Leef groen. Luister- en praattyd: n Prent

Transcriptie

1 14 Leef groen Luister- en praattyd: n Prent Kyk na die prent. Luister na die woorde in die prent en herhaal hulle. Lees die titel van die toneelstuk op bl Voorspel wat jy dink gaan gebeur. geelhoutboom boemelaar parkbank vullisdrom rommel 152 waterbottel

2 Lesreeks 14 Leestyd: Rolspel: n Toneelstuk Verdeel in groepe van ses. Besluit wie watter karakter is en lees die toneelstuk in rolle. Lees met gevoel. Leerder 6 lees die verteller se woorde. Mense wat mors Die kort toneelstuk speel af in n park waar kinders speel en drawwers draf. In die middel staan n groot, ou boom. Sy naam is Gele Geelhoutboom. Sy takke gee skadu aan Bankie Parkbank. Karakters: Gele Geelhoutboom, Bankie Parkbank, Murray (seun) en Lida (meisie), Boemie Boemelaar, en n drawwer. Gele: Bankie: Gele: Murray: Lida: Murray: Lida: Murray: Bankie: Gele: Môre, Bankie! Lekker geslaap? Jip! Soos n klip! Dis net ou Boemie Boemelaar wat met sy gesnork my nou en dan wakker hou. Ons moet maar na hom kyk. Hy het niemand wat hom oppas nie. (Hulle bly stil. Kinders is op pad.) Kom ons sit op die bankie, dan eet ons ons piekniekkos. Ja, dis lekker hier in die skaduwee. Die toebroodjies is heerlik! Dankie, Lida. Plesier. Ek gaan die papiere en blikkies sommer onder die bankie los; dan hoef ons dit nie saam te dra nie. Ja wat, niemand sal dit sien nie. (Hulle loop weg.) Julle morsjorse! Kyk net die gemors! Nee wat, Bankie, kinders van vandag moet van beter weet. Dirkie Drom staan dan net hier naby. Al die rommel moet in hom kom. (Hulle bly stil. n Drawwer is op pad.) Drawwer: Ek los sommer my leë waterbottel hier. Dan hoef ek dit nie te dra as ek verder draf nie. (Hy draf verder sonder om om te kyk.) Bankie: Jou morsjors! Wat gaan aan? Wat moet ons nou doen? Gele: Al een wat ons dalk kan help, is Boemie Boemelaar. Bankie: Maar hoe...? 153

3 Kwartaal 3 Gele: As hy vanaand op jou kom slaap, moet ons in n droom met hom praat. (Aand: Dit word donker en Boemie Boemelaar maak reg om op Bankie Parkbank te slaap. Hy gooi n ou koerant oor sy kop en sy piesangskil onder die bankie. Hy droom n nare droom. Bankie praat met Boemie in sy droom.) Bankie: 154 Jy is ook n morsjors, Boemie! Almal gooi papiere in die park. Sies! Dit maak my regtig vies! Tel môre alles op en gooi dit in die drom, of ek bly in jou droom tot dit skoon kom! (Die volgende dag is Boemie Boemelaar anders. Hy stap op en af en tel al die papiere op. Hy trek selfs aan sy klere om dit netjies te maak en vee sy hare plat. Die kinders en die drawwer is terug.) Murray: Kyk, daai ou boemelaar tel al die papiere op! Kom ons help hom. Hy lyk te oud om so baie te buk. Lida: Ja, kom ons help hom! Drawwer: Ek sal ook help papiere optel. Dit is my waterbottel van gister wat daar lê. Boemie: Nou is ons nie meer morsjorse nie. Dalk sal ek vanaand weer lekker kan slaap. (10 punte) Hoe voel jy oor die toneelstuk? Het jy dit geniet? Gee redes vir jou antwoord. Hoe goed verstaan jy die toneelstuk? 1. a) Wat is n morsjors? b) Waarom, dink jy, is die titel van die toneelstuk Mense wat mors? 2. Waar speel die toneelstuk af? 3. Noem twee karakters wat in die toneelstuk speel. 4. Waarom, dink jy, is dit juis Gele Geelhoutboom en Bankie Parkbank wat bekommerd is oor die mense wat rommel strooi? 5. Vertel kortliks waaroor die storie in die toneelstuk gaan. 6. Watter les leer jy uit die toneelstuk? 7. Hoe voel jy as jy sien iemand gooi papiere op die grond? (10 punte)

4 Lesreeks 14 Selflees: n Toneelstuk Lees enige toneelstuk. Vergelyk dit met hierdie toneelstuk. Van watter een hou jy die meeste? Sê hoekom. Tydskrif + artikel = tydskrifartikel. Dit is n samestelling. Lees- en praattyd Lees die tydskrifartikel hardop. Gesels oor die kwessies. Jy kan help om die aarde te red. Daar is baie dinge wat jy in en om die huis kan doen om groener te leef. Motors, vliegtuie en fabrieke stel baie koolsuurgas (CO²) vry. Hierdie gas beland in die luglaag rondom die aarde en dit keer dat die hitte ontsnap. Dit is amper soos Spaar elektrisiteit! Ek trek warmer klere aan as dit koud is, eerder as om die verwarmer (heater) te gebruik. Ek stort eerder as bad. So gebruik n mens minder water. n kombers wat die hitte binne hou. Dit maak die aarde warmer. Ons noem dit aardverwarming (global warming). Bome gee vir ons suurstof (oxygen). Hulle help ook om koolsuurgas (CO²) te gebruik. Maar ai tog, hoe jammer! Mense kap bome af om vuur te maak. Ek skakel die lig in my kamer af as ek na n ander kamer toe gaan. Spaar water! Ek gebruik n emmer met water as ek my pa se kar was. Ek gebruik nie n tuinslang nie, dit mors te veel water. Wat doen jy en jou gesin om krag en water te bespaar? Wat kan jy doen om te help dat jou ma brandstof (fuel) spaar? Wat kan jy doen om te help met herwinning (recycling)? 155

5 Kwartaal 3 Pret met taal A B Sit n dubbelpunt en aanhalingstekens op die korrekte plekke in die direkte rede. 1. Simon sê Ek spaar elektrisiteit. 1. Jessica sê Ek skakel die lig af. 2. Lida sê Ek stort eerder as bad. 3. Lida sê ek sit nie die verwarmer aan nie. Die werkwoord ná dat gaan na die einde van die sin. Die aanhalingstekens verdwyn. Gebruik hy vir n seun en sy vir n meisie. Voltooi die sinne sodat die sinne in die indirekte rede is. 1. Simon sê: Ek spaar elektrisiteit. Simon sê dat Jessica sê: Ek sit die ligte af. Jessica sê dat sy Murray sê: Ek sit die ketel by die muurprop af. Murray sê dat hy Lida sê: Ek trek warm klere aan. Lida sê dat sy... C Kies die korrekte lidwoord tussen hakies. 1. (Die/ n) kinders spaar elektrisiteit. 2. Dis beter om ( n/die) warm jas aan te trek as om ( n/die) verwarmers te gebruik. 3. Sy sit (die/ n) ligte af. 4. Kan (die/ n) mens elke dag krag spaar? Onthou: n kan net vir een mens of ding gebruik word. D Voorsien die volgende sinne van die nodige punktuasie (dubbelpunt : en aanhalingstekens ). Voorbeeld: Jessica sê Spaar water! Antwoord: Jessica sê: Spaar water! 1. Murray sê Ek gebruik min water as ek my tande borsel. 2. Lida vra Kan ek eerder stort as bad? 3. Vuyokasi sê Ek draai die kraan toe. 156

6 Lesreeks 14 Lees- en praattyd: n Gedig A Lees die gedig hardop met gevoel. Kyk wie in die klas die gedig die beste kan rap! Leef groen Ek sê: Herwin! Dit is IN! Stap eerder as ry: jy het mos VOETE gekry! Vat n drasak, los die plastiek. Al die ROMMEL maak my siek! Plant n BOOM vandag, dan sal môre se kinders lag. Ek sê: Herwin en hergebruik, sodat jy MÔRE die blomme kan ruik. Ek sê: Hou die WÊRELD groen. Dit is die REGTE ding om te doen. B Kies die korrekte woord uit die blokkie. gebruik rommel omgewing herwin brandstof 1. Plastiek, blikkies en papiere wat rondlê, is. 2. Van al die papier wat ons weggooi, kan kartonbokse gemaak word. Dit word. 3. Ek vat my jogurt-bakkie om verf in te meng. Ek dit weer. 4. As ek stap, eerder as om in my ma se kar te ry, spaar ons. 5. As jy die wêreld groen wil hou, beteken dit jy gee om vir die. C Gesels in die klas oor herwinning. Vra vir mekaar vrae. Maak beurte om te praat en te antwoord. 157

7 Kwartaal 3 Lees-, teken- en praattyd: n Strokiesverhaal A Nommer die leerders in die klas van 1 tot 10. Lees jou nommer se sin en luister na die ketting-storie. Ek was eers n strokiesverhaal... Hallo. Ek is n strokiesverhaal. Ek is in n fabriek van papier gemaak. Ek is vol kleurvolle prente en woorde gedruk n Meisie het my in n winkel gekoop en huis toe geneem. Die meisie het lekker gelag terwyl sy my gelees het. Sy het my toe in n herwinningshouer gegooi. n Lorrie het my opgelaai en na n herwinningsfabriek geneem Toe beland ek in n groot masjien wat baie boeke en papier tot pulp gemaak het. Van die pulp het hulle weer nuwe papier gemaak. Ek is weer na n fabriek gestuur waar daar prente en woorde op my gedruk is. Ek het die buiteblad van n nuwe boek geword! B Teken enige van hierdie sinne in jou skryfboek. Skryf jou eie sin daarby. 158

8 Lesreeks 14 Pret met taal A B Gee die korrekte vorm van die byvoeglike naamwoord tussen hakies. Voorbeeld: Dit is n (goed) gewoonte om papier te herwin. Antwoord: goeie 1. Dit is (oud) tydskrifte in die herwinningshouer. 2. Die (nuut) plakkaat teen die muur het (dof) kleure. 3. Mondi is die naam van n (bekend) herwinningsprogram. 4. n Geelhoutboom is n (inheems) boom. 5. Dis n (positief) kenmerk as n skool herwin. Gee die korrekte vorm van die byvoeglike naamwoord tussen hakies (trappe van vergelyking). Voorbeeld: Die papierrol is (groot) as n fiets. Antwoord: groter 1. Dit is (goed) om te stort as om te bad. 2. Jy moet net die heel (oud) tydskrifte vat vir herwinning. 3. Ons klas spaar die (baie) krag in die skool. 4. Ons klas herwin (baie) papier as die ander klas. 5. Die klas met die (groot) hoop blikkies wen die kompetisie. n Spelet jie: Wat is die woord? Skommel die letters en spel die woord reg! In elke sin is daar n vreemde woord, met letters geskommel. Kyk of jy die letters reg kan skommel en die woord kan kry! Jy kan peirap in n winkel koop. Jy kan peirap herwin en weer gebruik. Jy kan prentjies op n stuk peirap teken, verf of skryf. 159

9 Kwartaal 3 Skryftyd: n Dialoog Hou n dinkskrum oor wat julle kan doen om die speelgrond skoon te hou. Elkeen skryf die idees in die vorm van n dialoog neer. Gebruik die raam om die dialoog te skryf. Leerder 1 is Simon en leerder 2 is Jessica. (Julle kan ander name gebruik!) Gebruik ten minste 100 woorde. Simon: Wat kan ons doen dat kinders nie hul rommel pouse op die grond gooi nie? Jessica: Ons kan Simon: Jessica: Simon: Jessica: Herskryf die dialoog netjies en leesbaar sonder foute nadat die onderwyser dit nagesien het. (15 punte) 160 Skryf 15 woorde in die lesreeks alfabeties in jou persoonlike woordeboek. Gebruik die woorde in sinne sodat jy die betekenis kan onthou.

10 Lesreeks 14 Hersiening: Wat ken jy nou? A B C D Gee die korrekte vorm van die byvoeglike naamwoord tussen hakies. 1. Jy moet jou (leeg) melkbottels uitspoel voordat jy dit herwin. 2. Sy het n (pragtig) prent op herwinde papier geteken. 3. Sy neem die (oud) koerante na die herwinningsdepot. 4. Die (jonk) kinders moet help met herwinning. 5. Dit is n (goed) plan om te herwin. Gee die korrekte vorm van die byvoeglike naamwoord tussen hakies (trappe van vergelyking). 1. Hy herwin baie. Sy herwin (baie) as hy en Juffrou herwin die (baie). 2. Dit is n goeie idee. Jou idee is (goed) as syne en haar idee is die (goed). 3. Die ou boom groei die (hoog) in die park. 4. Die nuwe blare is (groen) as die ander. 5. Die groente van die plaas af is die (vars). Voorsien die sinne van die korrekte punktuasie (direkte rede). 1. Simon vra Kan ek die ou koerante in die drom gooi? 2. Jessica sê Ek gaan al die blikkies optel. Voltooi die sinne sodat die sinne in die indirekte rede is. 1. Vuyokasi sê: Ek bespaar water. Vuyokasi sê dat Murray sê: Ek gooi die rommel in die drom. Murray sê dat Lida sê: Ek herwin papier en karton. Lida sê dat... (Totaal: 20) 161