeidsmarkt in Noord-Holland: cijfers en visie op TechniekRaad Noord-Holland, Monitor Technische Arbeidsmarkt, SEO, oktober Idem noot 7. 8

9 2.3 Wervingsbehoefte De vraag naar nieuwe instroom op de technische arbeidsmarkt noemen we de wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte bestaat uit een optelsom van de vervangingsvraag (vacatures die ontstaan door vertrek van personeel) en de uitbreidingsvraag (extra vraag naar personeel door economische groei). Met nieuwe instroom wordt bedoeld nieuwe instroom in de bedrijven, dus van buiten. Dit kunnen schoolverlaters/gediplomeerden zijn maar ook zij-instromers die al een technische achtergrond hebben. Cijfers die aangeven hoe groot de vervangingsvraag de komende jaren zal zijn, verschillen van elkaar. De vraag is ook in welke mate de vervangingsvraag per provincie en per sector van elkaar verschilt. Wij gaan hier echter uit van de meest recente cijfers van het Research Centre voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) De uitbreidingsvraag betreft feitelijk de verwachte werkgelegenheidontwikkeling; hierin zijn verwachte ontwikkelingen in outsourcing en automatisering meegenomen. Het ROA geeft in De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, december 2015 aan dat voor de komende jaren een gemiddelde vervangingsvraag van technische beroepen van 2,7% en een uitbreidingsvraag van gemiddeld 1,2% per jaar te verwachten zal zijn. Dat is de komende jaren een gemiddelde wervingsbehoefte dus 3,9% per jaar, zie tabel 5. Tabel 5. Landelijke uitbreidings- en vervangingsvraag technische beroepen per opleidingsniveau ( ) Opleidingsniveau Uitbreidingsvraag (%) Vervangingsvraag (%) mbo 2-3 techniek 1,0 3,0 mbo 4 techniek 1,0 2,1 hbo techniek 1,1 3,3 wo techniek 1,1 3,9 Gemiddeld 1,2 2,7 Bron: ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020, december 2015 Het landelijke cijfer van 3,9% passen we toe in de Kop van Noord-Holland, hetgeen betekent dat in deze regio een wervingsbehoefte aan technici bestaat van in zowel technische als niettechnische sectoren. Highlights: 1. Er zijn veel technische bedrijven in de Kop van Noord-Holland in vergelijking met de rest van de provincie. 2. Zowel het aantal technische bedrijven als de productie in de Kop van Noord-Holland groeit. 3. Delfstoffenwinning is sterk vertegenwoordigd in de Kop van Noord-Holland. 4. Het aantal (technische en niet-technische) banen in technische bedrijven in de Kop van Noord- Holland is licht gedaald naar Het totaalaantal technische banen in de Kop van Noord-Holland wordt geschat op ruim waarvan ca. de helft ( technische banen) in technische bedrijven betreft. 6. Er bestaat in de Kop van Noord-Holland een wervingsbehoefte aan technisch personeel van technici per jaar. 9

10 3 Vmbo-techniek in de Kop van Noord-Holland Aantal geslaagden en deelnemers vmbo-leerlingen Techniek In schooljaar 2016/2017 zijn in totaal leerlingen ingeschreven in de leerjaren 3 en 4 in de sector Techniek in de Noord-Hollandse vmbo s. Dat zijn 68 leerlingen minder dan het schooljaar 2015/2016. In de Kop van Noord-Holland bestaan twee vmbo-instellingen die in het schooljaar 2016/2017 techniek aanbieden: Regius College en RSG Wiringherlant. Tezamen hebben deze scholen 185 leerlingen met een technisch profiel. Dat is 5,6% van alle vmbo-techniekleerlingen in leerjaar 3 en 4 in Noord-Holland. Gemiddeld heeft 15,5% van de vmbo-leerlingen van beide scholen (leerjaren 3 en 4) voor een technisch profiel gekozen. Volgens de TechniekRaad Noord-Holland is het gemiddelde in de provincie Noord- Holland bijna 18%. De vmbo s Scholen aan Zee en OSG De Hogeberg verzorgen in het schooljaar 2016/2017 techniek keuzevakken in het kader van D&P (Diensten en Producten). Deze keuzevakken worden in opleidingsdatabestanden niet als techniekdata gekenmerkt en zijn dan ook niet meegeteld. Tabel 6. Ingeschreven leerlingen vmbo sector Techniek per afdeling in KvNH Instelling en afdeling Lln leerjaar 3 en 4 RSG Wiringherlant - Techniek breed-isp 29 - Voertuigentechniek 21 Totaal techniek 50 Totaal aantal leerlingen 319 Regius College - PIE 19 - BWI 14 - Voertuigentechniek 14 - Bouwtechniek 17 - Instalektro-ISP 20 - Metaaltechniek 24 - Mobiliteit & transport 27 Totaal techniek 135 Totaal aantal leerlingen 874 Bron : DUO. Bewerking TechniekRaad Noord-Holland. In de volgende tabel wordt het aantal geslaagden in 2015/2016 per afdeling gepresenteerd van beide vmbo-instellingen sectoren techniek. Tabel 7. Aantal geslaagden in 2015/16 vmbo-techniek in de Kop van Noord-Holland Vmbo-afdeling Aantal geslaagden Bouwtechniek 17 Instalektro-ISP 12 Metaaltechniek 12 Voertuigentechniek 31 Techniek breed-isp 20 Totaal 92 Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. 8 Exclusief West-Friesland. 10

11 3.2 Prognoses Bevolkingsdaling, ontgroening en vergrijzing zien we ook in Noord-Holland, maar tegelijkertijd groeit de bevolking in en rond Amsterdam juist hard; het aantal jongeren neemt daar nog steeds toe. De regionale verschillen binnen Noord-Holland (en Nederland) worden groter. De grote aantrekkingskracht van stedelijke gebieden als Amsterdam versterkt de bevolkingsdaling, ontgroening en vergrijzing in meer perifeer gelegen delen van Nederland zoals ook in de Kop van Noord-Holland. In deze regio daalt het bevolkingsaantal al sinds Dit is vooral een gevolg van migratie, maar ook van een daling in geboorteaantallen. De bevolkingsdaling zal zich voortzetten, zo is de verwachting. In de periode tot 2040 daalt het aantal inwoners met 5% (-8.500), vooral in Den Helder. In 2040 heeft de Kop van Noord-Holland minder jongeren en minder werkenden. Met name de daling van de potentiële beroepsbevolking is fors, -21%, dat zijn personen. 3.3 Techniek in het vmbo onder druk DUO (Dienst Uitvoering Onderwijs) geeft (in 2015) prognoses over de ontwikkelingen van het aantal leerlingen in de bovenbouw van het vmbo 11. De volgende grafiek geeft aan hoeveel leerlingen DUO verwacht in de bovenbouw van het vmbo van 2017 t/m Grafiek 1 Leerlingenprognoses vmbo-bovenbouw (leerjaren 3 en 4), landelijk totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. Uit de grafiek kan worden geconcludeerd dat het verwachte aantal vmbo-leerlingen behoorlijk zal dalen. Het dieptepunt ligt in Over elf jaar (in 2028) wordt ruim 18% minder leerlingen in de vmbo-bovenbouw verwacht ten opzichte van Daarna groeit het vmbo weer. Dat zou voor de Kop van Noord-Holland betekenen dat in 2028 wordt verwacht dat nog geen 150 leerlingen een vmbotechnische richting kiezen. Tellen we daar de demografische ontwikkelingen bij op, dan moeten we ons ernstige zorgen maken over de toekomstige instroom in technische beroepsopleidingen. Om het effect van deze dalende tendens op de technische arbeidsmarkt voor de Kop van Noord-Holland het hoofd te bieden is het noodzakelijk aantrekkelijk, goed en vernieuwend technisch beroepsonderwijs aan te bieden. Onderwijs met adequate aansluiting op de arbeidsmarkt. Daarbij hoort ook een regionaal gekleurd techniek programma op de mavo en havo/gymnasium met aansluitend verschillende mbo in- en doorstroomscenario s. Op veel vo-scholen met vmbo-tl/mavo en havoprogramma s is techniek echter (nog) geen vast onderdeel van het lesprogramma. 11

12 Highlights: 1. 5,6% van alle vmbo-techniekleerlingen (leerjaren 3 en 4) in de provincie bevinden zich in de Kop van Noord-Holland. Dat zijn er Er kiezen (naar verhouding) minder leerlingen voor techniek in het vmbo in de Kop van Noord- Holland dan gemiddeld in Noord-Holland (5,6%). 3. Vorig schooljaar zijn 92 vmbo-techniekleerlingen in de regio Kop van Noord-Holland geslaagd. 4. Het aantal techniekleerlingen op het technisch vmbo zal flink dalen, met name in de Kop van Noord-Holland. Dat heeft als we niets doen - ernstige gevolgen voor de instroom in het technisch mbo en vervolgens voor de tekorten op de arbeidsmarkt. 5. Onvoldoende aandacht voor techniek binnen vmbo-tl /mavo en havo-programma s en daarop aansluitende mbo-techniek in- en doorstroomscenario s. 12

13 4 Aantal technisch gediplomeerden mbo in de Kop van Noord-Holland Van het totaalaantal technisch gediplomeerden in geheel Noord-Holland heeft 4,6% het diploma gehaald bij ROC Kop van Noord-Holland. Dit was in ,54% en is door een uitbreiding van het opleidingenaanbod gegroeid naar de huidige 4,6%. Dit is overigens gebeurd in een situatie dat het totaalaantal gediplomeerden in de Provincie Noord-Holland is gedaald met 15,0%. Dat percentage moet omhoog gezien de groeiende bedrijvigheid in de regio en geluiden van ondernemers over het tekort aan beschikbaar technisch personeel. Tabel 8. Aantal technisch mbo-gediplomeerden ROC Kop van Noord-Holland ( ) ROC Kop van Noord-Holland MEI-beroepen* Motorvoertuigen- en tweewielertechniek en autohandel - Bouw en grond-, weg- en waterbouw 2 - Transport en logistiek 48 Totaal in provincie Noord-Holland Bron: DUO, januari Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. *Metaal, Electro- en Installatietechniek (MEI) Bijna 70% van de gediplomeerden van ROC Kop van Noord-Holland in 2016 hebben een opleiding in een van de MEI-beroepen gevolgd; de meeste daarvan als machinebouwer. Het gemiddelde in de provincie Noord-Holland is dat 35% van de technisch gediplomeerden een MEI-opleiding heeft gedaan. In de Kop van Noord-Holland is dat dus tweemaal zoveel. Deze hogere soort uitstroom is voor de Kop van Noord-Holland welkom gezien de opleidingsvraag van bedrijven binnen de zogenaamde RIFsectoren, zie paragraaf 5; Arbeidsmarktperspectief in Kop van Noord-Holland. Tabel 9. Aantal mbo-gediplomeerden ROC KvNH, Metaal-, Elektro- en Installatietechniek (MEI) ( ) Opleiding Niveau Kwal. code gediplomeerden gediplomeerden 2016 Constructiewerker Monteur elektrotechnische installaties Monteur werktuigkundige installaties ste monteur EIPS* ste monteur elektrotechnische installaties Allround machinebouwer Machinebouwer Monteur mechatronica Metaalbewerken (Constructiewerker) Middenkader engineering (Technicus) Allround monteur mobiele werktuigen Monteur mobiele werktuigen Servicemonteur werktuigbouw Totaal Bron: DUO, januari Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. /*Elektrotechnische industriële producten en systemen (EIPS) 13

14 5 Verwachte tekorten 5.1 Tekorten groeien - technisch gekwalificeerden met WW-uitkering Het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) geeft in november 2016 aan dat er WW-uitkeringsgerechtigde (Werkloosheidswet) technici in de Kop van Noord-Holland zijn 9. Ongeveer 200 personen, 9% daarvan hebben een technisch hbo/wo-niveau en 91% een mbo-niveau 2, 3 of 4. Deze cijfers wijze op een ernstige mismatch van technisch gekwalificeerde personen met een uitkering in relatie tot de vraag van de arbeidsmarkt naar technici. Het verminderen van het aantal mismatches heeft positieve effecten op en arbeidsmarkt. Tevens is het van regionaal economisch en sociaal maatschappelijke belang. 5.2 Tekort aan technische vakmensen groeit Als de wervingsbehoefte in de Kop van Noord-Holland aan technisch personeel groot is (zowel mbo als hbo), dan is een uitstroom uit het technische mbo in de Kop van Noord-Holland van ca. 250 technici lang niet voldoende. Bovendien gaat ongeveer een derde deel van de mbo ers doorstuderen en komt dus niet (direct) beschikbaar voor de arbeidsmarkt. De Hogeschool Inholland levert jaarlijks ca. 200 gediplomeerden af in een technische richting. Slechts een klein deel daarvan zal in de Kop van Noord-Holland werk zoeken. Daarnaast verwachten we een toename in werkgelegenheid terwijl de instroom in het technisch mbo zal gaan dalen. De tekorten zijn nu al aanzienlijk en zullen dan gezien de daling van het aantal pasafgestudeerden met mbo-techniek kwalificatie verder toenemen. Overigens geeft het UWV aan dat er WW-uitkeringsgerechtigde technici in Noord-Holland Noord zijn Arbeidsmarktperspectief in de Kop van Noord-Holland Stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) geeft een overzicht van de kansen op werk van de meeste technische opleidingen. SBB gaat er daarbij vanuit dat hoe groter de kans op werk is, hoe groter het tekort op de regionale arbeidsmarkt. Uit het overzicht kan een aantal conclusies worden getrokken over specifieke tekorten in Noord-Holland ten aanzien van een aantal opleidingen/beroepen. Om duidelijk te krijgen in de vraag naar de gevolgde opleiding voor de uitvoering van een beroep is in het licht van deze RIF-aanvraag een inventarisatie gemaakt. Daarvoor is gekeken naar de meest gevraagde technische opleidingen voor beroepen in de sectoren On- en offshore wind, olie en gas, (Duurzame) Energie, Maritiem en Marine. Op mbo-niveau worden in genoemde sectoren met name technici gevraagd met de volgende opleidingen (bron SBB): Werktuigbouwkunde Elektrotechniek Algemene Operationele Techniek Installatietechniek Mechatronica Technische of Industriële Automatisering/Besturing Op hbo-niveau worden in genoemde sectoren met name technici gevraagd met de volgende opleidingen: Werktuigbouwkunde Elektrotechniek Installatietechniek 9 Basisset Regionale Arbeidsmarktinformatie UWV, november Basisset Regionale Arbeidsmarktinformatie UWV, november

15 Algemene Operationele Techniek Energietechniek Technische bedrijfskunde en Technische of Industriële Automatisering Ook aan deze afgestudeerde technici bestaan in 2017 over het algemeen grote tekorten op de arbeidsmarkt. Het ROC Kop van Noord-Holland levert gediplomeerden in de techniek af met in het algemeen een voldoende tot goed arbeidsperspectief. Tabel 10. Aantal deelnemers per MEI en T&L* opleidingen van het ROC Kop van Noord-Holland Opleiding Aantal deelnemers/niveau Niv Metaal-, elektro en installatietechniek Monteur mechatronica Monteur mobiele werktuigen Monteur elektrotechnische installaties Monteur werktuigkundige installaties Constructiewerker/metaalbewerker Eerste Monteur Industrieel Onderhoud Machinebouwer Mechatronica Allround monteur mobiele werktuigen e monteur EIPS Eerste monteur elektrotechnische installaties Metaalbewerken (Constructiewerker) Allround constructiewerker ste monteur EIIS ste monteur mechatronica Servicemonteur werktuigbouw Kaderfunctionaris Onderhoudstechnicus Werktuigbouw Technicus Elektrische Bedrijfsinstallaties (TBI) Technicus Sterkstroominstallaties (TSI) Tekenaar werkvoorbereider Allround machinebouwer Technicus middenkader WEI Middenkader engineering (Technicus) Middenkader engineering (Com. technicus) Transport en logistiek Logistiek medewerker Schipper-machinist beperkt werkgebied Stuurman werktuigkundige zeevisvaart sw Stuurman-werktuigkundige zeevisvaart sw Stuurman-werktuigkundige kleine schepen Maritiem officier alle schepen totaal Bron: DUO. Bewerking: TechniekRaad Noord-Holland. / *Transport en Logistiek (T&L) 15

16 Het aantal deelnemers van de volgende opleidingen is (structureel) dalende: - Monteur mechatronica - Monteur mobiele werktuigen - Monteur elektrotechnische installaties Over het algemeen is er een (groot) tekort mbo-2/3 gediplomeerden op de regionale arbeidsmarkt. Een daling van het aantal leerlingen van deze opleidingen is derhalve ongewenst en vraagt om actie om deze daling te keren. Het aantal inschrijvingen voor de volgende opleidingen is (structureel) stijgende: - Middenkader engineering (Technicus) - Logistiek medewerker Een stijging van het aantal leerlingen voor deze opleidingen is uit doelmatigheidsoverwegingen een goede ontwikkeling, met uitzondering van de opleiding Middenkader technicus engineering. Gediplomeerden van deze opleiding hebben geringe tot matige kansen op werk. De opleiding Middenkader technicus engineering bevat bovendien verreweg de meeste aantallen leerlingen. 16

17 6 Kwantitatieve ambitie voor de Kop van Noord-Holland 6.1 Arbeidsmarktmonitor en wervingsbehoefte technische sector Noord-Holland Noord De technieksector in Noord-Holland Noord is een substantieel onderdeel van de totale regionale arbeidsmarkt. De offshore, windenergie en maritieme techniek is vooral in de Kop van Noord-Holland sterk vertegenwoordigd. Ook de agrotechniek is van belang. De regio Kop van Noord-Holland heeft het grootste aaneengesloten bollenareaal en herbergt de meest moderne glastuinbouwlocatie van Nederland. Deze sector kan haar marktpositie (met een productiewaarde van ruim 4 miljard) alleen handhaven door massief in te zetten op innovatie en die komt voor een groot deel weer uit de technische sector (mechanisatie, logistiek, IT, licht en klimaatbeheersing, robotisering etc.) De technieksector staat wel voor een dubbele uitdaging. De wervingsbehoefte aan werknemers/medewerkers sluit niet goed aan bij het aanbod en vergt ook specifieke skills die op dit moment nog onvoldoende onderdeel zijn van de techniekopleidingen. Tabel 11: Wervingsbehoefte Wervingsbehoefte Aantal bedrijven Bouw en Technieksector NHN (incl ZZP) Aantal werknemers in deze sectoren Aantal technisch opgeleiden werkzaam in niet-technische sectoren (30%) Totaal aantal werknemers in NHN met een technische opleiding Wervingsbehoefte (Vervangingsvraag + uitbreidingsbehoefte) 3,9 % Totaal Wervingsbehoefte per jaar Waarvan op mbo niveau (70%) Huidige uitstroom per jaar (mbo bol, mbo bbl/ niveau II, III en IV) 835 Huidig tekort (wervingsbehoefte mbo min gediplomeerde uitstroom mbo ) 816 Bron: TechniekRaad Noord-Holland In dit overzicht is uitgegaan van een lichte uitbreidingsbehoefte. Deze variabele kan de komende jaren wat gaan groeien nu de crisis voorbij is. 6.2 Aantal studenten bol en deelnemers bbl van de technische mbo opleidingen in NHN Het aantal studenten in de technische mbo opleidingen in Noord-Holland-Noord is na een aantal jaren (zij het licht) van daling in 2015 gestabiliseerd. In totaal zijn deelnemers en studenten ingeschreven op een bbl of bol opleiding in de technieksector in Noord-Holland Noord bij de mbo opleidingen en de opleidingsbedrijven. De totale gediplomeerde uitstroom beliep 835. Tabel 12: Aantal studenten Sector Techniek Mbo in Noord-Holland Noord totaal dln Wv. Techniek wv. BBL wv. BOL Uitstroom Horizon College ROC KvNH totaal Bron: Jaarverslag 2016 Horizon College en idem ROC Kop van Noord-Holland 11 De vraag naar nieuwe instroom op de technische arbeidsmarkt noemen we de wervingsbehoefte. De wervingsbehoefte bestaat uit een optelsom van de vervangingsvraag (vacatures die ontstaan door vertrek van personeel) en de uitbreidingsvraag (extra vraag naar personeel door economische groei). Met nieuwe instroom wordt bedoeld nieuwe instroom in de bedrijven, dus van buiten. Dit kunnen schoolverlaters/gediplomeerden zijn maar ook zij-instromers die al een technische achtergrond hebben. 17

18 6.3 Kwantitatieve doelstelling TL Netwerk De vraag op de arbeidsmarkt is met werkplekken ruwweg tweemaal hoger dan het huidige gediplomeerde mbo-aanbod van 835 vanuit het mbo ROC Kop van Noord-Holland (211) en ROC Horizon College (624). Het ROC Kop van Noord-Holland zou haar huidige uitstroom dus moeten verdubbelen en moet dat ook organiseren in een krimpregio. Dat is niet realistisch. De huidige jaarlijkse gediplomeerde uitstroom naar de technische sectoren moet wel worden versterkt en vergroot. Om dat mogelijk te maken wordt ook extra ingezet op het verder ontsluiten van de vrouwelijke instroom in de opleidingen. De kwantitatieve doelstelling van TL Netwerk is als volgt vastgesteld: Gediplomeerde uitstroom in 2016 = % Gediplomeerde uitstroom in 2020 = % Gediplomeerde uitstroom in 2026 = % Het % vrouwen in deze uitstroom is als volgt gekwantificeerd: % vrouwen binnen de uitstroom in 2016: = 7% 15 % vrouwen binnen de uitstroom in 2020: = 10% 25 % vrouwen binnen de uitstroom in 2026: = 12% 36 Met deze ambitie wil het consortium binnen TL-Netwerk de krimp niet alleen keren maar ook ombuigen in een netto groei van de uitstroom van gediplomeerde medewerkers naar de technische sectoren. Tabel 13: Kwantitatieve ontwikkeling Techniekopleidingen mbo ROC KvNH ROC KvNH ICT Bouw Nautisch College Techniek totaal waarvan vrouw percentage totaal 4,19% 4,60% 5,10% 6,47% 7,26% 10,00% 12,00% Gediplomeerde mbo uitstroom Bron: ROC Kop van Noord-Holland prognose 18

19 7 Macrodoelmatigheid Het TL Netwerk levert een bijdrage aan de macrodoelmatigheid in het opleidingsaanbod in de regio Noord-Holland-Noord. Vanuit de PPS wordt gericht samengewerkt om de instroom van jongeren in de techniekopleidingen bol en bbl inhoudelijk te versterken. Daarnaast wordt ook ingezet op een vraaggerichte verdubbeling van de uitstroom in De opleidingen worden inhoudelijk versterkt. Deze inhoudelijke vernieuwing en verrijking van de leerlijnen wordt in nauwe samenwerking met alle relevante actoren in de in beroepskolom vmbo-mbo-hbo en de daarbij betrokken opleidingsbedrijven, en brancheorganisaties en mkb ontwikkeld. Bij het optimaliseren van de macrodoelmatigheid van de techniekopleidingen van het ROC Kop van Noord-Holland wordt ook aangesloten bij de kennis, expertise, visie, conclusies en aanbevelingen van de TechniekRaad Noord-Holland en PbT. Het TL Netwerk resulteert in een kwalitatief beter en vraaggericht aanbod van arbeidsmarkt-relevante opleidingen. De samenwerking tijdens de projectperiode leidt tot een nauwere samenwerking tussen alle relevante onderwijsinstellingen in het vmbo, mbo en hbo, opleidingsbedrijven en bedrijven, en gemeenten. De PPS sluit in het kader van macrodoelmatigheid ook aan bij andere belangrijke projecten die in de regio Noord-Holland Noord worden uitgevoerd: - RIF MBO PPS GreenTech: Dit project is door mbo Clusius College opgestart in 2014 en is gericht op het versterken en beter afstemmen van groentechnische opleidingen aan de vraag vanuit de brede agribusiness. Het project ontwikkelt een betere afstemming, kennisoverdracht en versterking plaats van de groentechnische mbo-arbeidsmarkt in Noord-Holland Noord. ROC Kop van Noord-Holland en AOC Clusius College werken nauw samen binnen het onderdeel bedrijfsopleidingen. GreenTech vormt een gezamenlijk belang. - RIF MBO PPS DUDOC XP een recent opgestart project van ROC Horizon College. Met dit project in het werkgebied van het Horizon College wordt afgestemd en relevante kennis gedeeld. De opleidingsbedrijven Tetrix, Espeq en Installatiewerk Noord-Holland zijn met hun vestigingen in Heerhugowaard ook actief binnen dit Rifmbo project. Aansluiting, en daar waar opportuun, afstemming en samenwerking wordt ook georganiseerd met de projecten die door de Kop Werkt worden uitgevoerd. In deze projecten zijn de innovatie-voorlopers in de grijs/groene economische clusters actief. Tenslotte zal nauw worden samengewerkt met de Werkambassadeur van de Provincie Noord-Holland (Campusontwikkeling), de TechniekRaad Noord- Holland en het Platform Beta Techniek. 19

20 8 Conclusies Uit de voorgaande data en analyses kan voor de regio Kop van Noord-Holland worden vastgesteld dat: 1. onvoldoende jongeren van het voortgezet onderwijs in deze regio kiezen voor een technische opleiding. 2. de aansluiting naar technisch mbo aantrekkelijker gemaakt moet worden voor leerlingen van het vmbo-tl en havo/gymnasium. 3. het mbo de afstemming met het bedrijfsleven beter kan realiseren. 4. bedrijven zich ook actiever bemoeien met de afstemming met het onderwijs. 5. werkgevers- en werknemersorganisatie samen met het UWV intensief moeten samenwerken om de mismatches van technisch gekwalificeerde personen zonder werk en de regionale vraag naar personen met een bepaalde technische beroepskwalificaties te reduceren. Op basis van de conclusies kan worden gesteld dat actieve samenwerking van het bedrijfsleven met onderwijs noodzakelijk is. De mate van samenwerking is bepalend voor de verbeterde aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. De urgentie van een intensieve samenwerking tussen bedrijfsleven, overheden en (bedrijfs)scholen is hiermee gegeven. We prijzen ons ook gelukkig dat deze partijen de urgentie erkennen en de handen ineen hebben geslagen om samen tot een programma te komen waarmee de geschetste problematiek wordt aangepakt. Voor de uitwerking van dit programma verwijzen we naar het plan van aanpak waarin aan de hand van volgende vier programmalijnen de samenwerking door middel van het TL- Netwerk wordt uiteengezet: Programmalijn 1: Programmalijn 2: Programmalijn 3: Programmalijn 4: Kiezen voor techniek Leren in de techniek Werken in de techniek Innoveren in de techniek De RIF-aanvraag is voor de betrokken partijen en de regio een mooi instrument om een duurzame samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven aan te gaan met als doel blijvend te voorzien in de vraag naar technisch geschoolde arbeidskrachten. 20