Overhoeks/strip. beeldkwaliteit/welstandcriteria april 2008

Transcriptie

1 Overhoeks/strip beeldkwaliteit/welstandcriteria april 2008

2 Colofon In opdracht van ING Real Estate Projectbureau Noordwaarts Dienst Ruimtelijke Ordening Ton Schaap Johan Snel Robert Heit i.s.m. Michael van Gessel 2 Datum april 2008

3 Overhoeks is de meest centraal gelegen ontwikkeling aan de Amsterdamse IJ oevers. Het ligt recht tegenover het Centraal Station en het IJ draait er als het ware omheen. Hier ontstaat een voor Amsterdam, nieuw stedelijk milieu, in voor Nederlandse begrippen hoge dichtheid. De strip is een langwerpige zone haaks op het IJ. Het is een zelfstandige eenheid binnen het bouwkundige plan Overhoeks.

4 4 Een opvallend onderdeel van het stedenbouwkundig plan voor Overhoeks is de strip. De strip is een bouwlocatie voor een aantal hoge gebouwen in een langgerekte strook loodrecht op het IJ. Deze strook loopt evenwijdig aan de uitmonding van het Noord Hollandskanaal.

5

6 De strip ligt als een kaap in het IJ. Door juist de diepte op te zoeken in plaats van langs het IJ te bouwen wordt de bocht in het IJ op de schaal van de stad als geheel geaccentueerd. Samen met het Wester IJdock en de Kop van de Oostelijke Handelskade aan de zuidelijke oever, markeert de strip de bocht in het IJ. Het IJ maakt, om de strip heen een hoek van bijna 90 graden! Dit oeroude gegeven, de natuurlijke loop van het IJ, krijgt daarmee eindelijk de ruimtelijke nadruk die het verdient. 6 Zicht vanuit de westelijke grachtengordel op de hoogbouw is daarmee beperkt. De nieuwe torens gaan grotendeels schuil achter de bestaande toren Overhoeks. Zicht vanaf het IJ en visa versa vanuit de hoogbouw is daarentegen maximaal. Gezien vanaf het 17e eeuwse stadsfront aan het IJ zal de hoogbouw op een aantal punten, tussen

7 de 19e eeuwse eilanden door, in het stadsbeeld zichtbaar zijn. Dat maakt duidelijk dat de stad niet ophoudt bij de spoordijk die sinds de bouw van het Centraal Station de stad van het IJ afnijdt. Integendeel, ook de noordoever van het IJ gaat bij Amsterdam horen. De strip is, samengevat, een van de belangrijkste ensembles van gebouwen aan de vernieuwde IJ oevers. De architectonische ambitie is om die reden hoog. Dit boekje geeft richting aan de volgende fase in de ontwikkeling van deze strip, de overgang van stedenbouw naar architectuur. Sinds de vaststelling van het Stedenbouwkundig plan is een aantal onderdelen van Overhoeks verder ontwikkeld of uitgekristalliseerd. De definitieve functie en vorm van de openbare of culturele functie zoals die in het stedenbouwkundig plan werd aangeduid, is bekend geworden. Het Filmmuseum vestigt zich op Overhoeks, aan het IJ, in een gebouw naar ontwerp van het Weense architectenbureau Delugan Meissl. De bouwvergunning wordt in de eerste helft van 2008 aangevraagd. De landaanwinning ten behoeve van de groene oever is voltooid en het nieuwe laboratorium en kantoorgebouw voor Shell is bijna voltooid. De eerste negen gebouwen van de campus zijn inmiddels in aanbouw. Voor de strip zijn studies gedaan nar de mogelijke inpassing van het gewenste programma door het architecten bureau INBO. Het programma is op grond van de resultaten uit die studies verder gedetailleerd en de bouwvolumes zijn op de programma s afgestemd en dat alles binnen de grenzen van het in procedure gebrachte ontwerp bestemmingsplan.

8 De overgang van stedenbouw naar architectuur is de volgende stap. Een aantal richtingen waarin die stap kan worden gezet is in beeld gebracht. Het Brand Leaderships Team, het overleg van de opdrachtgevers en ambtelijk en politiek verantwoordelijken voor de ontwikkeling van Overhoeks, heeft het uitgangspunt voor de architectonische uitwerking van de strip gekozen. Dit uitgangspunt is vertaald in de concept Welstandscriteria, aan het eind van dit boekje. Die zullen na overleg met het Welstandstoezicht en vaststelling door de Deelraad van Amsterdam Noord het toetsingskader zijn voor de bouwplannen die in de komende tijd gemaakt zullen worden. Ter voorbereiding van architecten selecties is een verdeling van architectonische opgaven aangegeven en zijn architectonische referenties toegevoegd. 8

9

10 10

11 Noord

12 12... Overhoeks is onderdeel van het buitendijkse Noord...

13 ... kenmerkend voor Noord zijn de tuindorpen als stedenbouwkundig principe...

14 14... Noord is ook de plek voor experimenten.. Molenwijk als prototype voor de latere Bijlmer...

15 ... volledige conditionering...

16 16... kranen en schepen domineerden het beeld van Noord vanaf het IJ...

17 ... de scheepsbouw als trots van Noord...

18 18... heeft plaats gemaakt voor nieuwe ontwikkelingen in de verlaten hallen...

19 ... Overhoeks als een van de nieuwe projecten aan het IJ...

20 20

21 Overhoeks

22 ... Raamwerk openbare ruimte Overhoeks, groene oever, schegpark, campus en strip ONCEPT

23 ... Principe doorsnede van Overhoeks...

24 24... ruimtelijk beeld van het Schegpark met bebouwing van de Campus en de Strip...

25 ... Zicht vanuit de Campus op het Filmmuseum aan het IJ...

26 26

27 Strip

28 28... de Strip in het stedenbouwkundig plan, tien schijven i.p.v. vijf torens...

29 ... een veelheid van torens, elk met een eigen voet op de grond...

30 30... de enveloppe uit het bestemmingsplan in beeld.. het maximale volume...

31 ... basishoogte van 35 meter aan de scheg en 24 meter aan het water...

32 32... confrontatie met het nader uitgekristalliseerde programma door INBO...

33 ... ophoging van het grootlab en zicht op het paviljoen...

34 34... Beeld van de strip vanaf de het Mosplein...

35 ... Beeld van de strip vanaf de Van Hasseltweg...

36 36... Beeld van de strip vanaf de het Damrak...

37 ... Beeld van de strip vanaf de Singel...

38 38

39 Welstandscriteria

40 Overhoeks / Strip. Welstandscriteria 40 De strip is een langwerpige zone haaks op het IJ van 73 meter breed en 380 meter lang. Het is een zelfstandige stedenbouwkundige eenheid binnen het stedenbouwkundige plan Overhoeks. De strip bestaat uit twee bestaande gebouwen, de toren Overhoeks en het Groot Lab, die beide vroeger in gebruik waren bij Shell en vijf nieuwe gebouwen, van zuidwest naar noordoost: het Paviljoen, Carré 1, de Skytower, Carré 2 en de Noordtoren. Het Groot Lab maakt deel uit van Carré 1.De bouwhoogte, tot een maximum van 110 meter, maakt van de strip een herkenbaar element op de schaal van het IJ. De strip maakt deel uit van het IJ-landschap; de zone van buitendijkse landaanwinningen ter weerszijden van het IJ, die loopt van de Oranjesluizen tot aan Velzen. De bebouwing in deze zone is buitengewoon divers van schaal, materiaal en functie. Bijzonder aan de strip is de ligging tegenover het historisch waterfront van Amsterdam. De bebouwing van de strip is vanuit de hoofdgrachten in de westelijke grachtengordel beperkt zichtbaar door de ligging in de zichtschaduw van de bestaande toren Overhoeks. Zichtbaarheid vanaf -de bocht in- het IJ en vanaf de Prins Hendrikkade tussen de 19e eeuwse eilanden door is juist gezocht. Daarmee wordt duidelijk dat de stad niet ophoudt bij de spoor dijk. Samen met de twee grote bouwvolumes in de buitenbocht aan de zuidzijde geeft de strip schaal aan de ruimte van het IJ en maakt dat het IJ als een ruimte in de stad zal worden ervaren.de strip als geheel is het meest publieke gedeelte van het gebied Overhoeks. Het voor Overhoeks gekozen motto Alive and Kicking krijgt juist hier invulling door de programmering van de gebouwen en uitstraling van de openbare ruimte.alle plinten van gebouwen in de strip dragen bij aan de beoogde sfeer. Plinten hebben een hoogte van minimaal 6 meter. Ze maken deel uit van het bovenliggende bouwvolume, maar door geleding en grotere openheid wordt de uitwisseling tussen binnen en buiten bevorderd. Zo wordt tevens aan de omliggende brede trottoirs een op de voetganger gerichte tussenschaal geïntroduceerd. Uitgangspunt van de welstandscriteria is accentuering van het onderscheid tussen de losstaande torens en de samengestelde carré s. De twee hoogste torens zijn als vrijstaande gebouwen opgevat en de twee samengestelde carré s met daarop de drie lagere torens zijn eveneens als entiteiten gezien. Deze twee carré s zijn aan elkaar

41 Stedenbouwkundig concept... het gekozen principe bestaat uit twee sculpturale carre s en drie vrijstaande torens...

42 verwant door plinthoogte, hoogte van de horizontale bouwmassa en wijze van oprijzen van de hogere volumes uit de carré s en de materialisering. Ze hebben een aardse uitstraling, zijn grounded. De twee nieuwe torens daarentegen hebben een abstracte, lichte huid. Glas, metaal en geglazuurde keramische materialen in lichte tinten zijn daartoe geschikte materialen. Hoogte en slankheid van de torens worden benadrukt. Kleur en materiaal maken dat de torens bij sommige weersomstandigheden opgaan in de atmosfeer boven het IJ of, bij zonnig weer en blauwe hemel licht afsteken. Het publieke karakter van de top van de hoogste toren krijgt ook in de architectuur gestalte.de carré s zijn zware, met baksteen beklede sculpturen. De hogere gedeeltes worden niet in materiaal verbijzonderd; ze maken deel uit van het carré. 42 De carré s hebben een aardse kleur en materialisering. De kleur van de baksteen benadert die van het Groot Lab, dat in het eerste carré wordt geïntegreerd. Het functionele onderscheid tussen de drie hogere volumes is afleesbaar, door balkons, loggia s of andere buitenruimtes en door de verdiepinghoogte. Het verschil tussen woon- en kantoorof hoteltorens wordt niet benadrukt, de eenheid van het carré domineert. De hoogte van 24 meter in de rooilijn is rondom bepalend voor de lage delen van het carré.

43

44 44 Overhoeks, toren en voet naar ontwerp van architect Arthur Staal. Respectvol renoveren is het motto. Behoud van volume, poten, entree paviljoen en kroon spreken voor zich. Behoud van kleur, transparantie en uitstraling van ramen en gevelpanelen is het doel wanneer vervanging onvermijdelijk is.

45 ...Overhoeks als eerste toren van de strip...

46 46 Paviljoen 1, een paviljoen met horeca en/of kantoorfunctie op het plein tussen Overhoeks en Groot Lab. Dit paviljoen geeft rugdekking en functie op een anders te leeg en te winderig plein. Zowel de Shell toren als het Filmmuseum vragen om aandacht. Er dient dus sprake te zijn van een alzijdig paviljoen dat in volume ondergeschikt is aan zijn dominante buren en dat door een eigenzinnige architectuur toch bestaansrecht heeft op deze locatie. Baksteen in de gevels is hier uitgesloten. Gevraagd wordt een expressief, elegant ontwerp dat zich conformeert aan de orthogonale envelop.benutting van de kelder voor bevoorrading en dienstingangen wordt aanbevolen. Een gedeeltelijk verdiepte ligging van het plein, waarmee ook de souterrain laag van het Groot Lab in beeld komt, kan worden onderzocht.achterkanten zijn op deze locatie niet acceptabel.

47 ... entree van Overhoeks licht transparant paviljoen tussen het grootlab en toren overhoeks...

48 48 Carré 1, een samengesteld bouwblok waarvan het Groot Lab deel uitmaakt; het Groot Lab kan met 1 of twee lagen worden verhoogd om programmatische redenen en om van het carré een geheel te kunnen maken met, in de rooilijn, de gevraagde hoogte van 24 meter. Op het carré staat een hoger bouwvolume dat bestemd is voor appartementen tot een hoogte van 75 meter, eveneens in baksteen. De gevel op het noorden is glad, waar voor de overige gevels een spel wordt gespeeld van balkons, erkers en buitenruimtes. Het gevolg is een laag van buitenruimtes buiten de rooilijn boven de 6m hoge, gladde, meer transparante plint.

49 ... zes meter hoge plint aan de scheg... contact tussen binnen en buiten...

50 50 De Skytower, de hoogste toren is bestemd voor kantoorruimte en publieksfuncties waaronder een openbaar dek met uitzichtterras en restaurant in de top. Het eerste nieuwe gebouw van de strip zet de toon. Het staat op een openbare plint en heeft een slank, stijlvol silhouet. De kroon van het gebouw heeft ook van buiten zichtbaar een publieke betekenis. Uitzichtplatforms, restaurants en een trouwzaal zullen de locatie in de mental map van de stad verankeren. Toepassing van luifels of uitkragingen rondom ter vermindering van windhinder kan worden onderzocht. Deze elementen zijn transparant en bevinden zich minimaal 6 meter boven het maaiveld.

51 ... zicht vanuit de scheg op de Skytower...

52 52 Carré 2, een samengesteld bouwblok in baksteen met een plint van 6m hoog en een basishoogte van 24 meter, met twee hogere volumes tot 100 en 75 meter hoog daarboven, verwant aan carré 1 in stedenbouwkundige opzet en architectonische kenmerken.

53 ... Carré 2 aan de scheg...

54 54 De noordtoren, een vrijstaande toren met een woonbestemming op een publieke plint. Van deze toren zijn het vrijstaande silhouet en het transparante karakter van de gevels aan het openbaar gebied voorwaarden. Het beperken van windhinder in het aansluitende openbare gebied kan leiden tot nadere voorstellen voor een plint of een voetstuk die kan afwijken van de plinten van carré 1 en 2 en van de mogelijke luifels van de Skytower.

55 ... lichte glasachtige materialen, constructieve elementen in de architectuur...

56 56 Paviljoen 2, dit gebouw met een publieke functie, bij voorkeur horeca, is zowel gericht op het water als op de Scheg. Het vormt het scharnierpunt tussen campus en strip, en is een eigen architectonische opgave. Het heeft een autonome expressie maar staat wel in dialoog met beide. De uitgang van de parkeergarage vormt een onlosmakelijk en vanzelfsprekend onderdeel uit van het gebouw.

57 ...Zicht langs de strip op Paviljoen 2...

58

59

60 Overhoeks/strip beeldkwaliteit/welstandcriteria