Overdrachtsdocument Platform Milieu & Gezondheid Samenwerking van de IJmondgemeenten op dossiers Luchtkwaliteit en Gezondheid in de IJmond

Transcriptie

1 Overdrachtsdocument Platform Milieu & Gezondheid Samenwerking van de IJmondgemeenten op dossiers Luchtkwaliteit en Gezondheid in de IJmond

2 Inhoud 1 Luchtkwaliteit: Hoe & Wat Platform Milieu en gezondheid Gebiedsgerichte aanpak: een milieudialoog Voortvloeiend uit de dialoog Niet in Betekende Mate: NIBM Verlenging NSL Gezondheid Zones om wegen en industrie Gezondheidsmonitor IJmond Overige ontwikkelingen Meetnet Communicatie Slotwoord... 13

3 1 Luchtkwaliteit: Hoe & Wat Nederland heeft sinds 1999 te maken met de EU richtlijn van luchtkwaliteit. Dit is een uitwerking van de Kaderrichtlijn luchtkwaliteit uit De EU heeft het wat bepaald door een norm te stellen aan het fijn stof gehalte in de lucht, hoe door de lidstaten wordt gezorgd dat deze norm wordt gehaald is aan de lidstaten zelf. In Nederland werd in de eerste instantie weinig moeite gedaan de gestelde normen te halen. In 2001 werd de richtlijn vertaald naar het Besluit luchtkwaliteit 2001, deze werd in 2005 aangepast en in 2007 werd het gewijzigd opgenomen in de Wet milieubeheer. Volgens de nationale wetgeving moest vanaf 2005 worden voldaan aan de normen voor fijn stof. Allerlei ontwikkelingen, zoals bouwprojecten en aanleg van wegen, moesten worden getoetst op de bijdrage aan en effecten op de luchtkwaliteit. Vanaf 2005 konden allerlei projecten geen doorgang konden vinden vanwege de negatieve effecten op de luchtkwaliteit. Nederland voldeed niet aan de normen, luchtkwaliteit was onder de aandacht en stond op de agenda. In de periode na 2005 werd het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) opgesteld. Dit NSL is ontwikkeld zodat Nederland, na een gehonoreerd verzoek tot uitstel, tijdig kan voldoen aan de Europese normen voor fijn stof (PM10) en stikstofdioxide (NOx). Op 1 augustus 2009 is het NSL in werking getreden en heeft een looptijd tot 1 augustus Het is opgebouwd uit regionale luchtkwaliteitsplannen, ook wel Regionale Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Noordvleugel (RSL Noordvleugel). Het opgestelde NSL is een samenhangend programma van maatregelen dat ertoe moet leiden dat zowel tijdig aan de Europese normen wordt voldaan, als dat er rekening wordt gehouden met noodzakelijke ruimtelijke ontwikkelingen. Het bevat geplande ontwikkelingen (projecten), die In Betekende Mate zijn, en maatregelen ertegen over. Een project is In Betekende Mate (IBM) als de bijdrage van het fijn stof gehalte meer dan 1,2 µg/m 3 is. De maatregelen zijn nodig om de bijdrage van het uit te voeren project, aan het fijn stof gehalte, teniet te doen, waardoor het geplande project kan doorgaan. Projecten die wel bijdragen, maar minder dan 1,2 µg/m 3 kunnen dus zonder compensatie doorgang vinden. In 2013 is door de staatsecretaris het verzoek ingediend om het Programma te verlengen tot 1 januari Dit verzoek wordt in 2014 voorgelegd aan de Tweede Kamer. Dit betekent niet dat Nederland uitstel heeft of gaat krijgen voor het voldoen aan de normen, maar dient eerder om langer te monitoren wat te effecten van de maatregelen zijn die worden uitgevoerd. Het ministerie van I&M monitort jaarlijks de voortgang van de uit te voeren maatregelen en het halen van de normen. Einde 2010 heeft het ministerie de eerste resultaten van de monitoring van het NSL gepresenteerd. De provincie heeft begin 2011 een regionale rapportage over de monitoring van het RSL

4 Noordvleugel aan haar college aangeboden. Een constatering in beide rapportages was dat er in 2011 een probleem met fijn stof wordt verwacht in de IJmond. Het rijk heeft aangegeven dat extra maatregelen nodig zijn. De provincie heeft aangegeven samen met de betrokken partners aanvullende maatregelen te zoeken voor het fijn stof probleem in de IJmond. Uit de resultaten van de monitoringsrapportages in 2011 en 2012 blijkt dat de overschrijdingen van de normen voor fijn stof in de IJmond verder zijn toegenomen. Zowel in niet bewoond (sluiscomplex) als in bewoond gebied, Wijk aan Zee, is sprake van overschrijdingen. Daarnaast kwam de aandacht vanuit de gezondheidshoek. Burgers maakten zich zorgen. In mei 2008 besteedde het actualiteitenprogramma Zembla aandacht aan de zorgen van omwonenden over de emissies van Tata Steel. In antwoord op Kamervragen heeft de minister van VROM in juni 2008 het RIVM gevraagd te onderzoeken of de uitstoot van Corus van invloed zou kunnen zijn op de gezondheid van de bewoners van de IJmond. Dit onderzoek mondde uit in de publicatie Wonen in de IJmond, ongezond? De conclusie was: In bepaalde gebieden in de IJmond komt meer longkanker voor dan gemiddeld in de regio. Dit lijkt voor het merendeel veroorzaakt te worden door de rookgewoonten van de inwoners. Een klein deel zou mogelijk kunnen worden toegeschreven aan de vroegere uitstoot van kankerverwekkende stoffen van Corus, maar de extra longkanker kan ook andere oorzaken hebben, zoals een beroepsmatige blootstelling of andere bronnen van luchtverontreiniging in de IJmond. De verschillende onzekerheden staan niet toe stellige conclusies te trekken over de oorzaak van het verhoogd optreden van longkanker in de IJmond. In oktober 2009 schreef de minister van VROM in de aanbiedingsbrief van de rapporten aan de Tweede Kamer dat het onderzoek had bevestigd dat de IJmond voor wat betreft de luchtkwaliteit een zwaar belast gebied is. Naast het terugdringen van emissies van de verschillende bronnen en het optimaliseren van het luchtmeetnet wilde de minister dat er een voorstel zou komen voor een doelmatige gezondheidsmonitoring in de IJmond met als doel de vinger aan de pols te houden. Hierop heeft de staatssecretaris ervoor gekozen om het RIVM periodiek onderzoek te laten uitvoeren naar medicatiegebruik op basis van apothekersgegevens en hierbij, qua ritme, aan te sluiten bij de reguliere gezondheidsmonitor die GGD Kennemerland periodiek uitvoert. Naar aanleiding van de uitkomsten gaf de Minister aan het RIVM de opdracht samen met GGD Kennemerland te inventariseren wat de mogelijkheden zijn voor monitoring van de gezondheid in de toekomst. Na dit rapport is uiteindelijk de gezondheidsmonitor IJmond gestart. 2 Platform Milieu en gezondheid De gemeenten hebben in 2010 aangegeven behoefte te hebben aan een integrale visie luchtkwaliteit IJmond. Doel van deze visie is dat de gemeenten samenhangend en eensluidend luchtkwaliteitsaspecten behandelen en erover communiceren. De samenhang betreft de inhoudelijke relatie tussen maatregelen voor de verbetering van de luchtkwaliteit en (economische) ontwikkelingen die als neveneffect

5 milieubelastend zijn, zowel eigen verbeteringen en ontwikkelingen als die van derden. Hiertoe is het Platform milieu en gezondheid opgericht, een regionaal platform waarin de wethouders milieu en gezondheid van de vier IJmond gemeenten zitting hebben. Het platform heeft opdracht gegeven een brede visie te ontwikkelen, waarin aandacht is voor verkeersaspecten, economische aspecten, toekomstige (technische) mogelijkheden voor verbetering van luchtkwaliteit en gezondheidsaspecten. Deze visie is in juni 2012 door de vier gemeente raden in de IJmond vastgesteld. De Visie Luchtkwaliteit IJmond heeft als doel de balans te brengen tussen enerzijds de ontwikkelingen in de regio die als neveneffect vervuiling van de luchtkwaliteit hebben en anderzijds maatregelen die (kunnen) worden getroffen om de luchtkwaliteit te verbeteren. Daarnaast wil de visie antwoord geven op de vraag: en hoe gaan we nu daadwerkelijk de luchtkwaliteit verbeteren. Het verbeteren van de luchtkwaliteit betekent het verbeteren van de gezondheid van de inwoners van de IJmond. Een belangrijk aspect van de Visie is de gebiedsgerichte aanpak. In de volgende paragraaf zal hier dieper op worden ingegaan. 2.1 Gebiedsgerichte aanpak: een milieudialoog Eén van de aspecten in de Visie is de gebiedsgerichte aanpak. De IJmond is een dynamisch gebied met veel economische bedrijvigheid. De belasting op de luchtkwaliteit die deze dynamiek meebrengt, wordt het zwaarst gevoeld in het havengebied van IJmuiden. Daar wordt deze belasting zelfs zo zwaar dat deze op gespannen voet met nieuwe ontwikkelingen komt te staan, zowel in de industrie en de haven als in de woningbouw en recreatie. Vele belangen spelen in dit gebied en de leefkwaliteit staat breder dan alleen luchtkwaliteit onder druk. In een bestuurlijk overleg met de provincie Noord-Holland is afgesproken, na vaststelling van de Visie Luchtkwaliteit IJmond, dit proces gezamenlijk op te pakken en een milieudialoog met meerdere partijen te starten in de IJmond. De volgende partijen zijn hierbij betrokken: Ministerie Infrastructuur en Milieu (Min I&M), Rijkswaterstaat, Provincie Noord Holland, Gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk, Gemeente Amsterdam, Tata Steel, Havenbedrijf Amsterdam, Haven Ondernemers Vereniging en Zeehaven IJmuiden. De bestuurlijke milieudialoog beoogt in eerste instantie de erkenning van de betrokken partijen dat samenwerken winst kan opleveren die bestaat uit minder procedures en optimalisatie van maatregelen en investeringen. Op 31 januari 2013 heeft een eerste bestuurlijke conferentie plaatsgevonden als start van een dialoog over de spanning tussen de noodzaak om de milieusituatie (met name fijn stof) te verbeteren en de (gewenste) economische ontwikkelingsmogelijkheden in de regio. De partijen hebben allen ingestemd met samenwerking, duidelijk is geworden dat een verdiepingsslag nodig is waar aan moest gaan worden gewerkt. Een tweede milieuconferentie heeft daarna plaatsgevonden op 17 april Ter voorbereiding van deze conferentie is een ambtelijke werkgroep opgericht van de deelnemende partijen. In deze ambtelijke werkgroep is toegewerkt naar meer duidelijkheid over de bekende initiatieven en de consequenties. Dit alles om te onderzoeken hoe de kwaliteit van de leefomgeving in de IJmond verbeterd kan worden.

6 In het najaar van 2012 is gestart met een bestuurlijke milieudialoog. De IJmondgemeenten en de Provincie Noord-Holland het initiatief genomen om met Tata Steel, gemeente Amsterdam, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, Rijkswaterstaat West-Nederland, Zeehaven IJmuiden N.V., de Haven- en Ondernemersvereniging IJmond en Havenbedrijf Amsterdam een dialoog te starten over de balans tussen ruimte voor economische ontwikkeling en leefklimaat/milieu in de IJmond. Directe aanleiding was de berekende overschrijding van de norm voor fijn stof (PM10) in woongebied (Wijk aan Zee). Het doel van de dialoog luidde: het verbeteren van de milieusituatie, ten behoeve van een verbetering van het leefklimaat en daarnaast het mogelijk blijven maken van economische ontwikkeling. Een ambtelijke werkgroep met vertegenwoordigers vanuit bovengenoemde organisaties heeft in 2013 een maatregelenpakket samengesteld dat bijdraagt aan verbetering van de luchtkwaliteit in de IJmond. Deze maatregelen worden bekostigd vanuit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Voor een aantal maatregelen was reeds subsidie beschikbaar ( 2 miljoen), voor de overige maatregelen kon nog NSL subsidie worden aangevraagd ( 1,1 miljoen). Op deze aanvraag is eind 2013 positief beschikt door het ministerie van I&M. De beschikbare middelen vanuit het NSL komt totaal op 4,2 miljoen euro (inclusief de benodigde cofinanciëring). Een belangrijke voorwaarde van de verkregen subsidie is dat maatregelen in 2014 kunnen worden uitgevoerd. De projecten mogen een uitloop hebben in De daadwerkelijke financiële verplichting moet in 2014 zijn aangegaan. NSL- restmiddelen Projectmaatregel 1. IJmond Bereikbaar-scans bedrijven 2. IJmond Bereikbaar- mobiliteitslabel 3. Walstroom kade bedrijventerrein Grote Hout) Vergroening wagenparken gemeenten en MDIJ; IJmond 4. Rijdt Alternatief 5. LNG binnenvaart/ vrachtverkeer (onderzoek) 6. Greenbiz Beverwijk - afvalmanagement 7. Greenbiz - Vergroening van het wagenpark 4 e tranche NSL- middelen 1. E- scooters 2. Fietspont Velsen Nrd Velsen Zd 3. IJmond Bereikbaar - Shuttlediensten

7 2.2 Voortvloeiend uit de dialoog In 2012 is de Milieudialoog gestart met als doel: het verbeteren van de milieusituatie, ten behoeve van een verbetering van het leefklimaat en daarnaast het mogelijk blijven maken van economische ontwikkeling. Dit doel kwam in een andere context te staan toen in april 2013 bleek dat er in woongebieden niet langer sprake was van overschrijding van de PM10-normen. Tegelijkertijd is eind 2013 de Visie Noordzeekanaalgebied 2040 vastgesteld. Hierbij is ingezet op extra economische ontwikkeling en groei van de haven met een uitbreiding tot 125 mln ton overslag op bestaand areaal en is vervolgens de optie aanwezig een deel van de Houtrakpolder in te gaan richten als havengebied. Wat betreft de verbetering of instandhouding van de milieukwaliteit in de IJmond wordt in de Visie verwezen naar de Milieudialoog IJmond. De maatregelen die op 30 oktober 2013 ter besluitvorming tijdens de Milieudialoog IJmond hebben voorgelegen zijn een eerste stap geweest voor de korte termijn. De werkgroep van de Milieudialoog geeft de bestuurders in overweging om voor de langere termijn mede gezien fijn stof volgens onder andere de World Health Organisation grote gezondheidsrelevantie heeft met elkaar in te zetten op verlaging van de fijnstofdeken in het IJmondgebied. Hierbij gaat het om verlaging van de totale concentratie fijn stof (PM10), die is opgebouwd uit de achtergrondconcentratie, regionale bijdragen en lokale bijdragen. Om meer zicht te krijgen op het vervolg van de milieudialoog is ingezet op een aantal vervolgstappen ten behoeve van de milieusituatie in de IJmond. Deze zijn in de afgelopen periode opgestart en zullen verder worden uitgewerkt, om o.a. te dienen als input voor de volgende bestuurlijke milieudialoog in april/mei Daarnaast zullen actuele ontwikkelingen en eventueel nieuwe inzichten in maatregelen die dankzij de genoemde activiteiten ontstaan zijn naar voren komen in deze 4 e, nog te organiseren, dialoog. Het betreft: - Onderzoek naar subsidiemogelijkheden uit Europa ter bekostiging van nieuwe investeringen (actiehouder: Tata Steel en Provincie Noord-Holland) - Onderzoek naar mogelijkheden voor schone binnenvaart (actiehouder Ministerie van I&M en Havenbedrijf Amsterdam) - Onderzoek naar kansen voor LNG als nieuwe (schonere) brandstof (actiehouder: Milieudienst IJmond) - Analyse van de onderzoeken van GGD/RIVM, zodra deze gepubliceerd zijn, waarbij ook aandacht wordt besteed aan de vele nieuwsberichten over de gezondheidsrelevantie van fijn stof in de afgelopen periode (actiehouder: Milieudienst IJmond) - Selectie van verkeersmaatregelen in het IJmondgebied die, mede vanuit gezondheid, de meenste impact hebben en waar prioritair op ingezet zou moeten worden (actiehouder Milieudienst IJmond) - Nader uitwerken van samenhang tussen milieudialoog en (uitvoeringsprogramma) Visie NZKG (provincie Noord-Holland)

8 - De mogelijkheden voor verbetering van communicatie naar inwoners (actiehouder: Provincie Noord-Holland en Tata Steel). 2.3 Niet in Betekende Mate: NIBM Het loslaten van het stand-still-beginsel in de Wet milieubeheer met het in werking stellen van het NSL kan bij de beoordeling van luchtkwaliteit en de toepassing van bevoegdheden in de IJmond tot een knelpunt leiden om de gewenste verbetering van luchtkwaliteit met deze wet daadwerkelijk te kunnen realiseren. Een gevolg van regelingen in de Wet milieubeheer in samenhang met het Besluit niet in betekenende mate bijdragen (luchtkwaliteitseisen) is dat ook in situaties waarin grenswaarden worden overschreden, projecten die niet in betekenende mate (NIBM) bijdragen kunnen worden gerealiseerd. Toepassing van deze toetsingsgrond betekent dat zich feitelijk een verslechtering van de milieukwaliteit kan voordoen, ongeacht of er sprake is van een reeds bestaande overschrijding van grenswaarden. Het NIBM-systeem staat op gespannen voet met het uitgangspunt luchtkwaliteit te verbeteren en zelfs met de geldende EU-richtlijn luchtkwaliteit. Een gebiedsgerichte aanscherping van milieukwaliteitseisen is in de IJmond op zijn plaats. Het ministerie van I&M heeft een wijziging van deze regeling voor het gebied in Noord-Brabant bij de veehouderijen, zodat de toetsingsgrond NIBM in hier in het overschrijdingsgebied niet meer toepasbaar is. 2.4 Verlenging NSL In september 2013 is een ontwerpbesluit vastgesteld tot verlengen van het NSL en in een zienswijze procedure gebracht. Het doel van de verlenging is dat de gezamenlijke aanpak van de resterende knelpunten wordt voortgezet, en de uitvoering van projecten en maatregelen doorgaat. In 2016 wordt, uit de meetresultaten over 2015, duidelijk of overal aan de grenswaarden voor NOx zal worden voldaan. Het verlengen van het NSL betekent niet dat daarmee later aan de grenswaarden voor luchtkwaliteit kan worden voldaan. Er is niet voorzien in extra maatregelen en middelen. I De Europese Commissie houdt onverkort vast aan het op tijd halen van de grenswaarden. Op 15 januari jl. is de Nota van Antwoord behandeld in de Tweede Kamer. Waarna behandeling in de Eerste Kamer nog zal volgen. De Milieudienst IJmond heeft op dit ontwerpbesluit een zienswijze ingediend. In haar reactie geeft de staatsecretaris aan dat in het kader van een goede monitoring van het gebied afgelopen jaar een meer gedetailleerde rekenmethodiek is goedgekeurd. Berekeningen laten zien dat ook met de genoemde projecten er alleen nog overschrijdingen PM10 resten op enkele strandlocaties in de directe omgeving van het Tata terrein. De staatssecretaris is het met de milieudienst eens dat het niet zo mag zijn dat er door toepassing van de NIBM grond alsnog overschrijdingen ontstaan. De milieudienst heeft in dat verband naar de mogelijkheden om de NIBM grond buiten toepassing te verklaren. Ook de Dorpsraad heeft daarom gevraagd in haar reactie. De staatssecretaris heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt in het veehouderijdossier. De staatsecretaris ziet, vooralsnog, op dit moment onvoldoende urgentie om tot een dergelijke maatregel te komen voor het IJmondgebied. Het buiten toepassing verklaren van de NIBM grond zal ook niet kunnen tegenhouden dat initiatieven die niet de grenswaarde doen overschrijden kunnen doorgaan. De regio IJmond lijkt volgens haar meer gebaat met een overlegmodel zoals de bestuurlijke milieudialoog

9 die op dit moment plaatsvindt. De provincie Noord Holland en de IJmond gemeenten zijn hier in 2012 mee gestart. Inmiddels heeft dit geresulteerd in de vaststelling van een maatregelenpakket, dit is hiervoor al aangegeven. De staatsecretaris vindt de suggestie van de milieudienst om aandacht te besteden aan maatregelen die een compensatie zijn voor de toename van NIBM emissies vanwege de industrie - ook van projecten als het lichteren in de Averijhaven en de aanleg van de nieuwe Zeesluis - een belangrijke suggestie bij het verder nadenken over het maatregelenpakket op wat langere termijn voor het IJmondgebied dat plaatsvindt in het kader van de milieudialoog. Een aandachtspunt is echter dat de deelnemende partijen van de milieudialoog wel de intentie hebben hieraan mee te werken, maar dat hiervoor geen garantie is. 3 Gezondheid De IJmond wordt gezien als een milieubelast gebied. Woongebieden liggen voor een deel dichtbij de industrie. En ook (water)wegen doorkruisen de IJmond. Luchtverontreiniging is de meest gezondheidsrelevante blootstelling in de IJmond. Maar er is ook sprake van blootstelling aan andere milieufactoren zoals geluid en geur. Fijn stof als belangrijk onderdeel van luchtverontreiniging kan gezondheidseffecten veroorzaken zoals luchtwegklachten en hart- en vaatziekten maar ook voortijdige sterfte. Recent is fijn stof ook ingedeeld als kankerverwekkend voor de mens. De wetenschappelijke inzichten voor de effecten op de gezondheid van fijn stof schrijden voort. Inmiddels zijn, naast PM10 en Nox, op Europees niveau ook normen voor PM2,5 in de maak. Onderzoek steeds vaker in de richting van hoe kleiner het fijn stof, hoe schadelijker voor de gezondheid. Ultrafijn stof is nu het onderwerp van onderzoek. De grove fractie fijn stof (tussen 2,5 en 10 pm) is echter niet onschadelijk. Het belang van deze onderzoeken voor de IJmond is tweeledig: staar je niet blind op het halen van Europese normen en de stoffen die slecht zijn voor de gezondheid zijn breder dan het genormeerde fijn stof PM10. Een andere belangrijke notie is dat de gekozen grenswaarde voor PM10 een resultaat is van haalbaarheidsonderhandelingen en niet een waarde is waaronder het voor de gezondheid veilig is. Voor fijn stof geldt: hoe lager de concentratie, hoe beter voor de gezondheid. Met als ultiem en illusionair doel om het antropogene aandeel tot 0 te reduceren. Het halen van de grenswaarden voor PM10 is vanuit gezondheidsoogpunt dan ook niet het einddoel; elke µg fijn stof minder kent hetzelfde gezondheidseffect, dus ook als de grenswaarden al ruimschoots zijn gehaald. Het blijvend verbeteren van de luchtkwaliteit is dus de uitdaging. De beleving van mensen kan overigens voor een deel anders zijn. Fijn stof is niet te zien en mensen weten vaak niet of ze er last van hebben. Voor hen kunnen hiernaast ook leefbaarheidsmaatregelen die snel merkbaar zijn belangrijk zijn (beperking van geurhinder, geluidhinder, stofhinder, ed).

10 3.1 Zones om wegen en industrie Met het vaststellen van de Visie Luchtkwaliteit IJmond in 2012 is ook het volgende besluitpunt vastgesteld: mogelijkheden om ruimtelijke maatregelen worden onderzocht en dat daarvoor een apart voorstel wordt gedaan. In de praktijk heeft dat vooralsnog geleid tot een nadere beschouwing van het landelijke besluit gevoelig bestemmingen. In dit besluit worden zones om wegen vastgesteld. Binnen deze zones zijn wetenschappelijk vastgesteld- gezondheidsrisico s aanzienlijk groter dan daarbuiten. Daarom gelden er onder bepaalde voorwaarden beperkingen voor het bouwen van gevoelige bestemmingen, zoals scholen en verzorgingstehuizen, o.a. als er sprake is van overschrijdingen. Vanuit het Platform is daarom de vraag gesteld, of het wenselijk en mogelijk is om dit besluit voor de IJmond aan te scherpen. Bijvoorbeeld door de plaatsing van (nieuwe) gevoelige bestemmingen in het geheel niet meer toe te staan binnen deze zones. Ook houdt het landelijk besluit geen rekening met industrie. Nader onderzocht kan worden, of het voor de IJmond nodig is om ook rondom de industrie zones te bepalen waarbinnen geen (nieuwe) gevoelige bestemmingen geplaatst mogen worden. In 2013 is er daarom, in eerste instantie grofweg, in beeld gebracht waar het over gaat. De vier gemeenten hebben kaarten opgeleverd waar de zones langs wegen zijn ingetekend, en welke gevoelige bestemmingen er binnen deze zones liggen. In 2014 zal er gewerkt worden aan een verfijning van deze kaarten, onder andere omdat de kaarten zoals nu gepresenteerd niet voldoende eenvormig waren. Het platform kan ook aanjager gaan worden voor andere mogelijke ruimtelijke maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan het structureel opnemen van een gezondheidsparagraaf in nieuwe bestemmingsplannen. In de Visie Luchtkwaliteit wordt deze mogelijkheid benoemd, maar er is vooralsnog geen uitvoering aan gegeven. 3.2 Gezondheidsmonitor IJmond Inzicht in de gezondheidssituatie in relatie tot de luchtkwaliteit in de IJmond verkrijgen we enerzijds door gegevens van het luchtmeetnet en geluidbelasting (blootstelling), waarbij we de effecten kunnen inschatten aan de hand van gezondheidskundige normen en/of recent wetenschappelijk onderzoek. Anderzijds door het in beeld brengen gezondheidsaspecten, hinder en ongerustheid (effecten). Begin 2014 zijn nieuwe onderzoeken van GGD Kennemerland en RIVM verschenen en vormen samen de gezondheidmonitor IJmond. Er is ook een samenvattende rapportage opgesteld. De GGD heeft onderzocht hoeveel hinder, bezorgdheid, astma/copd, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten in de IJmond voorkomen en of dit verschilt tussen door industriële luchtverontreiniging hoger en lager belaste gebieden in de IJmond. Het RIVM heeft het gebruik van luchtwegmedicatie en bloeddrukverlagende medicatie onderzocht in relatie tot luchtverontreiniging.

11 De twee onderzoeken zijn de nulmeting van een beoogde serie toekomstige onderzoeken. De Gezondheidsmonitor IJmond maakt in de tijd veranderingen zichtbaar op het gebied van hinder, bezorgdheid, chronische aandoeningen en medicijngebruik in de regio. De Gezondheidsmonitor IJmond heeft op deze wijze een signaalfunctie. Het Platform heeft uitgesproken deze toekomstige onderzoeken essentieel te vinden, Daarom is het noodzakelijk dat iedere gemeente hier rekening mee houdt bij het opstellen van de meerjarenbegroting. De extra kosten voor de gezondheidsmonitor luchtkwaliteit zullen gemaakt worden in 2016/ Het zijn extra kosten, omdat het onderzoek door de GGD uitgevoerd wordt als uitbreiding op de reguliere vierjaarlijkse gezondheidsmonitor. Dit gebeurt door specifiek voor de IJmond de steekproef groter te maken en de vragenlijst uit te breiden. Resultaten: Tot ruim een derde van de inwoners in de door basismetaalindustrie hoogst belaste gebieden ervaart geurhinder, stof/roet/rookhinder en/of geluidhinder van bedrijven/industrie in de IJmond. Ook is bijna een derde van de inwoners bezorgd over de eigen gezondheid gerelateerd aan bedrijven en industrie. Deze percentages zijn significant hoger dan de percentages in de lager belaste gebieden. Er werden geen duidelijke aanwijzingen gevonden voor nadelige gezondheidseffecten in relatie tot de basismetaalindustrie wat betreft astma/copd, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk en medicatiegebruik voor deze aandoeningen. Het onderzoek laat wel zien dat in het hele onderzoeksgebied blootstelling aan fijn stof door wegverkeer samenhangt met een hoger gebruik van bloeddrukverlagende medicatie. Het platform milieu en gezondheid heeft bevestigd dat het onderzoek wordt herhaald. In het onderzoek is het vóórkomen van (long)kanker niet meegenomen. Het laatste onderzoek naar longkanker had betrekking op gegevens van de periode Het aantal gevallen van longkanker is dermate laag, dat een ruime onderzoeksperiode wenselijk is. Dat betekent dat het onderzoek zou kunnen worden herhaald vanaf ongeveer 2016, wanneer gegevens van een nieuwe tienjaarsperiode beschikbaar komen. Ook sterfte is hierbij is niet in beeld gebracht. Dit kunnen we ook berekenen. Uit het meeste recente wetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat afname van de PM10 concentratie met één microgram/m3 levenslang zorgt voor circa 11 dagen verlenging van de levensduur. Als de concentratie PM10 met één microgram/m3 zou kunnen worden verlaagd, betekent dit voor een gebied met inwoners, dat zij in totaal dagen langer leven, ofwel 1055 jaar. 3.3 Overige ontwikkelingen Allereerst is de evaluatie van het meetnet in 2014 belangrijk voor gezondheid door het inzetten van gezondheidsrelevante metingen. GGD Kennemerland volgt het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van luchtkwaliteit. Zo is er recent nieuw onderzoek verschenen over longkanker in relatie tot luchtverontreiniging waar Nederland ook een bijdrage aan heeft geleverd (uit het ESCAPE Project). De resultaten van dit project verschijnen regelmatig in de media en zijn soms aanleiding voor vragen van bewoners of bestuurders in de IJmond.

12 Ook landelijke/internationale projecten worden gevolgd door GGD Kennemerland. Het project Joaquin kan interessant voor de IJmond zijn. Hierbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar gezondheidsrelevante luchtkwaliteitsindicatoren (zoals oxidatief potentieel van fijn stof) en apps om kwetsbare groepen en andere geïnteresseerden te kunnen alarmeren over slechte luchtkwaliteit. Waar mogelijk proberen we hierbij ook een nuttige toepassing voor de IJmond te vinden. De academische werkplaats medische milieukunde is een mogelijkheid om vragen uit de praktijk van een GGD regio met een academische input te beantwoorden. Hiervoor kan subsidie verstrekt worden als dit ook landelijk van toepassing is. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan tips voor bewoners hoe zij blootstelling aan industriele luchtverontreiniging kunnen beperken. Dit kan aansluiten op een vraag van bewoners uit Wijk aan zee. In het algemeen blijft de GGD signalen van bewoners uit de regio volgen om te zien hoe we hierop aan kunnen sluiten. Samen met de provincie kijken we in 2014 naar de verbetering van de behandeling van klachtenmeldingen in de IJmond en aanvulling van communicatie over gezondheid op websites, bijvoorbeeld van het luchtmeetnet. 4 Meetnet Naar aanleiding van het RIVM onderzoek Wonen in de IJmond, ongezond? is het meetnet IJmond aangepast. In januari 2011 is met de opening van 2 nieuwe meetpunten (572 Staalstraat en 573 Reijndersweg) een netwerk van meetpunten ontstaan dat een dekkend netwerk vormt om met name de uitstoot vanaf het Tata-terrein goed in beeld te brengen. Jaarlijks verschijnt een meetrapport over de concentraties van de belangrijkste vervuilende stoffen in de lucht. Het meetnet is in beheer van de provincie Noord-Holland, GGD-Amsterdam stelt als onafhankelijke en daartoe gecertificeerde organisatie het meetrapport op. Het rapport geeft de meetresultaten voor de luchtkwaliteit over het jaar Het meetnet heeft vijf doelen: Inzicht geven in het concentratieniveau van luchtverontreinigende componenten. Het volgen van trendmatig verloop van het concentratieniveau. Het bieden van inzicht in de lokale luchtkwaliteit. Toetsen aan de normen Beter in beeld brengen van de bronnen in de omgeving en de bijdrage per bron De meetresultaten worden getoetst aan de wettelijke grenswaarden (zoals opgenomen in bijlage 2 van de Wet milieubeheer). Voor wat betreft deze wettelijke grenswaarden moet Nederland vanaf 11 juni 2011 voldoen aan de Europese grenswaarden voor fijn stof (PM10). Voor stikstofdioxide geldt de grenswaarde vanaf 1 januari Daarnaast vormt het een belangrijke bron voor vergelijking met modelberekeningen en voor verder onderzoek naar de relatie tussen luchtverontreiniging en gezondheid.

13 De resultaten van het Meetrapport laten op veel punten een daling zien ten opzichte De gemeten waarden zijn lager dan voorgaande jaren. De meest opmerkelijk zijn meetstations Wijk aan Zee en Bosweg. Er zijn aanzienlijk minder dagoverschrijdingen in 2012 ten opzichte van Op één meetpunt (Reijndersweg) wordt de grenswaarde nog wel overschreden (dagoverschrijdingen). Daar hoeft echter niet te worden getoetst, gezien het blootstellingscriterium. In het datarapport (zie Bijlage, p 26-27) wordt een trendanalyse weergegeven van daggemiddelden (vanaf 2000) en de jaargemiddelden (vanaf 1997). Een belangrijk aspect bij de geconstateerde dalingen is het effect van de meteorologische condities. In 2012 was er beduidend minder wind uit oostelijke richting hetgeen een positief effect heeft op de concentratieniveaus. Ook de DCMR in de Rijnmond rapporteert (kwartaalberichten 2, 3 en 4 van 2012) aanzienlijk lagere PM concentraties dan in voorgaande jaren (2008 tot en met 2011) en brengt dit in verband met meer dan gemiddelde neerslagperiodes in met name kwartaal 2 en 4. In de interpretatierapportage die later dit jaar zal worden opgesteld wordt hierop nader ingegaan op basis van de lokaal gemeten weerscondities in de IJmond. 5 Communicatie Aan het Platform Milieu & Gezondheid is een werkgroep communicatie gekoppeld. De werkgroep communicatie bestaat uit communicatieadviseurs van de vier IJmondgemeenten en Milieudienst IJmond. Milieudienst IJmond voert de regie. De werkgroep communicatie werkt nauw samen met communicatieadviseurs van de provincie, GGD Kennemerland en Tata Steel en is onderdeel binnen de werkgroep communicatie Milieudialoog waar ook Haven Amsterdam, RWS, Ministerie I&M, Zeehaven IJmuiden en HOV IJmond onderdeel van uitmaken. Kernboodschap De werkgroep communicatie heeft een kernboodschap geformuleerd. Wanneer er door of namens het platform Milieu & Gezondheid wordt gecommuniceerd, wordt deze kernboodschap ingezet. IJmondgemeenten benaderen de luchtkwaliteitsproblematiek via een integrale aanpak. Daarbij staan de dilemma s en spanningsvelden, waarmee gemeenten worden geconfronteerd, centraal; economische groei versus behoud/verbetering luchtkwaliteit. De ambitie van de IJmondgemeenten is om de balans door te laten slaan naar het verbeteren van de luchtkwaliteit. Naast deze kernboodschap, is er ook een kernboodschap geformuleerd die de milieudialoog ondersteunt. Om te onderzoeken hoe de kwaliteit van de leefomgeving in de IJmond verbeterd kan worden, zitten diverse partijen met elkaar om tafel in een milieudialoog, op initiatief van de provincie en de IJmondgemeenten. Partijen vinden het belangrijk balans te vinden tussen economische ontwikkeling en een gezonde leefomgeving en willen de mogelijkheden inventariseren die de kwaliteit van de leefomgeving in de IJmond regio kunnen vergroten.

14 De partijen aan tafel zijn de IJmondgemeenten, gemeente Amsterdam, provincie, Rijkswaterstaat, Ministerie I&M, milieudienst IJmond, Zeehaven IJmuiden, Haven Amsterdam en Tata Steel. Woordvoering bij persvragen Wanneer er door de media wordt gevraagd om een officiële reactie, werken we met woordvoerderschap. De werkgroep communicatie heeft hierin een coördinerende rol. Voor het platform Milieu & Gezondheid is de voorzitter van het platform woordvoerder. Procedure Wanneer een vraag binnenkomt, maakt de werkgroep communicatie een afweging of de vragen door de woordvoerder worden beantwoord, of dat vragen (indien enkel procesgericht) ook beantwoord kunnen worden door iemand van de werkgroep communicatie. Deze afweging wordt besproken met de voorzitter. De vragen, antwoorden en de te volgen mediastrategie worden afgestemd binnen de werkgroep communicatie en indien nodig met leden van het platform. Publicaties die hieruit voortvloeien worden tevens aan elkaar toegezonden. Deelnemers werkgroep communicatie Organisatie Contactpersoon Milieudienst IJmond Egon van Zon Gemeente Beverwijk Marijke Hoencamp Gemeente Heemskerk Inge Dudink Gemeente Uitgeest Peter Dicker Gemeente Velsen Ineke van Zantvoort 6 Slotwoord De rapporten van de Gezondheidsmonitor geven geen aanleiding tot grote zorgen over de gezondheid in relatie tot luchtkwaliteit. De uitstoot in de regio is echter wel hoog en vraagt om voortdurende monitoring. Uit allerlei onderzoeken, wereldwijd, blijkt steeds weer dat luchtkwaliteit en gezondheid met elkaar samenhangen. Ondertussen wordt ook gewerkt aan de uitvoering van maatregelen om de uitstoot te beperken. Er zijn dus voldoende redenen om het onderwerp op de agenda te houden in de IJmond en het Platform Milieu en Gezondheid onverkort voort te zetten.