O p e n d a g D e M e e r h o f - F a m. R o b a a rd

Transcriptie

1

2

3 O p e n d a g D e M e e r h o f - F a m. R o b a a rd Hierbij nodigen wij u uit ons nieuwe koelhuis t.b.v. p e ren, peen en uien te komen bekijken. U bent van harte welkom op 22 augustus a.s. Van tot aan de Rendierweg 38 te Dro n t e n Aannemersbedrijf J. v.d. Heijkant Omnivent Techniek B.V. Agrarische Unie GTI Suez Greve B.V. LMB De Nieuwstad Electrabel Suez Roma Isolatiesystemen Heyboer B.V. De kistenmevrouw Alpac kunststofbakken en pallets Bejo zaden Mc Cain Countus Accountants + Adviseurs B.V. Rabobank Flevoland Van Werven B.V. Storex Storage Technology Unive

4 Nieuw adres KWH Holland b.v. Sinds 1884 De voordelen van de Pluk-O-Trak: 1 60% en meer plukcapaciteit 2 Aanzienlijke arbeidsverlichting 3 Sterk vereenvoudigde organisatie van het oogsten 4 Meest schadevrije manier van oogsten. Meterikseweg 115 Tel.: Fax.: Randweg 2 D-4116 GH Buren (Gld) Tel Fax info@kwhholland.nl info@kwhwhirlwind.com web: Uw adres voor: Nevelspuitmachines Pluk- en snoeiplatforms Koelhuis Dro n t e n ULO-bewaring voor fruit, op- en overslag Voor verhuur: H. Rietveld Tel: O o g s t e n m e t v i s i e! Voor verladingen: Tel: koelhuisdronten@planet.nl Bel voor een vrijblijvende bezichtiging NL-5961 CV HORST info@munckhof.org Internet: C O L O F O N Fruitteelt is het verenigingsorgaan van de Nederlandse Fruittelers Organisatie. Abonnementen zijn alleen te verkrijgen door leden van de organisatie. O p z e g g i n g : schriftelijk, minstens drie maanden voor het einde van het kalenderjaar. Wijziging bedrijfsgegevens: schriftelijk, voor 1 januari. Adresgegevens Postbus AH Zoetermeer Louis Pasteurlaan EE Zoetermeer Telefoon: (079) Fax: (079) NFO-secretariaat en ledenadministratie: info@nfofruit.nl redactie: fruitteelt@nfofruit.nl Website: Redactie Herman Bus (hoofdredacteur) Caroline van Assche Ineke de Graaff Debora Havenaar Marijke van Schaik Redactiecommissie Voorzitter: J. Elenbaas L e d e n : H. Balkhoven A. Goes G. Jeukens L. van Lierop A. Oostveen M. Ravesloot B.J. van Westreenen Advertentie-acquisitie Ruud van Viersen r.vanviersen@bureauvanvliet.com Telefoon: (023) Fax: (023) Drukkerij Den Haag Offset, Rijswijk Vormgeving Mirella Colauto Uitgever en auteurs verklaren dat Fruitteelt op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld en aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, welke het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van Fruitteelt wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring. Niets uit deze uitgave mag op enige wijze worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. o m s l a g Op het bedrijf van de familie Van Kranenburg in Buurmalsen worden de Reine-Victoriapruimen geplukt. I n h o u d Foto: AllroundFruit A R T I K E L E N. Handel voorzichtig o p t i m i s t i s c h 9. Europese Unie verwacht een normale appeloogst 1 0. Plukstelling draait tegenwoordig meer uren dan de tractor 1 4. Europese perenproductie dit jaar zeer klein 1 6. Groot productieverschil in pruimen tussen Noord- Holland en Friesland 1 8. Veel interesse voor M a r i b e l l e 2 0. Boswantsen komen steeds vaker voor in p e r e n b o o m g a a r d e n 2 2 R U B R I E K E N N F O - i n f o 5 Van week tot week 6 M a r k t z i c h t 8 O n d e r z o e k 25 W e r k w i j z e r 26 A g e n d a 29

5 n f o i n f o Cao Open Te e l t e n Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft de Cao Open Teelten algemeen bindend verklaard voor alle bedrijven die onder de werksfeer van deze cao vallen. Dit betekent dat deze cao voor alle fruitbedrijven van kracht is. Het besluit van het ministerie is gepubliceerd in de Staatscourant van 1 augustus jongstleden. De tekst van de cao is vorige week door NFO en LTO aan alle fruittelers gezonden, maar is ook te vinden op de website van de NFO, De looptijd van de Cao Open Teelten is van 1 juli 2006 tot 1 januari E n q u ê t e h a g e l s c h a d e U i t g e l i c h t NFO en PPO gaan onderzoek doen naar de beste methoden om fruitbomen die getroffen zijn door extreme hagelschade, te laten herstellen. Om een beeld te krijgen van de methoden die in de praktijk worden toegepast, zijn vijftig ondernemers per brief gevraagd om hun medewerking te verlenen aan dit onderzoek. Daarbij draait het om methoden om ziekten te voorkomen en de bloemknopaanleg voor het volgende jaar te stimuleren. De OFH verleent ook haar medewerking aan dit onderzoek. Indien u de voornoemde brief niet heeft ontvangen maar toch aan het onderzoek mee wilt werken, kunt u contact opnemen met het secretariaat van de NFO in Zoetermeer. P ro g n o s f ruit 2009 Nederland is gastheer van Prognosfruit Dat is vorige week bekendgemaakt in het Engelse Ashford op Prognos- Europese oogstramingen bekend De Europese Unie verwacht dit jaar meer appels en minder peren te plukken dan in De appelproductie wordt geraamd op ton. Dat is 14% meer dan vorig jaar. Van peren wordt de oogstomvang geschat op ton, wat een daling is van 14%. Deze cijfers zijn op 8 augustus bekendgemaakt op Prognosfruit 2008 in Ashford, Groot-Brittannië. De raming van de appeloogst in 2008 komt overeen met de vastgestelde productie van In 2007 was de oogstomvang kleiner omdat de landen van de EU-15, waarvan Polen en Hongarije de belangrijkste zijn, door nachtvorstschade een sterk gereduceerde appelproductie hadden. Van Elstar wordt dit jaar ton verwacht. Dat is 7% minder dan in 2007, maar vrijwel gelijk aan het gemiddelde over 2005 tot en met De daling van de oogstomvang komt vrijwel geheel voor rekening van de kleinere productie in Duitsland. De productie van Jonagold plus Jonagored wordt geschat op ton, tegen ton vorig jaar. Zowel van Boskoop als van Cox s O.P. zal ton worden geplukt. Dit is respectievelijk 3% en 10% minder dan vorig jaar. Golden Delicious blijft met een geschatte productie van ton veruit het grootste ras binnen de Europese Unie. Deze omvang is vergelijkbaar met die van De kleinere Europese perenproductie wordt veroorzaakt door een geringe oogst van de belangrijkste perenrassen Conference, Abate Fetel, Blanquilla en Doyenné du Comice. De productie van Conference valt met een raming van ton 22% kleiner uit dan vorig jaar. Van Doyenné du Comice wordt circa ton (-33%) geoogst. De NFO verwacht voor het komende seizoen goede afzetmogelijkheden voor het Nederlandse hardfruit. De producties van de voor Nederland belangrijke appel- en perenrassen zijn kleiner dan vorig jaar, met uitzondering van Jonagold. Gunstig is ook dat Duitsland, Frankrijk en Italië respectievelijk 12%, 9% en 7% minder appels zullen oogsten. Bovendien zijn van de EU-producties van vorig jaar vrijwel geen voorraden meer. Dat geldt ook voor het fruit van het zuidelijke halfrond. Het komende seizoen start dus met een schone markt. Siep Koning s k o n i n n f o f r u i t. n l De Europese Unie verwacht dit jaar meer appels te plukken dan in Foto: NFO fruit Het jaarlijkse congres wordt bij toerbeurt door een van de deelnemende landen georganiseerd. De organisatoren van de komende editie zijn de Dutch Produce Association (DPA) en de NFO FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8 5

6 Fruitteelt Dit Fruitteelt-nummer is een dubbelnummer. Volgende week verschijnt er geen Fruitteelt. Het eerstvolgende nummer, Fruitteelt 35, verschijnt op vrijdag 29 augustus. De hiervoor bestemde agendaberichten en vangbandjes kunt u tot maandag 25 augustus uur opgeven. CAF Geert van Gessel is per 1 augustus bij de CAF in dienst getreden als aankomend specialist bemesting en als voorlichter klein- en steenfruit. Van Gessel heeft na zijn opleiding aan HAS Den Bosch enkele commerciële functies vervuld; zijn laatste functie was voorlichter fruitteelt bij Rijnvallei Plantaardig. Open dag De familie Kutschruiter uit Kraggenburg nodigt telers en andere geïnteresseerden uit om op 30 augustus haar nieuwbouw van koelcellen en sorteerbedrijf te komen bezichtigen. De nieuwbouw is een aanvulling op de bestaande koel- en sorteerfaciliteiten en biedt plaats voor de opslag van 3 miljoen kilo hardfruit. De open dag vindt plaats van uur tot uur op het Zwartemeerpad 11 in Kraggenburg. 33/34 van week tot week E x p o rt van appels en peren naar Rusland Afgelopen handelsseizoen hebben de vijftien oude EU-lidstaten 37% meer appels naar Rusland geëxporteerd. Dat komt neer op ton geëxporteerd product. Dit blijkt uit cijfers van Prognosfruit dat op 8 augustus in Groot-Brittannië werd gehouden. De nieuwe lidstaten hebben afgelopen jaar 66% minder oftewel ton minder appels uitgevoerd naar Rusland. Dit is te wijten aan de tegenvallende oogst waar deze landen het afgelopen seizoen mee te maken hadden. De wereldexport naar het Oost-Europese land is afgelopen jaar met 1% toegenomen naar Om werkzaamheden in de boomgaard efficiënter te maken heeft de Washington Tree Fruit Research Commission, vanuit vraag van een groep telers, een zelfrijdende vijfrijige stelling ontwikkeld. Vine Tech equipment, een in de Verenigde Staten bekende ontwikkelaar van meerrijige spuitsystemen, heeft het vijf rijen brede platform gebouwd. Het ruim 16 meter brede platform, met een gewicht van zo n kilo en 80 pk, kan twintig arbeidskrachten vervoeren. Het platform is in dit huidige conceptstadium vooral te gebruiken voor snoeien en dunnen. De vijf werkplekken, waarbij vier personen tegelijk in een rij kunnen werken, zijn onafhankelijk van elkaar te bewegen in opgaande en neergaande beweging. De afstand van en naar de boom is ook te variëren. Wanneer het einde van een rij is bereikt, draaien de wielen een kwartslag zodat het platform zich zijwaarts naar een nieuwe rij kan begeven. De machine wordt op afstand bestuurd. Om van perceel naar perceel te rijden werd de in totaal 5 meter hoge machine tijdens de testperiode deze zomer in de zogenoemde zijwaartse stand over de weg gereden. De machine is onder andere getest in een volwassen Gala-aanplant met een rijbreedte van 3,05 meter. Jack Maljaars, directeur van Vine Tech, is tevreden over de werking ton. In het seizoen 2004/ 05 lag dit exportgetal nog ruim ton lager. België is met een exportvolume van ton, in de periode van afgelopen oktober tot maart, de grootste exporteur van peren naar Rusland. Argentinië en Nederland volgen met een exportomvang van respectievelijk ton en ton in diezelfde periode. Frankrijk en Spanje laten een exportdaling zien van respectievelijk 35% en 40% naar ton en ton. Rusland heeft afgelopen seizoen in totaal ton peren geïmporteerd. Ontwikkeling van een meerrijig zelfrijdend platform van de machine in deze boomgaard. De werkzaamheden werden volgens hem mooi uniform uitgevoerd. Kanttekening bij dit project is de werksnelheid van sommige werknemers. Wanneer enkele werknemers langzamer werken dan de rest, zal dit de arbeidsproductiviteit of de mate van secuur werken negatief kunnen beïnvloeden. In de toekomst kan gedacht worden aan het opbouwen van een spuitinstallatie of een bakkensysteem voor tijdens de pluk. Nadeel van het opbouwen van een spuitinstallatie is dat deze machine telkens ontsmet moet worden wanneer werknemers er weer mee aan het werk gaan. Per abuis In Fruitteelt 31 staat in het artikel over Regalis op pagina 11 een foutje. Onder het kopje Veel minder snoeien wordt Kees Oskam verkeerd geciteerd. Hij zou hebben gezegd dat Regalis ook wel eens tweemaal is toegepast op zijn perceel. Regalis moet in die zin vervangen worden door schuine wortelsnoei. Met het platform kan in vijf rijen tegelijk worden g e w e r k t. Foto: Madeleine W a r n e r 6 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

7 Import en export Nieuw plantenhormoon ontdekt Wetenschappers van Wageningen Universiteit hebben een nieuwe groep plantenhormonen ontdekt. Het gaat om zogenoemde strigolactonen. Dat is een groep stoffen waarvan al bekend is dat ze betrokken zijn bij de interactie van planten met hun omgeving. De onderzoekers hebben nu bewezen dat strigolactonen als hormoon ook cruciaal zijn voor het regelen van de vertakking van de plant. Het hormoon wordt in de wortels aangemaakt en zo verder verspreid door de plant. In principe zijn in ieder gewas in meer of minder mate strigolactonen aanwezig, wat in relatie staat tot de mate van vertakking. Wanneer een plant of boom het hormoon van buitenaf krijgt toegediend, zal dit Het gehalte aan strigolactonen verschilt per gewas. Foto: NFO een remmende werking hebben op de vertakking, doordat okselknoppen niet uitlopen. Dit zal echter voor gebruik in de fruitteeltsector niet altijd wenselijk zijn. Waar wel kansen liggen voor de sector is bij de veredeling. Mogelijk interessante rassen kunnen in het voortraject al gescreend worden, door metingen van gehaltes van strigolactonen uit te voeren, en te bepalen of zij makkelijk zullen vertakken of niet. De groei en de ontwikkeling van planten worden voor een belangrijk deel gestuurd door plantenhormonen. De plant maakt deze stoffen zelf, en regelt zo bijvoorbeeld de groei en ontwikkeling van wortels en stengels. Een aantal plantenhormonen, zoals auxinen, gibberellinen en cytokininen, is al geruime tijd terug door onderzoekers ontdekt. Belastingdienst schrijft seizoenarbeiders aan De Belastingdienst stuurt Poolse werknemers een vragenlijst waarin hen wordt gevraagd om bepaalde in- derdenverzoeken. Particulieren zijn niet verplicht de Belastingdienst verstuurt, betreffen zogenoemde formatie te verstrekken over het bedrijf waar ze werkzaam zijn. De vragenlijst heeft geen betrekking op de tingaangelegenheden treft. De buitenlandse werk- daarop te reageren, omdat het niet hun eigen belas- belastingpositie van de buitenlandse werknemer zelf, nemer is dus niet verplicht de lijst in te vullen. Bedrijven, zoals die van zzp ers, zijn wel verplicht informatie maar op de belastingpositie van de werkgever. In de brief wordt aan de werknemers ook gevraagd om dit te verstrekken die van belang kan zijn voor heffing niet te melden bij de werkgever. De vragenlijsten die van andere bedrijven. Sapprijzen blijven stijgen Appelsap kenmerkt zich in de Europese Unie door grote voorraden en een hoge literprijs, maar een dalende consumptie. Dit maakte Helwig Schwartau van het Duitse marktbureau ZMP bekend tijdens Prognosfruit 2008, dat vorige week in het Engelse Ashford plaatsvond. In Duitsland werd vanaf half 2006 tot half 2007 ruim 489 miljoen liter sap geconsumeerd. Vanaf half 2007 tot nu ligt dit getal op 406 miljoen liter, een afname van bijna 90 miljoen liter. Dit wordt veroorzaakt door een prijsstijging van sap met ruim 0,20 cent per liter in een jaar tijd. China, een grote producent van appelsapconcentraat, laat een sterke daling zien in het aantal geëxporteerde tonnen, voornamelijk richting Duitsland en Rusland. Vorig jaar zijn de voorraden van appelsap ook sterk gestegen doordat Polen een groot percentage van haar fruit in de sapindustrie heeft ingebracht. De vijftien oude EU-lidstaten (EU-15) hebben in het seizoen 2007/ 08 voor het eerst meer appels geëxporteerd dan geïmporteerd. In totaal werd er ton geëxporteerd en ton geïmporteerd. In het seizoen 2006/ 07 werd er ton uitgevoerd en ton ingevoerd. Vooral de export naar Rusland is het afgelopen jaar fors toegenomen. In 2007 werd er in de EU-15 zo n ton appels geproduceerd tegenover ton in het jaar ervoor. Buiten EU De landen van het noordelijk halfrond die buiten de EU vallen, verwachten dit jaar 5% minder appels te oogsten dan vorig jaar. De Verenigde Staten verwachten een oogst van ton, waarvan Red Delicious ruim ton inneemt. Vakantiewerk De populariteit van vakantiewerk in de land- en tuinbouwsector is onder jongeren verder gedaald. Dit blijkt uit het vakantiewerkonderzoek 2008 van FNV Jong, het jongerennetwerk van vakbond FNV. Deze sector was in 2007 nog bij 7,2% van de vakantiewerkers eerste keus; dit jaar is dat gedaald naar 5,9%. Tevens blijkt uit dit onderzoek dat jongens met 10,6% vaker bereid zijn om in de agrarische sector te werken dan meisjes met 3,3%. De detailhandel en de horeca zijn favoriet bij vakantiewerkers. Dit jaar heeft ruim 80% van de Nederlandse jongeren een vakantiebaantje tegenover 74% vorig jaar. FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8 7

8 marktzicht Pruimen zeer duur Door het schaarse aanbod zijn pruimen enorm duur. Voor Reine Victoria werd vorige week voor de klok tot meer dan e 7,30 per kilo betaald. Begin deze week waren de prijzen al gematigder, evenals in de bemiddeling, maar toch nog het dubbele van de laatste jaren. De hoge prijzen zijn ook terug te vinden in de winkel. De consument moet tot e 8,- neertellen voor een kilo. Soms zijn dat nog qua rijpheid heterogene, allesbehalve eetrijpe pruimen. Fruit en inflatie De hoge pruimenprijzen zullen zeker bijdragen aan de tendens die het Centraal Bureau voor de Statistiek signaleert: fruit was in juli voor de consument nog nooit zo duur. Ten opzichte van de maand daarvoor stegen de prijzen met een volle procentpunt. De stijging geldt voor vrijwel alle fruitsoorten, zowel van eigen bodem als van geïmporteerd fruit. Volgens het CBS komt dat door de toename van de kosten, die de handel maar ook de producenten zouden doorberekenen. In tegenstelling tot fruit waren aardappels en groenten in juli goedkoper dan in juni. Ook in Duitsland zijn de prijzen van fruit in de eerste helft van dit jaar aanzienlijk gestegen. Het ZMP denkt dat daardoor de consumptie van fruit met 3% is afgenomen ten opzichte van dezelfde periode in Eerste Elstar In Zuid-Duitsland en Midden- Frankrijk zijn de eerste Elstar en Gala geplukt. Voor de Duitse telers brengen deze appels e 1,- tot e 1,30 op. In Nederland worden waarschijnlijk volgende week de eerste Elstar-appels geplukt. Vooralsnog beheersen de zomerrassen het aanbod, waarbij Delcorf de boventoon voert. Ook hiervoor liepen de prijzen op tot e 1,30, afhankelijk van maat en kwaliteit. Eerste klas Triomphe de Vienne bracht rond e 1,- op. Peer goed van start De Europese start van het perenseizoen is goed. De prijzen voor de primeurs uit Spanje liggen op de Duitse markt een kwart hoger dan vorig jaar, meldde Helwig Schwartau van het ZMP tijdens Prognosfruit Overigens is Spanje het enige land in de Europese Unie waar de perenoogst iets groter uitvalt dan vorig jaar. De kleinere oogst van de hoofdrassen Conference en Abate Fetel heeft tot hoge houtprijzen geleid. Incidenteel zelfs tot e 0,70 per kilo, zo bleek ook tijdens Prognosfruit. Jaarrond biologisch Het is biologische fruittelers dit jaar gelukt om jaarrond appels aan te bieden. De laatste appels uit de bewaring sluiten aan op de nieuwe oogst, meldt het ZMP. Uit de oogstraming voor dit fruit blijkt dat het ook het komende seizoen mogelijk moet zijn. De Europese oogst van biologische appels wordt geraamd op ruim 70 miljoen kilo. Dat is 15% minder dan vorig jaar. Dat komt door een beurtjaar in Duitsland, waar vorig jaar zowel door uitbreiding als door een hoge productie een recordopbrengst is gerealiseerd. Dit beurtjaar betreft vooral Elstar en wordt voor een deel gecompenseerd door de uitbreiding van het biologische areaal in Südtirol en Oostenrijk. Daar ligt ook nog een aanzienlijk areaal in omschakeling. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Golden Delicious veruit het belangrijkste ras is in de Europese biologische appelteelt. Op afstand volgen Jonagold, Gala, Elstar en Braeburn. In Midden-Europa verliezen de schurftresistente rassen terrein in het sortiment Anton Oostveen, freelance journalist Figuur 1. Rode bes, Rovada, grof, Prestige, 150 g max. prijs min. prijs * vrijdag 25 juli 30* (week) (aanvoer in kg) Figuur 2. Framboos, Tulameen, grof, Prestige, GlobalGap, 150 g Figuur 3. Pruim, Reine Victoria, grof, Balance, GlobalGap max. prijs min. prijs (week) (aanvoer in kg) max. prijs min. prijs * vrijdag 25 juli 30* (week) (aanvoer in kg) Tabel. Prijzen van verschillende kersenrassen op maandag in week 33 Prijs (cent/kg) Ras Kwaliteit Aanvoer minimum- maximum- (kg) prijs prijs Kordia Top Prestige, I Regina Top Prestige, I FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

9 O O G S T Handel voorzichtig optimistisch De ramingen voor de komende hardfruitoogst in de Europese Unie werden begin augustus bekendgemaakt op de conferentie Prognosfruit Ze hebben niet voor grote verrassingen gezorgd. Maar hoe denkt de handel over het komende afzetseizoen? Fruitteelt vroeg het aan enkele grote spelers. Goede kansen voor Elstar Bert Wilschut, relatiemanager hardfruit bij The Greenery De markt ziet er totaal anders uit dan vorig jaar. Ik ben niet negatief maar vorig jaar zat alles mee en was er evenwicht. Met de ruime appeloogst in het vooruitzicht is het zaak dat we de markt niet overvoeren. Maar de markt kent genoeg kansen. Zo oogst Duitsland minder Elstar, terwijl het juist daar een populaire appel is. Dat biedt mogelijkheden voor Nederlandse exporteurs. Ook voor de nieuwe rassen verwacht ik een goede prijs. Junami is goed ontvangen in de markt, waardoor er plek is voor het grotere volume. Van Rubens is een groot deel verhageld, maar voor het overige deel verwacht ik een goede prijs. Het aanbod van peren is in vrijwel heel Europa lager. Dat gat wordt niet opgevuld door het zuidelijke halfrond, want ook daar hebben ze geen ruime oogst. Wel oogst Portugal meer Rocha-peren. Ik verwacht dat die tijdelijk zullen drukken op de export naar Engeland. Wat de Conference in Spanje doet, is nog even afwachten. Het is daar extreem heet geweest en dat gaat onherroepelijk ten koste van de bewaarbaarheid. Hetzelfde geldt voor de Gala-appels. Die zijn nu perfect, maar ze zijn niet lang te bewaren. Kleinere perenoogst heeft Bert Wilschut (The Greenery): Van Rubens is een groot deel verhageld, maar voor het overige deel verwacht ik een goede prijs. n a d e l e n Leonard Kampschoër, commercieel directeur bij Fruitmasters Natuurlijk is het prettig dat de perenmarkt positief gestemd is. Maar gezien de afzetkansen op de langere termijn, is de krappe perenoogst ook een bron van zorg. Afgelopen seizoen hebben we het vertrouwen van onze afnemers teruggewonnen met peren van goede kwaliteit. Dat was hard nodig, want we weten allemaal hoe het seizoen ervoor is afgelopen. Nu die problemen opgelost zijn, hebben we baat bij continuïteit. Het areaal breidt immers nog steeds sterk uit en de bomen hangen ook weer een keer vol. Daarom is het belangrijk dat we de positieve stemming in de markt niet overschatten en ons realiseren dat te dure peren, of het op de markt brengen van een mindere kwaliteit, klanten en afzet kunnen kosten. Wat de appels betreft, denk ik dat de kaarten voor Nederland beter liggen dan vorig jaar. Er is vertrouwen in de markt en op de Duitse markt is plek voor onze Elstar. Alleen voor verhageld fruit zijn de vooruitzichten niet gunstig omdat de industrieprijzen laag zijn. China heeft naar verluidt nog flinke voorraden en ook in Europa hangt nog het nodige concentraat boven de markt. Verder is de afzet naar Rusland een onzekere factor vanwege de politieke situatie. Ruimte voor kwaliteitsfruit Eef van Blijderveen, H.C. Van Blijderveen Fruit Ingen Vanwege de ruime appeloogst verwacht ik niet dat we het huidige prijsniveau kunnen vasthouden. Dat neemt niet weg dat er voor fruit van goede kwaliteit uit Nederland zeker een markt is. Voor Elstar liggen er kansen in Duitsland. Sinds vorige week brengen we Franse Elstar van de nieuwe oogst naar Duitsland voor dezelfde prijzen als waar we de oude oogst mee afsloten. We hebben op die manier jaarrond Elstar afgezet. Vanaf 24 augustus willen we de eerste Nederlandse Elstar gaan leveren, mits de smaak dan al goed is. Anders wachten we liever een paar dagen langer. Natuurlijk hebben de supermarkten alternatieven. Sommige bedienen zich op dit moment van Jonagold of Franse Gala s van de oude oogst, maar het liefst hebben ze een Elstar. Voor Jonagold wordt het lastig. Daarvan is meer aanbod, vooral uit Oost- Europa. Zij weten daar steeds beter de weg te vinden naar Scandinavië en dat gaat ten koste van onze exportkansen. Voor fruit van een mindere kwaliteit verwacht ik dit jaar lagere prijzen. Maar goed, we zijn de afgelopen twee jaren dan ook verwend geweest met goede prijzen voor industriefruit. De perenmarkt staat er goed voor. De prijzen op het hout zijn goed, al vind ik ze aan de hoge kant. Wel hebben we meer klasse II dan vorig jaar en dat komt de middenprijs natuurlijk niet ten goede Egbert Jonkheer, freelance journalist Foto: NFO FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8 9

10 O O G S T E u ropese Unie verwacht een De Europese Unie schat de n o rmale appeloogst komende appeloogst op ton. Dit is een productiestijging van 14% ten opzichte van vorig jaar. In de oude EU-lidstaten is de raming 7% lager dan in De nieuwe EUlidstaten verwachten echter een ruim 100% grotere appeloogst dan in Dit kwam vorige week naar voren tijdens de conferentie Prognosfruit De ramingen voor de komende hardfruitoogst in de Europese Unie (EU) werden op 8 augustus bekendgemaakt tijdens Prognosfruit De tweeëndertigste editie van dit jaarlijkse congres vond plaats in het Britse Ashford, gelegen in het hartje van Kent. De organisatie was in handen van English Apples and Pears Ltd. De cijfers waren dit jaar verzameld en bewerkt door de World Apple and Pear Association (Wapa), die deze taak over heeft genomen van het Duitse marktanalysebureau ZMP. Dit artikel geeft de cijfers voor appel weer. De prognosecijfers per land werden toegelicht door Helwig Schwartau van Z M P. De vijftien oude lidstaten van de EU (EU-15) verwachten dit jaar Prognosfruit 2008 vond plaats in het Britse Ashford, nabij Leeds Castle. ton appels te plukken (tabel 1). Dit is 7% minder dan de oogst in 2007 en 4% minder dan het gemiddelde over 2005 tot en met 2007 (driejaargemiddelde). Het is daarmee de kleinste oogst van de afgelopen tien jaar, en net iets onder die van Het is opvallend dat van de oude EU-lidstaten belangrijke fruitlanden als Italië, Frankrijk, Duitsland, België en Oostenrijk in verhouding veel minder appels zullen plukken dan vorig jaar. In de twaalf nieuwe lidstaten (EU-12) wordt de komende appeloogst op ton geraamd. Dit is maar liefst 104% meer dan het niveau van vorig jaar en 25% boven het driejaargemiddelde. Deze landen hebben zich hersteld na de misoogst van De totale raming voor de EU komt uit op ton, wat 14% meer is dan vorig jaar en 4% boven het driejaargemiddelde ligt. In tabel 2 worden de geschatte producties van de verschillende appelrassen in de gehele Europese Unie weergegeven. Voor Elstar, Jonagold plus Jonagored, Boskoop, Golden Delicious en Gala zijn de cijfers per productieland opgenomen in de tabellen 3 tot en met 7. Foto s: NFO I t a l i ë Italië, zoals bekend de grootste appelproducent binnen de EU-15, raamt zijn komende appeloogst op ton. Dit is 7% minder dan vorig jaar. In het belangrijkste teeltgebied Alto Adige (Süd-tirol) wordt ton verwacht (-7%), in Trentino ton (-7%), in Piemont ton (+5%) en in Emilia Romagna ton (-11%). Het koele weer van de laatste maanden heeft voor een iets kleinere vruchtmaat gezorgd dan in Het pluktijdstip ligt zeven tot tien dagen later dan vorig jaar. De kwaliteit van de appels is goed, al is er in sommige regio s sprake van veel hagelschade. Landelijk is er ongeveer ha verhageld. Golden Delicious is met een productieaandeel van 44% nog altijd het belangrijkste appelras in Italië. Door de goede resultaten van het afgelopen afzetseizoen neemt het aandeel Golden Delicious in de nieuwe beplantingen weer toe. Van dit ras wordt de komende oogstomvang op ton geschat. Dit is 10% minder dan vorig jaar. Andere belangrijke rassen zijn Gala ( ton; -1%) en Red Delicious ( ton; -3%). Fuji en Braeburn lieten het afgelopen decennium een productiegroei zien. Van Fuji wordt de oogst op ton (-7%) geraamd. Die van Braeburn zal 19% kleiner zijn dan vorig jaar, namelijk circa ton. De teeltomvang van Jonagold ( ton; -22%) en Elstar neemt steeds verder af. Van Elstar is de prognose slechts ton (-21%). Het zal niet lang meer duren voordat Elstar niet meer in Italië geteeld wordt. Voor Kanzi is 1 0 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

11 er echter wel belangstelling: in 2007 bestond bijna 5% van de nieuwe aanplant in Südtirol uit dit ras. F r a n k r i j k De Franse appelproductie is met ton 9% kleiner dan vorig jaar en de kleinste oogst van de afgelopen tien jaar. Het zuidoosten van het land rekent op een iets kleinere productie, terwijl het zuidwesten en het Loire-gebied een 10% kleinere productie verwachten. Het afgelopen jaar kromp het appelareaal in Frankrijk met 2%. Het appelras dat het meest inboet, is Golden Delicious: nu nog het hoofdras met een aandeel van 36%. Dit jaar wordt de Golden-Deliciousoogst op ton (-12%) geraamd. Van het tweede belangrijke ras, Gala, zullen de Fransen naar verwachting ton (-9%) plukken. De productie van Granny Smith is op ton geschat (-2%), die Informatie bij tabellen Bron voor alle tabellen: Wapa. De cijfers zijn afgerond op ton. EU-15: de vijftien oude EU-lidstaten; EU-12: de twaalf nieuwe EU-lidstaten; EU-27: alle huidige EU-lidstaten. Landen waarvan geen relevante cijfers beschikbaar zijn voor 2008, zijn weggelaten. Voor de Streuobst worden geen ramingen gegeven. In de EU-12 zijn de cijfers van een aantal landen inclusief de niet-commerciële teelt, namelijk Polen (alle) en Litouwen (tot en met 2001). In de cijfers van Litouwen is ook de perenproductie opgenomen. van Red Delicious op ton (-23%), en die van Cripp s Pink op ton (-5%). Het enige ras waarvan de productie groter is dan vorig jaar, is Fuji. Van dit ras wordt 2% meer verwacht dan in 2007, namelijk ton. D u i t s l a n d In Duitsland wordt de appeloogst geraamd op ton, dit is 12% minder dan vorig jaar. Het teeltgebied Niederelbe verwacht ton (-10%) appels te plukken. Voor het Bodensee-gebied is de prognose ton (-16%) en voor het voormalige Oost-Duitsland ton. Dit is gelijk aan vorig jaar. In de professionele Duitse appelteelt zijn de belangrijkste rassen Jonagold en Jonagored samen goed voor ton (-15%) en Elstar ( ton; -24%). De Pinova-productie komt dit seizoen naar verwachting uit op Tabel 1. De productie van appels in de EU per land (x ton) en de productie van 2008 vergeleken met die van 2007 en met het gemiddelde van 2005 tot en met 2007 (in procent) Land '08/'07 08/gem. raming Italië Frankrijk Duitsland Spanje Nederland België Portugal Griekenland Groot-Brittannië Oostenrijk Denemarken Zweden Totaal EU Polen Hongarije Tsjechië Litouwen Slovenië Bulgarije Slowakije Letland Totaal EU Totaal EU ton (-7%). De productie van Braeburn loopt op tot ton (+3%). Volgens Helwig Schwartau is het slechte weer tijdens Pasen de oorzaak van de kleinere Duitse appelproductie en van de vorstringen bij Jonagold. Bovendien is de rui in Duitsland sterk geweest. Daarnaast is er sprake van behoorlijke hagelschade rond de Bodensee en in het West-Duitse fruitgebied. Wel is de maat van de vruchten groter dan gemiddeld. De oogst start vijf tot zeven dagen later dan vorig jaar. Over de omvang van de Streuobst deed Schwartau geen uitspraak. Tabel 2. De productie van appels in de EU per ras (x ton) en de productie van 2008 vergeleken met die van 2007 en met het gemiddelde van 2005 tot en met 2007 (in procent) Ras / 07 08/gem. raming Golden Delicious Gala Jonagold Jonagored Red Delicious Idared Elstar Granny Smith Braeburn Fuji Gloster Boskoop Cox s O.P Morgenduft Renette Grise Bramley Annurca Stayman Overige nieuwe rassen* Overige rassen Totaal EU * Onder meer: Ariane, Belgica, Cameo, Diwa, Greenstar, Honey Crunch, Jazz, Junami, Kanzi, Mariac, Rubens, Tentation en Wellant. FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

12 van ton (-34%) gerekend, terwijl van Boskoop circa ton (-15%) zal worden geoogst. Volgens Schwartau wordt in België slechts mondjesmaat in nieuwe clubrassen geïnvesteerd. De nieuwe aanplant bestaat vooral uit Kanzi, maar het areaal van dit ras is niet zo groot als in Nederland en Duitsland. Het bekende onderzoeksstation East Malling brengt zijn eigen appelsap uit. S p a n j e Spanje had dit jaar goede weersomstandigheden tijdens de bloei. De komende appeloogst wordt dan ook groter dan vorig jaar: ton volgens de prognose. Dit is 7% meer dan in 2007 en bijna 4% boven het driejaargemiddelde. Dit komt vooral omdat het belangrijkste teeltgebied Catalonië een grotere productie heeft dan vorig jaar. In Girona zal de oogstomvang vergelijkbaar zijn met die van Golden Delicious is het meest geteelde ras in Spanje. Hiervan wordt ton (+10%) verwacht. De Gala-productie wordt op ton (+2%) geraamd en die van Red Delicious op ton (+9%). Nederland en België De komende Nederlandse appeloogst zal volgens de ramingen 3% kleiner zijn dan Tabel 3. De productie van Elstar in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07' raming Nederland Duitsland Polen Frankrijk België Oostenrijk Totaal EU vorig jaar en uitkomen op ton. Dit is een vergelijkbare productie als in Elstar zal met ton een even grote oogst geven als vorig jaar. Van het meest productieve ras, Jonagold, loopt het teeltoppervlak terug. Hiervan is het oogstramingscijfer ton (-11%). Van de clubrassen Kanzi, Junami en Rubens wordt in totaal ton verwacht. Tabel 4. De productie van Jonagold en Jonagored in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07 raming Duitsland België Polen Nederland Hongarije Italië Frankrijk Oostenrijk Totaal EU In België wordt met ton een 13% kleinere oogst verwacht ten opzichte van De prognosecijfers van Jonagold en Jonagored samen komen uit op ton (-11%). Net als in Nederland neemt ook hier het areaal Jonagold af. Wel is er meer belangstelling voor Jonagored en Belgica. Van Elstar wordt op een volume Overige EU-15-landen Van de overige oude EU-lidstaten rekent Portugal op een productie van ton (-5%). Dit is voor het land de kleinste oogst sinds De slechte afbloeiperiode en veel regen direct na de bloei liggen hieraan ten grondslag. Groot-Brittannië verwacht 2% minder appels te plukken dan vorig jaar. De cijfers komen uit op ton. Het belangrijkste ras Bramley wordt geraamd op ton; dit is 5% minder dan vorig jaar. De productie van Cox s O.P. zal met ton 15% kleiner uitvallen dan in Van Gala wordt echter een toename verwacht van 16% ( ton). De hagelschade valt tot nu toe mee, maar er is wel meer schurft dan in De vruchtmaat is gemiddeld. Tabel 5. De productie van Boskoop in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07 raming Duitsland Nederland België Frankrijk Totaal EU Mede door de consumentenacties zijn de Britse fruittelers weer vol optimisme. De supermarkten willen vanwege de foodmiles en klimaatdiscussies voorrang geven aan appels die in eigen land zijn g e p r o d u c e e r d. Oostenrijk verwacht met ton (-18%) fors minder appels dan de recordoogst van vorig jaar. De productie van het hoofdras Golden Delicious is geraamd op ton (-17%). Van Braeburn (12.000; -16%) en Gala (28.000; -10%) is de oogstomvang dit jaar ook kleiner. De Oostenrijkse fruitteelt heeft dit voorjaar te lijden gehad van vorst. Ook is er dit teeltseizoen veel hagel gevallen. De hagelbuien hebben echter maar een beperkt effect gehad, omdat 70 tot 75% van het Oostenrijkse fruitareaal onder hagelnetten staat. Bacterievuur vormt dit jaar geen p r o b l e e m. 1 2 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

13 Tabel 6. De productie van Golden Delicious in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07 raming Italië Frankrijk Spanje Polen Portugal? Hongarije Duitsland Oostenrijk Griekenland Tsjechië België Nederland Totaal EU Tabel 7. De productie van Gala in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07 raming Italië Frankrijk Spanje Polen Portugal? Duitsland Groot-Brittannië Oostenrijk Hongarije Totaal EU Polen, Hongarije en Tsjechië De nieuwe EU-lidstaten zullen naar schatting ton appels plukken. Dit is 104% meer dan de extreem kleine oogst in het vorstjaar Het grootste deel is afkomstig uit Polen, dat dit jaar op ton (+115%) appels rekent, inclusief de productie van de niet-commerciële teelt. De afgelopen weken heeft dit land zijn prognosecijfers steeds wat naar boven bijgesteld, omdat door neerslag na een droge periode de vruchtmaat bijtrekt. Mogelijkheid tot irrigatie is slechts in 10% van de commerciële boomgaarden aanwezig en de meeste beplantingen staan op lichte gronden. Polen verwacht dat er voldoende werkkrachten zijn voor de komende fruitoogst. Deels zijn dit Poolse werknemers die uit het westen terugkomen, deels werknemers uit de Oekraïne en Wit-Rusland. Aan de plukkers zal 3 tot 4 euro per uur worden uitbetaald, zo werd gemeld. Volgens de prognose verwelkomt Hongarije dit jaar met ton een 159% grotere oogst dan in Vanwege nachtvorstschade was er in 2007 sprake van de kleinste oogst in de afgelopen honderd jaar. Veel bomen hebben van deze vorst nog schade overgehouden. Jonathan blijft met ton het belangrijkste ras in dit land. Het tweede ras is Idared met een geraamde productie van ton. Van het derde ras, Golden Delicious, wordt ton verwacht. De productie van Jonagold is gestegen tot ton. De helft van de Hongaarse appelproductie wordt verwerkt tot sap. Tsjechië ten slotte rekent dit jaar op 27% meer appels dan in het vorstjaar De raming komt uit op ton. In het voorjaar viel er veel regen en waren de temperaturen laag. Hierdoor was de bloeitijd lang en de zetting slecht. Idared en Golden Delicious zijn de belangrijkste rassen in Tsjechië, met geraamde producties van ton en ton. Terugblik en vooruitblik In een terugblik op het afgelopen seizoen vertelde Schwartau dat de appelafzet in de EU-15 het afgelopen jaar geprofiteerd heeft van een aantal factoren. Zo was er in 2007 sprake van de kleinste oogst sinds Door hun eigen misoogst hadden de Oost-Europese landen grote behoefte aan industrieappels (maar ook verse appels) uit West-Europa. Dit resulteerde in hoge prijzen voor de industrieappels, die op hun beurt de markt voor verse appels ondersteunden. Daarnaast importeerde de Europese Unie het afgelopen afzetseizoen minder appels uit het zuidelijke halfrond en hield zij haar exportomvang op peil. De prijsontwikkeling was hierdoor zeer goed en gemiddeld de beste van de afgelopen drie jaren. Aan het eind van het seizoen werden voor bijna alle rassen hogere prijzen gerealiseerd. Schwartau: Het was het meest succesvolle afzetseizoen voor de EU-15 in jaren. Schwartau blikte ook vooruit. Positief is dat er wordt gestart met een schone lei. Het Europese fruit is op als het nieuwe seizoen start, zei hij. Vanuit het zuidelijke halfrond heeft de Europese Unie dit jaar 16% minder appels geïmporteerd dan in 2007, dus ook daarvan zijn er geen extra voorraden. Daarnaast hebben de landen van het noordelijke halfrond buiten de EU een 5% kleinere oogst, gaf Schwartau aan. Bij de start van het nieuwe seizoen, dat vijf tot tien dagen later aanvangt dan vorig jaar, zal er daarom minder prijsdruk zijn dan in andere jaren. Onzekere factoren zijn er ook volgens Schwartau. Zo is er nog een behoorlijke voorraad appelsap. Dat komt vooral doordat de vraag naar appelsapconcentraat is teruggelopen door de toegenomen prijs. De nog aanwezige voorraad appelsap zal zeker effect hebben op de prijs voor industrieappels. Ook zullen er minder appels naar Oost-Europa worden geëxporteerd, verwachtte Schwartau, omdat Oost-Europa nu zelf een redelijke productie heeft. Verder is de export naar Rusland onzeker gezien de strengere residu-eisen die dat land stelt. Tot slot is nog niet duidelijk hoe groot de export van appels vanuit het zuidelijk halfrond naar Europa zal zijn Herman Bus h b u n f o f r u i t. n l In East Malling wordt onder meer onderzoek gedaan naar alternatieve beplantingen op de zwartstrook voor het aantrekken van nuttigen in de biologische teelt. FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

14 M E C H A N I S A T I E Plukstelling draait tegenwoordig Vijftien jaar geleden was het nog vooruitstrevend wanneer een teler een plukstelling gebruikte voor de oogst. Maar inmiddels heeft deze machine een ware opmars in de fruitteelt gemaakt en heeft zij ook voor andere werkzaamheden haar nut bewezen. In dit artikel komen Nederlandse en Belgische plukstellingen aan bod. Begin jaren negentig waren het vooral de buitenlandse beurzen waar plukstellingen gedemonstreerd werden. Vooral Italiaanse machinebouwers vielen op met hun vernuftige apparaten waarmee op hellingen fruit kon worden geplukt. Nog steeds hebben de Italianen een groot deel van de markt in oogstplateaus in handen, maar inmiddels hebben ook enkele Nederlandse en Belgische machinebouwers dergelijke apparaten in hun assortiment. In dit artikel een zo compleet mogelijk overzicht van de plukstellingen en hoogwerkers die in Nederland en België op de markt worden gebracht. Stuur is weg te klappen Plukstellingen zijn er in zeer eenvoudige tot zeer geavanceerde uitvoeringen. De meeste machinebouwers leveren een basismodel dat naar gelang de wensen van de klant verder uitgebouwd wordt. Fruitteler Joost Oversteijns uit het Belgische Dunsbeek ziet het liefst een degelijk en goed betaalbaar basismodel. Sinds twee jaar werkt hij met de Festi-plukstelling van het Belgische Ferti-Systems. De hoogte en breedte van het plukplateau zijn mechanisch verstelbaar. Oversteijns: In de breedte zijn het platen die over elkaar schuiven. Dat is handiger dan bij het oude model, waarmee we al ruim tien jaar werken en waar je telkens een plank moet bijschuiven. Op de stelling kunnen drie kisten meegenomen meer uren dan de tractor De Knecht-plukstelling. worden. Voor het laden en lossen van de kisten heeft Oversteijns eveneens gekozen voor basic: dit gebeurt met de tractor. Een groot voordeel noemt hij het eenvoudig zijwaarts weg te klappen stuur, zodat de kisten zonder hinder geladen kunnen worden. Ook de lichte bouw spreekt de teler aan. Eveneens van Belgische makelij zijn de Hercules-machines van BAB Bamps uit Sint-Truiden. Johan Oostveen uit Montfoort is een van de weinige Nederlandse telers die met de machine werkt, en heeft na ruim tien jaar een tweede aangeschaft. Het eerste jaar dacht ik vaak: Die machine hadden we twintig jaar eerder moeten hebben. We gebruiken hem vaker dan de trekker, vertelt Oostveen. Op de tweede machine heeft hij bredere banden laten zetten om ook met vier volle bakken peren op het plateau nog goed uit de voeten te kunnen. Dat werkt prima, ook onder natte omstandigheden. Daarnaast heeft de machine voldoende capaciteit om alle functies gelijktijdig naar behoren uit te voeren. Een ander pluspunt vindt Oostveen de dubbele schaarlift; die is sterk en duurzaam. Ik krijg wel regelmatig te horen dat de machine er groot uitziet, maar dat valt in de boomgaard erg mee, vindt de teler. Het enige nadeel is dat Bamps er geen dak op levert. Italiaanse m a c h i n e s Vanuit Italië worden drie merken plukstellingen in Nederland en België op de markt gebracht: Marchesi, NBlosi en Knecht. Marchesi heeft vier typen plukstellingen in het assortiment met daarnaast een aantal optionele extra s. De stellingen zijn leverbaar met plateaus vanaf 2 tot 4 meter lengte Foto: Somatrac en een breedte van 1,30 meter. Vanaf 3 meter lengte zijn de machines vierwielgestuurd om de draaicirkel te beperken. In de rij wordt de vierwielbesturing weer uitgeschakeld. Desgewenst gebeurt het sturen in de rij automatisch met een voeler langs de bomen of met een laser. De importeur van Marchesi is Lowette Agritechnic uit Borgloon, België. Winand Fagard uit het Belgische Tongeren heeft sinds een jaar het meest uitgebreide type van Marchesi in gebruik: de Export Fagard, die appels en peren teelt in een spillenaanplant, heeft de machine inmiddels voor diverse werkzaamheden gebruikt. Tijdens de pluk staan er drie voorraadkisten op het plateau en één lege in de voorste lift. Tijdens het lossen kan er doorgereden worden tot de kist daadwerkelijk op de grond gezet wordt. Fagard heeft gekozen voor de zwaardere viercilinder dieselmotor van Lombardini en is tevreden over de trekkracht van de machine. Het geluid valt reuze mee, vindt hij. Uitrolbare zeilen tussen het motorblok en het plateau zorgen voor een goede geluidsdemping. Het vervoer van de 1 4 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

15 plukstelling van en naar zijn bedrijf gebeurt in de hefinrichting achter de tractor. De voorwielen kan ik opheffen en zo rijd ik er 35 tot 40 kilometer per uur mee over de Tongersesteenweg. Importeur Induma in Vechmaal, België, levert de NBlosi-plukstelling via Nederlandse dealers op de Nederlandse markt. Alfons Prompers uit Mheer heeft zes jaar geleden via Huntjens in Gronsveld een machine gekocht. De steeds hoger wordende bomen waren reden voor de aanschaf. Prompers heeft voor het korte basismodel gekozen. Het plateau is eigenlijk gemaakt voor één voorraadkist, maar we zetten er vaak twee op. Op de liftarm kunnen we nog twee lege kisten meenemen, legt hij uit. Met de vierwielbesturing is er op de kopakkers van 3 meter breed genoeg ruimte om te keren. Daarnaast heeft de 4x4-aandrijving voldoende trekkracht. We proberen meestal van de helling af te rijden, maar de helling op is ook geen enkel probleem, aldus Prompers. De NBlosi-stellingen zijn uitgerust met een driecilindermotor van Lombardini of met een viercilindermotor van Perkins. Reden voor dit merkverschil is dat de viercilindermotor van Lombardini niet in het frame van de NBlosi past. Drie gescheiden oliecircuits zorgen ervoor dat de verschillende werkzaamheden zonder problemen tegelijk uitgevoerd kunnen worden. Nieuw op de Belgische markt is de Knecht*, die geïmporteerd wordt door Somatrac uit Wellen. De enige machine die geleverd is, rijdt op het fruitteeltbedrijf dat eigendom is van Somatrac. De Knecht Öko werkt op een accu waarmee minimaal twee dagen gewerkt kan worden. Geluidshinder en uitlaatgassen zullen dus niet voorkomen. Ook nieuw is de besturing op Plukstelling van NBlosi. Tabel. Gegevens van verschillende merken plukstellingen Merknaam Leverancier Meer informatie Richtprijs basismodel (excl. btw) Festi Ferti-Systems e ,- Hercules BAB Bamps e ,- Knecht Somatrac/Damcon e ,- Marchesi Lowette Agritechnic e ,- tot e ,- 1) NBlosi Induma e ,- tot e ,- 2) Onyx Agri-com - Galaxy Agri-com - Pluk-o-Trak Junior Munckhof e ,- Pluk-o-Trak Senior Munckhof e ,- 1) Prijs van Record 2000 en Export 4000 (meest eenvoudige respectievelijk meest uitgebreide model). 2) Prijs van het basismodel tot het meest uitgebreide model. basis van een geluidssensor. Terwijl de meeste machines gebruikmaken van een voeler die langs de bomen gaat, bepaalt de geluidssensor van Knecht het midden van de rij en blijft daarop sturen. Een ander voordeel is dat er zowel op het plateau als ernaast op de grond geplukt kan worden. Op het plateau past één kist. Als de kist halfvol is, kan deze met de lift naar beneden gelaten worden om daar vol te plukken en vervolgens te lossen. Op de lift aan de voorzijde passen vier lege kisten. Foto: Petra Koster Bekende Nederlanders Een voor de meeste telers bekende Nederlandse leverancier is Agri-com, die naast het basismodel Onyx de geavanceerde Galaxy op de markt brengt. Leo Vissers uit Ophemert werkt sinds drie jaar met de Galaxy en René Elshof uit Balgoy is sinds vorig jaar een van de eerste gebruikers van de Onyx. Groot voordeel vinden beiden de driewielconstructie met dubbelluchtbanden, waardoor nauwelijks insporing op de grasbaan ontstaat. Ook over de automatische stuurinrichting zijn beiden te spreken. De machine rijdt iets naar één richting waardoor een beugel de boomstam raakt en daardoor weer terugstuurt. Elshof: Je moet het zelf even instellen, maar dan werkt het ook feilloos. Op de machine passen drie voorraadbakken en de machine van Vissers kan er nog drie in de lift (voorzijde) meenemen. Elshof heeft niet voor een lift gekozen. Een andere bekende naam is Munckhof, die de Pluk-o-Trak levert. Jack van Enckevort uit Sevenum had al een plukstelling, maar heeft vorig jaar nog een Pluk-o-Trak Junior aangeschaft. We konden het met de plukstelling niet meer bijhouden om alle koppen te plukken en vonden het een voordeel dat je met de Pluk-o-Trak ook direct onderin de boom kunt plukken, legt hij uit. Ook is het een voordeel dat je veel kisten tegelijk kunt meenemen. Voor snoeien en andere werkzaamheden gebruikt hij de plukstelling omdat je hierop nog een paar stappen kunt lopen. Nieuw op de Pluk-o-Trak is het automatische stuursysteem met de voeler, wat Enckevort goed bevalt. Naast de Junior levert Munckhof het model Senior, dat over zes plukbandjes en twee plateaus aan elke zijde beschikt Petra Koster, freelance journalist *In Nederland wordt de Knecht door Damcon uit Opheusden geleverd, maar dit bedrijf was vanwege de vakantie niet bereikbaar voor informatie. Meer technische informatie over de in dit artikel beschreven machines zijn na inloggen te vinden op FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

16 O O G S T E u r opese pere n p r oductie dit jaar zeer klein De Europese Unie ziet een zeer kleine perenoogst tegemoet. Dit werd op 8 augustus bekendgemaakt tijdens Prognosfruit 2008 in het Engelse Ashford. De vijftien oude lidstaten van de Europese Unie (EU-15) ramen hun perenproductie voor dit jaar op ton (tabel 1). Dat is maar liefst 16% minder dan de oogst in 2007 en 17% onder het gemiddelde over 2005 tot en met 2007 (driejaargemiddelde). Alleen in 1997 was de productie nog iets kleiner. De perenoogst in de nieuwe EU-lidstaten is van marginale betekenis en wordt voor 2008 op ton geschat. Dit is 72% meer dan vorig jaar en 2% onder het driejaargemiddelde. De totale raming voor de hele Europese Unie (EU) komt uit op ton (-14%). Deze omvang is de kleinste van de afgelopen tien jaar en ligt 16% onder het driejaargemiddelde. De geschatte producties van de verschillende perenrassen in de gehele EU zijn weergegeven in tabel 2. Voor Conference en Doyenné du Comice zijn de cijfers per productieland te lezen in de tabellen 3 en 4. De perenoogst in de nieuwe EU-lidstaten is van marginale betekenis * Italië en Spanje De grootste perenproducent van de EU, Italië, raamt zijn oogstomvang op ton. Dit is 18% minder dan vorig jaar. Vier tot vijf nachtvorsten tijdens de bloei zijn hiervan de hoofdoorzaak. Het totale perenareaal in Noord-Italië krimpt per jaar met circa 3%. Voor alle perenrassen is er een behoorlijke teruggang in productie. Van Abate Fetel, waarvan het areaal licht toeneemt, wordt een 21% kleinere oogst verwacht ( ton). Het tweede belangrijke ras, Williams BC, laat dit jaar een In Europa wordt dit jaar naar schatting ton Doyenné du Comice geplukt. teruggang zien van 7% en komt uit op ton. Conference komt fors lager uit, namelijk op ton (-23%). Van zowel Williams BC als Conference is de vruchtmaat uitstekend. Spanje verwacht met ton 3% meer peren te plukken dan in De bloei- en zettingsperiode waren voor de belangrijkste rassen Conference, Dr. Jules Guyot en Williams BC gunstig. Blanquilla en de minder belangrijke rassen als Ercoline, hadden echter veel last van zware wind en mist. Van Conference is de geschatte oogstomvang ton (+14%) en van Blanquilla is deze ton (-26%). Overige landen EU-15 Nederland en België verwachten respectievelijk ton (-33%) en ton (-38%) peren te plukken. In België waren er minder bloemknoppen en vier tot vijf nachtvorsten. De eerste nachtvorst was met Pasen. Bovendien was het tijdens en na de bloei nat, waardoor de zetting matig was en veel vruchten van de bomen zijn geruid. De nachtvorsten in België hebben ook gezorgd voor verruwing bij Conference. De oogst start naar verwachting zeven dagen later dan vorig jaar. In Nederland waren de omstandigheden voor en tijdens de bloei niet veel beter dan in België. Het verschil is wel dat veel Nederlandse fruittelers de mogelijkheid hebben om te beregenen, en daarvan is dan ook volop gebruikgemaakt. Ook in Nederland was de rui fors. De perenoogst zal waarschijnlijk tien dagen later van start gaan dan in Portugal gaat een circa 25% grotere perenoogst tegemoet ( ton). Ongeveer 98% van de Portugese productie bestaat uit Rocha ( ton; +28%). De komende Franse perenoogst is de kleinste van de afgelopen tien jaar. De omvang wordt geraamd op ton (-29%). Nachtvorst, kou tijdens de bloei Informatie bij tabellen Bron voor alle tabellen: Wapa. De cijfers zijn afgerond op ton. Landen waarvan geen relevante cijfers beschikbaar zijn voor 2008, zijn weggelaten. EU-15: de vijftien oude EU-lidstaten; EU-12: de twaalf nieuwe EU-lidstaten; EU-27: alle huidige EU-lidstaten. De cijfers van Polen zijn inclusief de niet-commerciële teelt. Foto: NFO 1 6 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

17 Tabel 1. De productie van peren in de EU per land (x ton) en de productie van 2008 vergeleken met die van 2007 en met het gemiddelde van 2005 tot en met 2007 (in procent) Land '08/'07 '08/gem raming '05-'07 Italië Spanje België Portugal Nederland Frankrijk Griekenland Duitsland Groot-Brittannië Denemarken Zweden Totaal EU Polen Hongarije Bulgarije Tsjechië Letland Totaal EU Totaal EU en veel regen na de bloei zijn daarvan de hoofdoorzaken. Hoofdras Williams BC zakt met 29% naar ton, terwijl de Guyot-productie 14% kleiner is en rond de ton uit zal komen. Bij Conference en Doyenné du Comice is de daling het sterkst, van deze rassen wordt de oogstomvang op respectievelijk ton (-42%) en ton (-50%) getaxeerd. De Duitse perenproductie zal naar verwachting ton (-19%) zijn, terwijl Groot-Brittannië ton (-15%) peren denkt te plukken. De Britse perenoogst bestaat voor 84% uit Conference. Griekenland is na Spanje het enige EU-15-land dat op een grotere oogst rekent; zijn raming komt uit op ton (+6%). Normale oogst in EU-12 Na het vorstjaar 2007 hebben de landen van de EU-12 dit seizoen een normale oogst. De omvang wordt geraamd op ton (+72%). Dit is 2% minder dan het driejaargemiddelde. Polen is het belangrijkste perenland van de EU-12. Volgens de cijfers hangt in dat land nu ton peren (+29%) aan de bomen. Conference heeft hierin een aandeel van 50%. Van dit ras zal naar verwachting ton (+25%) geoogst worden. Tabel 2. De productie van peren in de EU per ras (x ton) en de productie van 2008 vergeleken met die van 2007 en met het gemiddelde van 2005 tot en met 2007 (in proc e n t ) Ras '08/'07 '08/gem. raming '05-'07 Conference Williams BC Abate Fetel Rocha Coscia Dr. Jules Guyot Blanquilla Doyenné du Comice Kaiser Alexander Passe Crassane Durondeau Overige rassen Totaal EU Zeer goed seizoen Helwig Schwartau van het Duitse ZMP gaf zijn visie op het afgelopen en op het komende perenseizoen. Hij gaf aan dat het seizoen 2007/ 08 zeer succesvol is geweest. In 2007 werd in de EU-15 circa ton peren geplukt; ton minder dan in De kwaliteit van de peren was het afgelopen seizoen echter veel beter dan in 2006/ 07. Ook liep de afzet naar Oost- Europa vlot en werd van ander concurrerend fruit minder geoogst. Daarnaast kwam de aanvoer van peren uit het zuidelijke halfrond vertraagd op gang. Deze positieve factoren leidden tot een goede prijsvorming voor de Europese peren, aldus Schwartau. Wel liet hij aan de hand van een grafiek zien dat de prijzen van Nederlandse Conference pas in de tweede helft van 2007/ 08 boven de prijzen van het voorgaande seizoen uitkwamen. Na de matige vruchtkwaliteit in 2006/ 07 duurde het namelijk lang voordat het vertrouwen herwonnen was. Schwartau deed ook uitspraken over de komende oogst. Bij een normale perenoogst is de EU-thuismarkt in balans. De zeer kleine perenoogst die de EU dit jaar verwacht, zal echter een tekort van zo n Tabel 3. De productie van Conference in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in procent) Land '08/'07 raming Spanje België Nederland Italië Frankrijk Groot-Brittannië Polen Totaal EU Tabel 4. De productie van Doyenné du Comice in de voor dit ras belangrijkste productielanden binnen de EU (x ton) en die van 2008 t.o.v (in proc e n t ) Land '08/'07 raming Italië Nederland Frankrijk België Groot-Brittannië Totaal EU ton geven. Dit tekort kan niet worden aangevuld door importen uit het zuidelijke halfrond, verwachtte hij. Tegelijkertijd is de perenexport vanuit de EU naar Rusland in de laatste vijf jaar sterk toegenomen. Volgens Schwartau zullen de prijzen dan ook van een goed niveau zijn. De prijzen van de zomerperen liggen nu al 25% boven die van 2007 Herman Bus h b u n f o f r u i t. n l FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

18 P R U I M G root productieverschil in pru i m e n tussen Noord-Holland en Friesland Het is een slecht oogstjaar voor de pruimentelers. Telersvereniging Reine Victoria schat de omvang op gemiddeld 25 tot 40% van een normale oogst. Opvallend zijn de grote productieverschillen tussen Noord-Holland en Friesland, zo bleek tijdens de excursie op 31 juli op het bedrijf van Dirk en Griet de Groot in het Friese Sint Jacobiparochie. De leden van telersvereniging Reine Victoria zagen in Friesland goed gevulde bomen. Goh Dirk, wat hangt er hier een bult pruimen aan de bomen. Vooral de koppen hangen stampvol. Prachtig! Heel wat anders dan bij ons in Noord-Holland, aldus een West-Friese pruimenteler tijdens de avondexcursie die telersvereniging Reine Victoria eind vorige maand in Friesland hield. Op ons bedrijf is de pruimenoogst dit jaar bar slecht, vervolgde de West-Fries. Meer dan dertig procent van de normale oogst halen we niet. Dat laatste geldt voor de meeste Noord-Hollandse telers. Volgens telersvereniging Reine Victoria zal de omvang van de pruimenoogst dit jaar gemiddeld 25 tot 40% van een normale productie zijn. Maar er zijn ook pruimentelers die niet meer dan 10% van een normaal jaar plukken. Lag de totale opbrengst van de telers in Noord- Holland vorig jaar nog op bijna 700 ton, dit jaar wordt de oogst geraamd op 175 ton. De magere productie was 31 juli het gesprek van de avond. De belangrijkste oorzaak is de koudeperiode rond 10 april. De nachttemperatuur lag gedurende een kleine week onder het vriespunt en overdag reikte het kwik niet verder dan 5ºC. Op de meeste pruimenpercelen in Noord-Holland stonden de bomen volop in bloei. De lage temperaturen waren rampzalig voor de bloem e n. Aangezien het teeltseizoen in Friesland doorgaans een week later is dan die in Noord-Holland, stonden de Friese pruimenbomen tijdens de koudeperiode nog maar nauwelijks in bloei. Een geluk voor fruitteler Dirk de Groot uit Sint Jacobiparochie, wiens gemiddelde pruimenproductie volgens eigen schatting 60 tot 70% van een normale oogst is. De Friese pru i m e n b o m e n stonden tijdens de koudeperiode nog maar nauwelijks in bloei * Jonge aanplant en oude struiken De Groot teelt met zijn vrouw Griet 2,65 ha pruim. Daarvan is 35 are Opal en de rest Reine Victoria op St. Julien A. Opvallend is dat er bij Reine Victoria grote productieverschillen zijn tussen de oude struiken (34 en 20 jaar) en de jonge pruimenaanplant (6, 10 en 13 jaar) die hij volgens de Zahn-methode snoeit. De oude struiken produceren gemiddeld 20 ton per hectare, dat is 90% van een normale oogst. De bomen staan op een plantafstand van 4 bij 3 meter en zijn niet gewortelsnoeid. De Groot heeft deze oude struiken in de volle bloei met ATS bespoten. Van de jonge aanplant verwacht ik gemiddeld 8 ton per hectare te plukken, zei de Groot. Dat is 40 tot 50% van een normale oogst. De jonge bomen verdeeld over drie percelen staan op een plantafstand van 4 bij 1,5 meter en zijn eenzijdig gewortelsnoeid (55 cm). Alleen het jongste perceel (zesde groeijaar) is bespoten met ATS. Volgens De Groot is het grote productieverschil tussen de oude struiken en de jonge aanplant vooral te verklaren door het snoeimoment. De jonge bomen zijn gesnoeid op 31 maart. Dat was anderhalve week vóór de koude periode. We passen op deze aanplant de Zahn-methode toe. Veel zware takken hebben we verwijderd, waardoor je een open boom krijgt. Maar door dit open karakter houdt de boom geen warmte vast. En dat is funest geweest 1 8 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

19 bij die lage temperaturen in april. De oude struiken hebben echter de vorm van een paraplu waaronder de warmte beter blijft hangen. Dat zie je nu terug in de grotere pruimenproductie. Z a h n - s n o e i Hoewel de Zahn-snoei dit jaar heeft bijgedragen aan een kleinere productie van de jonge aanplant, uitte De Groot zich nog steeds enthousiast over deze snoeimethode. Ik vind het prettig om te werken met een open boomstructuur. Onder de oude struiken voel ik me soms een indiaan op een trekker. Je weet niet waar je bent en je hebt het gevoel te verdwalen in je eigen boomgaard. Een voordeel is wel dat je de pruimen in het oogstseizoen gemakkelijk kunt plukken. Je zou verwachten dat het Zahn-snoeien meer tijd vergt dan de snoei in de struiken, maar dat is niet het geval. Het aantal snoeiuren per hectare is gelijk. Bij de Zahn-methode wordt gestreefd naar ruimte in de boom waardoor er veel lichtinval wordt gecreëerd. Alle takken die dikker zijn dan de helft van de stam, worden consequent verwijderd. Hierbij is het gewenst om de bomen vroegtijdig te snoeien, want dan hebben ze voldoende tijd om te Pruimenteler Dirk de Groot snoeit volgens de Zahn-methode. De oude struiken van Dirk de Groot produceren 90% van een normale pruimenoogst. reageren op de knip. Dit jaar hebben we dus de nadelen van de Zahn-snoei ondervonden, zei De Groot. Namelijk dat de bomen dan veel gevoeliger zijn voor kou. Toch zal hij de bomen volgend jaar niet in een later stadium snoeien. Dit jaar pakte de vroege snoei niet goed uit. Maar in de praktijk komt het niet vaak voor dat de temperatuur in het voorjaar zo laag is. Opvallend is ook dat de drie jonge percelen onderling sterk in productie verschillen. Vooral in het jongste perceel (zesde groeijaar) is de opbrengst laag: 20% van een normaal jaar. De teler weet dit aan de ATS-bespuiting die hij op drie dagen na volle bloei heeft uitgevoerd. Dat is helemaal verkeerd uitgepakt. Er zaten ontzettend veel bloemen in de bomen en het leek erop dat we veel pruimen zouden krijgen. Achteraf bleek de ATS-bespuiting funest. Ten opzichte van de twee andere jonge percelen, waar we geen ATS hebben gespoten, is de opbrengst hier veertig procent kleiner. Afzet Reine V i c t o r i a Op de avondexcursie werd ook gesproken over de afzet van de pruimen. De oogstopgave is dit jaar op 175 ton pruimen blijven steken. Dat is nog geen een derde van de normale vraag. The Greenery zal het product gedoseerd gaan leveren aan de klanten. Peter Mak, voorzitter van telersvereniging Reine Victoria: De klanten krijgen dus een derde, of zelfs minder, van hun normale vraag. Verder is de oogst te klein om acties bij supermarkten te organiseren. In 2007 was er een actie met 180 ton pruimen, maar dat gaat nu niet. De telersvereniging heeft met The Greenery afgesproken dat The Greenery het product volledig tot haar beschikking heeft. Aanbodmanager René van de Aarde, is gedurende zes weken de contactpersoon tussen The Greenery en de telers. Mak: Van de Aarde geeft aan welke teler wanneer kan leveren. Op deze manier houden we de aanvoer constant. Er geldt een prijspool, waarbij er één prijs wordt uitbetaald per kwaliteit en maat. Een nadeel is dat telers bij deze afzetstructuur langer op hun geld moeten wachten. Daarom geldt er een voorschot van 80 cent per kilo. Diverse telers worden aangewezen om te leveren voor de deelmarkt. Hun product gaat naar sorteerbedrijf Pronk. Aangezien deze telers hun pruimen niet zelf kunnen sorteren, en circa 20 cent per kilo sorteerkosten moeten betalen, ontvangen ze een bonus van tien cent per kilo boven de normale betaling. Telersvereniging Reine Victoria hoopt met de voornoemde afzetstrategie het aanbod van pruimen beter te kunnen afstemmen op de vraag van The Greenery. Vorig jaar liep de afzet flink in de soep. De oogst was enkele weken eerder en viel midden in de vakantieperiode. Veel consumenten hadden een ander aankooppatroon. De telersvereniging had te weinig mogelijkheden om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Ondanks de uitstekende kwaliteit van de pruimen, ontvingen de telers niet meer dan 1,20 euro per kilo. Dit jaar streeft de vereniging naar een prijs tussen de 3 tot 4 euro per kilo Mariska van der Hulst, freelance journalist Foto s: Mariska van der Hulst FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

20 B I J E E N K O M S T Veel interesse voor Maribelle De Maribelle-appels beginnen nu licht te kleuren; eind september zijn de vruchten rozerood. Foto s: NFO Op 7 augustus leidde Wouter van Teeffelen van WTE Fruitadvies zijn klanten langs diverse fruitbedrijven in het Land van Maas en Waal. De nadruk lag hierbij op nieuwe appelrassen, mechanische dunning en verschillende aspecten bij de perenteelt. Bij Maatschap Van Maaren uit Herwijnen werd de Inova-Fruitpilot in het zesde groeijaar bekeken. Richard van Maaren toonde zich tevreden over zijn Junami. Het is een makkelijk te telen appel en weinig ziektegevoelig. Bij dit ras is er vrijwel geen kanker, in tegenstelling tot bij Rubens. Volgens adviseur Wouter van Teeffelen zijn het relatief hoge percentage klasse I, het gunstigere plukvenster en het lange afzetseizoen voordelen van Junami ten opzichte van Rubens. Een kanttekening die Van Maaren plaatste, is dat er redelijk wat achterblijvers in de maat zijn. Ook dit jaar is het een beetje vechten met de maat, stelde de teler. Een ander punt dat hij noemde, is dat het ras iets beurtjaargevoelig is. Van Maaren stelde dat Rubens en Junami over het algemeen geen sterke groeiers zijn en dat het om wat vitaler hout en groei te realiseren belangrijk is de bomen in te blijven knippen. Collega-teler Cor van Leur uit Dreumel beaamde dit en heeft positievere ervaringen met het ras. Hij heeft ook zijn Rubens ingeknipt voor meer groei. Van jukken maakt hij geen gebruik; hij bindt zo nodig de takken liever op. Volgens de aanwezigen was de snoei van Rubens wel wat te vergelijken met een korte Golden-snoei. Je kunt de boom niet gauw kapot knippen, merkte Van Leur op. Van Maaren en Van Leur gaven beiden aan dat het benodigde aantal handdunuren bij Rubens fors kan zijn. Bij Van Maaren zat er na drie keer ATS en een keer BA nog zo n honderd dunuren per hectare in. Van Teeffelen gaf aan dat Rubens een voorbeeld is van een van de rassen waarbij mechanische dunning een interessante uitkomst kan bieden. Over Wellant was Van Maaren zeer tevreden. Dit ras heeft een minimale dunbehoefte, is makkelijk te plukken en heeft weinig snoei nodig. Bij levering van de bomen zat er een enkel kankerplekje bij de knip, maar dat is er nu uit. Van Teeffelen vertelde goede verwachtingen van dit ras te hebben en bestempelde het als the coming star. Hij verwachtte dat Wellant dan ook meer op zal gaan komen en dat de Rubens-aanplant wat meer zal stagneren. Ook van Junami had hij goede verwachtingen. Junami doet qua appel toch een beetje denken aan een Elstar. Voordeel is dat Junami door het afzetseizoen heen een uniformere kwaliteit behoudt. 2 0 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

21 M a r i b e l l e In het kader van de ontwikkeling van nieuwe rassen werd een bezoek gebracht aan het bedrijf van Ben de Sonnaville in Altforst, dat al een lange historie heeft op dit gebied. Fruitteler Mathieu Gremmen ondersteunt samen met enkele anderen het bedrijf van De Sonnaville om de nieuwe appelrassen Maribelle, Rembrandt en Annabelle op de markt te zetten. Rembrandt is al iets langer bekend en zal vooral gepositioneerd gaan worden als nicheras voor de biologische teelt en huisverkoop. De andere nieuwkomer Annabelle blijft voorlopig nog even in de ijskast staan. Waar het bedrijf zich nu vooral op richt, is de Maribelle. Met zijn rozerode uiterlijk is dit de Pink Lady van de lage landen, verklaarde Gremmen. De Maribelle wordt een vrij ras. Gremmen: Deze appel bewijst zichzelf. Een goed ras heeft geen clubconcept nodig, de markt zal het uitwijzen. Het grootste voordeel van dit ras is volgens Gremmen het enorme uitstalleven, waardoor deze appel goed geschikt is als supermarktras. Dit vind je niet bij alle huidige rassen. Maribelle is ontstaan uit een kruising van Gloster met Meiprinses en is vervolgens gekruist met Elstar. De hoofdpluk van dit friszure ras ligt tien tot twaalf dagen na die van Elstar. De appel staat momenteel op bijna alle proeftuinen in Europa. Verschillende landen willen ermee aan slag, waarbij ook het zuidelijke halfrond interesse heeft getoond. Ziektegevoeligheid en dunbehoefte van dit ras zijn volgens Gremmen laag. De hardheid ligt rond de 7 à 8 met een suikergehalte van ongeveer 14ºBrix. Bewaring en koelregime komen overeen met die van Jonagold. Boomkwekerij van Rijn in Wamel is licentiehouder van Maribelle, Rembrandt en Annabelle. D u n m a c h i n e Een ontwikkeling die Van Teeffelen met veel interesse blijft volgen, is de dunmachine. Afgelopen jaar heeft de van oorsprong Duitse dunmachine van importeur Henri Hol uit Meteren op meerdere fruitbedrijven dundemonstraties gegeven. Met de dunmachine is er naast chemische dunning, die niet altijd een optimaal resultaat geeft, nu een extra stuk gereedschap voorhanden, verklaarde Van Teeffelen. Met zijn ro z e rode uiterlijk is de Maribelle de Pink Lady van de lage landen * Tijdens deze middag werden de bedrijven van Van Leur en Frank van Hoppenreijs in Wamel bezocht om de resultaten van de mechanische dunning te bekijken. (In Fruitteelt 29/30 heeft over dit onderwerp een artikel gestaan). Benadrukt werd dat het beste tijdstip van toepassing tussen ballonstadium en volle bloei ligt en dat bij een witte bloei minder schade aan het blad wordt toegebracht. Op het perceel van Van Hoppenreijs is ook een gedeelte gedund met een snelheid van drie kilometer per uur, tegenover vijf kilometer per uur als standaard. Geconcludeerd kon worden dat het duneffect hier te groot was. Van Hoppenreijs: Deze bomen groeien nu te Over het algemeen viel de perenproductie op de bezochte bedrijven niet tegen. hard en dat kan weer tot gevolg hebben dat er ook volgend jaar te weinig vruchten aan zullen zitten. P e r e n Over het algemeen viel de perenproductie op de bezochte bedrijven niet tegen. Wel waren duidelijk de verschillen tussen oude en jonge bomen te zien. Bij het driejarige Conference-perceel van Marcel Leeuwis uit Tuil hing zeker geen slechte oogst. Hij verwachtte op zijn 10 ha zo n 7 tot 8 kilo per boom te plukken, tegenover 6 kilo per boom vorig jaar. Van Teeffelen: Deze bomen in spillenaanplant zijn groeikrachtige bomen die qua volume ook voor vijfjarigen door kunnen gaan. Om het boomvolume te stimuleren is er op het perceel voor inplant zo n 9 cm gft-compost door de grond gespit. In het tweede jaar is met twee keer schuin wortelsnoeien in het voorjaar en de zomer van 2007 en dit voorjaar opnieuw wortelsnoei de groei stevig geremd waardoor deze nu erg beheerst is. Leeuwis: Dit heeft zich, samen met inzet van GA en Regalis, vertaald in een goede productie. Van Teeffelen benadrukte dat wanneer gekeken wordt naar dit perceel, geconcludeerd kan worden dat je met een traditionele aanplant ver kunt komen. Je zou hier snoeren kunnen zetten voor een wat grotere productie in de beginjaren, maar als je zo snel als Leeuwis richting eindvolume bent, zal dat niet snel rendabel zijn. Van Teeffelen is naast adviseur ook eigenaar van een fruitbedrijf met 6,5 ha peer, waarvan 5 ha dit voorjaar is beplant met Conference-spilbomen. Dit perceel grenst aan het bedrijf van fruitteler Walter Ruis in Lithoijen, waarmee Van Teeffelen intensief samenwerkt. Van Teeffelen: Een samenwerking die voor ons beiden tot een lagere kostprijs leidt. Bovendien benutten we elkaars kwaliteiten veel meer. Van Teeffelen legde uit dat het perceel is ingericht op het gebruik van een tunnelspuit waardoor een V-haagsysteem afvalt. We gaan wel voor de kilo s van een V-haag en compenseren dit door de hoogte in te gaan. De tonkinstokken gaan op dit perceel dan ook tot een hoogte van 2,70 meter. Van Teeffelen en Ruis willen het perceel de eerste jaren zelf snoeien en uitbuigen en zo een duidelijke vorm en boomstructuur aanbrengen. Hierna zullen de goedgevormde bomen net zoals bij een V-haag makkelijk te snoeien moeten zijn door minder vakkundig personeel, vertelde Van Teeffelen Marijke van Schaik m v s c h a i n f o f r u i t. n l FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

22 G E W A S B E S C H E R M I N G Boswantsen komen steeds vaker voor in pere n b o o m g a a rd e n Sinds enkele jaren komt regelmatig een nieuw soort schade voor op perenpercelen: peren met diepe kraters, te groot en te diep om van de groene appelwants te zijn. Ook de toortswants kan de veroorzaker niet zijn, omdat deze een ander schadebeeld geeft. Alleen boswantsen, want dat zijn de boosdoeners, geven voornamelijk schade aan peren. Mogelijk is een vergelijkbaar schadebeeld op appels ook veroorzaakt door boswantsen, al is dit niet bevestigd in de praktijk. Boswantsenschade aan vruchten komt in Nederland maar ook in België voor. Boswants is een verzamelnaam voor een groep wantsensoorten die tot het eind van de zomer schade veroorzaakt. Inmiddels zijn zeven soorten bekend en komt schade op verschillende percelen voor. De omvang van de schade is per jaar verschillend. De eerste soorten verschijnen in mei, andere later in de zomer. Mogelijk duurt die invliegperiode enkele weken. Schade ontstaat vanaf die periode tot het eind van de zomer. Verder is de kennis beperkt en momenteel wordt er geen verder onderzoek naar boswantsen gedaan. Meer onderzoek naar de diverse soorten, die op verschillende tijdstippen verschijnen, is noodzakelijk. Als de verschijningstijdstippen bekend zouden zijn, zou dat ook de bestrijding makkelijker maken. Daar waar vorig jaar schade gevonden is, kan met een neonicotenoïde (Admire (O-TEQ), Kohinor, Calypso of Gazelle) gespoten worden. De perenbladvlopopulatie kan hierdoor wel toenemen, omdat deze middelen ook roofwantsen doden. De groene stinkwants behoort tot de boswantsen. Foto s: Arjan de Bruine Veel waardplanten Wantsen zijn meestal zeer polyfaag en dat geldt ook voor boswantsen. Waardplanten van boswantsen zijn onder andere brandnetel, zwarte els en roosachtigen. Ook de groene appelwants en de toortswants hebben meerdere waardplanten. Beide wantsensoorten staan bekend onder meerdere wetenschappelijke namen (zie tabel 1). De groene appelwants komt naast appel en peer ook voor op pruim, kers, bessen, aardbei, aardappel, brandnetel en Forsythia. De toortswants rekent appel, peer, roosachtigen, struiken, toorts, granen, aardappel en kruiden tot zijn waardplantenreeks. Economische schade ontstaat wanneer een wants het teeltgewas beschadigt. Hoewel de groene appelwants en de toortswants een lichte voorkeur voor appels hebben, kunnen zij ook peren aantasten. De toortswants brengt vrijwel alleen bij Golden Delicious veel schade toe aan de vruchten. Bij andere appelrassen en bij peer kan een enkele prik in de vruchten gevonden worden. Gif doodt cellen Boswantsen vormen een groter probleem wanneer in de omgeving bosschages of tuinen zijn. Ook een windhaag, van bij- Tabel 1. Bekende schadelijke wantsen in b o o m g a a r d e n Nederlandse naam Groene appelwants Toortswants Bron: o.a. PCFruit Wetenschappelijke namen Lygocoris pabulinus Lygus pabulinus Campylomma verbasci Campyloma verbasci 2 2 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

23 Tabel 2. Schadelijke boswantsen in boomgaarden met kenmerken Naam Grootte Kenmerken volwassen insect Pentatoma rufipes (roodpootschildwants) mm donker bronsbruin, rond achterlijf oranje gevlekt, einde schildje oranje, hoeken halsschild afgerond Palomena prasina (groene stinkwants) mm volledig groen in zomer, bruin in winter Carpocoris fuscispinus mm geel- tot roodbruin (oranje) met zwarte en rode vlekken, hoeken halsschild zwart Carpocoris purpureipennis mm geel- tot roodbruin (oranje) met zwarte en rode vlekken Acanthosoma haemorrhoidale mm geelgroen met rode vlekken, rood driehoekig kleurpatroon rond schildje Coreus marginatus (zuringwants of fluweelbruine randwants) mm sprieten met vier sprietleedjes, bruin gespikkeld (ter hoogte van schildje smaller, breed uitlopend achterlichaam) Gonocerus acuteangulatus (smalle randwants) mm donkerbruin, langwerpig (ter hoogte van schildje smaller, breed uitlopend achterlichaam) Bron: o.a. PCFruit voorbeeld els, kan een bron van boswantsen zijn. Dit geldt voor alle wantsensoorten. De volwassen wantsen vliegen van daaruit in de boomgaard. Vaak wordt in de kantrijen daarom meer vruchtschade aangericht: van boswantsen is deze soms 60 tot 80%. Boswantsen kunnen een invliegafstand van 50 tot 100 meter overbruggen en zij hebben een voorkeur voor Doyenné du Comice. Bij afwezigheid van Doyenné brengen zij ook aan Conference schade toe. Verkurking op de plaats waar de boswants in de vrucht heeft geprikt. Volwassen boswantsen zijn aanmerkelijk groter dan andere schadelijke wantsen. Tot de boswantsen behoren de boom-, schilden stinkwantsen die door hun uiterlijk en grootte te onderscheiden zijn (zie tabel 2). Daarnaast overwinteren ze als ei, larve of volwassen insect, afhankelijk van het geslacht. De grootte van de volwassenen varieert van 10 tot 19 mm. De groene appelwants en toortswants zijn respectievelijk ongeveer 6 en 3 mm groot. Een van de boswantsen, de groene stinkwants (Palomena prasina), heeft zijn naam te danken aan het onaangenaam geurende afscheidingsvocht dat hij afgeeft. In de boomgaard steken de boswantsen in de vruchten. Waarschijnlijk veroorzaken larven die later uit de eieren komen, de meeste schade. Zij hebben immers meer voedsel nodig om te volgroeien dan een volwassen wants. Dit geldt in het algemeen voor de meeste insecten. Van de groene appelwants is bekend dat ze naar de scheuttoppen vertrekken als de vruchtjes 12 mm groot zijn. Jong blad is in die periode veel zachter dan de relatief harde vrucht. Aangetast blad is misvormd en wordt bruin. Het is onbekend of dit fenomeen zich bij boswantsen ook voordoet. Aangeprikte vruchten worden misvormd doordat geraakte cellen doodgaan door het gif dat wantsen daar inspuiten. Dit doen alle wantsensoorten. Cellen rondom de aangeprikte cellen groeien wel waardoor kratertjes ontstaan. Bij boswantsen zijn die bij de oogst enkele millimeters diep, vaak met een platte bodem. Zeker wanneer een peer meerdere keren is aangeprikt, kan de vrucht ernstig misvormd zijn. Bij het aansnijden van de vruchten stuit men vaak op een steenharde verkurking. Lichte schade Van schade door groene appelwants en toortswants is meer bekend. Schade van deze wantsen ontstaat tijdens en enkele weken na de bloei. Aangeprikte bloemen vallen vaak voortijdig af. Op eenmaal gezette vruchtjes waarin de wants prikt, ontstaat schade. Bij de groene appelwants uit die zich in minder grote kraters dan bij boswantsen en kan verkurking rondom de prikplek optreden. Schade door de toortswants is herkenbaar aan ondiepe putjes van 1,0 tot 2,0 mm diepte met in het midden een wratje. De doorsnede varieert van 0,5 tot 2,0 mm. De toortswants veroorzaakt na de junirui geen schade meer en is dan zelfs actief als nuttig insect. Bestrijding van de verschillende wantsen blijft moeilijk. Per jaar is onvoorspelbaar of het een wantsenjaar wordt, al speelt de voorgeschiedenis een rol. Preventief kan behandeld worden met minerale olie op de eieren of een neonicotenoïde op de (jonge) larven. Met Calypso of Gazelle kan tijdens de bloei op pas uitgekomen larven van de groene appelwants worden gespoten. Voor boswants is dit te vroeg; die moet later bestreden worden met Calypso of Gazelle. Admire of Kohinor is dan ook mogelijk. Een bespuiting na de bloei doodt bovendien ook bladluizen. Voor boswantsen kunnen eventueel alleen de kantrijen bespoten worden, vooral aan de kant van windschermen, bosschages en tuinen Arjan de Bruine, freelance journalist FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

24 KOELCELLEN VOOR FRUITBEWARING Perfect gebouwd met polyurethaan of polystyreen isolatiepanelen van topkwaliteit. Hermetisch afsluitbaar met hef-/schuifdeuren. Goeseelsstraat 25 tel internet: MV Breda fax k o e l c e l l e n v r i e s c e l l e n Versteeg Merkelijn Service Industrieweg PB Swifterbant Telefoon: Fax: vmservice@planet.nl Nieuwe plukkarren te huur en te koop! Hier nog volop verkoop en verhuur van minitrekkers & pluktreinkarren voor de fruitoogst W W W. M I N I T R E K K E R S. N L Garage- & landbouwmechanisatiebedrijf 1933 H. HOL & ZN jaar kwaliteit en vakmanschap Den Bommel 8, 4194 TZ Meteren, tel: , fax: De specialist in fruitteelt gewasbeschermingsmachines. Importeur van: Lipco tunnelspuiten een- en tweezijdige. Muller onkruidspuitbomen Dealer van: John Deere boomgaardspuiten en trekkers. SKL. Erkend boomgaardspuit keuringsbedrijf. Grote voorraad onderdelen Douven boomgaardspuiten B l a u w e b e s s e n p l a n t e n Het nieuwste assortiment inclusief Liberty, Aurora, Draper. 40 jaar ervaring in de teelt en vermeerdering Mts. Schrijnwerkers Horsterweg NG Grubbenvorst Tel Fax info@schrijnwerkers.nl

25 onderzoek Kersenvlieg en Gazelle blad Obstbau werden onlangs de België en Midden- en Zuid-Duitsland hebben al enkele jaren te mengevat. Eén bespuiting bleek resultaten van deze proeven sa- maken met de aanwezigheid van onvoldoende om de bomen gedurende de gehele vlucht af- de kersenvlieg. Op sommige percelen is de druk zo groot dat doende tegen de kersenvlieg te complete oogsten verloren gaan. beschermen. Gemiddeld over de Ook in het teeltgebied Das Alte twaalf proeven kwam de werkingsgraad uit op 90,8%. Het Land in het noorden van Duitsland komt de kersenvlieg op verschillende plaatsen voor. In Nezelle was duidelijk effectiever. tweemaal behandelen met Gaderland komt ze vooral voor in Gemiddeld kwam het bestrijdingsresultaat uit op 99,7%. In Zuid-Limburg en op enkele plaatsen in het midden van het elf proeven werd als vergelijkingsmiddel ook dimethoaat land. Begin juli zijn op diverse bedrijven waar tot dan toe nog toegepast. Gemiddeld resulteerde één bespuiting met dimetho- nooit kersenvlieg was gezien, vliegjes gevangen. Dit duidt erop aat in een bestrijdingsresultaat dat de kersenvlieg ook in Nederland haar leefgebied uitbreidt. van 96,6%. In het verleden kon de kersenvlieg met dimethoaat redelijk De huidige, gangbare pruimen- Pluktijdstip pruim goed worden bestreden. Sinds rassen als Opal en Reine Victoria 2008 is dat middel echter niet krijgen kort voordat ze plukrijp meer voor dit doel beschikbaar. zijn een oranjerode blos. De Door inzet van de NFO is er dit kleur is, naast andere factoren, jaar een derdenuitbreiding voor een indicator dat het pluktijdstip Gazelle gekomen, zodat dit middel ingezet kan worden tegen de pruimenrassen waaronder nadert. Een aantal nieuwere kersenvlieg. Valor, maar ook de rassen die op In Duitsland zijn sinds 2001 proeven genomen met Gazelle (in op praktijkschaal worden getest dit moment door The Greenery Duitsland op de markt als Mospilan). In twaalf proeven is Gazelle gekleurd. De kleuromslag kan is al ver voor het plukmoment één keer en in zes proeven twee hier dus niet worden gebruikt als keer gespoten. In het Duitse vak- indicator voor het pluktijdstip, De kersenvlieg wordt op steeds meer bedrijven in Nederland gevonden. Foto: NFO hetgeen het bepalen van het juiste plukmoment lastig maakt. In 2006 hebben AFSG en PPOfruit onderzoek gedaan naar mogelijkheden om met behulp van meetbare parameters als hardheid, suikergehalte en kleur, het pluktijdstip te kunnen bepalen. Met tussenpozen van vier tot zeven dagen zijn op zeven momenten pruimen geplukt. De gekozen pluktijdstippen lagen zowel voor als na het ingeschatte optimale pluktijdstip. De Brixwaarde steeg naarmate er later geplukt werd. Tussen de bomen verschilde de Brix-waarde echter nogal. Naarmate er later werd geplukt, daalde de hardheid (penetrometerwaarde). Ook hier waren de verschillen in hardheid tussen de vruchten groot, hetgeen het bepalen van het optimale plukmoment lastig maakt. De beste indicatie van het pluktijdstip bleek in het onderzoek de kleur van de schil te zijn. De schilkleur is in het onderzoek gemeten door de schil van het vruchtvlees los te weken en deze te vermalen in alcohol en zoutzuur en vervolgens met een spectrofotometer de hoeveelheid voor de kleur verantwoordelijke anthocyanen te meten. Vóór het optimale pluktijdstip verandert de kleur van de schil nauwelijks, maar rondom het optimum blijkt deze sterk te veranderen. Een snelle kleurverandering zou hiermee een indicatie kunnen zijn dat het pluktijdstip nadert. Verder onderzoek is nodig om een voor de praktijk bruikbare methode van pluktijdstipbepaling te kunnen ontwikkelen. D i e p v r i e s t e s t Het moment waarop de schil van ingevroren pruimen makkelijk van het vruchtvlees loslaat, is mogelijk een hulpmiddel voor het bepalen van het juiste pluktijdstip van pruimen. Tijdens het onderzoek naar de bepaling van het optimale oogsttijdstip van pruimen kwamen de onderzoekers hier toevallig achter. Voor het onderzoek werden de pruimen na de pluk ingevroren om op een later tijdstip te worden geanalyseerd. Tot het moment van het ideale pluktijdstip bleek de schil moeilijk van het vruchtvlees te verwijderen. Vanaf het optimum bleek de schil echter makkelijk los te laten. Als deze waarneming in andere jaren bevestigd wordt, is dit wellicht een simpele en praktische manier om het pluktijdstip van pruimen te bepalen: een aantal pruimen in de diepvries leggen en de volgende dag kijken of de schil makkelijk van het vruchtvlees loslaat. Stikstof en blauwe bes In de teelt van blauwe bessen is het gebruikelijk om grote hoeveelheden gecomposteerde houtsnippers onder de struiken aan te brengen. Het is bekend dat de bacteriën die voor de vertering van de houtsnippers verantwoordelijk zijn, stikstof nodig hebben. De stikstof wordt vastgelegd en komt in latere jaren door mineralisatie weer vrij. PPO-fruit in Randwijk heeft een modelberekening gemaakt van de in de beginjaren vastgelegde en later weer vrijkomende stikstof. In het onderzoek is ervan uitgegaan dat jaarlijks 100 m 3 houtsnippers in de beplanting wordt aangevoerd. Uit de modelberekening blijkt dat de eerste zes jaar tot 50 kilo stikstof per hectare per jaar wordt onttrokken en vastgelegd. Vanaf het zevende jaar komt stikstof door mineralisatie weer vrij. De vastgelegde stikstof dient als extra stikstof, bovenop de voor de groei noodzakelijke hoeveelheid stikstof, te worden aangevoerd. De hoeveelheid stikstof die in de latere jaren weer vrijkomt, is met behulp van een N-mineraalmeting te bepalen Gerard Poldervaart, kennisconsulent van NFO en Productschap Tuinbouw FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

26 werkwijzer T e e l t Grootfruit B e l i c h t i n g s s n o e i Een vorm van zomerse belichtingssnoei kan op een aantal percelen geen kwaad. Dan stijgt het percentage appels dat in de eerste pluk mee kan en wordt het overzicht op de boom wat de plukprestatie betreft beter. Ook het terugbrengen van de boomhoogte verbetert de zijdelingse lichtinval naar de buurbomen en naar de volgende rij aanzienlijk. De opdroogtijd na een regenbui maar ook na elke dauwnacht verbetert dan dagelijks. Probeer de zomersnoei zo veel mogelijk met twee handen te doen: pak met de vrije hand een tak of scheut vast die vervolgens met de andere hand zo ver mogelijk wordt teruggepakt. Let op met het laten staan van erg kleine stompjes van de scheuten bij vruchtclusters. Deze kunnen later bij het plukken schade aan de vruchten veroorzaken. Vroege vruchtval Door het vallen van enkele vruchten als gevolg van verdringing of van het uitzakken van enkele takken menen telers soms te maken te hebben met vroege vruchtval. Gelukkig is dat meestal niet het geval. Vooral Conference, Boskoop en gewassen waarbij ethrel is ingezet, kunnen plotseling vroege vruchtval vertonen. Bij Elstar komt het eigenlijk nooit voor, bij Jonagold slechts zelden en dan nog pas later in de pluk. Spuit de rassen die gevoelig zijn vanaf twee weken voor de verwachte plukdatum wekelijks met NAA. Spuit dat middel altijd onder ideale omstandigheden met een voldoende lange bladnatperiode zodat het middel goed opgenomen kan worden. Spuiten bij te snel drogend weer geeft geen werking. Wöbra moet met warm weer worden aangebracht. Ethrel op Jonagold Om de vruchtkleur te bevorderen kan er met ethrel gespoten worden. Dit geeft op alle gebloste appels een verbetering van de roodverkleuring, maar helaas ook een verloop van de grondkleur, een versnelde rijping en een minder lang uitstalleven. In Schade door kraaien en eksters zit vooral bovenin de boom * de bewaring en in de afzet moet hiermee rekening worden gehouden. Met lage concentraties en bij tijdig plukken kan er bij Jonagold geprofiteerd worden van een betere roodverkleuring zonder dat dit meteen ten koste gaat van de grondkleur of van hardheidsverlies. Houd de concentratie dan beperkt van100 tot 200 ml ethrel vijf tot zes weken voor de pluk en spuit onder veilige omstandigheden (rond de 20ºC). Bij hogere temperaturen moeten de lagere concentraties worden aangehouden. De appels blijven dan geschikt voor de lange bewaring. Blijf het bespoten gewas intensief volgen en laat u niet verrassen. Doordat de eerste pluk eerder uitgevoerd kan worden of doordat er een groter percentage mee kan, krijgen de tweede en derde pluk meer kans om ook nog goed op kleur te komen. Op relatief dunnere gewassen waar geen kleurproblemen verwacht worden, is het niet nodig. V o g e l s c h a d e Vooral in de perenteelt maar ook in de appelteelt zorgen veel kraaiachtigen, kleine zangvogeltjes en mezen voor schade aan het fruit. De directe pikschade van kraaiachtigen is duidelijk maar daarnaast beschadigen ze Foto: NFO met hun poten ook nog vele vruchten. De kleine vogeltjes prikken slechts een heel klein gaatje, vaak op de bovenste helft van de vrucht, die van daaruit verder gaat rotten. Schade door kraaien en eksters zit vooral bovenin de boom, terwijl schade door Vlaamse gaaien vaak in het middelste gedeelte van de boom zit. De kleine pikjes van zangvogeltjes en mezen zitten vaak binnenin en onderin de boom; de vogeltjes komen meestal vanuit de windsingels of vanuit bosjes. Naast de directe schade is er het probleem dat aangetaste vruchten gaan rotten en dat ze gezonde vruchten die in trossen hangen, aansteken. Vooral bij Conference, die vaak op trossen hangt, kan de schade snel oplopen. Ook bestaat het risico dat aangepikte vruchten toch geoogst worden en in de cel doorrotten en daar andere vruchten besmetten. Om het uitbreiden van rot te 2 6 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

27 voorkomen is het nodig om nu regelmatig door de percelen te gaan om de aangetaste vruchten er tussenuit te plukken. Bij hogere bomen gaat dit het makkelijkst door gebruik te maken van een lange (tonkin)stok, een dun paaltje of een lat met daarop aan het eind een spijker. Hiermee zijn vanaf de grond de aangepikte vruchten te verwijderen. Het is ook mogelijk om de vruchten te lichten met een dikkere, aan het einde schuin afgesneden pvc-buis. De vruchten kunnen dan door de buis naar beneden vallen zonder andere vruchten te raken. Vogels verjagen Om vogels te verjagen zijn diverse maatregelen mogelijk. Afschriklint, afschrikgeluiden, ballonnen, gaskanonnen, alarmpistolen et cetera hebben allemaal een effect maar zijn geen van alle afdoende onder alle omstandigheden. In overleg met de jager kunnen er wellicht wat vogels worden afgeschoten of gevangen. Op zijn tijd duiken er ook middelen op die op het gewas gespoten kunnen worden en die een afschrikkende werking hebben op diverse soorten wild. Van Aminosol is bekend dat het een sterke lucht verspreidt vooral als het een dag van tevoren al met water is gemengd. Het nadeel is dat ook het product enige tijd deze lucht behoudt en dus niet verhandelbaar is. Op de windsingels kan het wel verspoten worden. Calin W zou een afwerende werking moeten hebben op wild. Onder welke omstandigheden het product wel of niet voldoet, moet vooral de ervaring leren. Het probleem is groot genoeg om het in ieder geval uit te proberen. W i l d a f w e e r Sinds het wegvallen van AAprotect is er geen mogelijkheid om bij plotselinge vreterij in de herfst of in de winter te reageren door de stammen in te smeren. Bij het planten moet er dus al een keuze gemaakt worden om de bomen met boomnetbeschermers te planten. Als dit niet is gebeurd, dan moet er nu overwogen worden om de bomen in te smeren met Wöbra. Dit middel groeit met de stam mee en beschermt over meerdere jaren goed tegen het aanvreten van hazen en konijnen. Het is in verhouding wel duurder dan AAprotect, maar vergelijken daarmee heeft geen zin meer. Een ander nadeel van Wöbra is dat het voortdurend goed gemengd moet worden en dat het met warm weer moet worden aangebracht omdat het in de winter slecht smeerbaar is. Het moet ook goed rondom gesmeerd worden want plekjes die worden overgeslagen, kunnen alsnog worden aangevreten. Er zijn ook allerlei boomnetjes in de handel, die na het planten om de stam kunnen worden geplaatst. Ze kunnen dan ook meestal meerdere keren gebruikt worden. Het blijft wel belangrijk om overzicht op de stam te houden in verband met vruchtboomkanker, wortelvelden, stambasisrot, onkruid en opslag. De netjes mogen het dan ook niet te donker maken en de stam niet onnodig lang vochtig houden. Het afschermen van de stam kan ook met stukken kippengaas die van een rol worden geknipt. Als u van plan bent om Wöbra te smeren, dan moet dat gebeuren voordat het te koud is. Wellicht zijn er rond de pluk dan tijdelijk wat mensen over die kunnen smeren. Schade melden In het geval van wild- en vogelschade is er de mogelijkheid om deze te melden en in aanmerking te komen voor schadevergoeding. Vooral mezenschade is moeilijk te voorkomen en komt voor schadevergoeding in aanmerking. Op is via formulieren een schadeformulier te downloaden. De schade moet wel binnen zeven dagen na het ontstaan worden gemeld. Bij de schademelding moet een topografische kaart Komend seizoen wordt de controle op de veiligheid van ULO-cellen waarschijnlijk verscherpt * worden meegezonden. Er is sprake van een (beperkt) eigen risico. Als zo veel mogelijk schade wordt gemeld, dan krijgen de beleidsorganisaties een betrouwbaar beeld van de echte schadeomvang. Tonnie van Kessel, AgroBuren/Van Wesemael G r o e p a m m v a n k e s s e h o t m a i l. c o m B e w a r i n g Nieuw bewaarseizoen Over een maand begint de plukperiode, dus is er nog tijd om de bewaarvoorzieningen te bekijken en te controleren. Controleer of de temperatuurvoelers in orde zijn en ijk deze eventueel. De beste en meest betrouwbare methode is met smeltend ijs in bijvoorbeeld een thermoskan. Stop de voeler hierin en blijf roeren. De voeler moet dan 0ºC aangeven. Vooral bij de perencellen, waar de temperatuur tegen de bevriezingsgrens ligt, kan een kleine afwijking grote gevolgen hebben. Ook meting van de CA-condities blijft kritisch. Zorg dat de meetapparatuur geijkt is; uiteraard zijn de procedures per systeem verschillend. Kijk of er nog voldoende ijkgas is en of de handmeter goed en geijkt is. Start met meten zodra het eerste fruit door de deur is gereden. Controleer de deuren van de koelcellen en de deurrubbers. Ga ook na of er beschadigingen in de celwanden zijn. Test zelf eventueel of de cel lekdicht is of laat dit doen. Cellen die vorig jaar problemen gaven, wijken mogelijk ook dit jaar af. Continu stikstof inblazen om lekken te compenseren is duur. Zorg ervoor dat wanden en vloeren van de cel schoon zijn. Controleer ook de werking van de koelinstallatie, kijk of de ventilatoren allemaal functioneren, de koelinstallatie nagekeken is, enzovoort. Ga ook na of de lekbak onder de verdamper goed is en de afvoer voor de condenswatermeting function e e r t. Bekijk de kisten voor perenkoeling. Als ze alleen bovenop worden afgedekt, gebruik dan zo veel mogelijk kisten zonder spleten in de zijkant. Kijk ook kritisch naar de monstername tijdens bewaring. Komend seizoen wordt de controle op de veiligheid van ULO-cellen waarschijnlijk verscherpt. Alle toegangen tot de cel dienen afgesloten worden als deze in bedrijf is, dus ook de controleluiken. Voor peren is het beter om hele bakken te controleren, vooral tijdens de latere bewaarfase in verband met rotontwikkeling. Zet daarom van iedere partij in de cel een aantal bakken achter de deur. Bij goede voorbereiding is er tijdens bewaring toch meer zekerheid. P l u k p l a n Op dit moment is het niet helemaal zeker wanneer de pluk kan starten voor de diverse rassen, FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G

28 maar vooral de Conference-peer en de Elstar zullen maatgevend zijn voor het startmoment. Probeer nauwkeurig te schatten wat per perceel verwacht kan worden qua opbrengst, niet alleen om straks het juiste aantal plukkers te hebben maar ook om te kijken of de eigen celruimte wel klopt en/of ruimte elders moet worden bijgehuurd. Er worden dit jaar wat minder peren verwacht. Probeer de juiste plukvolgorde per perceel goed in te schatten. Voor peren zijn hierbij de maatontwikkeling, het suikergehalte, de hardheid en de zetmeelafbraak maatgevend. Voor Elstar is het pluktijdstip ook afhankelijk van het wel of niet toepassen van SmartFresh. Bij gebruik van dit middel wordt geadviseerd om, mogelijk zelfs vijf tot zeven dagen, later te plukken. Houd hier rekening mee in de planning. Alex van Schaik, AFSG Wageningen a l e x. v a n s c h a i w u r. n l G e w a s b e - s c h e rm i n g Grootfruit Spint- en roestmijt Het is nu een goed moment om nog eens te controleren op spint en roestmijt. De veiligheidstermijn van Envidor (veertien dagen) en Masai (zeven dagen) is op de meeste percelen nog geen belemmering. Vanaf half augustus worden de wintereieren van spint gelegd. Om die reden is het belangrijk om een noodzakelijke bespuiting niet meer uit te stellen. Masai werkt alleen tegen spint. Envidor heeft het voordeel dat naast spint ook roestmijt gedood wordt. De aanvangswerking van Envidor is vrij traag. Oudere mannetjes blijven leven, de vrouwtjes kunnen de eieren niet meer leggen en sterven daardoor. Dat heeft enige tijd nodig. R o o f m i j t e n Roofmijten kunnen tot 1 september worden uitgezet, maar hoe vroeger hoe beter. Als er nu wordt uitgezet, kunnen ze zich nog een keer vermeerderen. Des te meer vrouwtjes de winter in gaan, des te beter slaan ze volgend jaar aan. Uitzetten kost tijd en dus geld maar het loont wel. Als geen roofmijten worden uitgelegd, duurt het soms drie of vier jaar voor het evenwicht is bereikt. Gedurende die tijd moet regelmatig worden bijgestuurd om spint de baas te blijven. Boskoop en Jonagold hebben doorgaans de meeste roofmijten. Maar ook andere rassen zijn bruikbaar mits per twee bladeren een of meerdere roofmijten aanwezig zijn. Het uitzetten slaagt het best als per boom twee scheuten worden uitgelegd. Klein- en steenfruit Spint bij kers Vooral dit jaar komt in veel percelen spintaantasting voor. Zeker bij de percelen met kappen is de aantasting soms ernstig. Voor de bestrijding in deze tijd zijn geen middelen toegelaten. Het is nog maar de vraag of volgend jaar wel een middel zal zijn toegelaten. De vooruitzichten voor volgend jaar zijn dus niet geweldig. Bij kers komen vrijwel altijd twee spintsoorten voor: fruitspint en kasspint. Kasspint wordt vaak bonenspint genoemd. Deze soorten hebben overeenkomsten maar ook grote verschillen. De fruitspint is rood en overwintert als ei. De kasspint kan sterk variëren in kleur maar is meestal geelgroen met twee donkere vlekken op de rug. Van de kasspint overwintert het levende bevruchte vrouwtje. De kasspint vormt op de bladeren een spinrag, fruitspint doet dat niet. Beide soorten houden van hoge temperaturen, vooral de kasspint. De fruitspint (links) en de bonenspint. Foto s: CAF Vooral dit jaar komt in veel percelen spintaantasting voor * In de praktijk zijn er wat ervaringen met roofmijten. Er lijken mogelijkheden maar het is nog zeker niet uitgekristalliseerd. De appelroofmijt, Typhlodromus pyri, komt van oorsprong van kers. Het is een goede predator van fruitspint maar minder goed voor kasspint. Daarvoor zijn andere gekweekte soorten meer geschikt. Omdat de toekomst van de spintbestrijding bij kers onzeker is, is het zeker te overwegen om appelroofmijt bij kers uit te zetten. Dat kan nog deze maand. Houd er wel rekening mee dat het een paar jaar duurt voor het evenwicht wordt bereikt. Appelroofmijten kunnen uit appelpercelen gehaald worden. Knip daar scheuten met roofmijten. Leg per boom liefst een paar scheuten, het blad verdroogt en de roofmijten lopen over. Als er roofmijten worden uitgezet, moeten voor de overige bespuitingen geen middelen worden gekozen die nadelig zijn voor deze nuttige. Voor kers betreft dat zwavel en Decis. Zwavel is beperkt bruikbaar, Decis is absoluut niet bruikbaar. De periode tussen het spuiten van Decis en het uitzetten van de roofmijten moet zelfs vier weken zijn vanwege de residuwerking. Op sommige kersenpercelen komen van nature appelroofmijten voor maar vaak ook andere soorten, zoals Tydeus. Deze roofmijt is wat geler, heeft kleine pootjes en dribbelt meer tijdens het lopen. Tydeus leeft niet van spint, is dus niet nuttig Jan van Mourik, Centrale Adviesdienst F r u i t t e e l t j v m o u r i c a f. n l 2 8 FR U I T T E E L T 33/34, 15 A U G U S T U S 2008, J A A R G A N G 9 8

29 n f o a g e n d a F l e v o - N o o rd Dinsdag 19 augustus Avondexcursie o.l.v. J.van Dillen (Van Wesemael), bij H. v.d. Rijdt, Professor Zuurlaan 1 in Biddinghuizen; uur. Maandag 25 augustus De avondexcursie bij Jan Kutschruiter die deze dag stond gepland, gaat niet door. M i d d e n - N e d e r l a n d Vecht en IJssel Woensdag 20 augustus Bezoek aan de bedrijven van Ad Slabbekoorn in Kapelle en Vogelaar Vredehof in Krabbendijke. Aansluitend is er een recreatieve activiteit inclusief maaltijd. Vertrek vanaf het bedrijf van Mark Roodenburg, Boveneind Noordzijde 48 in Benschop; 7.45 uur. De verwachting is rond uur terug te zijn. De kosten voor de dag zijn e 25,- p.p. Opgave bij Mark Roodenburg, tel: (030) Z e e l a n d / N o o rd - B r a b a n t Oost-Zuid-Beveland en T h o l e n Vrijdag 22 augustus Middag- en avondexcursie naar Schouwen-Duiveland. Bezoek aan het bedrijf Biene Velde in Zierikzee (13.45 uur) en aan Cafruso in Nieuwerkerk. Ter afsluiting is er een barbecue. Zie ook de convocatie, onder meer voor het carpoolen. Opgeven bij Piet Alkema: alkemafruit@hotmail.com of (06) M i d d e n - B r a b a n t Donderdag 21 augustus Zomerexcursie naar de Betuwe voor telers en hun partner. Om 8.00 uur vertrekt de touringcar vanaf het fruitbedrijf van Fam. Verkooijen, Muilkerk 36b in Dussen. Na de excursie - omstreeks uur - is er een gezamenlijke barbecue bij Fam. Verkooijen. Opgave vóór 18 augustus bij Rien Zijlmans, tel: (06) , m s l. z i j l m a n h o m e. n l. LaMi Utre c h t Dinsdag 19 augustus Bijeenkomst met twee onderwerp e n : 1. Demonstratie van nieuwe biologische middelen in de fruitteelt, uitgevoerd door Henny Balkhoven (Fruitconsult). Het betreft Agricolle tegen perenbladvlo en Enzicur tegen meeldauw. Aanvullend wordt een korte toelichting gegeven op een demoproef die is gericht op verschillende schema s voor de bestrijding van vruchtrot in combinatie met minder/geen residu op de vruchten. 2. Vermindering van de milieubelasting door optimalisatie van de fruitmotbestrijding, uitgevoerd door Herman Helsen (PPO-fruit) en Marc Trapman (Bio Fruit Advies). Twee groepen fruittelers worden dit jaar bij deze aanpak begeleid en de behaalde resultaten worden op de bijeenkomst v o o r g e s t e l d. Locatie: het bedrijf van Anton van Wijk, Beusichemseweg 134a in t Goy; uur. P C F ru i t P i t f r u i t Vrijdag 22 augustus Opendeurdag waarbij de volgende thema s aan bod komen: nieuwe rassen appel en peer, vruchtkwaliteit peer, dunnen bij appel en feromoonverwarring. Locatie: Proefcentrum Fruitteelt, Kerkom, Fruittuinweg 1 in Sint-Truiden, België; uur. Meer info is te vinden op w w w. n f o f r u i t. n l / a g e n d a. K l e i n - A l t e n d o rf, D u i t s l a n d A p f e l t a g Vrijdag 22 augustus Apfeltag met aandacht voor hagelafweersystemen, plukstellingen, plukrobot, gewasbescherming, nieuwe rassen en teelttechniek. Locatie: Kompetenzzentrum Gartenbau, Meckenheimerstrasse 42 in Klein-Altendorf, Duitsland; uur tot uur. Meer info is te vinden op vangbandje Vangbandjes dienen uiterlijk maandagochtend uur schriftelijk in het bezit te zijn van het NFO-secretariaat. Kosten: e 26,- incl. btw voor vijf regels; elke regel meer kost e 2,50. Alleen voor fruittelers die lid zijn van de NFO en als het geen handelsdoeleinden betreft. TE HUUR Nieuwe ULO-ruimte in Flevoland. Tel: (06) TE KOOP Kubota 5001 met vierwielaandrijving. Tel: (06) TE KOOP 6 plukbakken van Gijssel, 3 wiel met lier. Tel: (06) A d v e r t e r e n d o e t v e r k o p e n! B e l Da s pas sap! In de vernieuwde appeltap of in flessen. Heerlijke sappen van uw eigen fruit. Meer omzet door de appeltap. Vraag naar onze referenties. Fruit- en verwerkingsbedrijf Van Appeven Groeneweg CE Herten (L) Tel.: Te koop - Te huur Partij mooie degelijke fruitvoorraadkisten, 120 x 100 x 75 cm. Interessante huur / koop regeling Oostrom 't Goy BV T (030) F (030) M E mieke-tgoy-bv@ oostrom-ok.com

30 Te koop: Elstar en Conference op het hout. Goede smaak en kwaliteit. Per volle vrachtauto. Eind augustus, begin september G ö r t z F r u i t B V. Telefoon BV TE HUUR Nieuwe koelruimte 1 ulo cel voor ± 60 ton peren 1 ulo cel voor ± 50 ton appels Tel: Geheel verwijderen van boomgaarden Verklepelen, versnipperen boomgaard Stobben vrezen Verhuur champost wagens Verhuur sporenvuller Bel vrijblijvend voor informatie: Bart Kemp Tel Mob U L O / C A B e w a r i n g Blokzijlerdwarsweg 12, Marknesse Tel , Fax Mob TE KOOP GEVRAAGD: - SCHILAPPELEN - INDUSTRIE- A P P E L E N De Ultra-Mist is een ultrasoon bevochtigingssysteem speciaal ontwikkeld voor het bevochtigen van groente en fruit terwijl het in ULO/CA-condities zit. Hierdoor verbetert niet alleen de opslagkwaliteit van uw cellen, maar ook de kwaliteit van uw product en kunt u uw product langer bewaren!! Voor meer info: A i r - C o n t r o l Siliciumweg SW Amersfoort Tel: +31 (0) Fax: +31 (0) Mob: info@air-control.nl P L U K T R E I N T J E S laag model, ideale werkhoogte exact spoorvolgend bij nat weer minimale spoorvorming banden met gazon- of tractorprofiel met of zonder spatlap trekbok leverbaar Constructiebedrijf J.P. Bombach Werkplaats: Boterhoeksestraat 50 Tel / GA Heteren jpbombach@planet.nl

31 De onyx Alle wielen aangedreven Dubbellucht voor Dubbellucht achter In hoogte en breedte verstelbaar Makkelijke opstap Aluminium loopplateaus Lichtgewicht machine Hydraulische draaikransbesturing Automatisch stuursysteem KRUIP-snelheid met start/stop Gegalvaniseerd frame Hydraulisch lossysteem Dubbeldoelmachine Voor de pluk van 2008 nog leverbaar: Pluktreinkarren met de wielen onder of achter Agri-com Langbroek w w w. a g r i c o m. n l

32