Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme Bevelanden

Transcriptie

1 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme Bevelanden

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Aanleiding Doelstelling Definitie gezondheidstoerisme Rol Bevelandse gemeenten Rol Kenniscentrum Kusttoerisme/Lectoraat Healthy Region en Impuls Processtappen Toelichting processtappen Onderzoek gezondheidstoerisme in Zeeland Perspectief ondernemers Perspectief zorg en toerisme Perspectief gasten met zorgvraag Inspiratiebijeenkomst 11 oktober Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme Bevelanden Kansrijke voorbeeldprojecten Onderzoek en verkenning Faciliterende rol gemeente Bijlage 1: Korte samenvatting onderzoek gezondheidstoerisme Zeeland Bijlage 2: Deelnemers Inspiratiebijeenkomst 11 oktober Bijlage 3: Presentatie professor Olaf Timmermans Bijlage 4: Presentatie Peter Kruizinga Bijlage 5: Pitches Bijlage 6: Verslagen verdiepingssessies Bijlage 7: Constateringen uit verdiepingssessies Bijlage 8: Positioneringspiramide Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 2 van 58

3 Toerisme en gezondheid beter benutten 1. Aanleiding Waarom willen de Bevelandse gemeenten Gezondheidstoerisme stimuleren? Daar zijn verschillende redenen voor. In de Economische Agenda Bevelanden is één van de thema s Investeren in bewezen sectoren. Hierin staat centraal dat de sterke punten van de regio met elkaar in verband worden gebracht waardoor cross-sectorale productontwikkeling tot stand kan worden gebracht. Als één van de kansrijke combinaties is gezondheidstoerisme genoemd. De regio biedt een sterk netwerk van diensten zoals zorginstellingen en toerisme/vrijetijdseconomie. De focus ligt op het versterken van deze markten en het faciliteren van (toekomstige) ondernemers. Een resultante is dat het voorzieningenniveau voor de eigen inwoner op peil blijft of verbetert en jaarrond exploitatie stimuleert. Ook in de Toeristische Agenda Bevelanden wordt het aanjagen van succesvolle crossovers als een van de speerpunten benoemd. Een vitale vrijetijdssector wil zeggen dat bedrijven in staat zijn om te innoveren en te investeren. De toerist van vandaag wil steeds meer belevenis en betekenis. Men heeft aandacht voor duurzaamheid, authenticiteit, gezondheid en wellness. De cross-overs tussen gezondheid en toerisme wordt als kansrijk gezien. Diverse Bevelandse ondernemers hebben reeds geïnvesteerd in gezondheidstoerisme, door bijvoorbeeld hun accommodaties fysiek toegankelijk te maken voor mensen met een zorgvraag. In Goes is men actief rondom de ontwikkeling van Health Campus Zeeland. Tot slot wordt op Provinciaal niveau wordt in het coalitieprogramma Krachten bundelen zorgtoerisme en gezondheidseconomie, waaronder ook wellness, beweging, buitenrecreatie/natuur en gezonde voeding, als kansrijk gezien voor het verbeteren van het woon-en verblijfklimaat in Zeeland. Tevens heeft de commissie Balkenende het rapport Zeeland in stroomversnelling uitgebracht, waar de combinatie van gezondheid en de vrijetijdseconomie als een van de speerpunten heeft benoemd. Als gevolg daarvan is sinds begin 2017 een Kerngroep Gezond in Zeeland gestart. Een platform van allerlei partijen die bezig zijn met initiatieven op het gebied van gezondheid, natuur, gezonde voeding, gezondheidstoerisme. Binnen dit platform worden de diverse initiatieven op elkaar afgestemd en zaken aan elkaar verbonden. Ook de Bevelanden kunnen een beroep doen op dit platform. Kortom er liggen volop kansen en uitdagingen om gezondheidstoerisme binnen de Bevelandse gemeenten verder op de kaart te zetten. Vooral die initiatieven die een positieve werking hebben naar toeristen en inwoners, met een positief economisch effect, zijn kansrijk. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 3 van 58

4 2. Doelstelling Doel is het stimuleren van gezondheidstoerisme binnen de Bevelandse gemeenten. Met behulp van een stimuleringsprogramma willen wij de kansen voor toeristen en inwoners op het gebied van gezondheidstoerisme als onderdeel van de Bevelandse zorgeconomie verzilveren. Die kansen, zo blijkt uit de inleiding, zijn er volop. Meer samenwerking en verbinding tussen de verschillende sectoren en een faciliterende rol van onze gemeenten is daarvoor nodig. Met de voorbeeldprojecten en onderzoeken gaan wij hiermee aan de slag om tot een meer samenhangende en duurzame ontwikkeling te komen. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 4 van 58

5 3. Definitie gezondheidstoerisme Wat wordt onder gezondheidstoerisme verstaan? Wikipedia definieert gezondheidstoerisme als een vorm van toerisme, waarbij het bezoeken van plaatsen en/of gebieden buiten het eigen woongebied ter bevordering van de mentale of fysieke gezondheid is. Dit verschijnsel is in feite al eeuwenoud en krijgt tegenwoordig weer veel aandacht. Volgens Wikipedia mag gezondheidstoerisme niet worden verward met medisch toerisme. Waar gezondheidstoerisme eerder getypeerd wordt als preventief en relaxerend, wordt medisch toerisme gezien als het concreet behandelen van bestaande aandoeningen. Onderscheidend voor de Bevelandse gemeenten zijn die vormen van toerisme die gericht zijn op actief bezig zijn met en verbeteren van gezondheid, alsook het toegankelijk maken en houden van toeristische voorzieningen voor mensen met gezondheidsbeperkingen. In Zeeland bestaat sinds 2015 het lectoraat Healthy Region, voor meer uitleg zie hoofdstuk 5. Het lectoraat redeneert meer vanuit gezondheid dan vanuit zorg en hanteert daarbij drie onderzoekslijnen die aansluiten bij de ontwikkeling van Zeeland als gezonde regio: Healthy living heeft betrekking op het leven en verblijven in de gezonde regio, en dan vooral op innovatie en implementatie van duurzame, dynamische zorg- en welzijnssystemen in Zeeland. Het thema healthy lifestyle heeft betrekking op de bevordering van deze actieve levensstijl, door verschillende doelgroepen daar ook in te betrekken. Het thema healthy hospitality heeft betrekking op de ontwikkeling en implementatie van medisch-georiënteerd toerisme in de gezonde regio. Hierbij richt het lectoraat zich op drie doelgroepen: mensen die gezond zijn en actief bezig willen zijn met gezondheid, mensen met gezondheidsbeperkingen die actief mee willen doen in de maatschappij en mensen met een directe medische nood. Er zijn daarbij verschillende vormen van gezondheidstoerisme te onderscheiden, In de publicatie Gezondheidstoerisme in Zeeland, 2016 worden de volgende vormen beschreven: Therapeutisch landschap en omgevingsfactoren Wellness toerisme in Zeeland Medisch toerisme in Zeeland Sporttoerisme in Zeeland Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 5 van 58

6 4. Rol Bevelandse gemeenten Gezondheidstoerisme is sector overstijgend. Het verbinden van partijen om tot productvernieuwing voor toerist en inwoners te komen is dan ook nodig. Naast de samenwerking tussen private partijen en publieke organisaties spelen ook de Bevelandse gemeenten daarin een rol. Deze rol kan op drie manieren worden ingevuld. Het vraagt om een integrale benadering met stakeholders en belanghebbenden om de verschillende sectoren bij elkaar te brengen. De gemeenten zijn een belangrijke speler in dit krachtenveld. Private partijen in samenwerking met de publieke partijen kunnen gezamenlijk de kansen verzilveren. Daarin zijn hierbij drie sporen mogelijk: 1. de gemeente trekt alles naar zich toe; 2. de gemeente laat alles aan de markt over; 3. de gemeente als facilitator. Wij kiezen voor rol drie als faciliterende, coördinerende en verbindende overheid. Met deze rol wordt aan het publieke belang zoals sociale inclusie, maatschappelijke betrokkenheid en duurzaamheid invulling gegeven. Het is ook een rol die het best past bij de interactieve manier waarop het stimuleringsprogramma (anders dan via de klassieke beleidsvoorbereiding) tot stand is gekomen. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 6 van 58

7 5. Rol Kenniscentrum Kusttoerisme/ Lectoraat Healthy Region en Impuls Begin 2015 is een nieuw lectoraat Healthy Region bij de HZ University of Applied Sciences (HZ) gestart. In dit lectoraat komen vrijetijdseconomie, vitaliteit, gezondheidzorg, sport & bewegen en welzijn letterlijk samen en worden cross-overs opgezet om Zeeland als gezonde regio te ontwikkelen. Vraag daarbij is welke innovatieve producten en diensten er nodig zijn, passend bij de veranderende behoeften van zowel bewoners als toeristen in Zeeland. Hoe kunnen ondernemers hierop inspelen? En wat is hiervoor nodig? De doelstelling van Kenniscentrum Kusttoerisme is: door middel van kennisontwikkeling en kennisoverdracht invulling geven aan de kennisvraagstukken van ondernemers, overheden en maatschappelijke organisaties, met als doel duurzame innovatie van de vrijetijdseconomie in kustregio s te faciliteren, teneinde de economische meerwaarde te stimuleren. Het Kenniscentrum kan ondernemers en gemeenten verder helpen met de kennisvragen over de cross-over gezondheid en vrijetijdseconomie. Impuls heeft als doel om de regionale economische ontwikkeling te ondersteunen en zodoende Zeeland een innovatieve en economisch gezonde provincie te maken. De werkgebieden omvatten alle economische sectoren, inclusief gezondheidszorg en toerisme. Impuls helpt ondernemers met het toepassen van de opgedane kennis en expertise in concrete producten en diensten. Het Kenniscentrum Kusttoerisme, het lectoraat Healthy Region en Impuls werken aan de opzet en uitvoer van het stimuleringsbeleid gezondheidstoerisme in de gemeente Veere. Daarnaast werken deze drie partijen sinds januari 2017 gezamenlijk met Sport Zeeland en GGD Zeeland aan het project SAIL binnen het Interreg 2 Zeeën programma. Doelstelling van SAIL is het stimuleren van actief ouder worden en langer zelfstandig wonen door het vinden van nieuwe manieren die mensen helpen om zelfredzamer en minder afhankelijk van traditionele gezondheids- en sociale zorgvoorzieningen te zijn. Daarbij wordt gekeken op welke wijze de toeristische sector een bijdrage kan leveren door nieuwe samenwerkingsvormen en nieuwe businessmodellen te ontwikkelen die actief ouder worden stimuleren. De kennis en ervaringen die in het opzetten en begeleiden van de stimuleringsregeling gezondheidstoerisme Veere en in het project SAIL zijn opgedaan, kunnen worden ingezet binnen de Bevelandse gemeenten en gebruikt bij de voorbeeldprojecten uit dit stimuleringsprogramma. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 7 van 58

8 6. Processtappen Er zijn verschillende processtappen gevolgd om tot een duidelijk en werkbaar stimuleringsprogramma te komen. Een programma dat erop gericht is het gezondheidstoerisme in de Bevelandse gemeenten, zoals hiervoor is omschreven, een concrete stimulans te geven. Uit de gevolgde processtappen blijkt dat het stimuleringsprogramma vanuit een min of meer open en blanco startsituatie op een interactieve manier tussen de verschillende sectoren tot stand is gekomen. 1. Onderzoek onder de gasten in Zeeland over gezondheidstoerisme. 2. Inventarisatie onder Bevelandse ondernemers over hun betrokkenheid bij gezondheidstoerisme: a. kwantitatief onderzoek onder Bevelandse mkb-ondernemers met de vraag in hoeverre zij inspelen op de zorgvraag en zorgbehoefte van gasten. b. Kwalitatief onderzoek naar de combinatie van zorg en toerisme onder een aantal zorgaanbieders en leisure ondernemers. c. Kwalitatief onderzoek onder gasten op de Bevelanden met een hulpvraag. 3. Inspiratiebijeenkomst voor stakeholders. 4. Brainstormsessie van experts voorafgaand aan de inspiratiebijeenkomst. Het hele proces is begeleid door een expertgroep bestaande uit Janet Janssen Daalen en Lea de Kool (gemeente Noord-Beveland), Lenneke Strijd (gemeente Goes), Patrick Vader (Sport Zeeland), Olaf Timmermans (Lectoraat Healthy region), Margot Tempelman (Kenniscentrum Kusttoerisme) en Tatiana Booi (Impuls). Deze expertgroep heeft input geleverd voor de inspiratiebijeenkomst en tevens meegedacht bij de totstandkoming van het stimuleringsprogramma. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 8 van 58

9 7. Toelichting processtappen Hieronder volgt een korte toelichting op iedere processtap met de belangrijkste resultaten. Meer informatie hierover is te vinden in de bijlagen. 1. Onderzoek gezondheidstoerisme in Zeeland/Bevelanden. 2. Inventarisatie Bevelandse ondernemers: een kort kwantitatief onderzoek onder (mkb) ondernemers op de Bevelanden met de vraag in hoeverre zij inspelen op de zorgvraag en zorgbehoefte van gasten. 3. Kwalitatief onderzoek naar de combinatie van zorg en toerisme onder een aantal zorgaanbieders en leisure ondernemers. 4. Kwalitatief onderzoek onder gasten met een hulpvraag. 5. Inspiratiesessie. 7.1 Onderzoek gezondheidstoerisme in Zeeland Op het gebied van gezondheidstoerisme is reeds veel onderzoek gedaan, maar over hoe gasten bezig zijn met gezondheid tijdens hun vakantie in Zeeland en of Zeeland wordt gezien als bestemming om op vakantie gezond bezig te zijn, was nog niet veel bekend. Daarom is er naast literatuuronderzoek ook onderzoek gedaan onder leden van het Zeelandpanel van het Kenniscentrum Kusttoerisme. Het Kenniscentrum Kusttoerisme bevraagt jaarlijks een panel over ontwikkelingen binnen toerisme. Dit panel bestaat uit gasten én eigen inwoners van Zeeland. In het onderzoek stonden drie onderwerpen centraal: 1. Hoe men thuis en op vakantie bezig is met gezondheid. 2. De opinie over de mogelijkheden om op vakantie in Zeeland bezig te zijn met gezondheid. 3. De tevredenheid over het aanbod om op vakantie in Zeeland bezig te zijn met gezondheid. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat Zeeland in de ogen van vakantiegangers een aantal sterktes heeft als gezonde regio. Vooral de omgevingsfactoren zoals de zee, duinen en de polderlandschappen maken dat Zeeland als gezonde regio wordt ervaren. Zeeland als gezonde regio maakt dat vakantiegangers meer bewegen als ze hier verblijven. Panelleden zien in Zeeland vooral de mogelijkheden voor gezonde mensen om te ontspannen en gezond bezig te zijn, maar ook een omgeving die helend werkt naar mensen die behoefte hebben om (fysiek of mentaal) te herstellen. Kansen liggen er vooral in het ontwikkelen van combinaties tussen tot nu toe op zichzelf staande aanwezige voorzieningen, bijvoorbeeld door het ontwikkelen van totaalpakketten voor de sportieve gasten met combinaties van wellness en sport, maar ook door het opzetten van gedeelde faciliteiten waarin zorg wordt geleverd aan gasten én inwoners. 7.2 Perspectief ondernemers Respondenten Per mail is een digitale vragenlijst uitgezet onder ruim 324 ondernemers in De Bevelanden. Daarbij is gebruik gemaakt van het actuele adresbestand van het Kenniscentrum Kusttoerisme. 51 respondenten vulden de vragenlijst in. Het is daarmee zeker niet representatief voor alle ondernemers, dus moet voorzichtig worden geïnterpreteerd. Het onderzoek geeft een indicatie en kan helpen om een verdere richting te zoeken, niet meer en niet minder. De respondenten bevinden zich in verschillende sectoren. Er zijn drie sectoren die het meest naar voren komen: logies en accommodaties (24); eten en drinken (11) en attracties en musea (7). Bij ongeveer twee derde (34) van de respondenten zijn er 10 of minder dan 10 werknemers in dienst. Bij 14 zijn er tussen de 11 en 50 werknemers in dienst. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 9 van 58

10 De drie overige respondenten geven aan meer dan 50 werknemers in dienst te hebben. De bedrijven van de respondenten bestaan dus in overgrote meerderheid uit middelgrote en kleine bedrijven (MKB). Doelgroepen Een groot gedeelte van de respondenten (41) geeft aan bezig te zijn met de doelgroep gezonde mensen; gezond eten, bewegen en rust. Een veel kleiner gedeelte van de respondenten (15) geeft aan bezig te zijn met de doelgroep mensen met een zorgbehoefte; ouderen, minder valide mensen. Huidige situatie De respondenten hebben aangegeven welk aanbod en welke faciliteiten hun bedrijven nu hebben, deze resultaten zijn weergegeven in onderstaande tabel. Hieruit valt af te leiden dat ongeveer de helft al rekening houdt met mensen met een beperking. Een iets kleiner deel heeft aandacht voor gezonde voeding of houdt rekening met dieetwensen. Aanbod/faciliteiten van de toeristische bedrijven in de Aantal Bevelanden (N=51) Toegang voor minder validen 24 Gezonde voeding 20 Gerechten voor specifieke diëten, etc. 15 Beweging bevorderende activiteiten 14 Bewegwijzering 11 Aanpassingen voor mensen die minder goed zien 3 Anders 9 Gezondheidsbehoefte gasten Gezondheidsbehoeften worden in dit onderzoek omschreven als het doelbewust gezond bezig zijn met eten, bewegen, wellness en sport. Meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat zij inspelen op de gezondheidsbehoeften van haar gasten. Zij geven hierbij voornamelijk invulling aan de hand van twee categorieën, namelijk gezonde voeding en sport- en bewegingsactiviteiten. Toeristische ondernemers in de Bevelanden spelen voornamelijk in op de gezondheidsbehoeften van haar gasten met: (N=51) 1. Gezonde voeding 2. Biologische producten 3. Sportactiviteiten 4. Faciliteiten Ruim een derde van de respondenten geeft aan plannen te hebben om in te spelen op de gezondheidsbehoeften van haar gasten. Hiervan heeft een groot gedeelte al ideeën of concrete plannen. De overige ondernemers willen niet inspelen of weten niet hoe zij kunnen inspelen op de gezondheidsbehoeften. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 10 van 58

11 Ziet u mogelijkheden/ of heeft u plannen om in te spelen op de gezondheidsbehoeften van uw gasten? (N=49) NEE 15 MISSCHIEN 17 JA, MAAR IK WEET NIET HOE 3 JA, IK HEB IDEËEN 8 JA, IK HEB AL CONCRETE PLANNEN 6 Ondernemers en de zorgvraag van gasten Bijna twee derde van de respondenten geeft aan in te spelen op de zorgvraag van haar gasten. Een aantal zaken die vaak naar voor komen liggen op het vlak van toegankelijkheid, d.w.z. rolstoelvriendelijkheid en in het algemeen rekening houden met minder valide en invalide mensen. Gevraagd naar plannen op dit gebied geeft ruim een derde van de respondenten aan meer mogelijkheden te zien of beter in te willen spelen op de zorgvraag van gasten. Tien (van de 49) ondernemers hebben al ideeën op dit gebied, vijf zelfs al concrete plannen. Men verwacht daarbij ondersteuning van de gemeente in het verbeteren van infrastructuur, subsidies en samenwerking en communicatie. 7.3 Perspectief zorg en toerisme Een groep derdejaars studenten van de opleiding Vitaliteitsmanagement & Toerisme (VM&T) heeft onder begeleiding van onderzoekers lectoraat Healthy Region onderzocht waar de mogelijkheden liggen voor de combinatie van zorg en toerisme. Daarvoor zijn Interviews afgenomen met ondernemers in zorg en leisure, te weten Allévo, Iriz Thuiszorg, Rijckholt, Cleijenborg, Paardekreek en Ruiterplaat. Onderzoeksvragen Welke kansen ziet u. Voor welke groepen. Wat zijn volgens u belemmeringen. Welke oplossingen. Samenwerking Ondernemers en zorginstellingen zien zeker kansen, die verzilverd kunnen worden als meer samenwerking wordt gezocht, zoals bijvoorbeeld al gebeurt door Allévo en Ruiterplaat. Daarbij zouden bestaande organisaties in leisure en toerisme, resp. zorg een rol kunnen spelen. Maar ook wordt genoemd dat nieuwe vormen van samenwerking nodig zijn. Daarbij wordt ook gekeken naar verzekeraars. ICT biedt mogelijkheden die er een paar jaar geleden nog niet waren. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 11 van 58

12 Op welke gebieden liggen kansen? Grote kansen liggen er voor aanbieders van verblijfsaccommodaties, als verblijf gecombineerd kan worden met zorg of behandeling. Denk aan mensen met een burnout, die een programma volgen, waarbij gebruik gemaakt wordt van wandel- en looptherapie. Ook een combinatie met 24-uurs zorg is een mogelijkheid, waarbij gebruik gemaakt kan worden van CCTV technologie, waarbij surveillance op afstand plaatsvindt. Dit betekent ook dat niet per se (veel) menskracht op locatie aanwezig hoeft te zijn. Zorgaanbieders hebben in de zomer moeite om hun personeelsplanning rond te krijgen in verband met de schoolvakanties. Voor hen liggen er kansen buiten het seizoen, bijvoorbeeld voor groepen die niet gebonden zijn aan de zomerperiode. Zorg Kansen voor de leisure Gemeenschappelijk zorg en leisure 24 uur Faciliteiten voor Mentaal herstel Verblijfsaccommodatie; aangepast Hospitality Fysiek herstel Fysieke beperkingen Bewegen (zwemmen, fietsen, wandelen) Verzorging Psychische beperkingen Aangepaste omgeving Marktvraag De potentiële marktvraag naar de combinatie van zorg en toerisme neemt toe, vooral door de vergrijzing en doordat de grotere groep ouderen veel te besteden heeft. Echter, vraag en aanbod lopen nog sterk uiteen. Wat is er nodig om die markt te ontwikkelen? Een hoge kwaliteit van service. Diversiteit van aanbod aan producten en diensten. Een beperkende factor in deze is dat er niet gesproken kan worden van dè markt voor zorg en toerisme. Bovendien is de zorgmarkt voortdurend aan veranderingen onderhevig. Er is sprake van diverse markten, met gasten met een breed scala aan individuele behoeften. Advies is daarom om specifieke product/marktcombinaties te ontwikkelen, dat wil zeggen: bepaal/kies de doelgroep, ontwikkel de daarbij horende diensten en stem daar de marketing op af. Een andere beperkende factor is het vergoedingensysteem: dat van buitenlandse gasten sluit niet altijd aan op het Nederlandse; niet alle kosten van Nederlandse patiënten worden altijd gedekt door de verzekering (vaak zijn er aanvullende kosten). De hoogte van vergoedingen varieert per land en kan ook per verzekeraar verschillen. Informatie hierover is verspreid. Marktonderzoek Een vereiste is dus marktonderzoek. Er is gebrek aan kennis: naar behoeften, naar de samenstelling van de markt en naar de doelgroep(en). Dit zou een vervolgvraag kunnen zijn voor het lectoraat Healthy Region. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van bestaande websites dit gebied en van platforms van patiëntenorganisaties. Ook feedback van gasten/patiënten kan hierbij zeer waardevol zijn. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 12 van 58

13 Platform Nodig en nuttig zou zijn om een (Zeeuws?) platform op te zetten waarop de zorg behoeften van gasten/patiënten en het aanbod aan producten en diensten bij elkaar worden gebracht. Conclusies Er is markt en capaciteit voor zorgtoeristen. Vraag ligt in diverse producten /service lijnen. Samenwerking nodig. Nodig om kansen te verzilveren: Overzicht: hoe ziet marktvraag er uit? Keuze voor markt(en) en doelgroepen. Verbindingsschakel tussen klant (gast/patiënt) en organisatie(s). Aanbevelingen Specificeer de doelgroep(en) die interessant zouden kunnen zijn en ontwikkel daarop een aanbod, dat past bij de organisatie. Ontwikkel een online platform, dat informatie bundelt, ook over verzekeringsmogelijkheden. Zoek verbinding met organisaties, zoals de NBAV (Nederlandse Branchevereniging Aangepaste Vakanties). Dit is een platform dat aangepaste vakanties aanbiedt: Perspectief gasten met zorgvraag Een tweede groep VM&T studenten heeft met begeleiding van onderzoekers lectoraat gasten in Noord-Beveland bevraagd naar hun behoeften, vanuit het gegeven dat hier momenteel te weinig inzicht in is bij organisaties in toerisme en leisure. Zij hebben tien diepte interviews gehouden onder gasten met een zorgbehoefte, willekeurig geselecteerd in of bij Noordzee Résidence De Banjaard en vakantiedialysecentrum, Amadore Hotel De Kamperduinen, Camping de Paardenkreek en de dorpen Kortgene en Kats. De geïnterviewden waren uit verschillende leeftijdscategorieën. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 13 van 58

14 Het onderzoek is ingekaderd aan de hand van artikel 7 van de Global Code of Ethics for Tourism, van de United Nations World Tourism Organization (UNWTO), dat stelt dat toerisme een recht is voor iedereen, omdat dit een bijdrage levert aan de onafhankelijkheid van personen. Profiel van respondenten Veelal vaste gasten. Merendeels Duits. Reizen per auto. Afhankelijk van aangepast vervoer / medische behandeling / hulpverlener. Gast van Camping / vakantiepark of zelf eigenaar van vakantiewoning. Opvallend tijdens het onderzoek was dat de gasten expliciet en ongevraagd de vriendelijkheid en positieve houding van staf en inwoners benoemden. Ze ervaren Noord-Beveland echt als tweede thuis, hebben al een hoge waardering voor hun vakantie, met of zonder belemmeringen. Onderzoeksvragen Welke belemmeringen ervaart u? Wat zijn uw behoeften tijdens vakantie? Hoe zou u ondersteund willen worden? Belemmeringen die gasten nu ervaren Weinig mogelijkheden voor huur van aangepast vervoer. Beperkte bereikbaarheid. Andere barrières: informatie, oriëntatie, fysieke beperkingen. Faciliteiten die maximale onafhankelijkheid bieden. Concrete voorbeelden die gasten gaven: informatie bij bushaltes is niet te lezen voor sommige slechtzienden; websites zijn alleen in het Duits; sommige publieke plaatsen zijn niet bereikbaar voor mensen met een mobiliteitsbeperking; het vinden van de nodige zorgfaciliteiten. Welke diensten verwachten gasten? Beschikbaarheid van medische zorg en diensten. Verblijf zonder drempels en andere belemmeringen. Zorgvoorzieningen. Faciliteiten die maximale onafhankelijkheid bieden. Wat zou zorgtoerisme bevorderen? Eenvoudige toegang tot (Online/Offline) Informatie. Meer aandacht voor mensen met visuele handicap. Bereikbaarheid van natuurlijke omgeving. Conclusies Toeristen genieten van vakantie op Noord-Beveland. Veel zorgtoeristen zijn niet afhankelijk van medische voorzieningen. Niet in alle behoeften van zorgtoeristen wordt voorzien: o Taalbarrières op website o Nog fysieke en visuele beperkingen te overwinnen Verschillende zorgbehoeften: de zorgtoerist bestaat niet. Zeer belangrijk is de rol van de begeleider, meestal de partner. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 14 van 58

15 Aanbevelingen Creëer centrale coördinatie/overzicht. Benoem verantwoordelijke. Maak een sterk netwerk van stakeholders. Zorg voor toegankelijkheid van informatie: tweetalig, zonder barrières. Aanbevelingen voor nader onderzoek: Gericht op specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld: o dialyse patiënten. o mensen met visuele beperkingen. o mensen met mobiliteitsbeperkingen. o andere Onderzoek behoeften in verschillende perioden. o kinderen met beperkingen en gezinnen zijn afhankelijk van schoolvakanties o volwassen en met name ouderen met andere beperkingen zijn dat niet: voor hen zijn juist voor- en naseizoen interessant. Dit biedt ook mogelijkheden voor seizoensverlenging. 7.5 Inspiratiebijeenkomst 11 oktober 2017 Doel van de inspiratiebijeenkomst was inzicht geven in de context Healthy Region op internationaal, nationaal en regionaal niveau. Er is gepresenteerd wat er al is op het gebied van gezondheidstoerisme in de Bevelanden. Een aantal initiatieven zijn belicht tijdens korte zeepkistpresentaties en er hebben verdiepingssessies plaatsgevonden om te komen tot een aantal kansrijke pilots in de Bevelandse gemeenten. De inspiratiebijeenkomst is bezocht door 65 deelnemers bestaande uit R&T ondernemers, zorginstellingen en overige direct betrokkenen. Lector Olaf Timmermans leidde de bijeenkomst in. Hierbij werd de kanteling besproken om meer te redeneren vanuit gezondheid dan vanuit zorg. Dat neemt overigens niet weg dat zorgtoerisme geen deel uitmaakt van het onderwerp. Het is juist een aanknopingspunt voor de bevordering van toerisme in de Bevelandse gemeenten. Vooral de koppeling tussen de vrijetijdseconomie en zorgeconomie is kansrijk. Onverwachte niet voor de hand liggende - combinaties leveren nieuwe producten en diensten op voor gasten, maar juist ook voor inwoners. Zoals reeds bij de definiëring van gezondheidstoerisme is aangegeven, hanteert het lectoraat drie onderzoekslijnen die aansluiten bij de ontwikkeling van Zeeland als gezonde regio. Dit zijn Healthy living; Healthy lifestyle; Healthy hospitality. Op basis van de bovenstaande beschreven onderzoekslijnen zijn drie doelgroepen te onderscheiden waarop de ondernemers zich kunnen richten: 1. De gast met een hoge mate van gezondheid. 2. De gast met zorgbehoefte. 3. De gast met medische zorgbehoefte. Voor elke doelgroep is een ander aanbod nodig, ofwel een ander samengesteld product om kansen voor toerisme te creëren. De uitgebreide informatie over de onderzoeksvragen is via deze onderstaande link te downloaden. ( Timmermans.pdf) Na de inleiding heeft Peter Kruizinga van de HZ de resultaten gepresenteerd van de onderzoeken die in het voorjaar van 2017 gehouden zijn. Vervolgens zijn zes ondernemers aan het woord geweest; staande op een zeepkist heeft elk van hen 5 minuten de zaal geïnspireerd met hun initiatief, missie Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 15 van 58

16 en visie. De PowerPointpresentaties van Olaf Timmermans en Peter Kruizinga en die van de beschikbare zeepkistpresentaties zijn in bijlagen 3, 4 en 5 opgenomen. Met de input van de zeepkistpresentaties zijn op vier thema s (Healthy Living, Healthy Lifestyle, Healthy Hospitality en Healthy Holidays) verdiepingssessies gehouden. Vervolgens is op basis van het World Café principe (discussiëren in roulerende groepen, waarbij voortgeborduurd wordt op elkaars ideeën) met elkaar gebrainstormd over kansen, mogelijkheden én daadwerkelijke initiatieven. Het was niet primair de bedoeling om al te komen tot nieuwe producten, maar sommige ondernemers hadden al wel concrete plannen en ideeën. Verder hebben recreatieondernemers en zorgaanbieders ervaringen gedeeld; hierdoor ontstonden nieuwe oplossingsrichtingen die in het uitvoeringsprogramma een rol hebben gekregen. De verslagen van de verdiepingssessies zijn in bijlage 6 opgenomen, hieronder worden de belangrijke constateringen en daarmee kansen benoemd: 1. Gezondheidstoerisme moet op verschillende niveaus worden ontwikkeld passend bij het DNA van Zeeland en de kernen binnen de Bevelanden met specifieke onderscheidende producten. Als uitgangspunt kan de positioneringspiramide (zie voor een uitgebreide toelichting bijlage 7) worden gebruikt. (Basis zoals goede infrastructuur tot een iconisch Nationaal Park Oosterschelde als Kurort). 2. Bij de ontwikkeling van producten en diensten op het gebied van gezondheidstoerisme is het van belang dat de eigen inwoner nauw betrokken wordt. 3. Naast lokale inbedding is gezamenlijke marketing en communicatie en daarmee goede vindbaarheid van de producten en diensten voor burger en gast noodzakelijk. Er is al heel veel aanbod, zorg dat het aanbod op via een digitaal platform ontsloten wordt, bekendheid gaat krijgen en met elkaar verbonden wordt. Personal branding kan ook meer benut worden door de beleving van het moment vast te leggen en te delen met anderen, zodat zij ook geïnspireerd raken. Ook worden gezonde evenementen als kansrijk gezien om zo de Bevelanden op de kaart te zetten als gezonde regio. 4. Het aanspreken van nieuwe doelgroepen wordt als kansrijk gezien door ondernemers: wat goed is voor de inwoner is ook goed voor de gast en vice versa. Men ziet veel kansen voor de doelgroep kinderen en voor de doelgroep senioren (met- en zonder zorgvraag). 5. Kansrijke initiatieven van gezondheidstoerisme zijn gericht op het verlengen van het seizoen. 6. De zorg- en welzijnswereld is nu nog gescheiden van de toeristisch-recreatieve wereld. Elkaars taal spreken en begrijpen zou samenwerking tussen de werelden bevorderen. 7. Er is behoefte aan samenwerking op verschillende niveaus: tussen ondernemers, tussen verschillende sectoren (recreatie, toerisme, horeca, agrarisch, zorg, welzijn, sport, bewegen etc), tussen kernen, tussen eilanden, tussen instanties. Op deze wijze kunnen nieuwe productmarktcombinaties gecreëerd worden. Het verbinden van partijen moet gedaan worden door een tussenpersoon. 8. Zet gezamenlijk meer in op preventie: meer bewegen, meer ontspanning, een sociaal netwerk en gezonde voeding: kortom de koppeling met toerisme-sport-bewegen-gezonde voeding wordt als kansrijk gezien. Het gezond maken van bestaande producten is ook kansrijk. Daarnaast is de rol van zorgverzekeraar van belang. 9. Rol van de gemeente wordt als faciliterend gezien. Er is behoefte aan: a. Ontschotting; samenwerking tussen de verschillende afdelingen en sectoren b. Vermarkting van gezondheidstoerisme op de Bevelanden c. Een goed voorbeeld vanuit gemeenten zelf door een gezonde werkplek te creëren. d. Ontmoeten, kennis en expertise delen. 10. Zorg ervoor dat gezonde keuzes worden gestimuleerd en dat zowel inwoners als gasten verleid worden om de gezonde keus te maken. De kansen uit de verdiepingssessies en de input van alle onderzoeken vormen de basis van de keuzes die in het stimuleringsprogramma zijn gemaakt. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 16 van 58

17 8. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme Bevelanden Het resultaat van het interactieve proces van voorbereiding heeft voldoende bouwstenen opgeleverd om een stimuleringsprogramma op te stellen dat uit de volgende drie programmalijnen bestaat: 1. Kansrijke voorbeeldprojecten. 2. Nadere onderzoeken en verkenningen. 3. Faciliterende rol gemeente. Het programma is een begin op weg naar een samenhangende en integrale ontwikkeling op het gebied van gezondheidstoerisme. Het brengt een ontwikkeling op gang. Hiervoor zijn in de verschillende programmalijnen keuzes gemaakt om mee aan de slag te gaan. Het is geen dichtgetimmerd statisch geheel maar juist een dynamisch programma voor een verdere inspiratie, uitbouw, ontwikkeling en samenwerking. Als zich nieuwe kansen of projecten aandienen is er genoeg flexibiliteit om bij het stimuleringsprogramma aan te sluiten. 8.1 Kansrijke voorbeeldprojecten Om als kansrijk voorbeeldproject in aanmerking te komen zijn de volgende criteria opgesteld: draagt bij aan de doelstelling van het stimuleringsprogramma; er is een (ondernemers)initiatiefnemer; sluit aan bij een dorpsvisie; er sprake is van innovatieve cross- overs met een sociaal-inclusief karakter; is binnen redelijke termijn uitvoerbaar; het project is overzichtelijk, kleinschalig en kan als voorbeeld dienen voor een zwaan-kleef-aan effect en/of uitgroeimodel (co-creatie). De uitvoering van de voorbeeldprojecten is ook bedoeld voor het opdoen van kennis en ervaring als leerproces. Hiervan kan dan bij de verdere doorontwikkeling van nieuwe projecten weer gebruik worden gemaakt. Voorbeeldproject 1: Healthy weekenden op Noord-Beveland Doel Realisatie van gezonde weekenden voor ouder en kind. Doelgroep Gasten en inwoners Beleid Cross-over Toerisme-sport-bewegen-gezonde voeding-gezondheid DNA Toeristische agenda Bevelanden Stakeholders Recreatieondernemers, sportaanbieders (o.a. Tai Chi), Ezelshuis, Aanpak Opzet healthy weekenden door arrangementen op te zetten samen met belangrijke stakeholders gerelateerd aan gezondheid Trekker Camping De Molenhoek Looptijd 2018 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 17 van 58

18 Voorbeeldproject 2: Ontwikkeling Stelleplas als recreatieve hotspot Doel Stellenplas recreatief op de kaart zetten als recreatieve hotspot binnen het Landschapspark Borsele als voorziening waar gezond gerecreëerd kan worden. Doelgroep Inwoners, gasten, ondernemers Beleid Marketingvisie Landschapspark Borsele Stakeholders Recreatieondernemers, horecaondernemers, sportaanbieders, dorpsraad, gemeente, Natuurmonumenten, welzijn Cross-over Toerisme, sport, bewegen, welzijn en gezondheid DNA Passend bij Marketingvisie Landschapspark Borsele en Toeristische agenda Bevelanden Aanpak Opstellen van een integrale visie voor de Stelleplas Trekker Hof van Zeeland ism gemeente Borsele en TUA Looptijd 2018 Voorbeeldproject 3: Gezonde afhaalmaaltijden voor inwoner en toerist Doel Stimuleren van voldoende gezonde keuzes bij het afhalen van eten. Doelgroep Inwoner en toerist Beleid Economische agenda Bevelanden Stakeholders ondernemers, zorg-en welzijnsorganisaties (zoals Cederhof), scholen, agrariërs Cross-over Voeding-zorg-toerisme-gezondheid DNA Toeristische agenda Bevelanden Aanpak Aanbod ontwikkelen van gezonde afhaalmaaltijden en afzetmarkten creëren. Trekker Tafel Thuis ism GGD Zeeland en TUA Looptijd Voorbeeldproject 4: Yerseke als gezond pareltje aan de Oosterschelde Doel Yerseke als gezond pareltje aan de Oosterschelde op de kaart zetten Doelgroep Gasten en inwoners Beleid Nieuwe visie Toerisme Reimerswaal, toeristische agenda Bevelanden, strategische marketingvisie Bevelanden Stakeholders Recreatieondernemers, oester-en schelpdierondernemers, horecaondernemers, Oosterscheldemuseum, Nationaal Park Oosterschelde en gemeente Cross-over Toerisme-gezond eten-zilte teelt-oester-en schelpdiersector DNA Toeristische agenda Bevelanden en Marketingplan Zeeland tussen de Scheldes Aanpak Opstellen plan van aanpak om Yerseke goed op de kaart te zetten als destinatie waar je gezond kunt recreëren. Trekker Stichting Promotie Yerseke ism gemeente Reimerswaal, Denktank Yerseke, VVV Zeeland en Juust Looptijd Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 18 van 58

19 Voorbeeldproject 5. Watersport als onderdeel van een Healthy holiday Doel Watersport op de kaart zetten als onderdeel van een healthy holiday (elementen als frisse lucht, uitwaaien, sportief bezig zijn door te zeilen/kiten/ surfen etc), Doelgroep Inwoners en gasten Beleid Toeristische agenda Bevelanden Stakeholders Watersportondernemers, recreatieondernemers, horecabedrijven, scholen Cross-over Toerisme-bewegen-sport-gezondheid-gezonde voeding DNA Marketingplan Zeeland tussen de Scheldes Aanpak Aanbod ontwikkelen waarmee watersport onderdeel is van een healthy holiday door arrangementen te ontwikkelen die daarbij aansluiten. Trekker Watersportondernemer ism Sport Zeeland en TUA Looptijd Voorbeeldproject 6. Omnium als centrale ontmoetingsplaats voor gezond bezig zijn Doel Omnium en omgeving verder op de kaart zetten als recreatieve ontmoetingsplaats voor gezonde activiteiten, zoals zwemmen, sporten, wellness, wandelen, fietsen etc, Ook het tropisch kan daarin een belangrijke rol vervullen als podium voor vitaliteit, gezonde voeding en duurzaamheid. Doelgroep Inwoners en gasten Beleid Toeristische agenda Bevelanden Stakeholders Sport en beweegaanbieders, Recreatieondernemers, horecabedrijven, scholen Cross-over Toerisme-bewegen-sport-gezondheid-gezonde voeding DNA Aanpak Marketingplan Zeeland tussen de Scheldes Doorontwikkeling gebied rondom Omnium door een plan van aanpak op te stellen op welke wijze de ontmoetingsplaats eruit moet komen te zien en stappenplan voor de realisatie ervan. Trekker Omnium ism gemeente Goes, CIOS/ HZ, Sport Zeeland SMWO en TUA Looptijd Voorbeeldproject 7. Realisatie Zorghotel Slow Down Borsele Doel Realisatie van een hotel voor respijtzorg voor personen die zorg nodig hebben en hun mantelzorger/ familie. Het hotel bestaat uit 4 zorgkamers. Doelgroep Inwoners en gasten Beleid Actieplan Beter (T)Huis Borsele en Toeristische Agenda Bevelanden Stakeholders Zorggroep Ter Weel, gemeente, vrijwilligerszorg, particulier ondernemer Cross-over Toerisme-gezondheid-welzijn DNA Marketingplan Zeeland tussen de Scheldes Aanpak Intensivering van de uitvoering van het actieplan Trekker Gemeente en zorgaanbieders Looptijd Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 19 van 58

20 Voorbeeldproject 8. Opzet Healthy Fest Zeeland Doel Realisatie van een kleinschalig festival gericht op gezondheid in Zeeland. Tijdens het healthy festival worden specifieke activiteiten en producten gericht op gezond leven in de omgeving van Wemeldinge en omstreken aangeboden (zoals natuurwandelingen, kookworkshops met regionale producten, strandyoga, bootcamps langs het water, coaching etc). Hier liggen ook kansen om koppelingen te leggen met de schaal-en schelpdiersector van Yerseke. Doelgroep Inwoners en gasten Beleid Toeristische Agenda Bevelanden Stakeholders Toeristische ondernemers, aanbieders gezond leven, gemeenten Cross-over Toerisme-gezondheid-gezonde voeding-natuur DNA Marketingplan Zeeland tussen de Scheldes Aanpak Opzet plan van aanpak voor festival en realisatie van plan van aanpak. Trekker Hotel Wemeldinge ism Carola Rehorst Looptijd 2018 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 20 van 58

21 8.2 Onderzoek en verkenning Uit met name de inspiratiebijeenkomst zijn verschillende ideeën en suggesties naar voren gekomen om tot kansrijke projecten en/of samenwerking te komen. Daarvoor is eerst nog wel wat onderzoek nodig of het haalbaar is. Als onderzoeksopgaven zijn in dit stimuleringsprogramma de volgende zaken opgenomen. Verkenning: Hoe speelt een camping in op de vitale ouderen en de senior met een zorgvraag? Doel Inzicht in de economische en maatschappelijke haalbaarheid om in te spelen op de doelgroep vitale ouderen en senioren met een zorgvraag. Uitvoerder Camping Linda en HZ Stakeholders ondernemers, dorpsraad, welzijnsorganisatie, zorgaanbieders Aanpak Onderzoek samen met studenten dat moet leiden tot een haalbaarheidsstudie en een concreet business model. Verkenning: Welke rol kunnen voorzieningen bij hotel Kamperduinen spelen bij de bevordering van gezondheid van inwoners en bezoekers Doel Inzicht krijgen in de mogelijkheden die faciliteiten en de omgeving van hotels kunnen bieden bij het stimuleren van gezond gedrag van inwoners en bezoekers. Kamperduinen kan hierbij als voorbeeldproject dienen voor andere aanbieders van accommodatie. HZ, Lectoraat Healthy Region Uitvoerder Stakeholders Amadore Kamperduinen en mogelijk andere hotels Aanpak Onderzoek door studenten, begeleid door onderzoekers van het Lectoraat, dat de mogelijkheden in beeld brengt van zowel dit hotel als de omgeving. Verkenning: Welke kansen zijn er voor een Bed & Breakfast om in te spelen op gezondheidstoerisme? Doel Inzicht krijgen in de economische haalbaarheid en mogelijkheden die er zijn om in te spelen op gezondheidstoerisme gericht op wellness/vitaliteit/ gezonde voeding op de Bevelanden als aanvulling op en versterking van de bestaande voorzieningen. Uitvoerder HZ, Lectoraat Healthy Region Stakeholders Op t Hof Olmenstein en aanbieders van wellness -en vitaliteitsprogramma s Aanpak Onderzoek door studenten, begeleid door onderzoekers van het Lectoraat, dat de mogelijkheden in beeld brengt voor deze B&B, inclusief een concreet businessmodel. Verkenning: Hoe kunnen de samenwerkingen ikv in stand houden van voorzieningenniveau Borsele versterkt worden? Doel Stimuleren van de samenwerking tussen uiteenlopende partijen om het voorzieningenniveau in Borsele in stand te houden. Uitvoerder HZ, Lectoraat Healthy Region Stakeholders Ondernemers, welzijnsorganisaties, sportaanbieders, dorpsraden, gemeente Aanpak Opstellen plan van aanpak op welke wijze de samenwerking optimaal gestimuleerd kan worden. Looptijd Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 21 van 58

22 Onderzoek: Wat zijn de behoeften van diverse doelgroepen per periode? Doel Inzicht krijgen in de behoeften van diverse doelgroepen per periode (voorjaar, zomer, winter) om een passend aanbod te kunnen bieden. Uitvoerder HZ Stakeholders Aanbieders van producten en diensten, gasten, inwoners Aanpak Onderzoek samen met studenten dat leidt tot een overzicht van behoeftes van doelgroepen afgestemd op de periode en aanbevelingen voor een passend aanbod. Onderzoek Bevelands gezondheidsprofiel opstellen Doel Opstellen van gezondheidsprofiel voor de Bevelanden gebaseerd op de parels in de regio. Uitvoerder TUA, met als trekker de VVV Zeeland Stakeholders Dorpsraden, ondernemersverenigingen Aanpak Invullen van de positioneringspiramide vanuit perspectief gezondheidstoerisme. Looptijd 2018 Onderzoek Mobiliteit als onderdeel van gezondheid Doel Inzicht in de mobiliteitsbehoeften van senioren en komen tot innovatieve vervoersconcepten voor senioren. Uitvoerder Landgoed Rijckholt en HZ Stakeholders dorpsraden, welzijnsorganisaties, zorgorganisaties, ondernemersverenigingen Aanpak Onderzoek samen met studenten dat leidt tot inzicht van de mobiliteitsbehoeften onder ouderen en aanbevelingen voor innovatieve vervoersconcepten. Looptijd 2018 Onderzoek Kansen koppeling gezondheidstoerisme aan Health Campus Zeeland Doel Koppelen van bestaande initiatieven op het gebied van gezondheid en toerisme door elkaar te versterken. Uitvoerder HZ ism gemeente Goes Stakeholders welzijnsorganisaties, zorgorganisaties, ADRZ, ondernemers Aanpak Onderzoek samen met studenten dat leidt tot inzicht van de mogelijkheden tot samenwerking en concrete acties waarop kan worden samengewerkt. Looptijd 2018 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 22 van 58

23 8.3 Faciliterende rol gemeenten De Bevelanden hebben eerder aangegeven bij de stimulering van het gezondheidstoerisme in de regio te kiezen voor een faciliterende rol. Uit het ondernemersonderzoek en tijdens de inspiratiebijeenkomst is ook de verwachting en wenselijkheid van die rol uitgesproken. Op dit moment, ook hier is weer sprake van een niet statische invulling, zouden de volgende acties bij de gemeenten kunnen worden weggelegd. Actie 1: Faciliteren netwerkbijeenkomsten Bevelanden Doel Elkaar ontmoeten en leren kennen, elkaars taal leren spreken en daardoor stimuleren van nieuwe samenwerkingen en inspiratie opdoen. Het idee is om 1-2 keer per jaar een informele netwerkborrel te organiseren. Bij iedere borrel wordt een spreker uitgenodigd die zowel voor bedrijven als voor zorgaanbieders en gemeenten interessant is. Gemeente/ TUA Uitvoerder Stakeholders R&T, Zorg, Welzijn, Sport&Spel Aanpak Looptijd Eén tot twee keer per jaar een netwerkbijeenkomst organiseren; gekoppeld aan een inhoudelijk thema en tevens voortgang uitvoering Stimuleringsprogramma terugkoppelen. Start medio 2018 en is doorlopende actie Actie 2: Communicatie 2a. Inventarisatie initiatieven gezondheidstoerisme Bevelanden Doel Compleet overzicht creëren van alle initiatieven op het gebied van gezondheidstoerisme en initiatieven aan elkaar verbinden. Dit overzicht biedt ook input voor het te realiseren platform. Uitvoerder Bevelandse gemeenten/ TUA Stakeholders Ondernemers en organisaties uit R&T, Zorg, Welzijn, Sport&Spel Aanpak Uitzetten inventarisatie om initiatieven van gezondheidstoerisme op te halen. Looptijd Start medio 2018 en is doorlopende actie. 2b. Communicatiepunt en platform voor aanbieders Doel Kunnen vinden van initiatieven en mogelijkheden om op aan te haken als ondernemer of instantie. Het bundelen van ondernemers die hiermee bezig zijn; bevorderen van samenwerking. Vraag en aanbod bij elkaar brengen (marktplaats) voor projecten én kennisdeling. Uitvoerder Bevelandse gemeenten/tua Stakeholders Gemeenten Aanpak Inrichten van digitale infrastructuur voor platform, realiseren WIKI. Looptijd Start 2018, realisatie operationeel en dan blijvend ontwikkelen. 2c. Communicatiepunt en platform voor consumenten Doel Kunnen vinden van aanbod van voorzieningen vanuit toeristisch perspectief (VVV) maar ook uit zorgperspectief (coördinatiepunt zorg Zeeuwse Zorgschakels). Uitvoerder TUA & ZZS Stakeholders VVV, ZZS, patiëntenplatforms Aanpak Opzetten platform en aapassen websites. Looptijd Start medio 2018 en is blijvend. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 23 van 58

24 Actie 3. Aanpassing openbare ruimte Doel Bij aanpassing/herinrichting van de openbare ruimte wordt steeds voor zover mogelijk rekening gehouden met personen met een functiebeperking. Uitvoerder Bevelandse gemeenten Stakeholders Werkgroep Gehandicapten Looptijd Permanente actie Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 24 van 58

25 Bijlage 1: Korte samenvatting onderzoek gezondheidstoerisme Zeeland Zeeland kent met haar landschap en oorsprong van het toerisme een duidelijke relatie met gezondheid. Het Kenniscentrum Kusttoerisme bevraagt jaarlijks een panel over ontwikkelingen binnen toerisme. Dit panel bestaat uit gasten én eigen inwoners van Zeeland en is in 2015 ook bevraagd op gezondheid, zorgtoerisme. De relatie landschap en gezondheid wordt dan ook bevestigd door de panelleden. Zij zien Zeeland vooral als een provincie met uitgekiende mogelijkheden om te ontspannen. Het overgrote deel komt naar Zeeland om te genieten van het strand, de zee en duinen en het (relatief lege en rustige) polderlandschap. Ook is Zeeland een goede plek om tijd met familie en vrienden door te brengen. Zeeland nodigt uit tot bewegen, een verblijf in Zeeland leidt bij de panelleden tot een forse toename van bewegen en een groter deel voldoet op vakantie in Zeeland aan de Nederlandse norm gezond bewegen. De resultaten uit het onderzoek tonen dat de meerderheid van de panelleden gezondheid belangrijk vindt en in enige mate de eigen leefstijl inricht naar een zo gezond mogelijk leven. Toch geven de scores ook aan dat niet alle panelleden voldoen aan de Nederlandse norm gezond bewegen, niet allemaal afzien van roken of weinig aandacht hebben voor gezond eten, ondanks het belang dat men hecht aan gezondheid. Kansen en mogelijkheden om Zeeland te profileren als gezonde regio voor vakantie zitten daarom vooral in het actief bevorderen van gezond gedrag tijdens het verblijf in Zeeland. Juist de wisseling van omgeving, weg van de dagelijkse gewoonten thuis, stelt mensen in staat hun gewoontes te veranderen en hun voornemens om meer gezond te leven om te zetten in daadwerkelijk gedrag. Uit het onderzoek blijkt echter dat slechts een beperkt aantal gasten hun gedrag dat de gezondheid positief beïnvloedt (bijvoorbeeld minder roken, gezond eten en letten op het gewicht), aanpast tijdens een vakantie in Zeeland. Ondanks de tevredenheid over de mogelijkheden om in Zeeland met gezondheid en gezond gedrag bezig te zijn, lijkt het dat vakantie vooral inhoudt dat de teugels wat losser mogen en dat er, minder dan thuis, op de gezondheid gelet wordt. Juist op dit aspect kunnen ondernemers in Zeeland meer actief inspelen. Wellicht dat een term als Healthy Holidays uitgewerkt kan worden. Bijvoorbeeld door meer aandacht, producten en services gericht op gezonde leefstijl op te nemen in het verblijf. Een andere ontwikkelkans is om onderdelen uit het door de GGD-Zeeland gestarte project Zeeuwse Elementen, waarin de relatie tussen omgeving en gezond gedrag centraal staat, te vertalen en toe te passen op gasten die Zeeland bezoeken. Met de Zeeuwse elementen zet GGD Zeeland het Blue Zones-gedachtengoed om naar Zeeuwse items voor een gezond en vitaal leven. Het doel is om de omgeving zo in te richten dat gezond leven vanzelfsprekend wordt. Elementen als bewegen, een doel in je leven hebben, gezonde voeding en een goede sociale omgeving zijn belangrijke factoren voor het vormen van een gezonde regio. Maar ook zijn dit elementen waarmee het concept van de badplaats-status nader ingevuld kan worden. Het gezondheidstoerisme in Zeeland omvat wellness- en medisch toerisme. Vooral het wellness toerisme is en wordt ontwikkeld. Echter, het lijkt dat dit vooral binnen bestaande voorzieningen (hotels, campings) wordt aangeboden, om deze voorziening meer attractief en onderscheidend te maken. Een combinatie met andere activiteiten in de omgeving voor gasten die komen om te wandelen, fietsen of een andere sport uit te oefenen, wordt weinig gemaakt en gepromoot. De voorzieningen voor medisch toerisme in Zeeland zijn tot nu toe beperkt. Daarin is geringe expertise en de kwaliteit van de medische zorg is volgens diverse ranglijsten zeker niet onderscheidend. De grote troef voor gezondheidstoerisme lijkt te worden gevormd door de unieke omgevingsfactoren in Zeeland. Echter, het nu bestaande aanbod lijkt vooral gericht op gasten, en minder op de behoeften die bij inwoners bestaan. Er zijn tot nu toe geen voorbeelden van gedeelde faciliteiten die zowel voor gasten als voor inwoners voorziet in diensten en services. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 25 van 58

26 Juist het ontwikkelen van dit soort gedeelde faciliteiten lijkt duurzame oplossingen te bieden voor actuele vraagstukken in toerisme én maatschappij. Panelleden zien in Zeeland vooral de mogelijkheden voor gezonde mensen om te ontspannen en gezond bezig zijn, maar ook een omgeving die helend werkt naar mensen die behoefte hebben om (fysiek of mentaal) te herstellen. Kansen liggen vooral in het ontwikkelen van combinaties tussen de bestaande voorzieningen. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van totaalpakketten voor de sportieve gasten met combinaties van wellness en sport, maar ook door het opzetten van gedeelde faciliteiten waarin zorg wordt geleverd aan gasten én inwoners. De gehele themapublicatie is te downloaden. Onderstaand overzicht is een weergave van het aanbod en de tevredenheid ten aanzien van het aanbod (met betrekking tot voorzieningen voor actief bezig zijn) in Zeeland. Aanbod Belang aanbod Tevredenheid aanbod Verschil Mogelijkheden om te ontspannen Omgeving die uitnodigt tot wandelen of fietsen Mogelijkheden om tijd door te brengen met familie / vrienden Mogelijkheid om ingrediënten te kopen waarmee ik zelf een gezonde maaltijd kan bereiden of om gezonde maaltijden af te halen Mogelijkheid om in een restaurant een gezond gerecht te kiezen Mogelijkheid om mijn reguliere sportactiviteiten uit te oefenen Mogelijkheid om deel te nemen aan activiteiten waarmee ik actief kan werken aan geestelijke ontspanning Mogelijkheid om kennis te maken met nieuwe vormen van beweging en sport Mogelijkheden om mensen te ontmoeten met dezelfde interesses Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 26 van 58

27 Bijlage 2: Deelnemers Inspiratiebijeenkomst 11 oktober 2017 Achternaam Voornaam Bedrijf/organisatie adres Alleman Mary-Ann Allevo Bakker Kim Landgoed Rijckholt Bliek Kim Camping De Molenhoek Bloemenkamp Esther Hotel Wemeldinge Bobeldijk Marco Fitland / Vitae Wellnessresort marco@fitland.nl Bolijn Irma TREC eenhoorntrec@gmail.com Booi Tatiana Economische Impuls Zeeland tatianabooi@impulszeeland.nl Buijze Jeffrey Gemeente Goes j.buijze@goes.nl Buijze Joyce Gemeente Borsele jbuijze@borsele.nl de Jong Eelke Cederhof e.dejong@cederhof.eu de Klerk Glenn Rabobank WNB glenn.de.klerk@rabobank.nl de Kool Lea Gemeente Noord-Beveland l.de.kool@noord-beveland.nl de Putter Piet Gemeente Noord-Beveland p.de.putter@noord-beveland.nl Dekker Emanuel Camping Linda info@campinglinda.nl Dekker Andrea Gasterij Schoudee info@schoudee.nl Dekker Sandra D'ART Communications info@dartcommunications.nl Driesprong Peter Gemeente Reimerswaal p.driesprong@reimerswaal.nl Elenbaas Rein-Jan Fydee Nederland relenbaas@fydee.nl Everse Hans Tafel Thuis/ Zilt-E info@zilt-e.nl Goedegebuure Ellen Kenniscentrum Kusttoerisme gh.goedegebuure@hz.nl Hage Miranca Rabobank Walcheren/Noord- Beveland miranca.hage@rabobank.nl Hamelijnck Marja Hamacu praktijk voor acupunctuur info@hamacu.nl Holzer Marijke Tai-Chi Zeeland info@taichizeeland.nl Jacobs Deveny Hof van Zeeland devenyjacobs@hotmail.com Jansen Arianne Omnium sport & recreatie arianne@omnium.nl Janssen Daalen Janet Gemeente Noord-Beveland j.janssendaalen@noord-beveland.nl Jasperse Marjan Camping 't Veerse Meer info@campingveersemeer.nl Jasperse Marleen Camping 't Veerse Meer info@campingveersemeer.nl Kleinepier Jacoba Iris Thuiszorg jacoba@iriz.org Chocoladewinkel nr.15 / Klop Marten Badkoerier marten@badkoerier.nl Kort Jonne? Kramer Joyce Gemeente Noord-Beveland j.kramer@noord-beveland.nl Kruizinga Peter HZ, Lectoraat Healthy Region peter.kruizinga@hz.nl Matthijsse Mathilde HZ, Lectoraat Healthy Region m.matthijsse@hz.nl Meeuwisse Loes Gemeente Goes l.meeuwisse@goes.nl Meijaard Petra De Zuidschor Watersport BV petra@zuidschor.nl Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 27 van 58

28 Minnaard Pieter Tai-Chi Zeeland Northolt Robbert Camping Scheldeoord Plune Bianca Het Ezelhuis Reijnhoudt Jan Ned. Onderwatersport Bond Roozenburg Irene Praktijk EOS voor gezondheid & bewustwording Sandee Bianca Puur Natuurbeleving Sinke Carolien Gemeente Reimerswaal Slenter-Jamar Anja Gemeente Noord-Beveland HZ, Lectoraat Healthy Timmermans Olaf Region Vader Patrick SportZeeland van den Heuvel Bart Omnium sport & recreatie van der Hof Leon Rabobank Oosterschelde van der Plas Willem Essenza leefstijl van der Reest André Gemeente Goes van der Velde Dick Economische Impuls Zeeland van Dijke Marco MKB Wemeldinge Gemeente Borsele/Borsele van Iersel Karin Beweegt van Keken Gerard Merkwaardige Identiteit van Klinken Estherella GGD Zeeland van Maldegem Manon Gemeente Borsele van Nieuwenhuijzen Mariska Gemeente Borsele van Pelt Tom vvbok van Putte Maja ZLTO van Schelt Gert-Jan Zorggroep Ter Weel Strijd Lenneke Gemeente Goes Veerhoek Ralph Rabobank Oosterschelde Verhulst Jacomien praktijk voor fysiotherapie Vogel Peter Gemeente Kapelle Warbout John Invest Gemeente Goes/Regio de Wondergem Rutger Bevelanden Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 28 van 58

29 Bijlage 3: Presentatie professor Olaf Timmermans De Healthy Region Gezondheidspromotie Welke persoonlijke eigenschap(pen) Welke omgeving, wat in in omgeving nodig Welk gedrag WAT IS IS EEN HEALTHY REGION? Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 29 van 58

30 BLEU ZONES CONCEPT POSITIEVE GEZONDHEID HEALTHY REGION Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 30 van 58

31 HEALTHY REGION poll poll nieuwe nieuwe begroting, begroting, februari februari Onderwerp Onderwerp % Sport, Sport, gezondheid gezondheid en en vitaliteit vitaliteit 10% 10% Musea Musea en en monumenten monumenten 9% 9% Openbaar Openbaar vervoer vervoer Economie Economie 8% 8% Muziek Muziek en en festivals festivals Natuur(gebieden) Natuur(gebieden) Aantrekkelijke Aantrekkelijke steden steden en en platteland platteland 7% 7% Landschapsbeheer Landschapsbeheer Aanpakken Aanpakken leegstand/verloedering leegstand/verloedering gebouwen gebouwen 6% Duurzame 6% Duurzame energieopwekking energieopwekking Onderwijs Onderwijs Fietspaden Fietspaden 5% 5% Verkeersveiligheid Verkeersveiligheid 4% 4% Bekendheid Bekendheid van van Zeeland Zeeland Veilige Veilige en en vitale vitale Ooster- Oosteren en Westerschelde Westerschelde 3% 3% Wegen Wegen 2% 2% Aanpakken Aanpakken bodemverontreiniging bodemverontreiniging 1% 1% 7 7 HEALTHY REGION Waardeontwikkeling bewegings- &sporteconomie kent voor Nederland een een toegevoegde waarde van van 5,4 5,4 miljard euro, goed voor 1 procent van van het het BBP BBP WAT IS EEN HEALTHY REGION? In In een een gezonde regio nodigen natuurlijke/fysieke omgeving en en de de aanwezigheid van van voorzieningen uit uit tot tot het het maken van van gezonde keuzes, resulterend in in gezonder leven én én een een economische output. In In een een gezonde regio werken gebruikers (inwoners/toeristen) samen met met ondernemers, overheid en en kenniscentra via via sociaal innovatieprocessen aan aan nieuwe, onderscheidende (cross-sectorale) producten en en diensten die die gezond leven bevorderen, passend bij bij het het DNA van van Zeeland. Timmermans, JANUARI JANUARI Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 31 van 58

32 HEALTHY REGION Sociale Sociale participatie participatie Zingeving Zingeving Balans Balans inspanning inspanning / / ontspanning ontspanning Gezond Gezond Voedings Voedings patroon patroon Voldoende Voldoende natuurlijke natuurlijke beweging beweging WAT DOEN WE Een Een sterk sterk Zeeuws verhaal van van maken: -- Natuurlijke omgeving (zee (zee& land) land) -- Uitdagende omgeving om om te te bewegen -- Gezonde Zeeuwse voeding en en producten -- Sterke Sterke sociale verbanden, zingeving, bijdrage aan aan maatschappij -- Assets Assets (bv (bv badstatus) als als iconen benutten -- Bewijsvoering obv obv (Zeeuws) onderzoek Een Een verhaal verhaal voor voor vestigingsklimaat, vestigingsklimaat, bezoeker, bezoeker, inwoner: inwoner: sectoren sectoren overstijgend. overstijgend. 8 8 JANUARI JANUARI Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 32 van 58

33 Mate van van gezondheid HOE DOEN WE DAT? (1) Project (funding) looptijd Funding regionaal Partners internationaal Gezondheidstoerisme Veere (gemeente) 2016/2017 ** 16 Gezondheidstoerisme Bevelanden (gemeente) 2017 ** 14 Goed leven Zws Vlaanderen (project) ** 12 Buddyzorg (ZonMW) Goes Gezond (NutsOhra) Sail (interreg) Cascade (Intereg) TICC (nterreg) Projecten in Progress Horizon HOE DOEN WE DAT (2) 3 doelgroepen mensen met met hoge mate gezondheid mensen met met functionele beperking mensen met met medische behoefte Gezondheid zorg zorg medisch doelgroep 0 de de lijn lijn 1 e e lijn lijn 2 e e lijn lijn gezonde mensen die die gezond willen willen blijven 1 1 Sport Sport en en Spel Spel Leefstijlcoaching Gezondheidsproducten welness mensen met met een een (chronische) gezondheidsbeperking 2 2 Leefstijlcoaching Gezondheidsproducten Thuiszorg Fysio Fysio Huisarts Zorghotel en en mensen met met een een acute acute gezondheidsbeperking 3 3 Huisartsen Spoedzorg Ziekenhuis 1 nadruk op op gezonde leefstijl en engezondheidspromotie, voor voor gehele Provincie 2 nadruk op op innovatie huidige voorzieningen voor voor inwoners en en mbt mbttoeristen nadruk bij bij kustgemeenten 3 nadruk op op Health Campus Zeeland 8 8 JANUARI JANUARI Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 33 van 58

34 DOELGROEP 1 Gezond wonen, werken en en recreëren in in de de gezonde regio Zeeland Producten: Gezond eten, bewegen, wellness, Healthy Holidays Samenwerking: Kansen: met met 0 de de lijnsvoorzieningen; sportverenigingen, zwembad, preventieve services, leefstijlcoaches kwaliteitslabels gezonde vakantie verandering leefstijl 8 8 JANUARI JANUARI DOELGROEP 2 PERSOON MET ZORGBEHOEFTE Behoefte aan aan voorzieningen om om met met zorg zorg te te wonen, werken en en recreëren in in de de gezonde regio Zeeland Producten: aangepaste omgeving, aangepast eten, drinken, combinatie-verblijfsarrangementen, verpleging, verzorging Samenwerking: met met 1 de de lijnsvoorzieningen; thuis- en en wijkverpleging, verpleegkundige zzp zzp Kansen: kwaliteitslabels zorgvakantie promotie, overzicht, doelgroep specifiek 8 8 JANUARI JANUARI DOELGROEP 3 Behoefte aan aan voorzieningen voor voor medische behandeling Producten: combinatieproducten naar naar interventie en en verblijf Samenwerking: met met 2 de de lijnsvoorzieningen; medisch specialisten, ziekenhuis Kansen: gering Patiënten Patiënten kiezen kiezen voor voor grensoverschrijdende grensoverschrijdende gezondheidsdiensten gezondheidsdiensten wanneer: wanneer: 11 behandeling behandeling is is niet niet beschikbaar beschikbaar in in hun hun eigen eigen land, land, 22 wanneer wanneer het het beter beter wordt wordt beheerd beheerd elders, elders, 33 (grensgebieden) (grensgebieden) wanneer wanneer de de dichtstbijzijnde dichtstbijzijnde beschikbare beschikbare zorg zorg in in een een andere andere lidstaat lidstaat is. is. Momenteel Momenteel vertegenwoordigt vertegenwoordigt grensoverschrijdende grensoverschrijdende gezondheidszorg gezondheidszorg ongeveer ongeveer 1% 1% van van de de totale totale uitgaven uitgaven voor voor de de volksgezondheid volksgezondheid in in de de EU, EU, ongeveer ongeveer 4% 4% Nederland Nederland 8 8 JANUARI JANUARI Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 34 van 58

35 PUBLICATIES Timmermans O (2015) Crossing over to a Healthy Region, inaugurale rede, HZ University of Applied Sciences, Vlissingen, The Netherlands Timmermans O, Marijs J, Bijl J & Tempelman M (2016). Gezondheidstoerisme in Zeeland; Zeeland als gezonde regio door de ogen van de vaste gast. Vlissingen, The Netherlands : HZ University of Applied Sciences. Matthijsse M & Timmermans O (2016) Kust, Gezondheid en Toerisme (in Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd. Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2016, NRIT, Nieuwegein Provoost K, Kruizinga P, Bijl J, Kruizinga P, Matthijsse M, Bulder J, Van Poppel J & Tempelman M (2017) Culinair Zeeland. Vlissingen, The Netherlands : HZ University of Applied Sciences. 19 Lectoraat Healthy Region Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 35 van 58

36 Bijlage 4: Presentatie Peter Kruizinga Inspiratiebijeenkomst Gezondheidstoerisme Bevelanden, 11 oktober 2017 Peter Kruizinga Lectoraat Healthy Region & Kenniscentrum Kusttoerisme JB4 JB4 KANSEN VOOR GEZONDHEIDSTOERISME OP DE BEVELANDEN? Onderzoeken Kwantitatief onderzoek onder (MKB) ondernemers op op de de Bevelanden: in in hoeverre spelen zij zij in in op op de de zorgvraag en en zorgbehoefte van gasten Kwalitatief onderzoek naar combinatie van zorg en en toerisme: a) a) Zorgaanbieders b) b) Leisure ondernemers Kwalitatief onderzoek onder gasten met een hulpvraag 2 2 Sector (N=51) 1. PERSPECTIEF ONDERNEMERS Aantal Logies/accommodatie 24 Eten en drinken 11 Attracties en musea 7 Vergaderingen/evenementen 2 Detailhandel 2 Anders 5 Omvang (N=51) Aantal < 10 werknemers werknemers werknemers werknemers > werknemers 1 3 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 36 van 58

37 DOELGROEPEN Op Op wie wie richten toeristische ondernemers zich? Sector Sector (N=51) (N=51) Aantal Aantal % Gezonde Gezondemensen, gezond gezond eten, eten, bewegen bewegen en en rust rust Mensen Mensenmet met een een zorgbehoefte; zorgbehoefte; ouderen; ouderen; minder minder valide valide mensen mensen JB5 JB5 HUIDIGE SITUATIE Wat Wat is is het het huidig huidig aanbod?/faciliteiten (N=51) (N=51) Aantallen Gezonde voeding Toegang voor voor minder validen JB6 JB6 JB7 JB Gerechten voor voor specifieke dieëten, etc. etc Bewegingsbevorderende activiteiten Bewegwijzering Aanpassingen voor voor mensen die die minder goed goed zien zien 3 Anders GEZONDHEIDSBEHOEFTE GASTEN Inspelen op op gezondheidsbehoefte gebeurt door door aanbieden van: van: Gezonde voeding Biologische producten Sportactiviteiten Faciliteiten Mogelijke ondersteuning gemeente Samenwerken en en communiceren Subsidie Promotie Wist Wist u dat: dat: % van van de de ondernemers speelt speelt in in op op de de gezondheidsbehoefte van van gasten. 6 6 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 37 van 58

38 JB9 TOEKOMSTMOGELIJKHEDEN GEZONDHEIDSBEHOEFTE GASTEN Plannen om in te spelen op de gezondheidsbehoefte van gasten? N =49 Nee 15 Misschien 17 Ja, ik heb al concrete plannen 6 Ja, ik heb ideeën 8 Ja, maar ik weet niet hoe 3 Mogelijke ondersteuning gemeente 1. Samenwerken en communiceren 2. Subsidie 3. Infrastructuur 7 JB10 JB10 ZORGVRAAG JB14 JB14 GASTEN Inspelen op op de de zorgvraag Toegankelijkheid --Rolstoelvriendelijk --Invaliden voorzieningen Dieet Dieeten enallergieën Rekening houden met met niet-rokers Mogelijke ondersteuning gemeente Verbeteren infrastructuur (rolstoelvriendelijk) Samenwerken en en communiceren Meer Meer inspraak beslissingen Subsidie Wist Wist u dat: dat: % van van de de ondernemers speelt speelt in in op op de de behoefte aan aan zorg zorg van van gasten. 8 8 TOEKOMSTMOGELIJKHEDEN ZORGVRAAG GASTEN Ziet Ziet u mogelijkheden? N=49 N=49 Ja, Ja, ik ik heb heb al al concrete plannen 5 Ja, Ja, ik ik heb heb ideeën Ja, Ja, maar maar ik ik weet weet niet niet hoe hoe 2 Mogelijke ondersteuning gemeente Verbeteren infrastructuur (rolstoelvriendelijk) Subsidie Samenwerken en encommuniceren 9 9 Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 38 van 58

39 2. PERSPECTIEF ZORG EN TOERISME Interviews met met ondernemers in in zorg zorgen enleisure: Allévo Iriz IrizThuiszorg Rijckholt Cleijenborg Paardekreek Ruiterplaat ONDERZOEKSVRAGEN Welke kansen ziet u Voor welke groepen Wat zijn volgens u belemmeringen Welke oplossingen KANSEN: SAMENWERKING Gebruik bestaande samenwerkingen in leisure en toerisme, resp. zorg Zoek nieuwe vormen van samenwerking Zorg en leisure Verzekeraars Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 39 van 58

40 VEREISTEN: MARKT ONDERZOEK OP WELKE GEBIEDEN? Gebrek aan kennis Zorg Kansen voor de de Gemeenschappelijk Behoeften Markt leisure 24 24uur Doelgroep(en) Faciliteiten voor Verblijfsaccommodatie; Mentaal herstel aangepast Samenwerkingsmogelijkheden Fysiek herstel Hospitality Analyseer websites voor zorg en en vakantie Fysieke Kansen: beperkingen Bewegen (zwemmen, Verzorging Feedback van van fietsen, gasten/patiënten wandelen) Psychische Ontwikkel aanbod op op maat Aangepaste omgeving beperkingen BEHOEFTE: PLATFORM KANSEN: STERK GROEIENDE MARKTVRAAG Vraag en aanbod lopen nog sterk uiteen Nodig: Producten en Zorgbehoeften en diensten Hoge kwaliteit van service Diversiteit van aanbod aan producten en diensten Gasten/patiënten CONCLUSIE BEPERKINGEN: DIVERSE MARKTEN Er is is markt en capaciteit voor zorgtoeristen Vraag ligt in in diverse producten /service lijnen Ontwikkel Samenwerking product/marktcombinaties nodig Nodig: Bepaal/kies de doelgroep (er is niet één doelgroep Overzicht: hoe voor ziet marktvraag zorgtoerisme!) uit? Keuze Marketing voor markt(en) en doelgroepen Verbindingsschakel tussen klant (gast/patiënt) en organisatie(s) Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 40 van 58

41 AANBEVELINGEN - Specificeer de doelgroep - Ontwikkel een platform - Zoek verbinding met NBAV: Nederlandse Branchevereniging Aangepaste Vakanties 3. PERSPECTIEF GASTEN MET ZORGVRAAG Probleemdefinitie: Geen gegevens over de de behoeften van van zorgtoeristen die die Noord-Beveland bezoeken Gebrek aan aaninformatie bij bijorganisaties in in toerisme Onderzoeksvragen: Welke belemmeringen ervaart u? u? Wat Wat zijn zijnuw uwbehoeften tijdens vakantie? Hoe Hoe zou zouu ondersteund willen worden? Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 41 van 58

42 METHODE Tien diepte interviews met gasten met een zorgbehoefte Willekeurig geselecteerd in: Noordzee Résidence De Banjaard en vakantiedialysecentrum Amadore Hotel De Kamperduinen Camping de Paardenkreek Kortgene Kats PROFIEL VAN RESPONDENTEN Veelal vaste gasten Merendeels Duits Reizen per auto Afhankelijk van aangepast vervoer / Medische behandeling / Hulpverlener Gast van Camping / Vakantiepark of ofzelf eigenaar van vakantiewoning Benoemen expliciet en en ongevraagd vriendelijkheid en en positieve houding van staf en en inwoners Ervaren Noord-Beveland als als tweede thuis Hoge waardering voor vakantie zonder belemmeringen RESULTATEN Welke belemmeringen ervaart u? Weinig mogelijkheden voor huur van aangepast vervoer Beperkte bereikbaarheid Andere barrières: informatie, oriëntatie, fysieke beperkingen Faciliteiten die maximale onafhankelijkheid bieden Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 42 van 58

43 RESULTATEN Welke diensten verwacht u? u? Beschikbaarheid van medische zorg en en --diensten Verblijf zonder drempels en en andere belemmeringen Zorgvoorzieningen Faciliteiten die die maximale onafhankelijkheid bieden RESULTATEN Wat zou zorgtoerisme bevorderen? Eenvoudige toegang tot tot (Online/Offline) Informatie _ Meer aandacht voor mensen met visuele handicap Bereikbaarheid van natuurlijke omgeving CONCLUSIE Toeristen genieten van vakantie op opnoord-beveland Veel zorgtoeristen zijn niet afhankelijk van medische voorzieningen Niet in in alle behoefen van zorgtoeristen wordt voorzien: Taalbarrières op opwebsite Nog fysieke en en visuele beperkingen te teoverwinnen Verschillende zorgbehoeften: de zorgtoerist bestaat niet Zeer belangrijk is isde rol rolvan de de begeleider, meestal de de partner Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 43 van 58

44 AANBEVELINGEN Creëer centrale coördinatie / overzicht Benoem verantwoordelijke Maak een sterk netwerk van stakeholders Zorg voor toegankelijkheid van informatie: tweetalig zonder barrières NADER ONDERZOEK: Gericht op specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld: dialyse patiënten mensen met visuele beperkingen mensen met mobiliteitsbeperkingen andere Onderzoek behoeften in in verschillende perioden kinderen met beperkingen / gezinnen schoolvakanties andere beperkingen: voor- en naseizoen Dank voor uw aandacht Vragen? Lectoraat Healthy Region Kenniscentrum Kusttoerisme Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 44 van 58

45 Bijlage 5: Pitches Pitch 1: Bart van den Heuvel van Omnium Gezondheid en vitaliteit. Ik durf te beweren dat er maar één fysieke plek is in Zeeland die voor 100 % past bij dit thema en dat is Omnium sport & recreatie. Ik ben dan ook blij dat u de moeite heeft genomen om voor dit thema naar Omnium toe te komen en heet u nogmaals van harte welkom! Dagelijks maken vele honderden leerlingen van het CIOS, MBO dans en de HZ gebruik van alle faciliteiten: sporthallen, zwembad, dans- en bokszalen. Sportverenigingen komen naar Omnium voor hun trainingen en wedstrijden. Ook mensen met een lichamelijke beperking kunnen hier uitstekend terecht dankzij de extra voorzieningen. In het zwembad organiseren we dagelijks groepslessen voor mensen met fibromyalgie, reumatische klachten en iedereen die blessurevrij aan zijn of haar conditie wil werken. Maar bij gezondheid en vitaliteit gaat het om meer dan alleen een gezonde geest in een gezond lichaam. Bij een bewuste leefstijl hoort ook aandacht voor gezonde voeding, het klimaat, dierenwelzijn en biodiversiteit. Met de toevoeging van het tropisch bos in 2014 wordt ook aan dat aspect aandacht besteed. Bezoekers leren in het tropisch bos waar hun eten vandaan komt en welke rol goede voeding speelt in een gezonde leefstijl. Ook in onze horeca gaan we dat verder doorvoeren, al is voor veel bezoekers een frietje of ijsje nog steeds de traditionele afsluiter van een dagje uit. Ook in directe zin is het tropisch bos van belang voor het klimaat. De warmte die wordt ingevangen in het tropisch bos wordt gebruikt voor de verwarming van het zwembad en ons pand en dat scheelt op jaarbasis zo n aan energiekosten en op de CO2-uitstoot. Op dit moment onderzoeken we hoe we een volgende stap kunnen zetten en onze ecologische voetafdruk met behulp van zonnepanelen verder kunnen reduceren. Wat mij betreft is het Omnium in Goes niet alleen dé plek voor sport en recreatie, maar in brede zin dé plaats als het gaat om gezondheid en vitaliteit. Daarbij zijn alle partners in de regio van belang en ik nodig u dan ook van harte uit om uw ideeën met ons te delen. Yogasessies in het tropisch bos, sporten bedrijfsdagen of een zakelijk arrangement? We kunnen zeker iets voor elkaar betekenen! Pitch 2: Kim Bliek van Camping de Molenhoek Gezondheidstoerisme in de regio Waarom zou je op een camping alleen maar friet met een schnitzel, saté, frikadel of halve kip kunnen krijgen? Waarom zou je op vakantie naast de standaard knutsel en de ochtend gymnastiek niet een stukje educatie omtrent gezond eten en bewegen mee kunnen krijgen? Wij zijn van mening dat dat kan zonder belerend te zijn. Daarom bieden wij naast een educatief en interactief speelplein ook diverse workshops over gezonde voeding aan en hebben wij een orthomoleculair voedingsdeskundige in de keuken staan. Zijn de gerechten en kindermenu s in de Brasserie vers, lekker maar ook gezond, hebben wij een moestuin zodat onze gasten weten waar de groenten vandaan komen en bieden wij naast de wereldberoemde hokiepokie (het jullie vast wel bekende camping ochtenddansje) en koekjesbakken ook yoga voor kinderen en gezonde activiteiten aan zoals bijvoorbeeld pannenkoeken bakken van banaan. In samenwerking met Yalp zijn wij een speelplan aan het ontwikkelen om kinderen weer aan het spelen te krijgen. Uit onderzoek is gebleken dat kinderen niet meer; touwtje springen, elastieken, bokspringen maar achter een tablet belanden. Uit dit onderzoek is ook gebleken dat kinderen die niet Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 45 van 58

46 actief spelen dit niet alleen merken in de lichamelijke ontwikkeling maar ook de geestelijk ontwikkeling heeft hieronder te leiden. Door kleine (en soms hele grote) aanpassingen te doen in het programma, de menukaart en de speeltuinen, bieden wij onze gasten tijdens de vakantie een educatieve beleving aan zonder belerend te zijn. Pitch 3: Robbert Northolt van Camping Scheldeoord "Scheldeoord gelooft in ontspanning door inspanning. Mensen zien hun vakantie juist als een beginpunt om te beginnen met bewegen, sporten en overige goede voornemens. Want dan heeft men er tijd voor en is het vaak lekker weer om buiten te sporten. Juist bij kinderen proberen een combinatie te maken tussen lol hebben en bewegen. Dan voelt het niet als sporten, maar de kinderen zijn wel goed bezig. Ren maar eens 30 keer de trap op van een waterglijbaan!" Pitch 4: Kim Bakker van Landgoed Rijckholt Op Landgoed Rijckholt proberen we gezond leven een gewoonte te maken. Dan voelt het niet als verplichting. Bijvoorbeeld de lunch op een andere plek, zodat de bewoners altijd een stukje van en naar de lunch moeten lopen, zo komen ze buiten en krijgen ze beweging. Voor de verzorging is dit makkelijker dan met mensen gaan wandelen, als het regent is daar bijvoorbeeld niet zoveel animo voor. Voor de gemeente Noord-Beveland ligt er echt een grote kans, het is eiland. Je kan het rustige, groene, eiland van het zuiden worden (vergelijk waddeneilanden) Doe meer met goedkope elektrische golfkarren voor het vervoer. Geef een ontheffing hiervoor op de kleine wegen en stimuleer de ondernemers om de toeristen de auto te laten parkeren en zich te elektrisch of met de fiets te verplaatsen. Pitch 5: Patrick Vader van Sport Zeeland Gezondheidstoerisme op de Bevelanden (vanuit het perspectief van sport & bewegen) Gezondheidstoerisme in de Bevelanden, nee geen centra voor nieuwe heupen, facelifts, psoriasis behandelingen of iets dergelijks. Dat is niet, waar ik gelijk aan denk, bij gezondheidstoerisme. Eerder een gecombineerd leefstijl aanbod voor zowel inwoners als toeristen, dat is waar ik aan denk. De inwoners alsook de huidige en toekomstige bezoekers van onze mooie provincie moeten we uitdagen en inspireren om hier naar toe te komen. Zodat wij ze in Zeeland kunnen verleiden naar een gezonde leefstijl, waarin meer bewegen, gezonde voeding, rust en ontspanning centraal staan. Ik ben er nl van overtuigd dat onze Provincie een mooie infrastructuur heeft om die opgave in te vullen. Zie het afgelopen weekend, de 15 e editie van het Kustmarathon, waarin veel inwoners en toeristen een weekend lang verbleven in en om Zoutelande en Burgh-Haamstede. Zelfs mensen uit de eigen provincie, die met het hele gezin, de verschillende onderdelen van het Kustmarathonweekend beleefden, in een weekendje uit. Veel bewegen, buiten in de natuur en met het hele gezin, familie en vrienden. Dat is waar Zeeland voor staat! Gezondheidstoerisme? ja, in mijn optiek wel. Heel veel deelnemers zijn en worden nog steeds geïnspireerd om zich voor te bereiden op dit evenement. Ze trainen extra, letten extra op hun Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 46 van 58

47 voeding, zoeken mensen om zich heen, die de zelfde uitdaging aan willen gaan, voelen zich verbonden met de andere deelnemers en bovenal met Zeeland. En ja, dit draagt bij aan een Gezonde leefstijl. Kansen voor de Bevelanden? Ja ik denk het wel. Allen gemeenten met een prachtige natuurlijke infrastructuur, die kansen te over hebben op het terrein van Gezondheidstoerisme. Ze moeten daarvoor wel extra gaan investeren, zodat het economische iets oplevert voor deze regio, het bijdraagt aan de gezondheidssector, watersportsector, de individuele burger, de toerist en natuurlijk de sport- en beweegaanbieders. Ik moest ik even terugdenken aan de discussie over onze vakantie van afgelopen jaar. Heerlijk aan de Adriatische zee, waarin we als gezin veel hebben genoten en bewogen, dit deden we zowel, lopend als op de fiets. Heerlijk genoten van de typische Zuid-Europese gerechten met versbereide vis uit de zee. Na zo n vakantie hebben wij de batterij weer opgeladen en kunnen er weer met frisse moed tegen aan. De discussie over nieuwe vakantie begint in de meeste huishoudens al direct wanneer je de auto nog met net hebt uitgepakt van de zojuist afgesloten vakantie. U herkent het vast wel. Nou, dat is bij ons ook zo!! Maar goed je ontkomt er niet aan. Zeker niet toen ik de vraag kreeg u te inspireren met kansen voor Gezondheidstoerisme voor deze regio. Wij (mijn vrouw en ik) besloten eens even weg te dromen voor een vakantie in Zeeland. En om precies te zijn, de regio Bevelanden. We bekeken de verschillende gezonde vakantiekeuzes die er in Goes en Noord-Beveland voorhanden zijn, via de Healthy Bevelanden App. We besloten een vakantie te boeken op Noordzee Résidence De Banjaard van Roompot. Ik neem u mee in de eerste dag van onze vakantie. Na aankomst besloten we eerst even te ont-stressen voor een uurtje Yoga aan zee. Je voelt en ruikt het strand, de wind en de zee, je hoort de meeuwen en je komt helemaal tot jezelf. Dat is leven op de Bevelanden. Daarna besloten we een rondje te gaan fietsen op de racefiets, die door Jeremiasse Fiets en Fitness werd geleverd op ons vakantieadres. We konden hierdoor de nieuwste merken uitproberen en daarmee een deel van de Zeeuwse Wind route afleggen. Exact 90 km legden we af in 8 uur. U zult wellicht denken, die hebben niet zo hard gereden. Nou we werden onderweg namelijk gewezen op verschillende leuke attracties via de VVV Zeeland App. Zij konden ons namelijk volgen via de Bevelanden app, die aan elkaar zijn gelinkt. Zij zagen aan het calorieverbruik dat het tijd was om een gezonde lunch te nuttigen. De app attendeerde ons op Grand Café de Paardenkreek in Kortgene, zij serveren daar nl de nieuwe verhouding in alle lunch gerechten. 20 % vlees en 80 procent groente. Dat is de gezonde keus van regio de Bevelanden. Na die heerlijke lunch vervolgde wij onze weg over de binnen- en buitendijkse fietspaden en reden vervolgens langs het Veerse Meer. We stopten daar even om te genieten van het mooie rustgevende uitzicht en werden allervriendelijkst aangesproken door, naar later bleek, een Leefstijlcoach van Fitland XL uit Goes. Die liep daar met een groep actieve alleenstaande senioren uit verzorgingshuis Ter Valcke. Zij hebben daar nl een nieuw leefstijlprogramma opgezet voor de ouderen, zodat zij volgend jaar kunnen deelnemen aan het nieuwste onderdeel van het Kustmarathon weekend, nl; de Nature tour over 7,5 km, waarin de gids van Staatsbosbeheer vertelt over de aanwezige flora en fauna langs de uitgestippelde kustroute. Dat is de gezonde en natuurlijke keus van regio de Bevelanden. We kregen zin om te gaan zeilen en u raad het al. Een pop up op de Healthy Bevelanden app. CZ onze Zorgverzekeraar liet ons weten dat we met 50% korting een zeilbootje konden huren bij Zeilschool de Viking in Wolphaartsdijk. Zij zijn nl de gezonde partner van CZ, die bijdraagt aan de Gezonde keuzes in de Bevelanden. Zij konden nl via de HB app zien dat wij die dag al twee gezonde keuzes hadden gemaakt. En daar werden we voor beloond. Bewegen wordt leuker gemaakt op de Bevelanden. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 47 van 58

48 Het werd nog leuker, omdat we bij het Zeilarrangement een CIOS watersport instructeur kregen aangeboden, die ons de fijne kneepjes van het zeilen kon bijbrengen. Na 3 uurtjes stoeien met de wind over het Veerse Meer, besloten we de dag af te sluiten met een familiediner in een Lekker Zeeuws Restaurant, waarin de door Seafarm gekweekte tarbot werd geserveerd. Want Seafarm uit Kamperland is de meest duurzame en energiezuinige tarbot kwekerij van Europa. Waarbij dierenwelzijn en milieuvriendelijkheid het uitgangspunt is. Dat is de gezonde en smakelijke keus van de regio de Bevelanden. In de Bevelanden werken de overheid, de ondernemers, de sport- en beweegaanbieders, de zorgsector en de toeristische sector samen aan uw en onze gezondheid. In regio de Bevelanden gebruiken wij een deel van de toeristen belasting voor een gezonde keus en belonen daarmee zowel de inwoner als de toerist. Veel beweegplezier op de Bevelanden en ik wens u een gezonde toekomst! Pitch 6: Hans Everse van Zilt-E & Tafel Thuis Tafel Thuis, De Zeeuwse keuken, staat voor gezond en lekker eten uit de streek en het seizoen voor iedereen. Bij Tafel Thuis worden gezonde en smakelijke maaltijden bereid met Zeeuwse streekproducten uit het seizoen. De gerechten worden vers en ambachtelijk bereid met de verhouding 80-20, waarbij plantaardige producten de boventoon voeren. En om de maaltijden nog een extra Zeeuws tintje te geven, koken de koks met gezuiverd Oosterscheldewater. Dit zit boordevol mineralen en geeft het gerecht een rijke, volle ziltige smaak. Hierdoor kunnen de koks minder zout toevoegen, blijft de smaak behouden en wordt er een smaakvolle en gezonde maaltijd aangeboden! De ambitie van Tafel Thuis is: Zeeuwse nummer één te worden op het gebied van maaltijdvoorziening. Daarmee ga ik voor: goed, beter, best. Met Cleijenborch als voorbeeld, waar ik 8 jaar met plezier gewerkt heb, ben ik sinds juni aan de slag bij Tafel Thuis. Langzaamaan wordt er een veranderingsproces in gang gezet met betrekking tot de maaltijden zelf. Op het verlanglijstje staan zoveel mogelijk seizoengebonden koken, nog meer Zeeuwse producten gebruiken en de reductie van zout, suiker en vet. Ouderen proeven minder dus is het extra belangrijk dat het veel smaak heeft. Over een paar jaar moeten in de bedrijfskeuken in Middelburg geen potten meer te vinden zijn met gedroogde of poederkruiden. Ook diepvriesproducten zijn dan verleden tijd. Alle producten komen zoveel mogelijk uit Zeeland. Daarmee investeren wij in Zeeland en investeert Zeeland in ons! Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 48 van 58

49 Bijlage 6: Verslagen verdiepingssessies Samenvatting world café Healthy Living olv Mathilde Matthijsse, Lectoraat Healthy Region Ondernemers samenwerken, elkaars producten gebruiken, stimuleren, Elkaar versterken naar elkaar verwijzen (ronddepomp.nl) Gemeente Borsele heeft vijf dorpen met wandelgroepen Kan ook food walks Dit is ook zeer interessant voor toeristen, hierbij te denken aan: wandelen door de boomgaard, appeltje pikken, langs bloemendijk Dit kost geen geld, enkel het stimuleren van de verbindingen tussen verschillende partijen. Een mooie rol voor de gemeente. De ondernemers zullen in dit geval van de gemeente verwachten dat zij zich bezig houden met het verbinden van de partijen, echter is dit erg moeilijk voor de gemeente. De gemeente kan de ondernemers niet zomaar vinden, hier is een tussenpersoon voor nodig. Working a part together > malariatabletten/medicatie worden getransporteerd met de kratjes Coca- Cola Deze kratjes komen overal ter wereld, op deze manier kost het transport niets extra. Waarom vlees kopen we vlees in Argentinië en niet gewoon lokaal? ( t Anker) Fruit op het werk is al op voor de lunch, iedereen neemt fruit mee. Begin bij scholen, geef kinderen geen zoetigheid. Water educatie drinken, leven, vervoer, tappunt. Zorg dat kinderen erom vragen. Gezonde producten voldoen soms niet aan eisen, mag niet vermarkten duindoorn en rozenbottel Samenwerking verenigingen & bedrijven kunnen bij elkaar, vereniging & stichtingen gaven aan wat zij nodig hadden. Bedrijven reageerde hierop en konden voorzien. Voor kleine ondernemers is het erg moeilijk om hierin te participeren. Landelijke campagnes lokale verdiepingsslag Stoptober Meer lokale aandacht. Zeeland als gezondheidsregio, er zijn genoeg mooie producten - Samenwerking - Richten op gezondheid - Ondernemers eerder kaart & accommodatie aanpassen - Oester open doen. - Zelfs eigen inwoners weten niet wat er aanwezig is. - Onbekend maakt onbewind. - Vermarkten inwoners zijn ambassadeurs. - Mosselsector doet het goed meeliften! Goede voeding friet met frikandel vervangen door zeewierandel - lokale producten aanbieden - boeren en horeca/vrije tijd/zorg vinden elkaar niet - Horeca kiest voor groothandel makkelijk/veel/kant -en klaar - Boerderijwinkel is niet altijd duurder - Horeca kiest voor gemak en prijs Strand is kans, rolstoelen voor op strand waar staan ze? info Hoe vinden één platform/website Heeft de VVV hier een afdeling voor? Dokter op de Banjaard, niet in het weekend, dan naar Vlissingen Zorg & mensen helpen, maar ze moeten ook voorbereiden. Wel platform nodig. Gezond werken Staplaatsen Moet wel gebruikt worden (Bij Rabobank wel, bij gemeente nooit) Heeft dit te maken met de bedrijfscultuur? - Statafel voor vergaderingen - Werkgevers houden niet van vijf minuten pauze per uur Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 49 van 58

50 Zeeuwse omgeving is kans- ongerept, daar komen toeristen voor verzoek om niet vol te bouwen! Mensen zoeken ook entertainment Fruitplukwandeling of een zeewierwandeling Gratis fruit op het werk Fruit is altijd op Borsele beweegt ook op het werk veel afdelingen wandelen, functioneringsgesprek, fruit, maandelijkse lekkere hap, fietsbureaus deze worden niet vaak gebruikt, bewustwording goed voor jezelf zijn en zorgen. Gezonde voeding/bewegen wordt steeds breder gedragen. Parkeerplaats is 150 meter lopen omdenken zo loop je per dag minimaal 300 meter gasten willen voor de deur parkeren. Kansen zien lokale producten op de kaart, sap, kaas + samenwerkingen, boerderijproducten in volwaardige winkels. Marketing is het belangrijkste Kinderen met productie van producten bekend maken. - Volkstuin - Bekend maken met gezonde voeding - Schoolreisjes binnen Zeeland - Met kreukels koken, niemand weet dat, of durft het niet te eten. - Waarom oesters en mosselen wel, maar kreukels en schelpen niet? - Belgen kennen dat wel - Thema gezondheid heel sterk alles is aanwezig - Veerse meerpaling Kun je in Schele Louw krijgen Heeft een verhaal Het is een begrip Houd het simpel en Zeeuws. - Gewoon & Goed Zeeuws. Boerenbeleving zelfplukken, zelf achter trekker aan om aardappelen/uien & peen te rooien. Samenvatting world café Healthy Hospitality olv Peter Kruizinga, Lectoraat Healthy Region Ontwikkel een Zeeuws Keurmerk Gezonde Voeding, voor verblijfsaccommodaties, horeca, vakantieaanbieders. - Streekproducten - 80/20 - Zeker Zeeuws Voorbeeld: Waddengoud Zoek naar (internationaal) keurmerk, waar bij aangesloten kan worden. Misschien Blue Zone? Dat is bekend. Toeristische sector en zorgondernemers moeten afstemmen. Zorginstellingen kunnen appartementen kunnen aanbieden voor partners van mensen met een zorgvraag. Differentieer en ontwikkel diverser aanbod. Denk na over mix van gezond/vitaal en mensen met een beperking. Integratie als uitgangspunt. Denk out of the box. De gemeenten kunnen hier een rol in spelen. Stimuleer bewegen, door bijvoorbeeld fietsverhuur aan te bieden voor korte tijd (een half uur of een uur). Ontwikkel veilige doorlopende fietsroutes, ook door drukke kernen. Ontwikkel ook Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 50 van 58

51 arrangementen, gericht op doelgroepen, zoals sportieve fietsers (Zeeland is een top provincie voor fietsers, en in de Bevelanden is het lang niet zo druk als op Walcheren en in West-Zeeuws Vlaanderen). Maak stranden en andere natuur toegankelijk voor mensen met beperkingen, in wat voor vorm dan ook (mobiliteit, visueel, anderszins). Kijk bij het ontwikkelen van voorzieningen voor toeristen ook uitdrukkelijk naar het belang voor inwoners. Bijvoorbeeld een toeristische bus kan ook nuttig zijn voor mensen zonder eigen vervoer en hen helpen in hun sociale contacten en voor het winkelen. Andere voorbeelden: - amusetochten - sportexperience (zoals is gedaan in Baarland), kan ook voor ouderen Positioneer zorgtoerisme in Zeeland met hulp van Zeeuws DNA en de specifiek Zeeuwse producten: zilte natuur, zeewier, kunst. Hiermee kunnen we ons onderscheiden van andere regio s, die ook rust en ruimte bieden, zoals bijvoorbeeld Drenthe. Richt je vooral op hoge kwaliteit, zowel qua producten en diensten als hospitality. Breng samen; er is al heel veel specifiek Zeeuws en er zijn al heel veel voorzieningen. Begin met inventariseren en communiceren wat er is in plaats van te zoeken naar nieuwe dingen. Werk als toeristische sector samen om informatie toegankelijk te maken. Deel kosten. Ontwikkel een Platform (zoals naar voren kwam uit onderzoeken). Doe dit niet apart, maar sluit aan bij wat er is, bijvoorbeeld de VVV, die ook een app heeft. Maak afspraken met VVV voor het aanleveren en plaatsen van content. Op dit moment is het onduidelijk wie nu bepaalt wat er op de website van VVV komt. Die zou veel meer als portal moeten worden ontwikkeld, met aandacht voor gezondheid. Werk ook samen met de Badkoerier, wat voor (vaste) bezoekers een goede bron van informatie is. Werk als dorpen samen. Elke kern heeft een eigen identiteit, dat is ook goed en die kan gebruikt worden om per kern een specifiek aanbod te ontwikkelen, maar zorg ook dat er een verbindend thema is. Bijvoorbeeld: water. Hier ligt een taak voor de gemeente om te verbinden. De Oosterschelde is één Kurort en heeft alles. Zet dit goed neer als zodanig en gebruik nationaal park, boottochten, zilte producten etc. Onderzoek de kwaliteiten van aspecten als water, lucht, klimaat e.d. voor gezondheid en communiceer dit, ook langs de A 58. Voorbeeld: Onderzoek voor badstatus Domburg en Cadzand. Er is verschil van opvatting in de vraag of gezondheid echt moet worden vermarkt. In het hoogseizoen zitten accommodaties al vol, dus daar is het minder zinvol. Richten op voor- en naseizoen is interessanter, maar dit is voor vakantieparken en campings niet interessant, omdat de baten en kosten mogelijk niet tegen elkaar opwegen. Een optie is om gezondheid te koppelen aan (grote) evenementen, zoals de Kustmarathon. Samenvatting word café Healthy lifestyle o.l.v. Patrick Vader SportZeeland Het thema Healthy Lifestyle werd vooral ingevuld met het onderwerp voeding; gezonde voeding. Zeeland is een voorraadkast gezonde voeding. We zouden veel meer inzichtelijk moeten maken wat er allemaal in Zeeland te verkrijgen is en dat meer uitdragen. Kwaliteit & Service zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 51 van 58

52 Producten en diensten behoeven niet perse een keurmerk, want dat zou betekenen dat je e.e.a. ook moet handhaven. Het stimuleren en verleiden van de gezonde keuzes zou een volgende stap moeten zijn. Opleggen heeft geen effect. Wenselijk is om die gezonde keuzes gezamenlijk in de vorm van een Zeeuwse campagne uit te zetten en iedereen naar eigen inzicht en tempo laten aansluiten. Er is immers al een positieve beweging op gang gekomen. We moeten er de tijd voor nemen. Het imago van gezond mag stoerder worden uitgedragen. Het is wenselijk om ontmoeting en het delen van good practice te blijven organiseren. We moeten organisaties, bedrijven, overheden vooral stimuleren de aandacht voor dit thema vast te houden/te intensiveren. Met betrekking tot Restaurants; meer vegetarische en gerechten serveren op basis van typische Zeeuws geteelde groenten/gewassen. Denk aan het Zeeuws Belang en versterk elkaar als ondernemers. Zorg dat er meer gezonde keuzes kunnen worden gemaakt. Met betrekking tot bewegen; meer verbindingen zoeken met elkaar, samenwerken en gunnen. Ga op zoek naar het gedeelde belang in zowel gezondheid, toeristisch als economisch perspectief. Met betrekking tot Zeeland; neem het onderscheidende van Zeeland mee in je verhaal, veel water, kust met haar stranden en ontwikkel daarop arrangementen. Kuur- gezondheidsweken, etc.. Met betrekking tot werkgevers; Daag hen uit te komen met extra faciliteiten, voorzieningen. Een fitte werknemer is productiever, minder vaak ziek. Zet gezamenlijk veel meer in op preventie!!! Meer bewegen, meer ontspanning, een sociaal netwerk en gezonde voeding. Samenvatting world café Healthy Holidays olv Tatiana Booi Impuls Ronde 1: Welke kansen ziet u voor gezonde vakanties in de Bevelanden? Meer bekendheid geven aan mooie voorbeelden en initiatieven. Daarmee kan een grote groep bereikt worden. Samenwerking tussen ondernemers: arrangementen aanbieden tussen bijvoorbeeld: o Camping-fitness-restaurant-kaasboerderij o Hotel-fietsverhuur-restaurant etc Constatering: alles is al aanwezig we hoeven niet het wiel opnieuw uit te vinden. o Het is zaak om bestaande zaken te verbinden, kenbaar te maken en te vermarkten. o Maken van nieuwe productmarktcombinaties o Clusteren zodat er een dag vullend programma ontstaat o Gezond maken van producten (geldt onder meer voor de menu s bij restaurants kunnen nog gezonder worden gemaakt). o Arrangementen ontwikkelen met combinaties tussen sport/bewegen/gezond eten etc. Samenwerking over de eilanden heen, ook om zaken aantrekkelijk te maken. Beginnen met kinderen: o Aanbod gezonder o Speelhoek staat nu vaak een TV daagt niet uit tot bewegen Wat verstaan we onder healthy: veel is vanzelfsprekend, met name als het gericht is op rolstoel. Vaak zijn ruimtes onvoldoende aangepast. Er is behoefte aan nieuw aanbod, zoals meer nieuwe toepassingen van Oosterscheldewater. Meer naar elkaar doorverwijzen, waarbij je ook als bedrijf voordeel geeft ook om beleving te creëren. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 52 van 58

53 Arrangementen raken uit: mensen willen zelf kiezen. Creëer een medium waar je zelf keuzes kunt maken wat en wanneer men iets wil ondernemen. Men wacht niet meer op een volledig programma. Personal branding: o Meer uitnutten o Meer mogelijkheden creëren om hier toe uit te dagen o Is niet altijd positief voor de psychologie van kinderen (wordt niet breed gedeeld) o Het is de beleving van het moment o Als voorbeeld wordt het speelbos op Noord-Beveland genoemd: zorg dat kinderen voldoende uitgedaagd worden. Tegelijkertijd dat de kinderen trots zijn op zichzelf dat ze dit gedaan hebben. Een selfie kan ook een positieve impuls geven om anderen aan te sporen het ook te doen. Het thema gezondheid moet ook gekoppeld worden aan Dagattracties Zeeland Sport & bewegen: er komt een gezin, waarbij vader of moeder wil hardlopen of mountainbiken. Van belang dat er routes beschikbaar gesteld worden als toeristisch ondernemer. Een stap verder zou zijn dat de mogelijkheden van sporten en bewegen digitaal ontsloten worden. Het is interessant voor zowel de toerist als de inwoner dat het aanbod van activiteiten zichtbaar en herkenbaar zijn voor iedereen. Als voorbeeld wordt het zomerprogramma van MKB Wemeldinge genoemd, waar activiteiten ontwikkelen voor zowel de toerist als eigen inwoner. Mobiliteit ideeën: creëer shuttles naar bv het strand gezamenlijk (ook bv met aanbieders van seniorenwoningen). Stel dat Zeeland zich zal labelen met gezondheid dan is een aantal zaken van belang: o Zorgverzekeraar: doel is nu zoveel mogelijk polissen, groot deel van de verzekerden zitten in Limburg, veel zorgconsumenten. Veel gaan op vakantie in Zeeuws- Vlaanderen. o ZLM (Schade): nu gekoppelde aan bv Kustmarathon positieve labeling. o Alle ongezonde levensstijlen opbuigen naar gezonde levensstijlen kost meer tijd dan een paar weken (in de vakantie). o Een zorgverzekeraar wil mensen die veel zorg consumeren uit het zorgcircuit halen, dat is niet interessant voor de gezonde mensen kostenbesparing kan wel gerealiseerd worden door andere zorg aan te bieden. Door bijvoorbeeld: Sportbegeleiding ipv fysiotherapie Beweegprogramma s (zit nu bij geregistreerde partijen) o Je kunt wel starten met healthy op vakantie: wat moet men dan ondergaan: Stoppen met roken Meer bewegen Gezond eten etc Al deze zaken moeten tijdens de vakantie op positieve wijze gestimuleerd worden. Zijn er al mooie voorbeelden te noemen in Zeeland? o RP Care o Yogabee in Domburg o De Schouw Ronde 2: wat is er nodig om de kansen van gezondheidstoerisme op de Bevelanden te verzilveren? Kun je als gemeenten en Provincie bepaalde evenementen als Mudruns/ healthy foodfest, Healthy Fest (Flevoland), Obstacle Runs kortom evenementen gericht op bewegen en sporten als wandelen, fietsen/ mountainbiken organiseren. Door: o Simpele faciliteiten te creëren (restaurant ook daadwerkelijk open als evenement plaatsvindt en aanbod dus afstemmen) o Werkt juist seizoensverlengend o Combinaties maken: bewustwording/ persoonlijk groei/ workshops Cityhotels hebben een wellnessresort in Goes Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 53 van 58

54 o Cityhotels heeft op een aantal plaatsen meerdaagse healthy-events opgezet o Kregen dit niet rond met name door de hoge toegangsprijs o Als voorbeeld is event Uden/ Mil (bij Nijmegen) genoemd o Het blijkt dat het lastig is om aan te sluiten bij bestaande initiatieven o Het is van belang om te matchen /met bestaande ondernemers ook om samen te werken tussen verschillende ondernemers heeft te maken met behoeften/ verwachtingen/ belevingen Verblijfscomponent is reeds aanwezig uitdaging is om met name de vermaakscomponent meer en beter aan te bieden. Vraag daarbij is welke ondernemers zijn ontvankelijk om te matchen. Je moet naar de ondernemer toe. Ondernemers kijken naar hun eigen portemonnee profit en non-profitorganisaties moeten meer aan elkaar verbonden worden op de volgende gebieden: o Op lifestyle-niveau o Sport/bewegen o Er is heel veel keus meer richten op interessesferen van mensen o Focus voor ondernemers obv interesses en maak matches op individueel niveau o Organisatie van matchtafels (er is geprobeerd om matchtafels te maken tussen dagattracties Zeeland en toeristisch ondernemers, maar dat werkte niet, was ook niet obv interesses/ profielen). Veel verblijfsaccommodaties zijn teveel gericht op eigen toko en weinig gericht op zingeving dat is wel van belang om voor de gast meer beleving te creëren en ook vaker terug te komen. Rol Provincie Zeeland: waar de toerist van welke leeftijd dan ook met al het aanbod kan zoeken naar een passend aanbod: o Zoekmachine o Voor iedereen die wat te bieden heeft o Boeken van activiteiten op moment dat gast uitkomt o Wel overkoepelend en Zeeuws breed! o Lokaal organiseren! o Tool aanbieden met verschillende manieren om aanbod te kunnen gebruiken Essenza biedt al therapieën aan om bewust te leven gericht op persoonlijke groei/ ontwikkeling is elk moment weer anders ook afhankelijk per levensfase) Gezonde lucht?! o Er is veel fijn stof hier in Zeeland o We moeten in gesprek met de industrie (ook in relatie tot personeel) o We denken dat we gezond lucht hebben, maar dat is niet zo. o Link met vervoer: Aanbieden van elektrische fietsen/ zonnetrein Duurzame vervoersconcepten, ook in relatie tot de zon we hebben de meeste zonuren van Nederland Het moet gezond zijn voor de mensen maar ook gezond zijn voor de wereld/ voor ons bestaan. Dat betekent: o CO2 die uitgestoten wordt wordt opgeslagen in de bodem o ZLTO is aan het onderzoeken of er een rendabel business model ontwikkeld kan worden voor de boer. Gezonde voeding: zoveel mogelijk lokale producten op duurzame manier geteeld. o Creëer een platform voor aanbieders b-to-b: producenten/ leveranciers van lokale producten en lokale horeca/ detailhandel o Zeker Zeeuws keurmerk bestaat al en breidt zich steeds meer uit. o Website: dichter bij de boer is nu een beperkte doelgroep Wat wil de toerist? o Genieten van strand/duinen Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 54 van 58

55 o Bewegen o Compenseren (wandeling versus kaasplankje) o Aanbod van alternatieven creëren er is geen of misschien 1 vegetarisch restaurant o Steeds meer mensen zijn bewust met gezondheid bezig o Duitsers willen wel biologisch aanbod. Gedrag veranderen door: o Beginnen bij onderwijs/ jeugd bv gezonde kantine o Geode voorlichting over gezond leven o Insecten eten er is nog veel onbekendheid over alternatieven Met lokale mensen starten en gezond leven uitstralen! o Imago veranderen o Geen Zeeuwse boerin o Koppeling met beleving/ gezondheid/ bewegen vb Ezeltochten zijn een belevenis en tegelijkertijd wandelt men 7 km o Amadore weet ook goed te etaleren o Amusefietstocht o Proeverij bij bedrijven o Toer de Boer/ Buiten bij de boer/ Zelfplukdagen/ Jam maken etc Elementen Healthy holidays: watersport (frisse lucht/ uitwaaien/ kiten) meer activiteiten uit de regio aanprijzen, dat gebeurt in het buitenland veel meer. Niet iedereen heeft behoefte aan gezondheid, maar men wil wel gemak (denk aan Zomerbus) Zonder eigen vervoer is het lastig om in Zeeland er op uit te gaan als je met de trein komt. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 55 van 58

56 Bijlage 7: Constateringen uit verdiepingssessies 1. Er moet op verschillende niveaus worden ontwikkeld. Hiermee wordt gedoeld op het invullen van de piramide (zie bijlage 8) zoals ook gebruikt bij het vaststellen van het DNA en de vertaling naar producten en diensten. De basis wordt gevormd door infrastructuur; het hebben van accommodaties die toegankelijk zijn en ingespeeld op een andere gast; het hebben van goede toegankelijke stranden; bredere toegankelijkheid van alle informatie om de koppelingen ook daadwerkelijk vindbaar te maken. Het tweede niveau zijn de specialties. Dit zijn nieuwe productmarktcombinaties die specifiek zijn voor de benoemde doelgroep en waarmee (nieuwe) gasten ook gebruik gaan maken van het innovatieve aanbod. Dit aanbod kan kleinschalig zijn en aansluiten bij het DNA van dorp, onderneming, gemeente en regio. Tot slot is er het topje van de piramide, de iconen! De iconen vormen de trekker van he gebied, als voorbeeld is genoemd Oosterschelde als Kurort. 2. De koppeling met de eigen inwoner is van belang. Dit betekent dat bij ontwikkeling van producten en diensten ook dorpsraden betrokken (moeten) worden. Zeker wanneer het lokale DNA belangrijk is, dan biedt samenwerking met de dorpsraden een uitgelezen kans om gezamenlijk dit tot producten te ontwikkelen. Bovendien levert dit de diversiteit op die door de deelnemers als waardevol wordt genoemd. 3. Naast de lokale inbedding is duidelijk geworden dat gezamenlijke communicatie en daarmee goede vindbaarheid voor burger en gast van de producten en diensten noodzakelijk is. Dit wordt in verband gebracht met de rol van de gemeente, die hierin kan helpen en faciliteren zodat de VVV hier ook zijn rol in kan spelen. Dan is een goede bundeling tussen informatietoegankelijkheid enerzijds en branding anderzijds geborgd. Dit kan worden versterkt door gerelateerde evenementen en festivals (zoals het koppelen van de sportieve elementen) Bij communicatie is het tevens van belang andere platforms te benutten dan alleen die van toerisme; denk aan patiëntenplatforms en hun specifieke communicatiemiddelen. 4. Het aanspreken van nieuwe doelgroepen wordt benoemd als belangrijk. Dit biedt kansen voor ondernemers, voor recreatieondernemers kunnen dat nu ook de eigen inwoners zijn. Voor zorginstellingen en zorgondernemers vormen de reeds aanwezige gasten een nieuwe doelgroep. Het verbinden van de twee werelden wordt als logisch gezien, maar is zeker niet vanzelfsprekend. Het uitgangspunt wat goed is voor een inwoner is ook goed voor een gast past naadloos. Daarnaast wordt specifiek inspelen op de jeugd als zeer kansrijk gezien, van gezonde school/sportkantine tot uitgedaagd worden tot gezond gedrag in de openbare ruimte en bij voorzieningen. Educatie over gezond leven is daarbij erg van belang. 5. Kansrijke initiatieven zijn tevens gericht op verlenging van het seizoen. Het seizoen wordt echter wel breed gedefinieerd. Het echte hoogseizoen omvat circa 4 weken in de zomer en twee weken in het voorjaar. Alle andere perioden in een jaar zijn kansrijk om nieuwe gasten te ontvangen en kunnen ondernemers ook toegevoegde waarde leveren aan hun bedrijfsexploitatie. Met name kansrijk zijn seizoenen met wind waar uitwaaien en actief bezig zijn leidt tot hernieuwde energie. 6. Het elkaar niet kennen en wellicht ook niet heel goed elkaars taal spreken is nu nog voor ondernemers en zorginstellingen een drempel. Waar kan men terecht? Gasten die acuut naar de huisarts of eerste hulp moeten, worden vaak door de ondernemer gebracht. In het ziekenhuis weet men dan weer geen raad als de gast Duitstalig is. Maar verpleeghuizen hebben 24-uurs zorg om de hoek, hier is altijd een arts aanwezig. Eenvoudig voorbeeld waar al winst te behalen is. 7. Voor sport en bewegen zijn ook vele kansen benoemd. Met name zijn er voorzieningen in gemeente die niet levensvatbaar zijn voor alleen de lokale bevolking; anderzijds hebben bedrijven faciliteiten (zwembad, fitness, wellness, sportaanbieders) die niet worden bezocht door de eigen bevolking (underused facilities).door de vele voorzieningen meer op elkaar af te stemmen, met elkaar samen te werken, slimme combinaties te maken, kunnen voorzieningen blijven bestaan. Het verbinden van deze partijen zal niet vanzelf gaan. Er is een tussenpersoon nodig die de verbindingen maakt. 8. Er is duidelijk naar voren gekomen dat er gezamenlijk ingezet moet worden op preventie: meer bewegen, meer ontspanning, een sociaal netwerk en gezonde voeding. Kortom een koppeling Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 56 van 58

57 tussen allerlei sectoren. Daarnaast is het van belang dat de bestaande producten gezond gemaakt worden, daar is ook al een hele slag in te slaan. Tot slot is de rol van de zorgverzekeraar genoemd. De zorgverzekeraar is geïnteresseerd in kostenbesparing op het gebied van gezondheidszorg. Dit kan gerealiseerd worden door de zorg anders te organiseren en aan te bieden door andere partijen. Als voorbeeld is genoemd: sportbegeleiding ipv fysiotherapie of beweegprogramma s (betaald). 9. In de sessies is ook gesproken over de rol van de gemeente. Er is behoefte aan ontschotting en een faciliterende houding. Zo is het creëren van experimenteer ruimte nodig, een coördinerende rol, zorgen voor gezamenlijke communicatie en het faciliteren van elkaar leren kennen. Samenwerken met de dorpskernen en de diverse eilanden wordt als kansrijk gezien. 10. Het is van belang dat gezonde keuzes worden gestimuleerd. Zowel gasten als inwoners moeten verleid worden om gezonde keuzes te kunnen maken. Dat geldt voor de openbare ruimte (zet parkeerplaatsen verder weg, zodat men meer moet bewegen) maar ook voor de voorzieningen (geen televisie voor kinderen in een restaurant maar een speeltuin). 11. Verder zijn vele ideeën de revue gepasseerd. Sommige ideeën in de vorm van arrangementen of evenementen. Andere ideeën zitten meer op bedrijfsniveau of juist op procesniveau zoals de positionering van de Bevelanden als gezonde regio. Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 57 van 58

58 Bijlage 8: Positioneringspiramide Positioneringspiramide Aan de hand van de positioneringspiramide wordt een analyse van het bestaande aanbod gedaan. Hierbij wordt het aanbod gesegmenteerd in drie lagen, namelijk volume, specialty, en statement producten. De positionering van een regio of destinatie en de daarmee samenhangende profilering is, samen met het aanwezige aanbod, in zeer grote mate bepalend voor wie de regio of bestemming bezoekt en geeft een belangrijke bijdrage aan haar imago. Om het imago en de profilering nauw met elkaar te laten samenhangen is het van belang dat de regio of bestemming zich juist op basis van het onderscheidend vermogen positioneert, zich hierop ontwikkelt en zich op basis hiervan profileert. Statement producten Dit zijn de echt onderscheidende producten, iconen die een landmark functie kunnen vervullen en imagobepalend zijn. Vaak een reden om voor de eerste keer de regio te bezoeken. Met name de statement producten geven inhoud aan de kernwaarden. Ter versterking binnen de provinciale positionering is ook gekeken naar de aansluiting van de kernwaarden van Land in Zee. Specialty producten Dit zijn aantrekkelijke producten die onderscheidend vermogen van de bestemming helpen versterken en de transacties van de volume producten en diensten versterken. Volume producten Belangrijke basis van het aanbod, waar de meeste transacties mee worden gegenereerd en meeste volume wordt gehaald. Goede en betaalbare verblijfsmogelijkheden en centrumvoorzieningen. De statement producten hebben een bepaald exclusief karakter, er is sprake van schaarste. Echter deze producten zorgen wel voor een steen in het water. Een statement product is beeld bepalend en trekt de aandacht waardoor specialty en volume producten onder de aandacht kunnen komen. De accommodaties, recreatie en sportmogelijkheden en vermaak en ontspanningsmogelijkheden uit de zijn geanalyseerd en getoetst aan deze uitgangspunten. Naast de indeling aan de hand van de piramide is hierbij de volgende indeling gehanteerd: accommodaties, to do actief, vermaak/ontspannend (to do niet actief). Stimuleringsprogramma gezondheidstoerisme december 2017 Pagina 58 van 58