Essay. Voedselverliezen

Transcriptie

1 Essay Voedselverliezen Kris Smith Food & Business oktober 2008

2 Probleemanalyse Voedselverliezen in de versketen In Nederland is men gewend over voldoende(misschien wel teveel) voedsel te beschikken. Dit in tegenstelling tot andere delen van de wereld, waar men een chronisch tekort aan voedsel heeft. In Nederland geeft men gemiddeld per huishouden ongeveer per jaar uit aan voeding. Wat veel Nederlanders niet weten, is hoeveel voedsel zij gemiddeld weggooien per jaar. Per huishouden gooit men tussen de 110 en 165 kilo voedsel weg, omgerekend is dit ongeveer 330 euro per huishouden per jaar 2. Hetgeen dat de consument weggooit, is ongeveer eenderde van wat er totaal in de versketen verloren gaat. In totaal wordt er in Nederland tussen de 3 á 4 miljard euro voedsel verspild binnen de keten, van boer tot en met consument. Het probleem in Nederland is dat men eigenlijk over teveel geld en teveel voedsel beschikt. Ik ben van mening dat je pas stopt met voedsel weggooien als je er te weinig van hebt of als je het niet meer kan betalen. Deze trend kan vanuit verschillende kanten worden bekeken(overheid, bedrijfsleven, consument), met allemaal verschillende opvattingen. Ik denk dat de overheid eigenlijk verantwoordelijkheid moet tonen en de producent en consument aanspreekt op zijn gedrag, maar zij zien hier geen heil in aangezien de laatste campagne(gefinancierd door de overheid) van het voedingscentrum geen effect heeft gehad 3. Het bedrijfsleven ziet momenteel nog weinig redenen om zich actief te bemoeien met de voedselverliezen. Zij willen eerst duidelijk zien welke maatschappelijke effecten de voedselverliezen met zich mee brengen 4. De consument speelt een belangrijke rol in dit probleem, niet alleen verspillen zij het meeste voedsel 5, zij hebben ook de sleutel in handen om dit in de toekomst op te lossen. De grote vraag zal zijn, zijn de consumenten wel bewust van wat zij verspillen en zijn zij straks bereid dit aan te pakken? 1 8&D3=a&HD= &HDR=T,G1&STB=G _aan_eten_weg

3 Doelstelling De voedselverliezen in de versketen, is een breed onderwerp dat vanuit veel kanten kan worden bekeken en dat levert verschillende opinies op. Is het probleem wel of niet oplosbaar? De doelstelling luidt als volgt: geef aan of de voedselverliezen in de versketen oplosbaar zijn door middel van de bewustwording van de overheid, bedrijfsleven en consument. Er wordt gekeken naar de afzonderlijke rol van de overheid, het bedrijfsleven en de consument. Hieruit komen tevens knelpunten naar voren waar het in de keten verkeerd gaat en dit brengt meteen ook oplossingen met zich mee. De benodigde informatie voor het beantwoorden van de vragen zal komen uit onder andere wetenschappelijke artikelen en bronnen. Voorafgaand aan het schrijven van het essay is er literatuurstudie geweest met betrekking tot het onderwerp voedselverliezen in de versketen. Deelvragen: 1. Noem minimaal 4 organisaties die zich bezighouden met de voedselverliezen in de versketen(kennis) 2. Omschrijf waarom men begonnen is met de campagne van Milieucentraal en waarom hiermee gestopt is(kennis) 3. Analyseer wat de effecten zijn geweest van de eerste campagne van Milieucentraal(analyseren) 4. Leg uit welke invloed de voorlopende ontwikkelen in Groot-Brittannië hebben op Nederland(begrip) 5. Leg het standpunt van de overheid uit wat betreft aanpak voedselverliezen in de versketen(begrip) 6. Voorspel de gevolgen als men niet ingrijpt in de voedselverliezen(toepassing) 7. Draag oplossingen aan voor het probleem voedselverliezen vanuit de overheid, bedrijfsleven en de consument(synthetiseren) 8. Beargumenteer waarom het bedrijfsleven zich wel of niet moet inzetten om de voedselverliezen tegen te gaan(synthetiseren) 9. Verkregen informatie dient kritisch te worden beoordeeld(attitude) 10. Geef een kritisch oordeel over de rol van de overheid met betrekking tot voedselverliezen(evaluatie)

4 Rol overheid De overheid speelt in Nederland een belangrijke rol, zij bepaalt maatregelen, vaardigt wetten uit, houd toezicht etc. De overheid probeert ook consumenten te beïnvloeden, zij doet dit met het oog op bescherming, veiligheid, gezondheid, opvoeding en milieu 6. In 2001 begon er een campagne voorkom verspilling, koop voedsel op maat van Milieu Centraal. Deze campagne werd gefinancierd door de overheid. Tijdens de campagne werd er informatie gegeven over voedselverliezen en hoe de consument zijn voedsel moest kopen. Tevens ontwikkelde Milieucentraal een weggooitest zodat de consument zelf kon berekenen hoeveel euro s zij op jaar basis weggooide. Het onderwerp kreeg dankzij deze campagne ineens erg veel aandacht in de media. Helaas is het altijd lastig om de effectiviteit van dit soort campagnes te meten, er is bekend dat de consument wel degelijk werd bereikt, alleen zij vertoonde geen veranderd gedrag. De consument vindt van zichzelf al dat zij veel inspanning levert om het probleem op te lossen. De campagne is niet gestopt met een specifieke reden, de campagne was klaar. Anno 2008 speelt de overheid geen actieve rol met betrekking tot de voedselverliezen. Wel wordt er achter de schermen gewerkt aan plannen voor een gezamenlijke(met alle ketenpartijen) aanpak. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit komt in het najaar(2008) met een beleidsnota, waarin het voorkomen van voedselverliezen aan de orde wordt gesteld 7. De overheid heeft verantwoording met betrekking tot de burgers en hun gedrag. De voedselverliezen zijn niet alleen op te lossen door de overheid, zij hebben hier de hulp bij nodig van alle ketenpartijen. De overheid wil in de toekomst intensiever samenwerken met het onderwijs om het probleem voedselverliezen in de keten op te lossen. Door middel van samenwerking met het bedrijfsleven zullen er gezamenlijke projecten moeten worden opgesteld. De overheid kan een belangrijke rol spelen in het samenbrengen van het onderwijs en het bedrijfsleven. Binnen het gehele onderwijs zal dit onderwerp aan bod moeten komen. Op de basisschool moeten de kinderen een bewustwording worden bijgebracht, zodat de volgende generatie kennis heeft van dit probleem. In het HBO-onderwijs en universiteit zal dit probleem binnen bepaalde groene opleidingen een rol moeten krijgen. Hier bevindt zich specifieke kennis die goed gebruikt kan worden. De grote vraag voor mij blijft, moet de overheid miljoenen gaan steken in de aanpak om de voedselverliezen tegen te gaan? mis

5 Rol bedrijfsleven/producent Het woord voedselverliezen wordt door het bedrijfsleven niet gebruikt, zij spreken van derving. Dit is met name om het financiële waardeverlies aan te duiden 8. De omvang van dit waardeverlies is dusdanig groot dat men in januari 2006 heeft besloten een consortium op te richten bestaande uit het bedrijfsleven en partijen uit de onderzoekswereld die aan dit probleem gezamenlijk werken. Moet het bedrijfsleven zich wel zo actief bezighouden met het oplossen van de voedselderving in de versketen? Zij hebben de producten immers al verkocht aan de consument, die omzet hebben zij al gepakt. Nu gebruikt de consument de gekochte producten niet en gaan ze weer terug naar de winkel om nieuwe producten te halen. Als straks alles langer houdbaar is, van betere kwaliteit en de consument beter inkoopt, mist de producent misschien wel een stuk omzet. De producent kan het ook zien als een stuk maatschappelijke verantwoording. De producten hebben immers al een lange weg afgelegd waarin grondstoffen gebruikt zijn, transportkilometers gemaakt zijn en waarbij het milieu is belast. Als de producten dan door de consument worden verspild, is dat zonde van alle kosten die tijdens het productieproces zijn gemaakt. Als producent moet je ook bezig zijn met de toekomst, niet alleen de toekomst van je bedrijf, maar ook met die van de volgende generatie kinderen. Als het bedrijfsleven ervoor kiest om de voedselderving aan te pakken dan zal zij dit gezamenlijk met andere ketenpartijen moeten doen. De rol die momenteel bekeken wordt, is het bedrijfsleven als inspirator voor het onderwijs. Het bedrijfsleven zal in deze rol opdrachten en/of problemen aandragen die zij tegenkomt in haar dagelijkse werk. Het onderwijs zal hiermee aan de gang moeten gaan in de vorm van lessen, projectgroepen en opdrachten. Duidelijk is in ieder geval dat hier veel werk te verrichten valt om dit zo soepel en goed mogelijk te laten verlopen, er zullen duidelijke afspraken moeten komen over deze invulling. Of het bedrijfsleven zich wel of niet moet bemoeien met de voedselverliezen hangt af van de bedrijven zelf. Zij kunnen kiezen voor de omzet op korte termijn of de omzet op lange termijn waarin zij een belangrijke rol spelen met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Bedrijven die kiezen voor maatschappelijk verantwoord ondernemen moeten een strategie bepalen om dit ook uit te dragen naar de consument. De vraag zal blijven bestaan of het bedrijfsleven de voedselverliezen dusdanig belangrijk vindt dat zij zich er voor gaat inzetten of dat zij puur en alleen denkt aan de omzet. 8 LNV consumentenplatform, voedselverliezen, verspilde moeite? 19 juni 2006

6 Rol consument De consument is de eindschakel in de versketen, zij consumeert de producten. In ieder geval zouden alle gekochte producten moeten worden gebruikt, helaas gooit zij nog erg veel voedsel weg. Waar ligt hiervan de oorzaak? Een trend die duidelijk waarneembaar is dat de consumenten kiezen voor gemak, dit komt waarschijnlijk door de tweeverdieners, kleinere gezinnen en de vergrijzing. Onder gemak wordt verstaan, de voorgesneden groenten, de kant-en-klaar maaltijden en eens per week boodschappen doen. Je zou denken dat dit allemaal positieve ontwikkelingen zijn, de mensen besteden minder aandacht aan het bereiden van de maaltijden, zodat ze meer tijd over hebben voor andere zaken. Deze ontwikkeling heeft duidelijk twee kanten, positieve en negatieve kant. De mensen hebben inderdaad meer tijd voor andere zaken dan de maaltijd bereiden. De voedseloverschotten blijven een groot probleem. De houdbaarheid van gesneden groenten is korter 9, de kant-en-klaar maaltijden bevatten geen afgemeten porties en als de consument eens per week boodschappen doet, blijft er erg veel over wat niet meer wordt geconsumeerd. De Nederlander is verwend geraakt, de restjes die over zijn van de maaltijd zullen niet de volgende dag weer worden gebruikt, want we eten niet twee keer hetzelfde achter elkaar en hebben geen kliekjes-dag meer. Een ander aspect waaruit blijkt dat we verwend zijn, in de supermarkt accepteren wij geen nee-verkoop en eisen wij een divers aanbod van producten het gehele jaar door. Wat kan de consument doen om minder producten weg te gooien? Nederlanders zullen eerst met de neus op de feiten moeten worden gedrukt, want weinig mensen zijn bewust van wat zij weggooien. De eerste stap is een bewustwording creëren rondom voedselverliezen, een bewustwording die blijft hangen en niet na een maand verdwenen is. De bewustwording blijft langer hanger naarmate er meer herhaling plaatsvindt, hierdoor worden de mensen vaker geconfronteerd met het probleem. De consument moet de tijd nemen om boodschappen te doen, eens per week alle inkopen doen is onmogelijk(uiteraard zijn er uitzonderingen). Hierdoor krijg je kwaliteitsverlies van het product en dat is ongewenst. Het is beter in te schatten hoeveel je gebruikt, als je meerdere malen per week boodschappen doet. Daarnaast schiet men tekort op de kennis over hoe producten bewaard moeten worden en wanneer een product niet meer houdbaar is. Moet fruit worden bewaard op de fruitschaal of is het langer houdbaar in de koelkast. 9

7 Rol Buitenland WRAP(Waste and Resources Action Programme) Het probleem van de voedselverliezen in de versketen speelt zich niet alleen af in Nederland, maar ik de gehele Westerse wereld. In Groot-Brittannië is in 2000 een samenwerkingsprogramma opgestart rondom de voedselverliezen 10. Dit thema is de laatste jaren verbreed met onderwerpen als voorkomen voedselverliezen en publieke betrokkenheid. De overheid van Groot-Brittannië voorziet de not-for-profit organisatie WRAP(Waste and Resources Action Programme) van steun in het aanpakken van het verminderen van de voedselverliezen. Aangezien Groot-Brittannië verder is dan Nederland, heeft het ministerie LNV in samenwerking met Agrotechnology & Food Science Group in 2006 vertegenwoordigers van de WRAP geïnterviewd om erachter te komen welke aanpak en doelstellingen zij hebben en of er al resultaten waren gevonden. Deze voorlopende ontwikkelingen in Groot-Brittannië hebben een positieve invloed op Nederland. Groot-Brittannië dient als voorbeeld, hierdoor liggen er draaiboeken klaar van Groot-Brittannië. Nederland kan dan deze draaiboeken gebruiken als voorbeeld. Uit onderzoek van WRAP is gebleken dat de consumenten in Groot-Brittannië wel degelijk bewust zijn van het feit dat zij verpakkingen en voedsel weggooien. Consumenten ervaren het weggooien van verpakking als negatief voor het milieu, maar het weggooien van voedsel als minder negatief. Als men voedsel weggooit worden er onnodig food-miles gemaakt, dit is een belasting op het milieu.de consument zal bewust moeten worden gemaakt dat het weggooien van voedsel wel degelijk effect heeft op het milieu en op de kosten. WRAP heeft een aantal ervaringen opgedaan uit het onderzoek dat zij tot dusver hebben gedaan welke van nut kunnen zijn in Nederland. Het beïnvloeden van het consumentengedrag is erg lastig, dit zal veel tijd, geld en energie kosten. Daarnaast is het van belang om een transparant beleid te voeren. Consumenten kunnen snel geneigd zijn om te denken dat zij restricties krijgen opgelegd van de overheid. Zij kunnen zich dan beperkt gaan voelen in hun keuze. Tot slot van de ervaringen van WRAP, de overheid had in Groot-Brittannië erg weinig ervaring met het onderwerp voedselverliezen waardoor het lastig is om tijd, financiële middelen en resultaten van te voren in te schatten. Wanneer de overheid enigszins kennis van zaken heeft, is het eenvoudiger een plan van aanpak op te stellen en beslissingen te nemen. 10

8 DEFRA Department for Environment, Food and Rural Affairs De DEFRA is een ander (overheid) orgaan in Groot-Brittannië dat zich onder andere bezighoudt met voedselverliezen. Ook hier heeft het ministerie van LNV mensen geïnterviewd om informatie in te winnen. DEFRA kwam met de volgende redenen voor voedselverliezen in Groot-Brittannië 11 : - Consumenten zijn geneigd teveel voedsel te kopen, voedsel is vandaag de dag goedkoop. - Jonge consumenten weten niet hoe ze voedsel moeten bereiden en inkopen. - Prijsbeleid van retailers by one, get one free stimuleert de consumenten meer te kopen. - Consument bewaart de producten thuis verkeerd, - Consument weet niet hoe ze om moeten gaan met TGT en THT. - Veel mensen eten buiten de deur, hier zijn vaak de portiegroottes niet goed afgestemd. Deze redenen zijn in mijn ogen in de gehele Westerse wereld hetzelfde. Groot-Brittannië is erbij betrokken omdat zij een aantal stappen verder is dan Nederland. Nederland zal moeten leren van de aanpak en resultaten uit het Britse onderzoek. Zoals Groot-Brittannië al aangaf zal Nederland rekening moeten houden met de tijd die het in beslag neemt om convenanten af te sluiten met het bedrijfsleven, de consument erg complex is en dat zij lastig te beïnvloeden is. Daarnaast zijn de doelen van de DEFRA en de WRAP op korte termijn, Nederland zal zich op de lange termijn moeten richten. Het LNV heeft aangegeven dat zij ook een soort gelijke aanpak willen opstarten zoals in Groot-Brittannië. Het LNV wil dan een faciliterende/agenderende rol speken, het bedrijfsleven zou een primaire rol moeten spelen. Ik denk dat het hier verkeerd gaat, de overheid zal een leidinggevende taak op zich moeten nemen. Het draagvlak binnen het bedrijfsleven is dusdanig klein dat hieruit geen verantwoordelijkheid genomen zal gaan worden. Zolang dit niet wordt genomen blijft het probleem zoals het is. De overheid zal de aanpak moeten neerleggen bij het bedrijfsleven en zij zullen samen tot oplossingen moeten komen. 11

9 Conclusie Uit verschillende analyses is het probleem voedselverliezen in Nederland bekeken. Het zal in mijn ogen een probleem zijn dat altijd blijft spelen. Op dit moment weten te weinig mensen in Nederland überhaupt dat zij voedsel weggooien. Om in de toekomst verminderde voedselverliezen te hebben, moet men beginnen dit probleem nu aan te pakken. Er zal vanuit verschillende kanten actie ondernomen moeten worden. De overheid moet een leidinggevende rol nemen, zij moeten de andere partijen aansturen en waar nodig financiële ondersteuning bieden. De overheid zal ook de voedselverliezen in het onderwijs moeten inbrengen, hier valt de meeste winst te behalen. Basisschool kinderen krijgen dan vanaf kleins af aan te maken met dit onderwerp, zolang zij dit bewust meekrijgen is er tenminste al één toekomstige groep die weet om te gaan met voedselverliezen. Voor de middelbare school zal er een lesstof moeten worden aangeboden binnen vakken als maatschappijleer, hierdoor krijgen ook de middelbare school kinderen een bewustwording mee. Naast het basis- en middelbare onderwijs, spelen ook het hoger beroeps onderwijs en de universiteiten een belangrijke rol. Hier bevinden zich namelijk de hoger opgeleide mensen van de samenleving, zij bezetten in de toekomst belangrijke posities binnen het bedrijfsleven en de overheid. Het is belangrijk dat zij bewust worden van de voedselverliezen en in de toekomst hun visie hierover ook uitdragen. Het is denk ik goed mogelijk dat dit probleem in de komende jaren op hetzelfde niveau blijft bestaan. Dit zal afhangen van de mate waarin ruchtbaarheid wordt gegeven en de mate waarin de consument ermee wordt geconfronteerd. Hoe meer dit probleem bekend wordt en de mensen ermee bezig zijn, hoe sneller er een afname te zien kan zijn. Op welke manier de consument het best kan worden beïnvloedt zal nader onderzocht moeten worden. Als men hieraan geen aandacht besteedt, zal het probleem op hetzelfde niveau blijven. Als de overheid zich puur gaat richten op de jeugdige generatie zal de afname in de voedselverliezen nog een aantal jaar op zich laten wachten. Dit komt omdat kinderen in hun jonge jaren niet een direct grote invloed hebben op wat er wordt gekocht, gekookt en weggegooid. De overheid zal duidelijk moeten uitdragen of zij kiest om de voedselverliezen tegen te gaan of dat zij het voorlopig laat zoals het is. Op dit moment geeft de overheid geen duidelijk signaal af en dat is naar mijn mening niet goed. Het bedrijfsleven heeft een belangrijke rol, zij kunnen het probleem deels verhelpen of ze kunnen het zo laten. Mijn gevoel zegt dat zij dit probleem niet gaan aanpakken. Het bedrijfsleven heeft de producten verkocht aan de consumenten, zij hebben de omzet al gemaakt. In de volgende schakel(de consument) treedt pas het waardeverlies op. Waarom gaat het bedrijfsleven zichzelf in de vingers snijden om de voedselverliezen op te lossen? Dan leveren zij een deel van hun omzet in, dat zie ik niet snel gebeuren. Zij zullen zich alleen inzetten voor dit probleem als zij zien dat er financiële voordelen te behalen zijn. Dit kan in mijn ogen alleen gebeuren als zij meer klanten trekken doordat zij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Maar zij zullen zich direct moeten bezighouden met de voedselverliezen, dit kan met nieuwe verpakkingen, kleinere porties en minder reclames waarin de consument wordt verleid om meer en meer te kopen. De schakel in de keten die het meest weggooit, is de consument. Waarom gooien zij zoveel voedsel weg? Dit heeft te maken met het feit dat zij beschikt over voldoende geld en eten. De consument zal pas minder voedsel weggooien als zij een tekort aan voedsel hebben. Naar mijn

10 mening zie ik de consument voorlopig niet bewust omgaan met voedselverliezen. Zij zullen hierop gaan letten zodra zij het merken in de portemonnee. De overheid kan veel druk uitoefenen op de consument om de voedselverliezen terug te brengen, maar het is uiteindelijk de consument die beslist om er actief mee bezig te zijn of niet. Ik ben van mening dat er nog veel winst te behalen valt op het punt van verpakkingen, houdbaarheid verlengen, portiegrootte aanpassen en minder verleidingsreclame. Hier wordt de consument direct meegeholpen en zij merken zelf ook de voordelen ervan. Tevens zal de producent niet minder verkopen. De consument is en blijft eigenwijs en zal kopen wat zij zelf willen. Zij zullen zich niet druk maken om wat zij weggooien aan het einde van de week. De overheid zal voor zichzelf een afweging moeten maken of de investeringen het allemaal waard zijn. Investeren in de schooljeugd en dus in de toekomst is een aanrader. Investeren in reclamecampagnes om onze generatie te beïnvloeden, geen aanrader. Onze generatie is bijna niet meer te beïnvloeden. Voedselverliezen zullen altijd blijven, alleen de mate waarin het in de toekomst plaatsvindt, is te beïnvloeden.