Studiewijzer Minor Leren & ICT

Transcriptie

1 Studiewijzer Minor Leren & ICT Docenten: Rina Timmerman-Schultink Geert Holwerda Jan van Stormbroek Roeland Breukelman Dagonderwijs & Afstandsleren Versie: Juni 2014

2 Inhoudsopgave Inleiding Docenteninformatie Competenties & doelen Minor onderdelen & afronding Werkwijze & begeleiding Rooster & planning 2

3 Inleiding Welkom bij de minor Leren & ICT! Studenten kunnen een meerwaarde leveren op hun (toekomstige) school door (digitale) leermiddelen op waarde te kunnen schatten en gericht kunnen inzetten in onderwijssituaties. Het doel van deze minor komt voort uit de toenemende vraag binnen het onderwijs, om docenten en scholen in de stand te zetten om ICT te integreren in de dagelijkse onderwijspraktijk. Er borrelt vaak heel veel bij docenten, ze willen wel iets met ICT, maar het komt vaak niet van de grond. Om docenten op grote schaal mee te krijgen is inspiratie van groot belang, dit kan bereikt worden door kennis te delen. Uiteindelijk moet het uit de docent zelf komen. Deze minor draagt bij aan het opleiden van toekomstige docenten met een duidelijke visie op het gebruik van ICT in de klas. Docenten die ICT (didactisch) verantwoord kunnen integreren en anderen kunnen inspireren en activeren. Het begint bij een persoon met een idee en de persoon die volgt Goed onderwijs legt de basis voor succes. Zowel van het individu, als voor Nederland. De kwaliteit van ons onderwijs is goed, maar kan en moet beter om de volgende generaties klaar te stomen voor de 21ste eeuw zodat Nederland kan floreren als een internationale kenniseconomie. Het is van belang dat het onderwijs aansluit bij de maatschappelijke ontwikkelingen. Verschillende ontwikkelingen hebben invloed op de vaardigheden die mensen nodig hebben om als volwaardig burger te kunnen functioneren in de 21ste eeuw. Het onderwijs moet leerlingen deze 21st centuryskills aanleren. Het gaat hierbij om onder meer om creativiteit, kritisch denken, ICT-geletterdheid en vaardigheden gericht op samenwerken (Vier in Balans Monitor, 2012). Volgens de Vier in Balans Monitor van Kennisnet is de uitdaging voor de komende jaren om ICT te laten werken voor het onderwijs. Zoals onderzoek van Marzano en Haystead (2009) uitwijst en ook wordt benadrukt in de Vier in Balans Monitor (2012) is de kwaliteit van de leraar de belangrijkste succesfactor. Deze minor moet bijdragen aan het verhogen van die kwaliteit! Deze minor is ook toegankelijk voor studenten buiten het domein Bewegen en Educatie. Behalve voor docenten zijn er namelijk veel andere organisaties waar leren een belangrijke rol speelt. Om dit leren optimaal te faciliteren moet er educatief materiaal worden ontwikkeld van goede kwaliteit. Succes en veel leerzame ervaringen gewenst! Vriendelijke groeten, Het Docententeam Minor Leren & ICT 3

4 Waarom de Minor Leren & ICT? Welk uitstroomprofiel heeft deze minor voor ogen, welke profielschets past bij de studenten die na het volgen van deze minor in onze scholen komen te werken? Het uitstroomprofiel is een belangrijk startpunt waar vanuit de vorm en inhoud van de minor door kan worden bepaald. Om dit profiel te bepalen is in de brainstormfase de vraag gesteld wat er mist bij huidige docenten als het gaat om ICT gebruik in de klas en in de school. Er volgt een opsomming van zaken die gemist worden bij de huidige docenten en scholen. Op basis van deze zaken wordt een profiel geschetst en worden de onderwerpen in kaart gebracht die binnen de Minor een plaats moeten krijgen. Wat missen we bij de huidige docenten en scholen? Binnen de gesprekken tijdens de voorbereiding van deze minor werden verschillende aandachtspunten naar voren gebracht. Opvallend is dat de nadruk nog vaak ligt op de technische push in plaats van op de onderwijskundige pull. Er zijn twee typen benaderingen van ICT in het onderwijs, deze benaderingen verschillen van school tot school en van docent tot docent. De eerste benadering is gericht op de inhoud (content), hierbij maakt de docent gebruik van hapklare bronnen, veel van dit kant en klare materiaal is van uitgevers. De tweede benadering is gericht op het proces, de docent richt zich veelal gericht op workflow of de docent zet ICT bijvoorbeeld in voor het aanleggen van een digitaal portfolio. Er wordt aangegeven dat er weinig durf bestaat, vaak door onbekendheid, om te experimenteren met ICT. Een probleem dat hier op aansluit en werd gesignaleerd is dat er weinig nadruk ligt op kennisconstructie door ICT gebruik. Het gaat om het kunnen begrijpen van de invloed van kennis over content, didactiek en techniek (TPACK) en de context waarin dat plaats vind. Er is weinig kennis van de mogelijkheden en de achterliggende principes van bijv. een ELO e.d. De ELO staat momenteel ter discussie. Door het ontbreken van deze kennis kan een docent geen antwoord geven op de vraag of de ELO nog toekomst heeft. Heeft de ELO de toekomst? Er zijn veel tools op de markt, welke zijn waardevol en hoe zet je deze tools in om een meerwaarde te leveren? Bij meerwaarde gaat het om didactisch, effectiviteit, aantrekkelijkheid etc.. Er is over het algemeen geen goed beeld van wat er voor handen is en wat je ermee kunt doen. Zo zijn er veel mogelijkheden om (gratis) eigen onderwijs te maken. Zo zijn er bijvoorbeeld tools om filmpjes of animaties mee te maken. Door bijvoorbeeld het maken van games door docenten en leerlingen, leer je veel van het onderwerp en sluit het maken van games vaak goed aan bij interesses en verschillende leerstijlen. Met Gamification, wordt gebruik gemaakt van games in niet-game context om problemen op te lossen en mensen te betrekken. Zie ook: Behalve dat er kennis ontbreekt over de mogelijkheden waarop je ICT in het onderwijs kan inzetten is er ook weinig kennis over randvoorwaarden om met ICT te kunnen werken waaronder veiligheid en beveiliging, maar ook mediawijsheid en informatievaardigheden. Wanneer je dit in de (school)vakken integreert kun je deze randvoorwaarden procesmatig benaderen. Zo kun je bijvoorbeeld mediawijsheid niet als apart vak aanbieden, maar inzetten als integraal onderdeel van bestaande lessen. Je schrijft dan bijvoorbeeld geen sollicitatiebrief bij het vak Nederlands maar je werkt aan 4

5 een goed Linkedin profiel. Bij mediawijsheid kunnen de mediawijsheidcompetenties van centraal staan. Ook mediarakkers, mijn kind online en digibewust zijn nuttige bronnen als het gaat om mediawijsheid. Het ontbreekt vaak aan het besef dat jongeren anders omgaan met media. Bijvoorbeeld het gebruik van media om te communiceren, waarbij een conflict tussen jongeren vaak via what s app wordt opgelost. Er wordt vaak ook ten onrechte aangenomen dat jongeren alles wel weten als het gaat om ICT. Het is van belang om de leerlingen de benodigde kennis en vaardigheden bij te brengen als het gaat om gebruik van media en ICT. Het informatica onderwijs blijkt vaak matig, zowel in het geval van apart vak als integratie binnen de vakken. Gevaren op het internet, omgaan met sociale media is van groot belang om de leerlingen hierin op te voeden. Voor het verdiepen in het positief social media protocol: Tot slot moet er meer aandacht zijn voor trends zoals de revolutie van apps. Er wordt steeds meer gewerkt vanuit apps. Bestaande grote applicaties (zoals ELO s) worden steeds meer opgeknipt in apps. Daarnaast is het Connectivisme een leertheorie die aansluit bij de dag van vandaag. De kennis van vandaag is niet meer de kennis van morgen. Deze leertheorie is gericht op het vermogen om nieuwe kennis te verwerven. Dit onderstreept het belang van het vaardig maken van de leerlingen om zelf kennis te kunnen verwerven. Om dit te bereiken moet er meer gebruik worden gemaakt van ICT toepassingen die gericht zijn op kennisconstructie. We moeten leren van de kennis van de historie Onderwijs en ICT. De valkuilen en de lessons learned kunnen bijdragen aan de manier waarop ICT vandaag wordt toegepast. Voor docenten van nu en de toekomst kunnen de aspecten uit het klavertje vier van Innofun (figuur 1) als pijlers dienen om ICT op een verantwoorde manier in te zetten in het onderwijs, waarbij ICT een meerwaarde levert en positief bijdraagt aan de kwaliteit van ons onderwijs. Figuur 1: Klavertje Vier van Innofun Uitstroomprofiel: Student die een meerwaarde kan leveren in de onderwijspraktijk door (digitale) leermiddelen op waarde te kunnen schatten en gericht te kunnen inzetten in onderwijssituaties. 5

6 Docenteninformatie De ondersteuning en begeleiding van deze minor is in handen van de volgende docenten: Rina Timmerman-Schultink Mail: Geert Holwerda Mail: Jan van Stormbroek Mail: Roeland Breukelman (minorcoördinator) Mail: Tel:

7 Competenties & doelen Binnen deze minor wordt gewerkt aan de onderstaande 8 competenties. Omdat er wordt samengewerkt binnen een Docent Ontwerpteam (DOT) wordt ook gekeken naar de balans van deze competenties binnen een DOT. Het gaat hierbij om inzicht in de eigen competenties en die van de leden binnen het team. 1. Intra-persoonlijke kwaliteiten 5. Vakdidactische deskundigheid 2. Inter-persoonlijke kwaliteiten 6. Planmatig handelen 3. Procesmatig handelen 7. Inhoudelijk consistent handelen 4. Vakinhoudelijke deskundigheid 8. Relationeel consistent handelen De 8 minor competenties, een bewerking van Competenties Curriculumontwerp SLO De leeractiviteiten zullen veelal een projectmatig karakter hebben waarbinnen een beroep wordt gedaan op de te verwerven competenties. De afsluitende afrondingsvorm is sterk bepalend voor de vorm en inhoud van de leeractiviteiten. De leeractiviteiten zijn in periode 1 van de minor nog sterk gestuurd vanuit de minor. In periode 2 sturen de studenten (binnen de DOT s) veel meer de inhoud en vorm van het leerproces. Onderwijseenheid Aantal EC Competenties die worden Toetsvorm afgetoetst* Opdracht 1: 5 1 t/m 8 Dossier pilotopdracht Opdracht 2: 5 3a (3b,3c 1,2 4-8) Onderzoeksverslag Onderzoek Opdracht 3a: 5 6, (7 en 8) Dossier + Tentamen Projectplan Opdracht 3b: 5 1 t/m 8 Dossier Deelproducten Opdracht 3c: 5 1 t/m 8 Dossier Eindproduct Opdracht 4: Reflectieverslag 5 1 t/m 8 Reflectieverslag Kenmerkend voor deze projectopdrachten zijn authentieke opdrachten met scholen en overige (educatieve) instellingen als opdrachtgever. De (leer)activiteiten worden in Docent Ontwerpteams (DOTs) uitgevoerd. Een DOT = een groep van tenminste twee docenten van dezelfde of aanpalende vakken, die regelmatig samenwerken met het doel het (her)ontwerpen en realiseren van (delen van) hun gezamenlijk curriculum. 7

8 Het samenstellen van deze DOTs wordt onder andere op basis van een zelfscan gedaan. Een voorbeeldvraag die ten aanzien van informatievaardigheden kan worden gesteld: Ik kan voor leerlingen geschikte en betrouwbare digitale leerbronnen selecteren, passend bij hun leeftijd, sociaalemotionele en morele ontwikkeling. De student geeft naar eigen inzicht aan of hij dit matig, goed of zeer goed beheerst. Door het gebruik van een zelfscan breng je de kwaliteiten van de verschillende individuen in kaart en kun je een evenwichtig team samenstellen. Je legt de verschillende scans over elkaar en probeert evenwichtige teams samen te stellen. De informatie uit de zelfscan kan goed worden ingezet om de begeleiding en ondersteuning vorm te geven en uiteraard ten behoeve van de zelfsturing van de student. Door in een DOT te werken is er aandacht voor comakership/eigenaarschap en samenwerken. De doelen van deze minor zijn opgenomen in de onderstaande toetsmatrijs. 8

9 Minor onderdelen & afronding De minor bestaat uit zes onderdelen die sterk met elkaar samenhangen. Onderdeel EC s Opdracht 1 (dossier Onvoldoende/Voldoende Voldoende 5 pilotopdracht) Opdracht 2 1 t/m 10, 1 dec 5,5 5 (onderzoeksverslag) Opdracht 3a (dossier 1 t/m 10, 1 dec 5,5 5 projectplan + tentamen) 1 t/m 10, 1 dec 5,5 Opdracht 3b (dossier 1 t/m 10, 1 dec 5,5 5 deelproducten) Opdracht 3c (dossier 1 t/m 10, 1 dec 5,5 5 eindproduct + presentatie*) Opdracht 4 (dossier, 1 t/m 10, 1 dec 5,5 5 reflectieverslag) *Presentatie Niet voldaan / Voldaan Voldaan Tijdens de onderwijsactiviteiten worden veel onderdelen sterk aan elkaar gekoppeld. Per onderdeel wordt een beknopt overzicht gegeven van het doel en onderwijsinhoud. Opdracht 1: Pilotopdracht Je gaat op zoek naar de samenhang tussen leren en ICT. Hoe kan ICT het leerproces ondersteunen? Tijdens deze opdracht bereidt je de grote praktijkopdracht van periode 2 voor. Dus een verkennende opdracht voordat je aan de slag gaat met het ontwerpen van een leerarrangement, waarbij je in de praktijk gaat aantonen dat je in staat bent om anderen te laten leren met ICT. Na afronding van deze onderwijseenheid beheerst de student de werkwijze zoals gehanteerd wordt in een Docent Ontwerpteam (DOT). Pilot ontwerp opdracht ter voorbereiding op de aanpak van een (authentieke) ontwerpopdracht waarbij de opdracht door een (externe) opdrachtgever wordt verstrekt. Vaardigheden inoefenen voor werken in een Docent Ontwerpteam. Inzicht krijgen in eigen rol en competenties ten aanzien van het werken aan een ontwerpopdracht binnen een Docent Ontwerpteam. 9

10 Opdracht 2: Onderzoek Het thema van deze minor is erg dynamisch. De technologische toepassingen nemen in een hoger tempo toe en de vraag hoe technologische toepassingen kunnen bijdragen aan het leerproces blijft daarmee een actuele vraag met voortdurend andere nieuwe antwoorden. Om met deze ontwikkelingen mee te kunnen blijven groeien is een lerende en onderzoekende houding een belangrijke voorwaarde. Door onderzoek te doen zoek je de verdieping in het thema van deze minor en leer je vaardigheden waarmee je de lerende en onderzoekende houding in de praktijk kunt brengen. Na afronding van deze onderwijseenheid is de student in staat een onderzoeksvraag te formuleren om zich te oriënteren op de inzet van ICT in het onderwijs. Deze onderzoeksvraag, ondersteunt door een theoretisch kader op basis van wetenschappelijke bronnen, wordt beantwoord in een onderzoeksverslag. Literatuuronderzoek Formuleren van een onderzoeksvraag en uitwerken in een beknopt onderzoeksvoorstel. Opleveren van een onderzoeksverslag. Opdracht 3: Project Tijdens de Pilotopdracht (opdr1) heb je kennisgemaakt met het ADDIE model en heb je samengewerkt binnen een Docent Ontwerpteam (DOT). Tijdens deze opdracht ga je een project uitvoeren waarbij je de opgedane ervaring uit de pilotopdracht gaat gebruiken om te komen tot een ontwerp waarbij jullie een meerwaarde leveren op hun school door (digitale) leermiddelen op waarde te kunnen schatten en gericht kunnen inzetten in onderwijssituaties. Deze opdracht bestaat uit drie onderdelen Opdracht 3a: Projectvoorstel Voordat je de grote praktijkopdracht (Project) gaat uitvoeren ga je eerst nadenken over de aanpak. Binnen je DOT en in een samenspraak met je opdrachtgever(s) schrijf je een projectvoorstel. Je gaat op zoek naar kenmerken waar een werkbaar projectvoorstel aan moet voldoen en welke voorbereidingen kunnen bijdragen aan een systematische aanpak van de opdracht binnen de gestelde tijd. Plan van aanpak opstellen ter voorbereiding op het ontwerpproces. Beschrijving van de op te leveren (eind)producten zoals met de (externe) opdrachtgever afgesproken. Inzicht krijgen in eigen rol en competenties ten aanzien van het werken aan een ontwerpopdracht binnen een Docent Ontwerpteam. 10

11 Opdracht 3b: deelproducten Verschillende onderdelen binnen het grote project worden tussentijds geëvalueerd en bijgesteld. Tijdens het ontwerpproces moeten er momenten zijn ingebouwd om het ontworpen materiaal kritisch tegen het licht te houden en te kunnen bijsturen als dit noodzakelijk is. Een van de deelproducten wordt er uitgelicht om beoordeeld te worden. Ontwerpen en ontwikkelen van deelproducten behorende bij ontwerpopdracht. Verantwoorden en evalueren van deelproducten. Opstellen verbeterplan ten behoeve van een optimaal eindproduct. Opdracht 3c: samengesteld eindproduct Aan het einde van deze minor heb je samen met je medestudenten (binnen je DOT) in de praktijk laten zien dat je effectief kan leren met ICT. Deze bevindingen kun je generaliseren naar things to think about. Na afronding van deze onderwijseenheid zijn er deelproducten opgeleverd zoals vooraf aangegeven in het projectvoorstel. Deze deelproducten zijn verantwoord en geëvalueerd, dit resulteert in een eindproduct. Samenstellen eindproduct Oplevering eindproduct Presenteren en verantwoorden eindproduct (Laten) testen en evalueren eindproduct. Opdracht 4: Reflectieverslag Vanaf de start van de minor ben je bezig met reflectie. Je start met een 0-meting om de beginsituatie in kaart te brengen. Op deze manier weet je je sterke punten en ontwikkelpunten en kun je daar mee aan de slag. De reflectie loopt als een rode draad door de minor heen en is bedoeld om prestaties van jezelf en die van anderen kritisch te bekijken en te verbeteren. Na afronding van deze onderwijseenheid heeft de student kennis en inzicht van het eigen competentieniveau en kan deze aantonen. Dit inzicht wordt vertaald in persoonlijke leerdoelen welke de basis vormen voor de verdere ontwikkeling. Gerichte feedback vragen, welke indicatoren en meetinstrumenten leveren de gewenste feedback op? Verkregen feedback gebruiken voor eigen reflectie Persoonlijke leerdoelen opstellen voor verdere ontwikkeling 11

12 Literatuurlijst Er zijn tal van (digitale) bronnen die we gebruiken voor deze minor. Deze bronnen vind je op de ELO. Er staat voor deze minor ook een boek op de lijst: Trilling, B. & Fadel, C. (2009). 21 st century skills, learning for life in our times. San Fransico: Jossey- Bass. Behalve de bronnen die wij vanuit de minor aanreiken wordt er veel gebruik gemaakt van eigen gevonden publicaties. Door middel van Social Bookmarking kunnen studenten onderling interessante publicaties delen en via rating kunnen de beste bovenaan de lijst komen te staan. Daarnaast is de opdracht om binnen een DOT een Symbaloo ( ) te vullen met bruikbare bronnen. 12

13 Werkwijze & begeleiding Binnen deze minor werk je veel samen in een Docent Ontwerpteam (DOT). Een DOT = een groep van drie tot vier docenten van dezelfde of aanpalende vakken, die regelmatig samenwerken met het doel het (her)ontwerpen en realiseren van (delen van) hun gezamenlijk curriculum. We starten met een zelfscan zodat je de eigen kwaliteiten in beeld brengt en daardoor inzicht krijgt in de gezamenlijke kwaliteiten binnen de DOT. Je werkt gedurende een half jaar aan een product dat wordt ontwikkeld voor een opdrachtgever. Dit kan een school zijn, een uitgever, maar er zijn tal van andere instellingen waarbinnen leren ook een belangrijke plaats inneemt, waarvoor producten kunnen worden ontwikkeld. Onderdelen Minor Leren & ICT Periode 1 (semester 2) Periode 2 (semester 2) Opdr1: Pilotopdracht Opdr3b: deelproducten Opdr2: Onderzoek (Opdr3b: deelproducten) Opdr3a: Projectvoorstel Opdr3c: Samengesteld eindproduct Opdr4: Reflectieverslag De werkwijze in een DOT wordt tijdens opdracht 1 (pilotopdracht) geoefend. Er worden diverse vormen aangeboden waarin een bepaalde inhoud centraal staat, hierbij kun je denken aan gastsprekers die expert zijn op een bepaald gebied, maar ook aan workshops waarin je kennismaakt met tools die voor educatieve doeleinden worden ingezet. In de vorm van werkcolleges gaan de DOT s aan de slag met een van de pilotopdracht waarbij een model wordt gebruikt om systematisch aan het ontwikkelproces te kunnen werken. Op de pilotopdracht wordt gereflecteerd en de werkwijzen in het DOT geëvalueerd. Deze informatie wordt gebruikt voor het vervolg. Er zijn op basis van de pilotopdracht aandachtspunten te benoemen die gebruikt worden voor het formuleren van het projectvoorstel (opdracht 3a). Dit project voorstel is de basis voor de eindopdracht en wordt ter goedkeuring aan de docent en de opdrachtgever voorgelegd. Tijdens deze eerste periode voer je individueel een onderzoek (opdracht 2) uit met als doel te oriënteren op de inzet van ICT in het onderwijs. In de tweede periode van het semester worden (na goedkeuring van het projectvoorstel) de tussenproducten ontwikkeld (opdracht 3b). Vervolgens worden de ontwikkelde producten geïmplementeerd en wordt het eindproduct samengesteld (opdracht 3c) en door de opdrachtgever 13

14 geëvalueerd. Bij de evaluatie van product(en) en proces is het reflectieverslag (opdracht 4) van belang. Voor het reflectieverslag is de eerder genoemde zelfscan van belang omdat deze als een 0- meting kan worden ingezet, waar vervolgens leerdoelen uit worden geventileerd. Deze doelen vormen de basis voor het reflectieverslag. Tussen de eerste en tweede periode wordt de balans op gemaakt om te bepalen op welke ontwikkelpunten de accenten komen te liggen. De begeleiding van de docenten is in het begin sturend van aard en verschuift naar coaching (student gestuurd) in de tweede periode moet dit binnen de DOT s meer zelfregulerend worden. Tijdens een presentatie aan het einde van het semester worden de eindproducten gepresenteerd. 14

15 Rooster & planning De contactdagen voor deze minor zijn op de dinsdag en de woensdag*. Tijdens de contactdagen in de eerste periode staan de pilotopdracht, het onderzoek en het projectvoorstel centraal. Tijdens de tweede periode staan de deelproducten, het samengesteld eindproduct en het reflectieverslag centraal. Dinsdag x les les les les les les x x x Woensdag x les les les les les x x x x De invulling van de overige dagen bespreek je binnen je DOT, vaak ook afhankelijk van de opdracht en opdrachtgever. Deze overige dagen zijn ook bedoeld voor zelfstudie (bronnen zoeken en lezen, opdrachten maken, schrijven aan dossiers, etc ) Afstandsleren *Voor de afstandslerenvariant (AL) zijn er in plaats van contactdagen een vijftal marktdagen op de zaterdag. Per week is in de ELO een weekwijzer opgenomen waarin (a) het thema wordt ingeleid, (b) de te bestuderen bronnen zijn opgenomen en (c) de uit te voeren opdrachten staan omschreven. Let op! De minor bedraagt 30 studiepunten en is verdeeld over 2 perioden. Het is daarmee dus een vol(tijd) programma. We verwachten dat jouw inzet aansluit bij de studielast die voor de minor staat. Dit is met name van belang omdat je in een Docent Ontwerpteam werkt waarbij de wederzijdse afhankelijkheid groot is. 15