ITAES. Milieumaatregelen: vergelijking Vlaanderen met andere Europese landen. Prof. dr. ir. Guido Van Huylenbroeck

Transcriptie

1 ITAES Milieumaatregelen: vergelijking Vlaanderen met andere Europese landen Prof. dr. ir. Guido Van Huylenbroeck

2 Historische ontwikkeling agro-milieubeleid EU Eerste agro-milieuprogramma s in EU: Richtlijn 75/268 en 72/159 uit EU Landbouwbedrijfsstructuur Beleid Doel: continuatie van landbouw, behoud minimaal populatie niveau, conservatie platteland in probleemgebieden (LFA) Verordening 797/85 Artikel 19: laat nationale steunregelingen toe voor ondersteuning van adequate landbouwpraktijken compatibel met vereisten voor habitat conservatie en een adequaat inkomen voor de landbouwers garanderend in ecologisch kwetsbare gebieden Nat. financiering! Enkel door DK, DE, NL, UK Verordening 1760/87 Co-financiering mogelijk tot 25% van EOGFL Extensificatie maatregelen, eerder reductie marktsurplus dan milieudoel Enkel door BE, FR, DE, IT

3 Historische ontwikkeling agro-milieubeleid EU 2078/92 als begeleidende maatregel: Drie begeleidende maatregelen als onderdeel van MacSharry hervorming, voornamelijk inkomensondersteunend t.g.v. veranderingen in steun voor landbouwers Maatregel over landbouwproductiemethodes compatibel met vereisten voor de bescherming van het milieu en behoud van het platteland (11 maatr.) Beantwoorden aan milieubekommernissen in lidstaten, maar economische logica? (beloning voor extra positieve én vermindering negatieve externaliteiten) Oktober 1999: 4% totale EU landbouwsteun naar AESs Veel geïnvesteerd in AESs: A, DE, FR, FIN, IT Weinig geïnvesteerd in AESs: B, DK, L, NL

4 Historische ontwikkeling agro-milieubeleid EU AESs als deel 2 de pijler: Agenda 2000 GLB hervorming: plattelandsontwikkelingsbeleid wordt 2 de pijler GLB Twee financierings- en controlesystemen: EOGFL Garantie en Structuurfondsen Verordening 1257/1999: Verordening voor Plattelandsontwikkeling Begeleidende maatregelen uit hervorming 1992, waaronder AESs Maatregelen voor modernisering en diversificatie landbouwbedrijven Mid Term Review GLB: Verordening 1783/2003 Cross-compliance en modulatie: trend linken steun aan leveren publieke goederen Agro-milieuhoofdstuk uitgebreid met dierenwelzijn Agro-milieubeleid enige verplichtende element voor alle lidstaten in Verordening Verordening 1698/2005 Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO) O.a. nieuwe bepaling steunbedragen (zie deel transactiekosten)

5 Historische ontwikkeling agro-milieubeleid EU Agro-milieubeleid enige verplichte element in Verordeningen Plattelandsontwikkeling voor alle lidstaten Grote verschillen tussen lidstaten qua geschiedenis landbouw en milieu, milieubewustzijn, institutionele organisatie, lobby strategieën Institutionele en contractuele aspecten m.b.t. AES-beleid zeer heterogeen over lidstaten Case studies!

6 Case studies

7 Case studies Gekozen adhv: Niveau van AES ontwerp, betaling, controle Vandaar CZ, FI, IE, Vlaanderen (BE), Brandenburg (DE), Emilia-Romagna & Veneto (IT) Karakteristieken landschap, natuurlijke rijkdommen, habitats, relaties met lokale actoren Vandaar North East England (ipv UK), Basse-Normandie (ipv FR), Friesland (ipv NL)

8 Institutionele, politieke en sociale context Unitary States Decentralised Unitary States Regionalised Unitary States Federal States Only local level infranational hierarchy. Regional level may exist for administrative reasons but are subordinate to the central level States which have undertaken a process of reform to establish elected regional authorities above the local level Characterised by the existence of elected regional governments with constitutional status, legislative powers and a high degree of autonomy Power-Sharing guaranteed by the constitution Ireland France (26 regions) United Kingdom (devolution) Germany (16 Laender) Czech Republic (process of decentralisation) Finland (1 autonomous region) Italy (20 regions) Belgium (since 2001 federalisation of MoA; 3 regions, 3 communities) The Netherlands Source: Leygues (2001: 7)

9 Ontwikkeling AESs in case studies

10 Ontwikkeling AESs in landen case studies BE Verordening 797/1985 (ecologisch kwetsbare gebieden) niet toegepast, maar ervaringen met AESs als onderdeel van herverkalingen, onderzoeksprojecten, gemeentelijke natuurontwikkelingsplannen Verordening 2078/ federaal en 2 regionale (Vl en Wall) milieuontwikkelingsplannen Vl: 1999 => slechts 3 van 9 AESs geïmplementeerd (2 in mestbeleid) Verordening 1257/1999 Drie PDPO s (federaal, Vlaams, Waals), beheer AESs meestal op NUTS1 niveau : regionalisering administratie AESs gericht op reduceren negatieve impact intensieve landbouw, specifieke objectieven, meestal horizontaal over gans Vlaanderen

11 Ontwikkeling AESs in landen case studies CZ Voornamelijk milieuproblemen door rurale exodus Begin 1990: Ministerie van Milieu (MvM) verantwoordelijk, waardevolle habitats e.d. sterk beschermd bvb. in nationale parken 90: enkele AESs door Ministerie van Landbouw (MvL), maar weinig succes door: Onvoldoende informatie, deels door competitie MvM en MvL Contracten voor 1 jaar, continuatie onzeker, afh van budget Gebrek aan monitoring en controle Eerste PPO ontstaan uit combinatie Probleemgebieden en AESs, MvL met weinig invloed MvM SAPARD: piloot-aess Toetreding EU: PPO met vnl horizontale AESs Informatieproblemen Onafgewerkte huurovereenkomsten van land => hoge transactiekosten

12 Ontwikkeling AESs in landen case studies FI Milieuproblemen voortvloeiend uit rurale exodus+ eutrofiëring oppervlaktewater Traditioneel: landbouw in handen van Landbouwbeleid Gemeenschap (administratie+ lborganisaties), maar samenwerking MvL en MvM met toetreding EU Verordening 2078/1992: eerste Agro-milieuprogramma op nationaal niveau, weinig veranderingen met Agenda 2000: Algemeen Beschermingsprogramma: 90% deelname! Supplementair Beschermingsprogramma Aanpassing aan lokale- en bedrijfsomstandigheden mogelijk MvL verantwoordelijk (ook regionaal en lokaal niveau), MvM ook betrokken bij implementatie en monitoring

13 Ontwikkeling AESs in landen case studies FR Landbouw en natuur lang strikt gescheiden tot 80 met problemen door intensificatie, rurale exodus Vroege voorbeelden AESs vanaf 70, maar experimenteel en klein budget Verordening 2078/1992: belangrijke rol FR! =>2 nationale programma s, lokale programma s, training plan Verordening 1257/1999: nationaal PPO Introductie Contract Territorial d Exploitation: globaal bedrijfsplan, integreert economische, sociale en milieukwesties, 20% hogere premie, maar veel landbouwers vast aan vorige maatregelen Zeer complex met ongeveer 170 maatregelen waaruit te kiezen, grote heterogeniteit op NUTS 3 niveau CTE voortgezet in Contract d Agriculture Durable (2002): eenvoudiger, meer territoriaal gefocust, gericht op belangrijke problemen Implementatie NUTS 3, MvL, overlap met lokale niet-eu gecofinancierde maatregelen

14 Ontwikkeling AESs in landen case studies DE 80 s: groter milieubewustzijn en AESs op NUTS 1, maar naar achtergrond in 90, omwille van economische issues Veel verschillen in AESs en premies tussen Laender, meestal MvL verantwoordelijk, weinig cooperatie tussen Laender Verordening 797/1985 => federaal framework GAK binnen Verbetering landbouwstructuren en bescherming van kusten => meer regionale fondsen Verordening 2078/1992 => meer financiële middelen en nieuwe AES-programma s Agenda 2000: verder ontwikkeling AESs door Laender, natuurbeheers-aess gelinkt aan gebieden niet populair wegens veel administratie, maar toch behouden wanneer geen EU-cofinanciering wegens flexibiliteit Modulatie zorgde voor 20% extra budget, via federaal GAK gebruiken Laender nationale co-financiering voor modulatie maatregelen

15 Ontwikkeling AESs in landen case studies IE 1989: eerste AES Control of farmland pollution 1991: Environmentally Sensitive Area (ESA) pilootproject: MvL ontwierp bedrijfsplan voor elke participant => zeer hoge administratieve kosten + weinig promotie en interesse => Rural Environmental Protection Scheme (REPS) door MvL: globaal bedrijfsplan => positieve reacties Verordening 1257/1999: REPS 2: minder interesse wegens lagere premies, veel controles en hoge boetes => REPS 3 in 2004: meer interesse wegens logische opbouw programma en hogere premies MvL altijd verantwoordelijk, maar wel advies van landbouw- (voornamelijk) en milieuorganisaties, andere overheidsdiensten

16 Ontwikkeling AESs in landen case studies IT Sterke decentralisatie: landbouw en milieu verantwoordelijkheid voor NUTS2, behalve biodiversiteit en andere nationale milieubelangen Verordening 2078/1992: zonale programma s op NUTS 2 niveau, bedrijven in beschermde gebieden en biobedrijven grootste prioriteit, veel verschillen tussen regio s, AESs populairst in berggebieden Verordening 1257/1999: niet veel veranderd, grote verschillen in prioriteiten, AESs en premies tussen regio s Emilia-Romagna: evolutie naar grotere complexiteit maatregelen Veneto: budgetaire problemen, voorkeur aan groepen landbouwers die samen AESs uitvoeren of bedrijven met meerdere AESs

17 Ontwikkeling AESs in landen case studies NL Vroege starter! 75 green paper => wet in 77 die financiële compensatie toelaat voor landschapsonderhoud en natuurbeheer, significante stijging opname door landbouwers vanaf 83 Enkel AESs in specifieke gebieden Uniek: creatie milieu-coöperatieven in 90 als tussenpersoon voor AESs tussen overheid en individuele landbouwer => niet in lijn met Verordening 1257/1999 => andere organisatie Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer (SAN) biedt 31 maatregelschema s aan, geld meteen naar landbouwer die deel afstaat aan coöperatieve

18 Ontwikkeling AESs in landen case studies UK 81: Wildlife and Countryside Act laat premie toe aan landbouwers in bepaalde gebieden indien ze negatieve externaliteiten proberen te verminderen Verordening 797/1985: MvL ontwikkelt Environmentally Sensitive Area Scheme (ESA) in bepaalde gebieden, focus op natuur- en landschapsbeheer en minder op vermindering pollutie door landbouw Verordening 2078/1992: meerdere ESAs + Countryside Stewardship Scheme (CSS) 91 met competitie tussen landbouwers voor beperkt aantal plaatsen Agenda 2000: 4 PPO in Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland, voor Engeland: ESA in ecologisch kwetsbare gebieden, CSS erbuiten, Organic Farming Scheme, kleinere maatregelschema s 2005: Environmental Stewardship Scheme (ESS) vervangt ESA en CSS, over heel Engeland (niet enkel bepaalde gebieden) met Entry-Level en Higher-Level Stewardship, vaak globaal bedrijfsplan Proces van institutionele decentralisatie

19 Vergelijking AESs tussen landen

20 Vergelijking AESs tussen landen No Environmental Targeting Finland Germany (extensification schemes) Some Environmental Targeting/Zoning Belgium Czech Republic (RDP) France (Local Programmes) Germany (contractual nature conservation measures) Ireland Italy (Emilia-Romagna, Veneto) EU-co-financed agri-environmental schemes are the only ones in the country or region Czech Republic Belgium (Flanders) Finland Italy UK Mainly environmental Targeting/Zoning United Kingdom The Netherlands Czech Republic (SAPARD) National or regional agri-environmental schemes complement EU-co-financed agri-environmental measures France Germany (Brandenburg) Ireland The Netherlands (Fryslân)

21 Vergelijking AESs tussen landen Meestal contracten 5 jaar, zonder onderhandelingsmogelijkheid Collectief contracteren mogelijk in FR, NL, IE % OCG onder contract: hoog voor FI en IE (hiërarchische systemen) en zeer doelgerichte AESs % totale OCG onder contrac ER BE UK-tot VE DE- KULAP FR CZ IE UK- ESA 93 FI

22 Vergelijking institutionele organisatie AESs tussen landen: ontwerp AESs Voornamelijk MvL verantwoordelijk (behalve Nl, UK, sommige Laender in DE), maar tendens naar meer invloed MvM (behalve FR) Schemes with national measures or above NUTS 1 level Regional (NUTS 1+2) Regional (NUTS 3) Local Czech Republic: Measures under RDP Finland: General Protection Scheme; Supplementary Protection Scheme France: grassland premium (both regulations), the ONIC rotational measure, CTE and CAD frameworks (RDP). Germany: Measures within GAK Ireland: REPS Belgium (2 NUTS 1 regions) Germany (16 NUTS 1 regions) Italy (20 NUTS 2 regions) The Netherlands: Provincial measures (NUTS 2) France: Regional adaptation of CTE measures Germany: Partly contractual nature conservation measures Czech Republic: Measures under SAPARD France: Measures deriving from Reg. (EEC) 2078/1992 The Netherlands: Measures of cooperatives The Netherlands: SAN 2000 UK: Schemes on the level of England (e. g. AES, CSS), Wales, Scotland and Northern Ireland

23 Legend: 1: no influence 2: little influence 3: influence 4: high influence 5: very high influence

24

25 Vergelijking institutionele organisatie AESs tussen landen: ontwerp AESs Evolutie naar grotere participatie stakeholders Meestal via overheidsinstellingen FI, FR, IE: invloed landbouwers-, producten-, milieuorganisaties met Verord. 1257/1999 NL, UK: sterke invloed milieuorganisaties (vogels in NL!) (bvb. eigenaar gebieden) Minor stakeholder participation Czech Republic (national schemes) Significant stakeholder participation (consultation) Czech Republic (SAPARD) Germany Ireland Italy (Emilia-Romagna, Veneto) The Netherlands Stakeholder representation in decision making body Belgium Finland France United Kingdom

26 Legend: 1: no influence 2: little influence 3: influence 4: high influence 5: very high influence

27

28 Vergelijking institutionele organisatie AESs tussen landen: implementatie AESs Case studies NUTS niveau verantwoordelijk voor contractfase Relevant beslissingscomité of autoriteit VE 2 Regio Promotie ER 2 en 3 Regionaal betaalorgaan (AGREA) Promotie DE 1 Regionale landbouw autoriteiten na goedkeuring LVL en fiat voor goedkeuring van MvL BE 1 (en 2) Regionale administratie/ versch. voor versch. AESs Vertegenwoordigers v. landbouwers Promotie FI 3 (en 5 voor Regionale Promotie, training, uitvoering bep. landbouw consultatie taken) autoriteiten FR 3 CDOA, prefect Promotie, training, consultatie CZ 2 (en 4) Betaalorgaan MvL UK Nat. en 1 Betaalorgaan MvM ITAES IE studienamiddag Nat. en AMS 1 20/04/2007 MvL Promotie Ugent NL Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Nat. 2 Betreffende Vakgroep Landbouweconomie Promotie administraties

29 Vergelijking institutionele organisatie AESs tussen landen: monitoring/controle/evaluatie AESs Dezelfde als voor implementatie, behalve in Friesland en Emilia-Romagna, maar daar ook deel van MvL Grote verschillen in naleving contractvoorwaarden tussen landen, van weinig controle en weinig naleving (bvb. FR) tot veel controle en grote naleving (bvb. NL) Niet naleving voorwaarden dikwijls gevolg van complexiteit maatregelen en gebrek aan technische steun Evaluatie AESs: Voornamelijk door externe evaluatoren (in 8 van 10 case studies) NL, BE, FR: prioriteiten AESs in vraag gesteld door experts Gebrek aan informatie over exacte gevolgen van AESs, vooral wegens moeilijk onderscheid tussen nieuwe activiteiten en activiteiten reeds uitgevoerd voor AESs (maar dan zonder subsidies)

30 Waarom AESs? Motivatie landbouwers number respondents BE CZ DE FI FR IE IT-VE IT-ER UK NL to reach social demand image environmental consciousness improve future of the farm obligation to increase income number respondents to reach social demand image environmental consciousness improve future of the farm obligation to increase income reason 1 reason 2 reason 3

31