NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 11

Transcriptie

1 NSIONLE SENIOR SERTIFIKT GR 11 MEGNIESE TEGNOLOGIE NOVEMER 2007 PUNTE: 200 TY: 3 uur Hierdie vraestel bestaan uit 17 bladsye. laai om asseblief

2 Meganiese Tegnologie 2 oe/november 2007 INSTRUKSIES EN INLIGTING Skryf jou eksamen- en sentrumnommer in die spasies wat op die antwoordeboek voorsien word. eantwoord L die vrae. Lees L die vrae aandagtig deur. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is. Skryf netjies en leesbaar. Toon L die berekeninge en eenhede. Kandidate word toegelaat om nie-programmeerbare, wetenskaplike sakrekenaars en teken-/wiskundige instrumente te gebruik. ie waarde van die gravitasieversnellingskonstante moet as 10 m/s 2 geneem word. Gebruik die onderstaande kriteria om jou met die beplanning van jou tyd te help: Vraag ssesseringstandaarde Inhoud wat gedek word Punte Tyd Meervoudigekeuse-vrae en 8 Toegepaste Meganika Gereedskap en Toerusting Materiale , 4 en 5 Vervaardigingsproses, Konstruksiemetodes en Veiligheid 6 7 en 9 Pompe en Onderhoud TOTL minute 45 minute 18 minute 18 minute 45 minute 36 minute 180 minute laai om asseblief

3 Meganiese Tegnologie 3 oe/november 2007 VRG 1: MEERVOUIGEKEUSE-VRE (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 1 9) Verskeie moontlike opsies word as antwoorde vir die volgende vrae verskaf. Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter ( ) langs die vraagnommer ( ) in die antwoordeboek neer, byvoorbeeld 1.21 E. 1.1 Watter EEN van die volgende gereedskapstukke word gebruik om die rondheid van 'n as te toets? uitemeetpasser en liniaal uitemikrometer innemikrometer Sinusstaaf 1.2 Watter EEN van die volgende veiligheidsmaatreëls is op die draaibank van toepassing? aar moenie olie op die vloer wees nie. aar moenie ghries op die vloer wees nie. aar moenie water op die vloer wees nie. L die bogenoemde 1.3 Watter EEN van die volgende is die rede waarom 'n gekraakte slypwiel NIE gebruik kan word nie? it kan die werkstuk beskadig it kan die spillaers van die slypwiel beskadig it sal nie behoorlik sny nie it gaan breek en die operateur beseer 1.4 FIGUUR 1.1 hieronder toon 'n herstelprosedure op 'n slypwiel. Identifiseer hierdie herstelprosedure: FIGUUR 1.1 fwerking van die wiel Vorming van die wiel alansering van die wiel Glasuring van die wiel laai om asseblief

4 Meganiese Tegnologie 4 oe/november ie snyer van 'n horisontale freesmasjien word op die masjien se... gemonteer. knie oorarm spil draspil 1.6 Watter EEN van die volgende apparate word gebruik om die snysels wat op die freesmasjien opgehoop het, te verwyder? Hande ruklug 'n Kwas Poetskatoen 1.7 ie proses waardeur harde metaal vir beter masjineerbaarheid sag gemaak word, staan as... bekend. normalisering uitgloeiing tempering taaiheid 1.8 Watter EEN van die volgende elemente word by 'n metaal gevoeg om die hardheid en sterkte te verbeter? Yster Koolstof Staal Nikkel 1.9 Watter snymetode op die draaibank word in FIGUUR 1.2 hieronder geïllustreer? FIGUUR 1.2 Parallelle draaiwerk Vlakkeer fsnyding Sny 'n interne spygleuf laai om asseblief

5 Meganiese Tegnologie 5 oe/november Watter EEN van die volgende verteenwoordig die vaste senter in FIGUUR 1.3 hieronder? 1.11 Wat is 'n stut? FIGUUR 1.3 'n Trekkrag 'n Skuifkrag 'n Stootkrag 'n Skeurkrag 1.12 Identifiseer die sweissimbool vir die sweislas in FIGUUR 1.4 hieronder: FIGUUR 1.4 K U V II 1.13 Watter tipe krag word in FIGUUR 1.5 hieronder voorgestel? F F FIGUUR 1.5 'n Trekkrag 'n rukkrag 'n Skuifkrag 'n reekkrag laai om asseblief

6 Meganiese Tegnologie 6 oe/november Watter EEN van die volgende kragte word vanuit die middelpunt van rotasie opgewek en is in alle rigtings gelyk? 'n Lineêre krag 'n Statiese krag 'n Sentrifugale krag 'n Laterale krag 1.15 Wat is die doel van die spoel in die ontstekingstelsel? Verhoog die spanning Verlaag die spanning Stuur stroom na die battery Laai die battery 1.16 Watter EEN van die volgende aandrywingstelsels word deur 'n stelsel van katrolle gekenmerk? 'n Rat 'n and 'n Ketting 'n Kettingrat 1.17 Waarvoor staan die afkorting S? Toegepaste remstelsel ('pplied braking system') Sluitweerremstelsel ('nti-lock braking system') Gevorderde remstelsel ('dvanced braking system') Hulpremstelsel ('ssisting braking system') 1.18 Pneumatiese stelsels maak van... gebruik. water remvloeistof olie lug laai om asseblief

7 Meganiese Tegnologie 7 oe/november Watter EEN van die volgende ratte (, of ) in FIGUUR 1.6 hieronder het die HOOGSTE omwentelingspoed? In watter rigting sal die rat draai indien die dryfrat is en in 'n kloksgewyse rigting draai? FIGUUR 1.6 Rat, antikloksgewys Rat, kloksgewys Rat, antikloksgewys Rat, kloksgewys 1.20 Watter EEN van die volgende kleure word gebruik om stapelruimtes en loopruimtes op 'n vloer af te baken? Rooi Groen lou Geel [20] laai om asseblief

8 Meganiese Tegnologie 8 oe/november 2007 VRG 2: TOEGEPSTE MEGNIK (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 6 en 8) 2.1 FIGUUR 2.1 hieronder toon 'n balk wat deur twee mure ondersteun word. 'n Gelykverspreide krag word vir 'n afstand van 4 m op die balk uitgeoefen. FIGUUR ereken die groottes van die reaksies R R en R L. Ignoreer die massa van die balk. Toets om te sien of die opwaartse kragte = afwaartse kragte. (8) 2.2 Mnr. Jabu wil 'n motorafdak ontwerp. FIGUUR 2.2 hieronder toon 'n diagrammatiese voorstelling van die motorafdak wat deur twee mure, P en Q, ondersteun word. ie drie eksterne kragte toon permanente belastings op die balk wat die motorafdak ondersteun. 20 kn 40 kn 30 kn 5 m 6 m 3 m 2 m P Q FIGUUR 2.2 ereken die reaksies by steunpunte P en Q onderskeidelik. Teken 'n skuifdiagram. Gebruik 'n skaal van 1 mm = 1 kn. (6) (7) laai om asseblief

9 Meganiese Tegnologie 9 oe/november FIGUUR 2.3 hieronder toon 'n V-bandtoepassing vir 'n waaier in 'n industriële omgewing: FIGUUR enoem die aanduiders genommer 1 tot 4. Wat is die doel van die onderdele genommer 2, 3 en 4? (4) (3) 2.4 FIGUUR 2.4 hieronder toon 'n wringsleutel ('torque wrench') wat gebruik word om 'n moer vas te draai. ie maksimum wringinstelwaarde ('torque setting') is 78 Nm. ie lengte van die wringsleutel is 0,3 m. FIGUUR 2.4 ereken die toegepaste krag (P) op die punt van die wringsleutel om die moer tot die voorgeskrewe stelwaarde vas te draai. (4) laai om asseblief

10 Meganiese Tegnologie 10 oe/november FIGUUR 2.5 hieronder toon 'n deursneeaansig van die ewenaar van 'n motorvoertuig in gebruik: FIGUUR enoem die onderdele genommer 1 tot 7. Wat is die doel van die ewenaar? (7) laai om asseblief

11 Meganiese Tegnologie 11 oe/november FIGUUR 2.6 hieronder toon die basiese uitleg van 'n petrolenjin se brandstofinspuitstelsel: randstofinspuiter Luginlaat iafragma Mengselkontroleeenheid randstofdrukreëlaar om konstante brandstofdruk te verskaf kkumulator FIGUUR Noem ten minste VIER voordele van die brandstofinspuitstelsel in vergelyking met die vergasserstelsel vir petrolenjins. Wat is die doel van die volgende onderdele: (4) (a) (b) (c) Filter Inspuiter Pomp [50] laai om asseblief

12 Meganiese Tegnologie 12 oe/november 2007 VRG 3: GEREESKP EN TOERUSTING (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 2) 3.1 FIGUUR 3.1 hieronder toon 'n presisiemeetwerktuig: FIGUUR Identifiseer die presisiemeetwerktuig wat in FIGUUR 3.1 hierbo voorgestel word. enoem die dele genommer 1 tot 8. Wat is die akkuraatheid van hierdie instrument, in millimeter gemeet? (8) 3.2 FIGUUR 3.2 hieronder toon 'n vernierpasserlesing: FIGUUR epaal die grootte van die vernierpasserlesing. Noem TWEE voordele wanneer 'n vernierpasser in plaas van 'n mikrometer gebruik word. laai om asseblief

13 Meganiese Tegnologie 13 oe/november FIGUUR 3.3 hieronder toon 'n uitskuifaansig van 'n slypmasjien wat algemeen in 'n masjienwerkswinkel gebruik word: FIGUUR Wat word hierdie slypmasjien genoem? enoem die onderdele genommer 1 tot 5 van hierdie slypmasjien. (5) [20] laai om asseblief

14 Meganiese Tegnologie 14 oe/november 2007 VRG 4: MTERILE (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 3) 4.1 Kies 'n definisie uit KOLOM om by 'n proses in KOLOM te pas. Skryf slegs die letter ( ) langs die vraagnommer ( ) in die antwoordeboek neer, byvoorbeeld E. KOLOM (PROSES) KOLOM (EFINISIE) Tempering Uitgloeiing die metaal word tot 'n gespesifiseerde temperatuur verhit en dan in stil lug afgekoel Normalisering opverharding tydens hierdie proses word die omhulsel na 'n koolryke staal verander die staal word tot 'n geskikte temperatuur verhit en dan weer afgekoel die staal word tot 'n gespesifiseerde temperatuur verhit en dan stadig in die oond afgekoel (4) Waarom is uitgloeiing een van die belangrikste prosesse in die hittebehandeling van staal? Gee TWEE redes vir jou antwoord. Waarom moet onderdele wat dopverhard moet word, deur koolstofryke stowwe omring word? Verduidelik hoe om tussen ysterhoudende en nie-ysterhoudende metale te onderskei. Watter prosedure sal jy volg om te bepaal of staal tot 'n verhardingspunt verhit is? Noem die temperingskleur vir die volgende: Koubeitels Skroewedraaiers Kraspenne Spiraalbore 4.7 Verduidelik kortliks hoe koubeitels getemper word. (4) [20] laai om asseblief

15 Meganiese Tegnologie 15 oe/november 2007 VRG 5: VERVRIGINGSPROSES, KONSTRUKSIEMETOES EN VEILIGHEI (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 1, 4 en 5) Noem VYF voorsorgmaatreëls wat by die gebruik van 'n freesmasjien gevolg moet word. Noem die doel van 'n freesmasjien en beskryf die freesproses. Identifiseer die volgende sweissimbole. Maak 'n netjiese skets om die aanwending van ELKE sweislas in die praktyk te verduidelik (10) (3) laai om asseblief

16 Meganiese Tegnologie 16 oe/november FIGUUR 5.1 hieronder toon 'n deursnit van 'n boogsweislas: FIGUUR enoem die dele genommer 1 tot 10. Noem die belangrikheid van metaalskuim ('slag'). Wat word onder deurdringing verstaan? Noem VIER redes vir swak deurdringing. (10) (4) eskryf die prosedure wat vir die aansteek en verstelling van die oksiasetileensnyvlam gevolg moet word. Wat is die verskil tussen die sweisspruitstuk en die snyspruitstuk tydens gassweiswerk? (8) [50] VRG 6: POMPE EN ONERHOU (Leeruitkoms 3: ssesseringstandaard 7 en 9) 6.1 Verskeie soorte pompe word in die praktyk aangetref. Sommige pompe, soos die fietspomp, ken ons baie goed. nder pompe sluit meganiese vloeistofpompe in. Wat is die funksie van meganiese vloeistofpompe? laai om asseblief

17 Meganiese Tegnologie 17 oe/november FIGUUR 6.1 hieronder toon 'n eksentrieke wiekpomp ('vane pump'): FIGUUR 6.1 enoem die onderdele genommer 1 tot 6. (6) 6.3 Gebruik eenvoudige lynsketse en toon die volgende wielsporingshoeke: Positiewe wielvlughoek Negatiewe nasporingshoek Uitsporing om 'n draai (4) (4) (4) Noem VYF voorafgaande inspeksiekontroles wat uitgevoer moet word voordat wielsporing gestel kan word. Noem RIE eienskappe van 'n goeie smeermiddel. Noem RIE funksies van 'n goeie smeermiddel. Wanneer 'n smeermiddel vir 'n spesifieke aanwending gekies word, watter faktore moet in aanmerking geneem word? Wat is die gevolge wanneer lug in 'n hidrouliese stelsel teenwoordig is? Waarom is onderhoud belangrik? (5) (3) (3) (5) [40] TOTL: 200