De Ischias Gids. 25 januari. De Gids naar een snel herstel van Ischias. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 1

Transcriptie

1 De Ischias Gids 25 januari 2015 Ischias is een veel geziene vorm van zenuwpijn die kan optreden in combinatie met lage rugpijn. Dit beknopte boek geeft je alle basis informatie over wat ischias inhoud, wat de mogelijk oorzaken zijn en wat je zelf kan doen voor herstel! De Gids naar een snel herstel van Ischias De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 1

2 Inhoudsopgave 1. Wat is Ischias?... 3 Wat is de oorzaak van ischias?... 3 Wat is ischias vanuit je bil?... 3 Wat is ischias vanuit je rug?... 4 Beoordeel wat jouw ischias is! Ischias symptomen... 5 Kenmerkende ischias symptomen... 5 Andere ischias symptomen Oorzaak ischias klachten... 7 Oorzaken van ischias klachten Direct trauma op de Piriformis spier Blessure na een operatie Op basis van lage rug of SI gewrichten Overbelasting Ischias behandeling... 9 Ischias behandeling Aanpassen van je belasting Verminderen spierspanning Piriformis Stretchen van je Piriformis spier Versterken bilspieren en lage rug Ischias oefeningen Ischias oefeningen Rekken van de Piriformis spier Trainen van de Piriformis spier Mobiliseren lage rug Trainen van de lage rugspieren Bronnen De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 2

3 1. Wat is Ischias? Wat is ischias? De letterlijke betekenis van ischias is zenuwpijn in het gebied van de grote beenzenuw (nervus ischiadicus), wat veroorzaakt wordt door een irritatie van de zenuw daar waar de zenuw het ruggenmerg ontspringt of in het verloop van de zenuw in de bil. Ischias is dus een irritatie van de grote beenzenuw, ook wel nervus ischiadicus genoemd, die zijn oorsprong heeft vanuit de wervelkolom. De zenuw loopt vervolgens door met aftakkingen tot in de voet. Dat verklaart waarom ischias symptomen zich kunnen uiten vanaf je rug, bil tot in je voet. Wat is de oorzaak van ischias? De irritatie van de grote beenzenuw kan plaatsvinden op verschillende plekken in het verloop van de zenuw. Zo kunnen er dus ook verschillende oorzaken verantwoordelijk zijn voor de ischias klachten. Mogelijke oorzaken voor het optreden van zenuw irritatie op basis van de oorsprong zijn; Het Piriformis Syndroom Een Hernia Nucleus Pulposi (HNP) Een Stenose onderin de rug Het belangrijkste is om eerst te ontdekken wat de oorsprong van je ischias klachten zijn. De oorsprong kan zich dus bevinden vanuit je bil of kan komen vanuit je rug. Het maakt een wezenlijk verschil in de behandeling van ischias waar zich de oorsprong bevindt. Wat is ischias vanuit je bil? Over het algemeen wanneer we het hebben over ischias klachten spreken we ook wel van het Piriformis Syndroom. Dat betekent dat de irritatie van de grote beenzenuw zijn oorsprong heeft vanuit de bil en specifiek door de Piriformis spier! De Piriformis spier is namelijk een tweedelig spier die een dwars verloop heeft vanaf de grote knobbel van je bovenbeen naar het bekken. Het middelste gedeelte van de spier bevindt zich in de bil waar de grote been zenuw tussen de twee delen van de spier heen loopt. Wanneer de Piriformis spier overbelast, gespannen of verkort is kan dat zorgen voor irritatie van de nervus ischiadicus. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 3

4 Wat is ischias vanuit je rug? Wanneer de oorsprong van de zenuwpijn zich bevindt vanuit de wervelkolom kunnen er twee oorzaken verantwoordelijk zijn. Een hernia is daarbij de meeste voorkomende oorzaak van zenuwpijn en wordt ook wel omschreven als een radiculair syndroom. Dat betekent dat een uitpuiling van de tussenwervelschijf de uit de wervelkolom tredende zenuw wortel geïrriteerd wordt. Het ontdekken van ischias klachten op basis van een hernia kan al gedaan worden aan de hand van kenmerkende hernia symptomen. Deze tekenen hebben een grote voorspellende waarde of dat de hernia verantwoordelijk is voor de zenuwpijn die uitstraalt in het been. Beoordeel wat jouw ischias is! Met de term ischias kunnen nog wel eens verschillende oorzaken worden bedoelt. De letterlijke betekenis van ischias als zenuwpijn is dan ook ruim omschreven. Wanneer echter wordt gesproken over ischias dan is de oorzaak van het Piriformis syndroom het meest passend. Twijfel je echter dat er sprake is van zenuwpijn op basis van een hernia. Dan is het verstandig om te beoordelen of je zenuwpijn overeen komt met de kenmerkende symptomen en tekenen van een hernia. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 4

5 2. Ischias symptomen Ischias symptomen uiten zich vaak op een herkenbare manier. Namelijk met pijn in de bil die uitstraalt in het been soms tot wel in de voet. Dat kan gepaard gaan met tintelingen in de voet of een slapend been. Waar de pijn zich precies in de bil en het been zich uit heeft te maken met de oorsprong van de grote been zenuw. De grote beenzenuw, ook wel nervus ischiadicus, ontspringt van de lenden wervelkolom ter hoogte van de 4 e lendenwervel en het heiligbeen. Dit houdt in dat bij irritatie van de nervus ischiadicus een bepaald gebied van o.a. je huid en spieren pijn en ander gevoel kunnen ervaren. Kenmerkende ischias symptomen We hebben het hier over ischias symptomen op basis van een Piriformis syndroom. Wanneer er een andere oorzaak, zoals een hernia of stenose, verantwoordelijk is voor de ischias geeft dit andere symptomen. De kenmerkende ischias symptomen bij een Piriformis syndroom zijn; Bil pijn wat kan uitstralen in heup, achterkant en zijkant van het bovenbeen en bovenste gedeelte van het onderbeen. Pijn die in het algemeen toeneemt bij het zitten en door de knieën zakken (Squatten) Ook kan moeite worden ervaren met andere functionele activiteiten of lopen Bij de oorsprong van ischias lijdt dit niet tot typische neurologische tekenen van schade zoals verminderde pees reflexen en spieruitval/zwakte. Dat is ook één van de grote verschillen met ischias klachten op basis van een hernia of stenose. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 5

6 Andere ischias symptomen Door de irritatie van de nervus ischiadicus kunnen verschillende spieren gespannen raken. Een gevolg kan zijn dat je zowel zenuwpijn als pijn op basis van spierspanning ervaart. Je kan naast de spierspanning in je diepe dwarse bilpier, m. Piriformis, ook spanning ervaren in voornamelijk je hamstrings en spier aan de buitenzijde van je onderbeen. Wanneer je echter de spier spanning op basis van ischias zelf behandeld is het wel goed om te bedenken waar de oorzaak van je ischias klachten vandaan komen. Ondanks dat de irritatie van de grote beenzenuw zich bij ischias klachten zijn oorsprong heeft vanuit de bil kunnen daar verschillende oorzaken voor verantwoordelijk zijn. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 6

7 3. Oorzaak ischias klachten Ischias klachten kunnen verschillende oorzaken hebben. Ondank dat de pijn vanuit de bil uitstraalt kunnen er meerdere structuren en mechanismen verantwoordelijk zijn voor de spanning in de Piriformis spier. De omschrijving van ischias klachten ook gedaan worden aan de hand van de locatie van de zenuw irritatie. De oorsprong kan zich namelijk bevinden vanuit de rug, op basis van een hernia of stenose, en vanuit de bil op basis van het Piriformis syndroom. Is dit je nog niet bekend, dan raad ik je aan eerst Wat is Ischias te lezen. Oorzaken van ischias klachten Theoretisch worden de ischias klachten veroorzaakt door een spasme en/of verhoogde spanning van de m. Piriformis. Praktisch gezien zijn er verschillende structuren en mechanismen die verantwoordelijk kunnen zijn voor de opgebouwde spanning en/of spasme. Oorzaken daarvoor kunnen komen door; 1. Direct trauma op de Piriformis spier Bijvoorbeeld door een val op de bil. Hierdoor kan een kneuzing ontstaan van de bilspieren die vervolgens door de verhoogde spierspanning en vochtophoping kunnen zorgen voor compressie van de ischiadicus zenuw. Een ander voorbeeld is een zogenoemde Wallet Ischias. Er kan ook compressie op de bilspieren en daarbij de ischiadicus zenuw ontstaan door te zitten met een te dikke portemonnee in de achterzak. 2. Blessure na een operatie Een specifiek voorbeeld is dat na een nieuwe heup operatie afhankelijk van de techniek er bilspieren beschadigd kunnen raken. Deze schade herstelt zich wel alleen kan er spierzwakte ten gevolg van de operatie ontstaan als het niet goed herstelt wordt. Ook wanneer er niet specifiek aan of rondom de heup en bilspieren wordt geopereerd kan er spierzwakte optreden van de bilspier. Wanneer de bilspier verzwakt is en de belasting wordt verhoogd kan dit zorgen voor een gespannen en verkorte bilspier. Wat vervolgens kan leiden tot verhoogde druk op de nervus ischiadicus. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 7

8 3. Op basis van lage rug of SI gewrichten Bij verminderde beweeglijkheid en/of functioneren van de lage rug en SI gewrichten kunnen er gerefereerde klachten in de heup en bil ontstaan. Die gerefereerde klachten kunnen onder andere inhouden dat de Piriformis spier in spanning toeneemt. Je heupen en daarbij je bilspieren staan in direct verband met je lage rug en SI gewrichten. Het daarbij van belang dat er bij ischias klachten altijd wordt gekeken naar de beweeglijkheid en belastbaarheid van de lage rug en SI gewrichten. 4. Overbelasting Algemene overbelasting kan door een hoop verschillende oorzaken ontstaan. Maar specifiek voor bij ischias klachten is voornamelijk van belang je; Houding, met name in zit Bewegingspatroon tijdens werk en/of sport Lichamelijke gesteldheid Mate van ervaren stress Uit de praktijk blijkt dat de oorzaak van de ischias klachten zich bevindt vanuit algehele overbelasting en in het bijzonder op basis van verminderd functioneren van de lage rug. De spanning in de Piriformis is hiervan vaak een direct gevolg wat zich uit de zenuwpijn. Bij elke van de hierboven genoemde oorzaken zijn en goede oefeningen en behandeling beschikbaar. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 8

9 4. Ischias behandeling Ischias behandeling heeft vaak een positief resultaat en is zelf goed te behandelen. Over het algemeen is de prognose van ischias goed. Dat wil zeggen dat normaal gesproken je ischias klachten binnen 2-6 weken moeten kunnen herstellen. Afhankelijk van de praktische oorzaak van ischias zijn er verschillende oefeningen en behandelingen op te stellen. Ten eerste is het belangrijkst dat je weet wat ischias is en dat je ontdekt wat de oorzaak van de zenuwpijn is zodat je een goed inzicht in de klacht hebt. Ischias behandeling In de behandeling van ischias kan je altijd een aantal aspecten gebruiken die ik hieronder beschrijf. Over het algemeen zijn alle voorgeschreven adviezen van toepassing aangezien vaak de daar ook het probleem ligt. De dingen die je zelf kan doen in je ischias behandeling zijn; 1. Aanpassen van je belasting Probeer je bilpijn en zenuwpijn niet te vaak te provoceren. Ischias klachten komen vaker voor bij lang zitten, lang staan op bij activiteiten die veel kracht kosten zoals traplopen na een heup operatie. Probeer je vervolgens vaker je houding af te wisselen of ondersteuning te zoeken om bepaalde activiteiten te verlichten. Je moet zeker wel in beweging blijven ondanks je bilpijn. Daarnaast is het van belang om niet anders te gaan lopen of zitten vanwege de pijn in je bil en been. Kan je de belasting verlagen en zorgen voor beweging zonder compensatie dan spreek je het zelfherstellende vermogen van je lichaam aan! 2. Verminderen spierspanning Piriformis Wanneer er te veel spanning komt op een spier kan gevolg zijn dat zich spierknopen of ook wel triggerpoints gaan vormen in de spier. Bij ischias klachten zitten er vrijwel altijd triggerpoints in de bil en voornamelijk in de Piriformis spier. Om deze spierknopen op te heffen (release) kan je zelf massage technieken gebruiken. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 9

10 Om je Piriformis spier zelf te masseren kan je onderstaande video als voorbeeld gebruiken. Het enige wat je nodig hebt is een kleine harde bal zoals bijvoorbeeld een hockeybal, maar je kan ook al een tennisbal gebruiken. Tip; vanaf minuut 1:15 is de uitleg over de zelf massage techniek van de Piriformis ;) Klik het plaatje aan om naar de video te gaan. 3. Stretchen van je Piriformis spier Wanneer je de spierknopen hebt opgeheven is het raadzaam om ze direct te laten volgen door het rekken van je dwarse bilspier. Als je niet in de gelegenheid was om een zelf massage techniek te gebruiken kan je alsnog de spanning in de spier verminderen door te stretchen. Voor het stretchen kan je bovenstaande video gebruiken. Vanaf minuut 2:35 krijg je uitleg over 3 basis bilspier stretch oefeningen. Bepaald echter wel je eigen niveau want de dame op de video is erg flexibel. 4. Versterken bilspieren en lage rug Uit onderzoeken blijkt dat bij veel mensen de spierkracht van je bilspieren verminderd is op het moment dat je ischias hebt op basis van een Piriformis syndroom. Om te voorkomen dat de spanning in je bilspier en daarbij optredende zenuwpijn terugkomt op het moment dat je de spierknopen hebt opgeheven. Is het noodzakelijk om de kracht van je bilspieren te herstellen. Het doen van bilspier oefeningen in combinatie met rugoefeningen is belangrijk om de ischias niet terug te laten komen. Aandachtspunt hierbij is echter wel dat je de oefeningen start op je eigen niveau zonder pijnprovocatie. Voorbeelden van oefeningen voor je Piriformis spier en voor je rugspieren door het aanklikken van onderstaande video afbeelding (youtube video). De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 10

11 5. Ischias oefeningen Ischias oefeningen zijn één van de acties die je zelf kan ondernemen in de behandeling van ischias. Om te komen tot een optimaal resultaat bij de ischias oefeningen is het wel raadzaam eerst de adviezen bij een ischias behandeling te bekijken. Ischias oefeningen Wanneer je ischias oefeningen gaat doen kan je ze opverdelen in 4 verschillende ischias oefeningen. Niet alleen het rekken en trainen van je bilspier, waar vaak de ischias klachten beginnen, maar juist ook de beweeglijkheid en getraindheid van je lage rug is van belang. 1. Rekken van de Piriformis spier Het rekken van de Piriformis spier kan op verschillende manieren. In onderstaande video zie je vanaf minuut 2:30 twee verschillende manieren om je Piriformis te rekken. Pas het aan naar je eigen niveau en op geleide van je pijn, wees bewust dat de dame op de video erg flexibel is! Klik op de video afbeelding om de (youtube) video te bekijken. 2. Trainen van de Piriformis spier Het trainen van de Piriformis spier doe je door een beweging van je heup te maken waarbij je heup naar buiten draai, opzij beweegt en/of naar achter. Ook hiervoor zijn verschillende varianten. Belangrijkste is niet je bil en beenpijn te provoceren en vanuit daar de oefeningen uit te breiden! Klik op de video afbeelding om de (youtube) video te bekijken. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 11

12 3. Mobiliseren lage rug De oorzaak van je ischias klachten kan liggen in verschillende onderdelen van je lichaam waaronder je lage rug. Wanneer je lage rug belemmerd is de beweeglijkheid is het noodzakelijk om ook je lage rug los te bewegen. Dat kan je doen met de onderstaande mobiliserende oefeningen voor je lage rug. Klik op de video afbeelding om de (youtube) video te bekijken. 4. Trainen van de lage rugspieren Op het moment dat je lage rug in zijn beweeglijkheid is herstelt is het herstellen van de kracht essentieel om herhaling van de ischias klachten te voorkomen. De spieren van je lage rug, bekken en heupen vormen één schakel en het is dan ook het beste om ze in hun gelijke functie te trainen. Er zijn verschillende rugoefeningen waarbij je dat kan doen, hierbij geldt wederom, zorg dat je de bil en beenpijn niet forceert! Klik op de video afbeelding om de (youtube) video te bekijken. De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 12

13 5. Bronnen 1. Miller, K.P. White, D.C. Ross. The Diagnosis and Management of Piriformis Syndrome: Myths and Facts T.A. Can J Neurol Sci. 2012; 39: J. Tonley, S. Yun, R. Kochevar, J. Dye, S. Farroki, C. Powers. Treatment of an Individual With Piriformis Syndrome Focusing on Hip Muscle Strengthening and Movement Reeducation: A Case Report. J Orthop Sports Phys Ther 2010;40(2): doi: /jospt B. Koes, M. Tulder, W. Peul. Diagnosis and treatment of sciatica. Britisch Medical Journal, 23 june 2007, volume R. Pinto, C. Maher, M. Ferreira. Drugs for relief of pain in patients with sciatica: systematic review and meta-analysis BMJ 2012;344:e497 De Ischias Gids door Bastin Hofman Lage Rugpijn Fysio.nl 13