colofon Inhoudsopgave 1. Inleiding... 5 CPS onderwijsontwikkeling en advies, januari 2007
|
|
- Bert Claes
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ken je kwaliteiten!
2 colofon Inhoudsopgave CPS onderwijsontwikkeling en advies, januari 2007 Auteurs: Mandy Evers, Els Loman, Willi Soepboer - CPS, Amersfoort Illustraties: Digitale Klerken, Utrecht Vormgeving: Digitale Klerken, Utrecht Productie spel: Drukwerk handleiding: ISBN: CPS-bestelnummer: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 1. Inleiding Kwaliteiten Wat zijn kwaliteiten Waarom jongerenkwaliteiten? Jongerenkwaliteitenkaartjes Jongerenkwaliteiten in de praktijk Gebruiksmogelijkheden Algemene gespreksopbouw Individueel gesprek Gesprek in een groepje Met de hele klas Aandachtspunten CPS onderwijsontwikkeling en advies Postbus BN Amersfoort Tel. (033) Fax. (033) Info@cps.nl Sfeer en klimaat Houding van de docent Vragen stellen Geraadpleegde literatuur Bijlage: lijst met jongerenkwaliteiten
3 Inleiding 1 Is je eigenlijk wel bekend Wie en wat en hoe je bent? En wat heb je in je mars, Of interesseert je dat geen snars? Hoe maak je nu de goeie keus Uit al die dingen voor je neus Als je niet weet van hoe en wat Doe je nu dit of doe je dat, t blijft steeds maar vallen op je gat Want al het mooie in t verschiet, Daarvan weet je immers niet, Als je niet weet van deze drie: Hoe en wat en wie Uit: tao van poeh Vertaling: Hilde Bervoets 5
4 Het Jongerenkwaliteitenspel heeft de sfeer in mijn klas verbeterd. Ik heb bewust twee jongens uitgekozen met wie ik in de klas nog wel eens moeite heb. Ik heb een half uur in een groep van vier leerlingen met hen gesproken over hun kwaliteiten. Ik merkte daarna echt een verandering in het contact: ze zijn een stuk opener naar mij toe. Er gaat veel om in de hoofden van jongeren. Ze zijn bezig met hun zelfbeeld, voelen zich vaak onzeker, maken zich druk over hoe anderen hen zien. Eén van de uitdagingen van de docent is onder andere het begeleiden van leerlingen bij hun sociaal- emotionele en persoonlijke ontwikkeling. Het gesprek is hierbij een belangrijk middel. Uit interviews met leerlingen blijkt dat zij een goed contact met docenten heel belangrijk vinden voor hun welzijn op school. Zij vinden het van belang dat docenten benaderbaar zijn, af en toe een praatje maken, je kennen en weten wie je bent. Als docent wil je graag weten wat je leerlingen bezighoudt. Die openheid is ook voor de leerling en voor hun medeleerlingen belangrijk. Maar het is juist voor leerlingen in de tienerleeftijd moeilijk om open te zijn over wat in ze omgaat. Ken je Kwaliteiten biedt de mogelijkheid om op speelse wijze te praten over kwaliteiten van jongeren. Met behulp van de jongerenkwaliteitenkaartjes kunt u op een plezierige manier met leerlingen in gesprek komen over hun kwaliteiten. Leerlingen kunnen op meerdere manieren met de kaartjes werken. De kaartjes kunnen op verschillende momenten en met verschillende doelen ingezet worden in de dagelijkse onderwijspraktijk. De jongerenkwaliteitenkaartjes zijn vooral geschikt voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Uit ervaring weten we echter dat ook leerlingen in het primair onderwijs en volwassenen aangesproken worden door de kaartjes.* Dit boekje bevat achtergrondinformatie en praktische aanknopingspunten om met de kaartjes te werken. Achtereenvolgens kunt u iets lezen over wat kwaliteiten zijn en over het belang van werken met jongerenkwaliteiten, de gebruiksmogelijkheden van de kaartjes en aandachtspunten bij het gebruik. Wij danken onze collega Aat van der Harst voor zijn waardevolle suggesties bij de totstandkoming van deze handleiding. Daarnaast danken we Jisk Vellenga voor het meepraten over de kwaliteiten. 6 De jongerenkwaliteitenkaartjes die bij deze handleiding horen, zijn ontwikkeld vanuit Zin in leren, een CPS- thema voor het onderwijs. Zin in leren staat voor een pedagogische visie op onderwijs waarbij actieve betrokkenheid van leerlingen bij hun eigen leerproces en verantwoordelijkheid voor hun eigen leerprestaties centraal staan. Een goede relatie tussen de docent/mentor en de leerling en een leeromgeving die leerlingen uitdaagt tot leren zijn hierbij van groot belang. In contact met mensen en met de leeromgeving doen leerlingen ervaringen op waarmee zij hun kwaliteiten leren kennen. Deze ervaringen blijven echter vaak impliciet. De jongerenkwaliteitenkaartjes kunnen leerlingen helpen meer inzicht te geven in hun eigen kwaliteiten. De kaartjes zijn een middel om met leerlingen in gesprek te komen over zichzelf en hun kwaliteiten. Werken met de kaartjes draagt zo bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling (het EQ) van leerlingen. * Bij CPS is ook een versie voor kinderen vanaf groep 4 van het basisonderwijs verkrijgbaar: het Kinderkwaliteitenspel. 7
5 Kwaliteiten Wat zijn kwaliteiten? Kwaliteiten zijn eigenschappen die tot de kern van een persoon behoren. Kwaliteiten kleuren een mens: het is de specifieke sterke opvallende kant van iemand. Als we aan een persoon denken dan valt die kwaliteit vooral op. Voorbeelden zijn daadkracht, zorgzaamheid en enthousiasme. Het leren herkennen van kwaliteiten is nuttig om tot zelfkennis te komen. Inzicht in de eigen kwaliteiten kan verhelderend werken voor een persoon. Mensen die hun eigen kwaliteiten kennen, zijn inspirerend voor zichzelf en de omgeving waarin ze werken. 2.2 Waarom Jongerenkwaliteiten? Jonge kinderen laten in hun doen en laten hun eigen kwaliteiten onverbloemd zien. Misschien is het wel zo dat kinderen nog heel vanzelf samenvallen met de kwaliteiten die ze in zich hebben. Maar als we nadenken en schrijven over kinderen en jongeren zijn we niet zo geneigd om dit te doen in kwaliteitstermen. Maar waarom zouden we het niet doen? In het dagelijks leven praten we er immers wel over. Ouders zeggen bijvoorbeeld tegen elkaar over hun kind: hij is zo onbevangen, zo open, zo lief, zo kwetsbaar, zo stoer, zo. Allemaal kwaliteiten die we heel gewoon vinden bij jonge mensen: zo zijn kinderen en jongeren. Positief zelfbeeld Al in de jaren 80 wijst de Amerikaanse pedagoog Thomas Gordon op het belang van een opvoeding waarin kinderen een positief zelfbeeld ontwikkelen. Kinderen die een positief zelfbeeld hebben, zijn beter in staat relaties met andere kinderen op te bouwen en te onderhouden. Ze hebben meer zelfvertrouwen dan kinderen met een negatief zelfbeeld. Zelfvertrouwen, vertrouwen hebben in je eigen mogelijkheden, is een belangrijke basisvoorwaarde voor leren. 9
6 In de praktijk van onderwijs en opvoeding wordt, vaak onbewust, regelmatig de nadruk gelegd op wat kinderen en jongeren niet goed doen. In de school wijzen docenten de leerlingen eerder op de fouten in het werkschrift dan op de goede antwoorden. Als leerlingen door de gangen rennen, krijgen ze een standje. Thuis wordt een jongere naar zijn kamer gestuurd na een ruzie met haar broer maar broer en zus krijgen niet altijd een compliment als ze gezellig samen optrekken. Voor het ontwikkelen van een positief zelfbeeld is het belangrijk dat er binnen de school aandacht is voor positieve benadering van leerlingen. Voor het creëren van momenten waarin jonge mensen worden bevestigd in wat ze goed kunnen, in wat hun kwaliteiten zijn. Op deze manier kan hun zelfvertrouwen en daarmee hun positieve zelfbeeld worden versterkt. Zelfbewustzijn en empathie Jongeren kunnen een positieve kijk op zichzelf ontwikkelen als ze positief benaderd worden door anderen. Daarnaast is het heel waardevol om je eigen kwaliteiten te (her)kennen. Door met jongeren over hun goede eigenschappen, hun kwaliteiten, te praten, krijgen zij inzicht in zichzelf. Het benoemen van de eigen kwaliteiten kan jongeren bevestigen in wie ze zijn, in wat ze de moeite waard maakt. Het leren kennen en herkenen van je eigen kwaliteiten draagt bij aan zelfbewustzijn. Zelfbewustzijn is weer de basis voor empathie: je kunnen inleven in anderen. Hoe beter je weet wat jezelf bezighoudt en waar je zelf naar streeft, hoe meer ruimte er is voor de gevoelens, behoeften en zorgen van de ander. Door te werken met de Jongerenkwaliteitenkaartjes leren jongeren ook oog te krijgen voor kwaliteiten van anderen. Dit is een belangrijke sociale vaardigheid die leidt tot erkenning en acceptatie van de ander. 2.3 Jongerenkwaliteitenkaartjes De kaartjes bieden een praktische werkwijze waarmee u als docent/mentor op een eenvoudige en niet gekunstelde wijze met leerlingen kunt bouwen aan zelfbeeld, zelfbewustzijn en empathie. De leerlingen hebben een actieve bijdrage binnen deze methodiek. Zij benoemen hun eigen kwaliteiten en spreken erover. Deze actieve betrokkenheid is gerelateerd aan de visie van CPS: we zien leerlingen als eigenaar van hun eigen leerproces. Om erachter te komen wat een leerling vindt en denkt, moet je erover praten. De kaartjes zijn een middel om met leerlingen in gesprek te raken over henzelf. Zo mogelijk kan het gesprek daarna ook gaan over de inzet van deze kwaliteit in de klas of zelfs in de school. Het is overigens uitdrukkelijk niet de bedoeling dat leerlingen door het werken met de jongerenkwaliteitenkaarten een label krijgen of in een hokje geplaatst worden: leerlingen zijn altijd meer dan de kwaliteit die op het kaartje staat. Lastig? We horen van docenten dat ze het best moeilijk vinden om met leerlingen over hun kwaliteiten in gesprek te gaan. Deze aarzeling heeft vaak te maken met het softe karakter; ze vinden het overdreven of zweverig om over kwaliteiten te praten. Onze ervaring is echter dat er over kwaliteiten gesproken kan worden op een heldere, open manier, en dat ieder het op zijn haar eigen wijze kan inpassen in de eigen onderwijspraktijk. Overigens is het ook onze ervaring dat volwassenen meer schroom hebben om kwaliteiten te benoemen, terwijl kinderen en jongeren dit veel gewoner vinden. Een aantal docenten heeft de kaartjes in hun eigen praktijk getest. We geven u enkele reacties: - De leerlingen waren heel enthousiast. Ze waren erg open over hoe ze over dingen dachten. Vaak verrasten ze mij met hun antwoorden. - Het werken met de kaartjes creëert een prettige, open sfeer. Het zorgt ervoor dat leerlingen meer over zichzelf en anderen gaan nadenken en elkaar anders gaan bekijken.
7 Jongerenkwaliteiten in de praktijk Gebruiksmogelijkheden Het werken met jongerenkwaliteitenkaartjes is een middel om een doel te bereiken. Het inzetten van de kaartjes kan op alle mogelijke momenten en met verschillende doelen. We noemen er een aantal: - In de begeleiding van individuele leerlingen zijn de kaartjes een middel om met een leerling in gesprek te komen. - Wellicht wilt u met uw leerlingen eens in de zoveel tijd een persoonlijk evaluatiemoment inlassen. - Misschien wilt u de kaartjes gebruiken om de gesprekken tussen leerlingen onderling te stimuleren. - Het Jongerenkwaliteitenspel kan ook een middel zijn om een groepsgesprek op gang te brengen om op die manier de sfeer in een klas te verbeteren. - De kaarten zijn ook zeer geschikt om te gebruiken bij kennismaking of groepsvorming. Naast deze losse toepassingsmogelijkheden zien wij mogelijkheden om deze methodiek te verbinden aan een breder thema of een bredere ontwikkeling binnen de school, zoals het werken aan een goed pedagogisch klimaat of de sociaal- emotionele ontwikkeling van leerlingen. Ook samenwerkend leren of het leren met portfolio s kunnen ondersteund worden met het werken met de kwaliteitenkaarten. Wellicht kunt u in uw eigen praktijk vele manieren bedenken om de kaartjes in te zetten. In dit hoofdstuk schetsen we een aantal mogelijke werkwijzen. 13
8 Als eerste schetsen we een algemene opbouw voor een gesprek. Vervolgens geven we achtereenvolgens aanwijzingen voor een individueel gesprek en een gesprek in een klein groepje. Daarnaast beschrijven we een werkwijze voor het werken met een hele klas. Wanneer u ervoor kiest om niet in gesprek te gaan met de leerlingen, maar om de leerlingen schriftelijk vragen te laten beantwoorden, geldt eigenlijk dezelfde opbouw. Ook dan is het van belang de opdracht goed te introduceren en af te ronden. 3.2 Algemene gespreksopbouw 3.3 Individueel gesprek Welke reden u ook heeft om met de kaartjes te gaan werken, één ding is in ieder geval van belang: bedenk steeds vooraf wat het doel is van de activiteit (waarom doe ik dit op dit moment met deze leerling/leerlingen?). Een gesprek over jongerenkwaliteiten kan niet voorgeprogrammeerd worden. Toch is het belangrijk om het gesprek op te bouwen uit een aantal onderdelen. Met name de introductie en de afronding zijn belangrijk. - Introductie van het gesprek U vertelt waarom u dit gesprek wilt voeren, wat het doel is van het gesprek. Ook vertelt u hoe lang het gesprek ongeveer zal duren. - Introductie van de kaartjes U laat de kaartjes zien en legt uit waar ze voor bedoeld zijn. - Spelregels van een gesprek De spelregels kunnen samen met de leerlingen gemaakt worden, ook in een één-op-ééngesprek. U legt expliciet uit dat het gaat om wat de leerlingen vinden en denken, en dat u als docent/mentor de antwoorden ook niet altijd weet. - Het gesprek Voorbeelden voor een opbouw van dit deel worden in de volgende paragrafen gegeven. - De afronding U rondt het gesprek af. U vraagt wat de leerlingen van het gesprek vonden. Wellicht zijn er afspraken te maken, of wil een leerling nog iets kwijt. Als u een individueel gesprek wilt voeren met een leerling, geldt in ieder geval de algemene gespreksopbouw. Aanvullend daarop kunt u als volgt te werk gaan: - Leg de kaartjes omgekeerd op tafel - Laat de leerling een kaartje trekken - Vraag aan de leerling: - Wat zou deze kwaliteit betekenen? - Herken je deze kwaliteit bij jezelf? - Heb of kan jij dat? - Vraag dan door op de antwoorden die de leerling geeft, bijvoorbeeld met de volgende vragen: - Wat vind je van deze kwaliteit? - Wanneer ben of heb jij deze kwaliteit? - Ken je andere leerlingen die deze kwaliteit ook hebben? - Hoe kunnen we deze kwaliteit van jou in de klas of op school zien? - Hoe kunnen we deze kwaliteit van jou buiten de school zien (thuis, onder vrienden, in je bijbaantje)? - Wat heb je nodig om deze kwaliteit (meer) te kunnen laten zien? - Stel je bent of hebt heel veel van deze kwaliteit: wat betekent dit voor jezelf en voor je leraren, voor je klasgenoten? 14 15
9 16 - Als een leerling zich niet aangesproken voelt door een kaartje, kan dit feit alleen al een aanknopingspunt zijn voor een gesprekje. U kunt dan bijvoorbeeld vragen stellen als: - Kun je vertellen waarom je denkt dat je deze kwaliteit niet hebt? - Zou je anders zijn als je deze kwaliteit wel had? Hoe dan? - Zou je deze kwaliteit willen hebben? Waarom wel/niet? - Geef een leerling altijd de mogelijkheid een ander kaartje te nemen. - Bespreek een aantal kaartjes op deze manier. Enkele variaties: - Leg de kaartjes open op tafel en laat de leerling drie of vier kaartjes kiezen die het beste bij hem of haar passen. Voer aan de hand van bovenstaande vragen een gesprek over die kwaliteiten. - We gaan ervan uit dat iedereen in potentie alle kwaliteiten bezit. Laat de leerling een kwaliteit kiezen die hij in iemand anders ziet (bijvoorbeeld in zijn moeder, een vriend of een idool). Verken met de leerling waar hij of zij die kwaliteit zelf ook gebruikt of waar hij of zij hem meer zou willen inzetten. 3.4 Gesprek in een groepje Als er de mogelijkheid bestaat om met een klein groepje (4 tot 8 leerlingen) te werken, kan er een groepsgesprek plaatsvinden met de leerlingen over hun kwaliteiten. Leerlingen kunnen dan aan de hand van de kaartjes vertellen over hun eigen kwaliteiten. Ook is het mogelijk om de leerlingen een kaartje te laten kiezen voor elkaar. Op deze manier kunnen ze elkaar feedback geven. De werkwijze van een groepsgesprek is vergelijkbaar met die van een individueel gesprek. Ook voor een groepsgesprek geldt de algemene gespreksopbouw. Daarnaast zijn er een aantal aanvullende aandachtspunten. Als u wilt dat de leerlingen ook met elkaar in gesprek gaan, kunt u er het beste voor zorgen dat u als docent/mentor niet het middelpunt van het gesprek bent. U bent aanwezig als begeleider, niet als leider. Vooraf nodigt u de leerlingen uit vragen aan elkaar te stellen. U kunt dat doen door op de juiste momenten vragen te stellen en vervolgens de leerlingen weer aan het woord te laten. Zo houdt u het gesprek gaande zonder zelf teveel aan het woord te zijn. Enkele variaties: - De leerlingen pakken om de beurt een kaartje. Als je aan de beurt bent, mag je het kaartje aan iemand anders geven (of aan jezelf) met een korte toelichting (waar en hoe zie jij die kwaliteit bij die persoon?). De ontvanger luistert en geeft geen commentaar. Het gaat hier erom inzicht te krijgen in welke kwaliteiten anderen in jou zien. - Maak tweetallen. Ieder tweetal kiest een kwaliteit. Op een groot vel papier maakt ieder tweetal een tekening over deze kwaliteit: hoe ziet deze kwaliteit eruit? Of: hoe ziet het eruit als iemand deze kwaliteit helemaal niet heeft? Na een kwartier presenteren de tweetallen hun tekening aan elkaar. - Alle leerlingen pakken een kaartje. Ze krijgen tien minuten de tijd om een verhaal of een gedicht te schrijven over de kwaliteit. Na tien minuten leest iedereen zijn of haar gedicht voor.
10 3.5 Met de hele klas De mentorles is vaak de meest aangewezen plek om met leerlingen te praten over persoonlijke onderwerpen, zo ook over leerlingen en hun kwaliteiten. Het is vaak moeilijk om met de hele klas een gesprek te voeren waar iedereen zijn aandacht bij kan houden. Zo n gesprek leidt vaak tot een vraag-en-antwoord-spel tussen de docent/mentor en enkele individuele leerlingen. Toch is het mogelijk om met een hele klas met de jongerenkwaliteiten kaarten te werken. We geven een aantal suggesties: - Ga bij voorkeur met de hele klas in een kring zitten - Bespreek met de klas een aantal regels waar iedereen zich aan houdt tijdens het gesprek. Voorbeelden van regels: je hebt respect voor elkaar, je laat elkaar uitpraten, je mag passen. - Introduceer het thema: kwaliteiten. Bespreek met de leerlingen wat kwaliteiten zijn, dat iedereen kwaliteiten heeft, dat kwaliteiten in de ene situatie meer op de voorgrond treden dan in de andere situatie. Laat de leerlingen hierbij zelf zoveel mogelijk aan het woord. - Vervolgens zijn er verschillende mogelijkheden om met de kaarten te werken. De basis is de kring waar in het midden alle kaartjes liggen: - Alle leerlingen pakken een kaartje voor hun linkerbuurman en komen weer terug in de kring. Vraag een leerling te beginnen: geef het kaartje en vertel er kort iets bij. De ontvanger luistert en geeft geen commentaar. Het gaat hier erom inzicht te krijgen in welke kwaliteiten anderen in jou zien. - Maak groepjes van vier. Ieder groepje kiest een kwaliteit. De leerlingen bedenken gezamenlijk hoe ze deze kwaliteit gaan uitbeelden. Na een paar minuten komt iedereen in de kring. Ieder groepje laat zien wat ze bedacht heeft. - Maak groepjes van vier. Ieder groepje kiest een kwaliteit. De leerlingen maken op een grote flap een tekening over deze kwaliteit: hoe ziet deze kwaliteit eruit? Of: hoe ziet het eruit als iemand deze kwaliteit helemaal niet heeft? Na een kwartier presenteren de groepjes hun tekening aan elkaar. - Alle leerlingen pakken een kaartje. Op het bord staan een aantal vragen, zoals: - Waaraan denk je als je deze kwaliteit leest? - Vind je dat deze kwaliteit ook bij jou past? - Wanneer of in welke situatie komt deze kwaliteit naar voren? - Hoe kan de kwaliteit in de klas ingezet worden? De leerlingen beantwoorden deze vragen schriftelijk. Na een aantal minuten nodigt u enkele leerlingen uit om iets te vertellen. - Afscheid nemen van een leerling: alle leerlingen krijgen een leeg papiertje en pakken een kwaliteitenkaart die ze vinden passen bij de vertrekkende klasgenoot. Ze schrijven iets over die kwaliteit op het papiertje met een persoonlijke boodschap aan hun klasgenoot. Alle briefjes worden gebundeld in een boekje of op een groot vel papier geplakt voor de leerling
11 Aandachtspunten Iedere dag vinden er in de school gesprekken plaats tussen volwassenen en jongeren. Dat betekent dat docenten en leerlingen hier veel ervaring mee hebben. Toch denken we dat het nodig is een aantal voorwaarden op een rij te zetten die ervoor kunnen zorgen dat de gesprekken over jongerenkwaliteiten beter kunnen verlopen. 4.1 Sfeer en klimaat Om met leerlingen over zoiets persoonlijks te spreken als hun kwaliteiten, is het van belang 4 dat er een sfeer is waarin zij zich prettig voelen. Zeker wanneer u de kaartjes gebruikt om met een groep leerlingen in gesprek te gaan, is het van belang dat het klimaat goed is. Als docent/mentor kunt u het één en ander doen om in groepsgesprekken de sfeer veilig te maken en/of te houden. Een paar voorbeelden: - Stel de leerling op zijn gemak. Dat kan door expliciet het doel van het gesprek aan te geven en te vertellen wat er gaat gebeuren. Ook helpt het vaak om te benoemen dat dit een ander soort gesprek is dan anders. - Als u een groepsgesprek houdt, kunt u samen met de leerlingen bedenken welke regels er gelden in een groepsgesprek. Wanneer u de regels echt door de leerlingen zelf laat bedenken, zullen ze zich er makkelijker aan kunnen houden. Het gaat dan om regels als: - Je laat elkaar uitpraten - Je lacht niemand uit - Je kwetst niemand moedwillig - Je valt niemand aan op wat hij of zij zegt - Je vraagt het als iets je niet duidelijk is 21
12 - Mogelijk zijn er leerlingen in de klas die moeite hebben om in groepsverband te spreken. Die kunt u eventueel in een kleiner groepje aan het woord laten. - Een aantal scholen in Nederland werkt in navolging van scholen in Liverpool met Circle Time. Circle Time is een manier om met een groep leerlingen in een structuur aandacht te besteden aan persoonlijke, sociale en emotionele thema s. De structuur is de kracht van Circle Time. Door steeds volgens dezelfde stappen te werken, biedt het afbakening en veiligheid. De basis van Circle Time is een gesloten kring. Daarnaast zijn er drie belangrijke regels: je bent positief naar iedereen, we gaan vertrouwelijk om met wat hier gezegd wordt, passen (overslaan) mag. Als laatste noemen we hier de rol van de docent: die is de leider van het gesprek en zorgt dat de regels worden nageleefd en de structuur intact blijft. De Circle Time-les bestaat altijd uit vijf stappen. - Game: een spelletje, luchtig, vrolijk, bedoeld om een groepsgevoel te krijgen, elkaar te ontmoeten (denk aan een energizer). - Warming up: stap om richting het thema te gaan: in deze ronde komt iedereen aan het woord. - Open Forum: het centrale deel van de Circle Time-les. Hierin bespreek je met de leerlingen het centrale thema. - Cooling Down: afronding van het open forum. De activiteit hoeft niet per se met het thema te maken te hebben. Engeland noemen ze het vieren : iets positiefs benoemen over elkaar of over het proces. - Game: de afsluiting van de les. Een luchtig spel om met een positief gevoel af te sluiten. Dit maakt de overgang naar een volgende les of activiteit makkelijker voor leerlingen. 4.2 Houding van de docent/mentor Er is een aantal aandachtspunten om rekening mee te houden als u als docent/mentor in gesprek gaat met uw leerlingen over hun kwaliteiten. We noemen er een paar: - In een gesprek over kwaliteiten gaat het erom de leerling aan het woord te laten over wat hij of zij vindt en denkt. Dat maakt zo n gesprek een ander soort gesprek dan een onderwijsleergesprek. De docent/mentor weet (in tegenstelling tot in een onderwijsleergesprek) het antwoord niet. Leerlingen zijn niet altijd gewend om in de school op deze manier met een volwassene te praten. Het helpt om het te benoemen: in dit gesprek gaat het om wat jij vindt. Ik weet de antwoorden niet. - Als volwassenen zijn we geneigd sneller informatie te interpreteren. Het gevaar bestaat dat we daardoor gaan invullen voor leerlingen. Om dit te voorkomen is het belangrijk een open, nieuwsgierige houding aan te nemen, te luisteren en vragen te stellen. Op het stellen van vragen gaan we in de volgende paragraaf verder in. - Een belangrijk uitgangspunt bij het werken met de kwaliteitenkaartjes is het respect voor de inbreng van de leerling zelf. In een gesprek over de kwaliteiten van leerlingen heeft de leerling de regie. Leerlingen kiezen zelf een kaartje. Ook krijgen ze zelf als eerste de mogelijkheid te reageren op wat er op het kaartje staat
13 4.3 Vragen stellen Om de werkwijze goed toe te kunnen passen, is het van belang dat u als docent/mentor de kunst van het vragen stellen beheerst. Het is belangrijk om open vragen te stellen. Dit geeft de meeste kans op een gesprek waarin de leerlingen je vertellen wat hen bezighoudt. In tegenstelling tot gesloten vragen, waarbij de leerlingen beperkte antwoordmogelijkheden hebben, nodigen open vragen uit tot praten. Open vragen beginnen vaak met de letter W : Wat? Wanneer? Welke? Wie? Waardoor? Tot besluit Al u meer wilt weten over Jongerenkwaliteiten, Zin in Leren, EQ of Circle Time, dan kunt u contact opnemen met CPS onderwijsontwikkeling en advies in Amersfoort: cps@cps.nl, (033) We wensen u veel plezier met het materiaal! - Om er achter te komen hoe een leerling ergens over denkt, zijn vragen naar de mening zeer geschikt: Wat vind je van..? Hoe denk jij over? Wat is je mening over? - Om erachter te komen hoe een leerling zich voelt, kunt u vragen gebruiken als: Hoe voel je je dan? Wat gaat er in je om als? - Om te weten te komen welke oplossingen of ideeën een leerling heeft, kunt u vragen stellen als: Hoe zou jij dit oplossen? Wat zou je willen doen? Welke hulp heb je daarbij nodig? Om niet in de valkuil te stappen van het interpreteren van antwoorden van leerlingen, is het belangrijk om door te vragen. Probeer steeds bij uzelf na te gaan of u weet wat een leerling bedoelt. Als u dat niet weet, vraag er dan op door. Dit zal vaak nodig zijn bij uitspraken van leerlingen woorden als leuk, gezellig, stom, vervelend, moeilijk, et cetera. Manieren om door te vragen: Kun je dat uitleggen? Hoe bedoel je dat? Geef eens een voorbeeld? Wat is voor jou? Suggestieve vragen staan een open gesprek in de weg. Dit zijn vragen waar impliciet een antwoord in verborgen zit, meestal gebaseerd op de mening van de vragensteller. Suggestieve vragen kunnen leiden tot sociaal wenselijke antwoorden, waarin een leerling zegt wat hij denkt dat de ander wil horen. Voorbeelden van suggestieve vragen zijn: Je vindt dat leuk om te doen hè? Daar ben je zeker bang voor, of niet? Als u tijdens het gesprek rekening houdt met deze aandachtspunten, zult u merken dat leerlingen zich uitgenodigd voelen echt in gesprek te gaan! 24 25
14 Geraadpleegde literatuur - Castelijns, J. & Jager, A. (1998) Uitdagend Onderwijs: leraar en leerling in een interactieve leeromgeving. Amersfoort: CPS - Delfos, M. (2000) Luister je wel naar mij? Gespreksvoering met kinderen tussen vier en twaalf jaar. Amsterdam: SWP - Galenkamp, H., Harst, van der, A., Roelofs, F. (2003) Ontwikkelen van emotionele intelligentie: praktijkboek voor de leraar. Baarn: HBuitgevers - Stevens, L. (red.) (2004) Zin in school. Amersfoort: CPS - Ofman, D. (2002) Bezieling en kwaliteit in organisaties. Utrecht: Karmos - Beekers, P., e.a. (2006) Zin in leren: praktisch werkmateriaal bij de zoektocht naar uitdagend en betekenisvol onderwijs. Amersfoort: CPS Lijst met jongerenkwaliteiten Jongerenkwaliteiten (deze kwaliteiten vindt u op de bijgeleverde kaartjes) - Ambitieus - Aandacht - Alert - Attent - Avontuurlijk - Behendig - Behulpzaam - Bescheiden - Betrouwbaar - Creatief - Daadkracht - Dapper - Eerlijk - Enthousiast - Eenvoudig - Flexibel - Fijngevoelig - Geduldig - Gedreven - Gevoelig - Gezellig - Gul - Handig - Hartstochtelijk - Helder - Hulpvaardig - Humoristisch - Idealistisch - Kracht - Kritisch - Knap - Lef - Lief - Mooi - Moedig - Nuchter - Nieuwsgierig - Open - Optimistisch - Ontspannen - Openhartig - Opgewekt - Ordelijk - Precies - Reëel - Rechtvaardig - Relaxed - Royaal - Rust - Soepel - Serieus - Slim - Speels - Sportief - Spontaan - Sterk - Tactvol - Tevreden - Vertrouwen - Voorzichtig - Vriendelijk - Zorgzaam - Zorgvuldig 26 27
15
doorzettingsvermogen fantasie opkomen voor de ander Ken je kwaliteiten - (jeugd) kwaliteitenspel Handleiding zelfvertrouwen ideeën
doorzettingsvermogen alert fantasie Ken je kwaliteiten - (jeugd) kwaliteitenspel Handleiding opkomen voor de ander ideeën relativeren zelfvertrouwen luisteren creatief Colofon CPS Onderwijsontwikkeling
Nadere informatiecolofon CPS onderwijsontwikkeling en advies, september 2004
colofon CPS onderwijsontwikkeling en advies, september 2004 Auteurs: Mandy Evers, Els Loman, Willi Soepboer - CPS, Amersfoort Vormgeving en illustraties: Digitale Klerken, Utrecht Productie spel: Lutkie
Nadere informatieKen je kwaliteiten Werken met kwaliteiten in de klas
artjes_ik ben DEF. Kaartjes_ik heb DEF.indd 5 spontaa vrienden maken s_ik ben DEF.indd 15 fantasie humor lief 3 Ken je kwaliteiten Werken met kwaliteiten in de klas aartjes_ik heb DEF.indd 4 Colofon CPS
Nadere informatieWorkshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren. Voor technische professionals. Donderdag 20 juni 2013
Workshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren Voor technische professionals Donderdag 20 juni 2013 Programma We behandelen achtereenvolgens de volgende thema's: 0. Kwaliteiten en presenteren 1. Omgaan
Nadere informatieOnderwijs naar 2020 Asperen, 3 oktober 2014
6-10-2014 Onderwijs naar 2020 Asperen, 3 oktober 2014 Leerlingen Laten Leren over Zichzelf Vormen voor hun toekomst! Lennart Visser Onderwijs en persoonlijkheidsvorming? Bespreek met degene die naast je
Nadere informatieDit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.
Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieTrainershandleiding Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar
Trainershandleiding Brugklas Bikkels versie 2014 Inhoudsopgave Introductie Organiseer je training Praktische tips De werkmap Powerpoint presentatie Ouderbrieven Draaiboek Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieIk stel veel 'doe-ik-het-goed' vragen. Ik weet hoe ik mezelf kan verbeteren, maar het lukt mij nog niet.
Leerdoelen a.d.h.v. rubrics Rubrics voor het onderwijs Deze rubrics zijn door ons verzameld, geschreven of herschreven. Met vriendelijke groet, Team Vierkantgoed Rubric Optie 1 Optie 2 Optie 3 Optie 4
Nadere informatieLeerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A
Leerjaar 2: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: : Thema 1 Lesdoel (in waarneembaar Bron Lesdoel 1. Introles De leerling benoemt positieve en minder positieve elementen
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieJe bent een echte doorzetter, bravo! Je hebt goed naar mij geluisterd, fantastisch! Daar heb je goed over nagedacht, echt slim van je!
Wat heb jij netjes opgeruimd, tjonge wat knap! Je bent een echte doorzetter, bravo! Je hebt goed op jouw beurt gewacht, je bent een kanjer! Wat ben jij goed aan het spelen, ik ben trots op je! Je hebt
Nadere informatieHet kinderprotocol. Inhoud: 1. Inleiding; het kinderprotocol 2. Goed gedrag kun je leren 3. De schoolregels 4. Pesten/ gepest worden 5.
Het kinderprotocol Inhoud: 1. Inleiding; het kinderprotocol 2. Goed gedrag kun je leren 3. De schoolregels 4. Pesten/ gepest worden 5. Slot 1. Het kinderprotocol: Op de Flamingoschool vinden we het erg
Nadere informatieMaartje Voorbeeld 10.03.2014
Maartje Voorbeeld 10.03.2014 Maartje Voorbeeld / 10.03.2014 / Talentrapportage 2 Inleiding De wereld en de arbeidsmarkt zijn constant in beweging. Maar waarheen? Niemand weet exact hoe het werkveld er
Nadere informatieZelfbeeld. Basisonderwijs
Basisonderwijs 2 Wist je dat er wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar zelfbeeld? Wereldwijd zijn wetenschappers daarmee bezig, ook bij de Universiteit Leiden. Bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieVragenlijst: Wat vind jij van je
Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op
Nadere informatieen zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht
I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen
Nadere informatieDe macho en het muurbloempje
Onderwijsbehoefte Zorgverbreding Team De macho en het muurbloempje Tamara Wally Over de auteur Tamara Wally, MSc. is onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog. Zij is werkzaam bij de CED- Groep. Zij geeft
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieEffectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015
Effectmeting onder leerlingen en leraren 2014-2015 Gegevens meting leraren Respons : 45 leraren, 21 mannen & 24 vrouwen Scholen : Blariacum College (Venlo) Summa College (Eindhoven) Vakcollege Tilburg
Nadere informatieZorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl
Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieLesbrief thema: Identiteit
Lesbrief na Loser! Lesbrief thema: Identiteit Deze lesbrief is onderdeel van het na programma van de voorstelling Loser! van Theaterhart. Deze begeleidende brief is voor het thema: identiteit en hoort
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieWelkom. Vrouwelijke kwaliteiten inzetten bij verandering en vernieuwing. Trainers Astrid Kies
Welkom Vrouwelijke kwaliteiten inzetten bij verandering en vernieuwing Trainers Astrid Kies Programma Wie zijn wij en wat doen wij Kwaliteiten van de Oerman en oervrouw Kwaliteiten met de vier vrouwelijke
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieDip, down of depressie Hulp bij depressiviteit
Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Dip, down of depressie Hulp bij depressiviteit Iedere tiener is weleens somber en verdrietig, en vaak is het in één, twee dagen voorbij zonder dat je als
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieLesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8
Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatie2.1 FaVoriete leestips
Verhalend 2.1 FaVoriete leestips Van klasgenoten heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften die mij leuk lijken: 1.... 2.... 3.... Van de leraar heb ik de volgende tips gekregen van boeken/tijdschriften
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieInformatie en tips voor het voeren van goede gesprekken 1
Informatie en tips voor het voeren van goede gesprekken 1 De manier waarop je met elkaar omgaat en hoe je met elkaar in gesprek gaat is belangrijk in het dagelijks werk. Het helpt je elkaar beter te begrijpen
Nadere informatievoorbereiding Maatschappelijke Stage VERANTWOORDELIJKHEID IS EEN DEUGD
voorbereiding Maatschappelijke Stage VERANTWOORDELIJKHEID IS EEN DEUGD OPDRACHTEN: INDIVIDU DUO GROEP KLAS 1. Introductie 3 2. Interview 5 Inhoud 3.Stage voorbereiding 6 4. Reflectie 11 Naam: Klas: Datum:
Nadere informatieHandleiding Werkvormen Vragen stellen
Handleiding Werkvormen Vragen stellen Inhoud 1. Inleiding 2. Vragen stellen 3. Werkvormen 3.1. Vragenvuurtje 3.2. Geen Ja / Geen Nee 3.3. Doorzagen 3.4. De onbekende weg 1. Inleiding Voor de dialoog is
Nadere informatieWerkvormen: Lesdoelen: Filmpjes: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 8: Verliefd. Lesoverzicht
Les 8: Verliefd Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten dat gevoelens van verliefdheid leuk maar ook lastig kunnen zijn; Kinderen zijn zich ervan bewust dat je op verschillende types mensen verliefd kunt
Nadere informatieSamen werken = samenwerken bij De Belvertshoeve
Themabundel Samen werken = samenwerken bij De Belvertshoeve Assistent medewerker Dit project is mede mogelijk gemaakt met een bijdrage uit het Europees Sociaal Fonds Voorwoord Deze themabundel is bedoeld
Nadere informatiePedagogisch klimaat. Na.v. leerling-ouder en personeel enquête Beoordeling uitslagen
Pedagogisch klimaat Na.v. leerling-ouder en personeel enquête Beoordeling uitslagen De vragenlijsten zijn opgebouwd uit verschillende rubrieken. De vragen binnen de rubrieken worden items genoemd. Per
Nadere informatieLESBRIEF BIJ STAGE LOPEN
LESBRIEF BIJ STAGE LOPEN WAAROM DIT BOEKJE? 1. Denk jij, na het lezen van deze bladzijde dat dit boekje nuttig voor jou kan zijn? a. Ja,.. b. Nee, want c. Dat weet ik nog niet, omdat 2. Wat hoop jij na
Nadere informatieZelfbeeld. Voortgezet onderwijs
Voortgezet onderwijs 2 Wereldwijd bestuderen wetenschappers hoe mensen over zichzelf nadenken. Dat gebeurt ook bij de Universiteit Leiden: daar doen wetenschappers bij het Brain & Development Onderzoekscentrum
Nadere informatieKernkwaliteiten zoals ontwikkeld en beschreven door D. Ofman. 1. Inleiding. 2. Kernkwaliteiten. 3. Kernkwaliteit en valkuil. 4.
Kernkwaliteiten zoals ontwikkeld en beschreven door D. Ofman 1. Inleiding 2. Kernkwaliteiten 3. Kernkwaliteit en valkuil 4. Omgekeerde proces 5. Kernkwaliteit en de uitdaging 6. Kernkwaliteit en allergie
Nadere informatieHoe plan ik mijn huiswerk
Marije Kuin & Bianca E. Boyer Hoe plan ik mijn huiswerk EEN PRAKTISCH WERKBOEK Dit werkboek is van:... Vormgeving omslag: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Vormgeving binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch
Nadere informatieIn je kracht. Spelhandleiding
In je kracht Spelhandleiding Inhoud Introductie 3 1. Kennismakingsspel 4 2. Inspiratiespel 7 3. Kwaliteitenspel 11 Colofon De aanpak EVA (Educatie voor Vrouwen met Ambitie) is een verdieping op het ondersteuningsprogramma
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatieSPELHANDLEIDING. complimenten. spel. kijk met je hart en verwonder wat je ziet
SPELHANDLEIDING complimenten spel www..nl kijk met je hart en verwonder wat je ziet Inleiding Het Complimentenspel is ontworpen door Daphne Hoogendoorn en Manon Ende. Daphne en Manon zijn beide bevlogen
Nadere informatieATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN
ATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN De meeste mensen, en dus ook leerlingen, praten niet alleen met anderen, maar voeren ook gesprekken met en in zichzelf. De manier waarop leerlingen over, tegen en in zichzelf
Nadere informatieSPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS Versie in eenvoudig Nederlands
SPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS Versie in eenvoudig Nederlands Kwaliteitenspel PLUS is een vereenvoudigde versie van het Kwaliteitenspel en is bestemd voor mensen die bijvoorbeeld begrippen als flexibel,
Nadere informatieHandleiding lesmethode Groep 8 Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar
Handleiding lesmethode Groep 8 Brugklas Bikkels versie 2016 Inhoudsopgave Introductie 4 Verantwoording Methodiek 5 Doorgaande lijn Po en Vo 6 Preventief en curatief 7 Organiseer je les 8 Praktische tips
Nadere informatieDoelstellingen van PAD
Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen
Nadere informatieWAAROM DIT BOEKJE? RESPECT
WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over pesten op het werk. Iemand kan bijvoorbeeld gepest worden door een collega. Of door de baas. PESTEN OF PLAGEN? Pesten is wat anders dan plagen. Iedereen maakt wel
Nadere informatieLeren van je eigen mores Spreken over waarden en normen met verpleegkundigen
Nurse Academy lustrumcongres 2014 Leren van je eigen mores Spreken over waarden en normen met verpleegkundigen Amersfoort, 17 november 2014 Jos de Munnink, gespreksleider moreel beraad GGNet Contact: j.demunnink@ggnet.nl
Nadere informatieLesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis
Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieMANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN
Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe
Nadere informatieDe Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt
Positionering De Klankhof en t Kofschip, Etten-Leur Kernwoorden: Je mag er zijn Vertrouwen Positief kijken naar jezelf en anderen Meervoudige intelligentie Samen de merkbelofte van De Klankhof t Kofschip:
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieSPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS - Bladzijde 1 / 7
SPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS - Bladzijde 1 / 7 SPEELWIJZE Kwaliteitenspel PLUS Versie in eenvoudig Nederlands KWALITEITENSPEL PLUS is een vereenvoudigde versie van het KWALITEITENSPEL en is bestemd
Nadere informatieInstructie voor leerlingen.. 5. Gebruik van de lesbrieven. 6. Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7. Wat wil je zijn en worden.
VOORBEELD DE KLAS ALS TEAM (LEERLINGENBOEK) INHOUDSOPGAVE Instructie voor leerlingen.. 5 Gebruik van de lesbrieven. 6 Lesbrief: Wat wil je zijn en worden.. 7 Wat wil je zijn en worden. 11 Wat wil je zijn
Nadere informatieWaarde-volle zorg is ook nog JONG!
Waarde-volle zorg is ook nog JONG! LOC maakte een nieuwe visie op de zorg. Die heet Waarde-volle zorg. Allerlei mensen herkennen zich daar in. Dat komt doordat die gaat over dingen die voor ons allemaal
Nadere informatieVoorwoord. Hoogbegaafdheid in kaart
Voorwoord In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. We staan daarmee aan het begin van een leerproces en deze kaarten leveren daar een bijdrage aan
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieHandleiding SHARE. Regio College. Auteur: L.E. Sinnema 31-1-2013 Master Professioneel Meesterschap MBO. Opleiders: Drs. Trudy Moerkamp Dr.
Regio College Handleiding SHARE Een spel bij het onderzoek Juf het is school! 2012 Auteur: L.E. Sinnema 31-1-2013 Master Professioneel Meesterschap MBO Opleiders: Drs. Trudy Moerkamp Dr. Tirza Bosma 1
Nadere informatieFeedback Project Ergonomisch Ontwerpen
Feedback Project Ergonomisch Ontwerpen Competenties Sociaal en communicatief functioneren (P9) Initiatief (P10) Reflectie (P11) Afgelopen module heb je met een groepje gewerkt aan je project. In week 7
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieTalenten 30 januari Daan Demo
Talenten 30 januari 2019 Daan Demo Inleiding De wereld om ons heen, ook de arbeidsmarkt, is constant in beweging. Niemand weet exact hoe het werkveld er over 5 of 15 jaar voor staat. Daarom is het belangrijk
Nadere informatie150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!
150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.
Nadere informatieKop. Romp. Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3
Lesbrief Seksualiteit Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Tijd: 50 minuten Voorbereiding: op www.meerdanliefde.nl is veel informatie te vinden in redelijk eenvoudige taal. Ook in het App Note Mouse draaiboek staan
Nadere informatieOntwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!
Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieDeze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.
Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatie4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?
4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker
Nadere informatie3 Pesten is geen lolletje
Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieEenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les
8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil
Nadere informatieWorkshop Ontdek je talent
Workshop Ontdek je talent Effective talentmanagement Mariska Karcher Tel.nr. 06 18 08 01 59 20-3- 2015 Opdracht: Successen Doel Inzicht krijgen in kwaliteiten van jezelf in verschillende omstandigheden
Nadere informatieDeze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.
Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP
Nadere informatieGesprekskaarten pedagogisch handelen
Gesprekskaarten pedagogisch handelen Samenwerkingsproject Samen Opleiden tussen Peel en Maas en Dommel en Aa Themagroep Pedagogisch Handelen kaarten.indd 1 28-01-17 19:17 kaarten.indd 2 28-01-17 19:17
Nadere informatie4 INZICHTEN. De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek,
4 INZICHTEN De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek, waarbij 37 trainers en coaches een seizoen lang intensief zijn gevolgd. Dit onderzoek
Nadere informatieAnnette Koops: Een dialoog in de klas
Annette Koops: Een dialoog in de klas Als ondersteuning bij het houden van een dialoog vindt u hier een compilatie aan van Spreken is zilver, luisteren is goud : een handleiding voor het houden van een
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieEn, wat hebben we deze les geleerd?
Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:
Nadere informatieBijlage 1 Thema 1. De helppagina van een tijdschrift
98 De helppagina van een tijdschrift Bijlage 1 Thema 1 Ik ben een meisje van 10 jaar en zit in groep 6. Wij zijn in nieuwe groepjes gezet en nu zit ik tegenover een meisje waar ik me heel erg aan erger.
Nadere informatieLesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo
Lesvoorbereiding Studie en loopbaan Keuze- en Loopbaanvaardigheden 3-4 vmbo Bespreek met vakdocenten mogelijkheden om leerlingen in de vaklessen feedback over zichzelf te laten vergaren. Deel Vaardigheid:
Nadere informatieStap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?
Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieInstructie bij het leggen van de eigen-waarden kaartjes
1. Maak ruimte op een tafel 2. Knip de kaartjes uit en leg ze op een stapeltje 3. Leg aan de linkerzijde van je werkveld de 4 categoriekaartjes Op dit moment het meest belangrijk, Op dit moment ook belangrijk,
Nadere informatieBetrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.
Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede
Nadere informatie