Onderzoeksprogramma gezondheidsrisico s ultrafijn stof rond Schiphol. Luchtvaartdag zaterdag 8 December Brigit Janssen.

Transcriptie

1 Onderzoeksprogramma gezondheidsrisico s ultrafijn stof rond Schiphol Luchtvaartdag zaterdag 8 December 2018 Brigit Janssen Nicole Janssen Nicole Janssen Danny Houthuijs Marita Voogt Ingrid van Kuilenburg

2 Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) De expertise van het RIVM betreft drie inhoudelijke domeinen: Infectieziekten bestrijding Volksgezondheid en Zorg Milieu en Veiligheid. Opgericht in 1909 Agentschap van het Ministerie van VWS Onafhankelijke positie (Wet op RIVM) Onderzoek en advies: Circa 300 projecten, 150 rapporten en 800 wetenschappelijke publicaties per jaar Wetenschappelijk onderzoek is het fundament voor het werk van het RIVM 2

3 Voor wie en met wie? Reguliere kennisvragen en beleidsondersteuning voor: Ministeries, Omgevingsdiensten, Provincies en Gemeenten Internationale activiteiten / kennisontwikkeling voor: EU / WHO Strategisch Programma RIVM Onderzoek en Innovatie Uitvoering samen met andere kenniscentra en universiteiten 3

4 Midden in de maatschappij In dialoog met onze stakeholders Producten voor verschillende doelgroepen Feedback en onderzoek Wetenschapscommunicatie Sociale media en proactieve online participatie 4

5 Centrum voor Duurzaamheid, Milieu en Gezondheid Expertisevelden Luchtkwaliteit (binnen/buiten) Epidemiologie Toxicologie Risico en Impact Beoordeling Geluid en Trillingen Omgevingskwaliteit Gezondheidskundige beoordeling 5

6 Wat is fijn stof? Zie filmmateriaal samenmetenaanluchtkwaliteit.nl

7 De grootte van fijn stof Zie filmmateriaal samenmetenaanluchtkwaliteit.nl 7

8 Zie

9 Fijn stof en ultrafijn stof Ultrafijn stof: Veel kleiner dan fijn stof Meten: Aantallen deeltjes ipv gewicht Weinig bekend over gezondheidseffecten Geen normen 9

10 Ultrafijn stof en luchtvaart Eerder onderzoek: Luchtkwaliteit rond Schiphol vergelijkbaar met luchtkwaliteit in een stedelijke omgeving Verhoogde niveaus werden toegeschreven aan het wegverkeer Ultrafijn stof (nog) niet gemeten Nieuwe inzichten: Ultrafijn stof: Tellen ipv wegen Ultrafijn stof luchtvaart (nog) kleiner dan UFP van bijv. wegverkeer Luchtvaart: ± 20 nm Wegverkeer: ± 70 nm Onderzoek bij bijv. Los Angeles (LAX) 10

11 TNO onderzoek (2014): Verhoogde concentraties ultrafijn stof in Amsterdamse bos (7 km) Opdracht RIVM voor nader verkennend onderzoek UFP (overdag) UFP ( s nachts) Roet

12 RIVM verkennend onderzoek 2015: 1. Inventarisatie van bestaande kennis 2. Metingen van ultrafijn stof Bijdrage luchtvaart vergelijkbaar met de bijdrage van wegverkeer in een binnenstad Te weinig bekend over gezondheidseffecten 2016: 1. Verkenning gezondheidseffecten 2. Advies vervolgonderzoek Meerjarig onderzoeksprogramma ( ) 12

13 Integraal meerjarig onderzoeksprogramma Doel: Inzicht verkrijgen in de mogelijke nadelige gezondheidseffecten van ultrafijn stof rond Schiphol Onderzoeksmodules programma: 1. Meten en modelleren van lange termijn concentraties UFP x 2. Studies acute effecten door kortdurende blootstelling 3. Studies chronische effecten door langdurige blootstelling 13

14 Betrokken partijen onderzoeksprogramma Onderzoekspartners AMC Erbrink Stacks Consult GGD Amsterdam GGD Kennemerland TNO Universiteit Utrecht University of Southern California (USC) Wetenschappelijke adviescommissie CSO RIVM; Hoogleraar Environmental Health Impact Assessment Universiteit Utrecht (voorzitter) Professor Environmental Health; Harvard School of Public Health Professor, Director of the Institute of Epidemiology, Helmholtz, München Professor Milieubiologie, Centrum voor Milieukunde, Universiteit Hasselt Professor, Head of Department of Public Health, University of Copenhagen 14 Lokaal uitvoeringsoverleg (maatschappelijke klankbordgroep) BARIN Bewoners Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Aalsmeer Gemeente Amsterdam Gemeente Amstelveen GGD Amsterdam GGD Kennemerland IenW (opdrachtgever) KLM Milieufederatie Noord Holland Omgevingsdienst Provincie Noord Holland Schiphol Group

15 Meten en rekenen Vraagstelling: Wat zijn de langetermijnconcentraties van ultrafijn stof van de luchtvaart in de omgeving van Schiphol? 1. Kortdurende meetcampagne naar de bijdrage van taxiënde vliegtuigen: Conclusie: taxiënde vliegtuigen worden opgenomen in het rekenmodel. 2. Langdurende meetcampagne voor validatie van het rekenmodel Metingen op 10 locaties op verschillende afstand van de luchthaven 15

16 Meetlocaties Bestaande meetstations Tijdelijke meetstations Meetlocaties gekozen voor vergelijking rekenmodel en metingen 16

17 Modelberekeningen Rekenmodel: Jaargemiddelde bijdrage van de luchtvaart aan de concentratie ultrafijn stof op de woonadressen rond Schiphol. Gebruikt in het onderzoek naar de gezondheidseffecten van langdurige blootstelling (start 2019) Berekende jaargemiddelde ultrafijn stof ( tallen) bijdrage van vliegtuigen (RIVM, 2015) 17

18 Onderzoek acute effecten Vraagstelling: Wat zijn de gezondheidseffecten van kortdurende verhogingen van ultrafijn stof van de luchtvaart, en hoe verhouden deze effecten zich tot effecten van ultrafijn stof van andere bronnen? Gericht op zowel ultrafijn stof van de luchtvaart als ultrafijn stof van andere bronnen (wegverkeer) 3 onderdelen: a. Panel studie bij basisschoolkinderen (bij heersende concentraties) b. Vrijwilligersonderzoek (experimenteel bij hoge concentraties) c. Toxicologisch onderzoek (verzameling UFP op verschillende locaties; testen met longcellen op het RIVM) 18

19 Panelstudie bij basisschoolkinderen 2 scholen tegelijkertijd; aan weerszijden van Schiphol: Badhoevedorp en Aalsmeer 160 kinderen: Gezondheidsmetingen: Dagelijks thuis + 1x per week op school UFP +roetmetingen buitenlucht op school 30 extra kinderen met astma Ook andere woonkernen nabij Schiphol Dagelijks metingen thuis: Longfunctie en dagboekje (klachten en medicijngebruik) Geen metingen op school 19

20 Jeugdjournaal 20

21 Vrijwilligersonderzoek 20 gezonde vrijwilligers worden in een mobiel lab op locatie gedurende 5 uur blootgesteld aan verschillende hoeveelheden UFP Gezondheidsmetingen voor en na de blootstelling Longfunctie Stikstofoxide in uitademingslucht Hartfunctie Bloeddruk Zuurstofspanning bloed Urine voor biomarkers oxidatieve stress 21

22 Vrijwilligersonderzoek Locatie nabij Schiphol Benedenwinds startbaan met weinig invloed wegverkeer Bij draaiende wind: wegverkeer + andere bronnen Elke vrijwilliger bezoekt de locatie vier keer -> variatie in de blootstelling 22

23 Toxicologisch onderzoek Centrale vraag: Wat is de relatieve schadelijkheid (toxiciteit) van ultrafijn stof afkomstig van luchtvaart en wegverkeer? Verzamelen van ultrafijn stof van: locaties nabij Schiphol en nabij een snelweg motoremissies van zowel een vliegtuigmotor en van een dieselmotor van een auto Onderzoek met longcellen op RIVM Celschade, ontstekingsreacties, oxidatieve stress 23

24 Onderzoek langetermijneffecten Vraagstelling: Wat zijn de gezondheidseffecten van langdurige blootstelling aan ultrafijn stof van de luchtvaart? Koppelen van de gemodelleerde UFP bijdrage op het woonadres aan bestaande gezondheidsregistraties en bestanden: Vragenlijsten over gezondheid en leefstijl (GGD (Gezondheidsmonitor) Medicatiegebruik (als maat voor specifieke aandoeningen) Sterfte Zwangerschapsduur en geboortegewicht Start begin

25 Internationaal 25 There is still an urgent need for long-term studies on health effects of UFPs. This will require the development of modeling techniques. Furthermore, specific high-exposure situations need to be identified and described in more detail to be able to assess long-term health effects. Specifically, while near road exposures have already been recognized as important factors, airport-related exposures, which have recently been shown to be substantially above background concentrations, have not been included in health effects studies yet

26 Planning rapportage 2019 Rapportage Meten & Rekenen Rapportage Acute effecten Studie basisschoolkinderen Studie vrijwilligers Toxicologisch onderzoek 2021 Rapportage Effecten lange termijn blootstelling Eindrapport 26

27 27