NULMETING RECREATIE IN DE BIESBOSCH

Transcriptie

1 NULMETING RECREATIE IN DE BIESBOSCH EEN STARTPUNT VOORAFGAANDE AAN DE RECREATIEMONITOR

2

3 Nulmeting recreatie in de Biesbosch Een startpunt voorafgaande aan de Recreatiemonitor 2012 datum uitgave: 29 juni 2012 Samenstellers: de heer ing. H. Zwart MSc. de heer H. Voorhans Opgesteld op uitnodiging van: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch

4 Project, versie: BWZ , versie 03 Datum uitgave: 29 juni 2012 Titel: Nulmeting recreatie in de Biesbosch Aantal pagina s inclusief bijlage: 75 Naam en adres opdrachtgever: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch T.a.v. de heer J. Thiebou Postbus AA Dordrecht Akkoord voor uitgave: ing. H. Zwart Paraaf: Ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Tiel onder nr Varkensmarkt 9 Postbus AD Culemborg T: Parkschap Nationaal Park De Biesbosch Niets uit deze rapportage mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Parkschap Nationaal Park De Biesbosch, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enige andere werk dan waarvoor het is vervaardigd. This text reflects the author s views. The Programme Authorities of Interreg IV A 2 Seas are not liable for any use that may be made of the information contained herin. Deze nulmeting is gerealiseerd met een bijdrage uit het Europese programma Interreg IV 2 zeeën

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding Opzet van dit onderzoek Leeswijzer 9 2 Gebiedsbeschrijving Begrenzingen onderzoeksgebied Entrees tot het gebied via het land Entrees tot het gebied via het water Huidig aanbod voorzieningen landrecreatie Huidig aanbod voorzieningen waterrecreatie 18 3 Huidige bezoekers en wijze van gebruik Landrecreatie Waterrecreatie 26 4 Landelijke trends en ontwikkelingen Landrecreatie Waterrecreatie 36 5 Telgegevens Landrecreatie Waterrecreatie 49 6 Monitor jachthavens De respons De resultaten 57 7 Conclusies en aanbevelingen Conclusies en aanbevelingen landrecreatie Conclusies en aanbevelingen waterrecreatie Conclusies en aanbevelingen monitor jachthavens 75 Bijlagen 1 Literatuur 2 Overzicht jachthavens 3 Het weer in Informatie sluistellingen

6 1 Inleiding De Biesbosch is de benaming voor een aantal riviereilanden, zand- en slikplaten in de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland. Het is een zeer waterrijk gebied. In de loop der jaren is de waterrecreatie in de Biesbosch enorm gegroeid en zijn er veel voorzieningen aangelegd voor recreanten, zoals aanlegplaatsen en strandjes. Ook zijn diverse natuurontwikkelingsprojecten uitgevoerd, zoals de ontpoldering van de Noordspieringpolder en een deel van de Noordwaard. In de toekomst wordt de gehele Noordwaard ontpolderd, waardoor de natuurwaarden van de Biesbosch nog groter worden. Door diverse marktontwikkelingen, zoals vergrijzing (ruime bestedingsmogelijkheden en veel tijd) en de sterke toename van de aandacht voor gezondheid neemt de vraag naar (sportieve) dagrecreatie toe. Dit geeft een extra druk op de Biesbosch (Leisure Result, Biesbosch, evenwicht tussen natuur en recreatie, 2007). Het Parkschap heeft besloten zich in te zetten om de Biesbosch op de kaart te zetten als een duurzaam gebied, dat zich richt op duurzaam toerisme. Hierbij staat de beleving van de gehele omgeving voorop, zonder dat er sprake is van verstoring van de natuur door recreanten. In 2008 is namens het Nationaal Park Overlegorgaan De Biesbosch het beleidsplan Ondergedompeld in de Biesbosch - beleidsplan Recreatie en Toerisme voor de Biesbosch-regio opgesteld. In dit beleidsplan is een uitvoeringsprogramma opgenomen wat voorziet in het uitvoeren van een aantal deelprojecten. 6

7 Eén van deze deelprojecten bestaat uit het opstarten van een Monitor Recreatie en Toerisme voor de komende 5 jaar voor het gebied. Het voornaamste doel hiervan is om een goed beeld te krijgen van de effecten van diverse (natuur-)ontwikkelingen. 1.1 Aanleiding Het Parkschap Nationaal Park De Biesbosch wil zich verder ontwikkelen op het gebied van duurzaam toerisme. Dit doet zij binnen het Europese programma STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks). Tevens wil het Parkschap zich inzetten voor het behouden van het Europees keurmerk European Charter for Sustainable Tourism. Doel van de recreatiemonitor Om over vijf jaar opnieuw het keurmerk European Charter for Sustainable Tourism te kunnen verkrijgen, zijn telgegevens nodig. Het Parkschap moet daarom de komende vijf jaar de recreatieve druk van het Nationaal Park monitoren. Hiervoor wordt een monitoringssysteem opgezet. Het doel van deze monitor is om inzicht te verkrijgen in de bezoekersstromen van, in en naar de Biesboschregio, zowel via het land als via het water. Er dienen telgegevens te komen van aantallen auto s, fietsers, wandelaars en boten. Het Parkschap wil weten of de voorzieningen die getroffen worden van invloed zijn op de bezoekersaantallen en wat die invloed is. 7

8 1.2 Opzet van dit onderzoek De recreatiemonitor bestaat feitelijk uit twee delen: een nulmeting en de jaarlijkse vervolgmetingen. Dit rapport beschrijft de nulmeting voor de Biesbosch. De vervolgmetingen zullen jaarlijks aan het einde van ieder jaar in afzonderlijke rapporten worden gepresenteerd. Uit kostenoverwegingen is ervoor gekozen gebruik te maken van reeds bekende telgegevens uit recente rapporten en verslagen. Op deze wijze wordt het beter mogelijk een groter deel van het budget te besteden aan apparatuur om bezoekers te kunnen tellen in de hierop volgende jaren. Door gebruik te maken van telmachines kunnen meer betrouwbare en nauwkeurigere telgegevens worden verkregen zonder veel personele inzet, hetgeen geld bespaart. In de bijlage wordt een literatuurlijst weergegeven met de rapporten en verslagen die gebruikt zijn bij dit onderzoek. Het Verslag van het recreatieonderzoek in de Biesbosch uit 2009 van NRIT-onderzoek, De Toeristisch-Recreatieve sector in de Biesbosch-regio van oktober 2011 van Bureau Buiten en het Gebruikersonderzoek watersport in De Biesbosch uit december 2009 vormen een belangrijke leidraad binnen deze nulmeting. Naast deze rapporten zijn gegevens van bezoekersaantallen opgevraagd bij veerdiensten, bezoekerscentra, jachthavens en musea. 8

9 1.3 Leeswijzer Dit rapport dient als basis en inleiding voor de vervolgmetingen. In de uitwerking van de nog op te zetten recreatiemonitor zal dan ook niet meer worden ingegaan op andere onderdelen dan alleen de tellingen en de daaruit voortvloeiend resultaten en conclusies. Bij de opzet van deze rapportage en de nog komende presentaties van de gegevens van de recreatiemonitor zal bij ieder onderdeel onderscheid worden gemaakt tussen land- en waterrecreatie. Het eerste deel van dit rapport bestaat uit een gebiedsomschrijving met de onderzoeksbegrenzingen, alle entrees tot het gebied en het huidige aanbod aan recreatieve voorzieningen. Het tweede deel omschrijft de huidige bezoekers, hoe deze bezoekers met het gebied omgaan en hoe zij het gebied gebruiken. Daarbij wordt gekeken naar de herkomst van deze bezoekers en de wijze waarop zij het gebied betreden. Vervolgens is gekeken naar de landelijke trends en ontwikkelingen op recreatief gebied. In het daaropvolgende hoofdstuk worden de extern verkregen telgegevens behandeld. Deze bestaan onder andere uit de bezoekersaantallen van de bezoekerscentra, het museum, passagiers van rondvaartboten en deelnemers aan excursies. Ook wordt in dit hoofdstuk de monitor besproken die gehouden is onder de jachthavens. Daarbij zijn alle sluistellingen bij Rijkswaterstaat opgevraagd en verwerkt. Tot slot worden er conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan ten behoeve van de vervolgmetingen. 9

10 2 Gebiedsbeschrijving Ligging De Biesbosch ligt op het grondgebied van zowel Zuid-Holland als Noord-Brabant en is gelegen tussen de rivieren de Beneden Merwede en de Amer. Aan de oostzijde wordt de Biesbosch begrensd door het Land van Heusden en Altena. In 1994 werd de status van Nationaal Park toegekend aan het gebied en het is sindsdien beschermd natuurgebied. De regio kent vele recreatieve mogelijkheden, maar wordt ook gebruikt voor opslag van water voor de drinkwaterbereiding. De Biesbosch wordt omringd door een groot aantal steden en dorpen. Veel inwoners van de omliggende plaatsen als Dordrecht, Sliedrecht, Giessendam, Hardinxveld, Werkendam, Hank, Geertruidenberg, Raamsdonkveer, Drimmelen en Lage Zwaluwe maken gebruik van de Biesbosch voor een bezoek van één of meerdere dagen, al dan niet met een boot. In dit kader zijn het belangrijke plaatsen die van invloed zijn op de recreatieve druk op het gebied. 10

11 Karakterisering De Biesbosch is een zoetwatergetijdegebied met kreken en wilgenvloedbossen dat al eeuwen door de mens en de natuur gebruikt wordt. De activiteiten van de mensen hebben voor een groot deel bepaald hoe het gebied er nu uitziet. Het is een rijk gebied; in het verleden werd er veel door de mens geoogst. Riet, biezen, wilgentenen, vis en vogels waren belangrijke bronnen van inkomsten. De traditionele gebruiken zijn veelal verdwenen. Recreatie is een nieuwe vorm van gebruik die in de twintigste eeuw is ontstaan. Door recente natuurontwikkelingsprojecten zijn nieuwe natte gebieden aan de Biesbosch toegevoegd. Ieder plekje heeft weer zijn eigen bijzondere flora en fauna. De variatie aan landschappen in de Biesbosch is de laatste jaren toegenomen. Na de Sint Elisabethsvloed was het vooral lange tijd een watergebied. Op de landaanwassen kwamen veel grienden. Deze waren eeuwenlang het meest beeldbepalend in de Biesbosch. Op dit moment zijn er nog maar een paar grienden die op traditionele wijze worden onderhouden. De oude grienden, die niet meer zijn bijgehouden, zijn uitgegroeid tot doorgeschoten wilgenbossen. Hier en daar liggen nog bloemrijke hooilanden. Het riet is ook op veel plekken verdwenen of overwoekerd met brandnetels en ruige kruiden. Natuurontwikkeling heeft er voor gezorgd dat veel natte polders en nieuwe open kreken zijn ontstaan. In ieder landschapstype leven karakteristieke dieren en planten. Doordat de Biesbosch zo gevarieerd is, zijn er ook zeer veel soorten aan te treffen. Denk bijvoorbeeld aan harig wilgenroosje, kattenstaart, gele lis, ijsvogel, blauwborst, purperreiger, bever en allerlei soorten vissen, amfibieën, reptielen en insecten. 11

12 12 Fig. 1: Biesbosch-regio

13 13

14 2.1 Begrenzingen onderzoeksgebied Globaal gezien ligt de Biesboschregio tussen de snelwegen A15, A16, A27 en A59. In onderstaande kaart is de begrenzing aangegeven waarbinnen de inventarisatie heeft plaatsgevonden en in de toekomst geteld gaat worden. Het gaat om Nationaal Park De Biesbosch, recreatiegebied De Hollandse Biesbosch (samen Parkschapgebied), de Nieuwe Dordtse Biesbosch en de Noordwaard. Op of binnen deze grenzen zijn de entrees te vinden via het land en het water. begrenzing monitor bezoek Biesbosch vanuit plaats of dorp Fig. 2: Onderzoeksbegrenzing De Biesbosch is bereikbaar via het land en via het water met de boot. Het aantal ingangen via het water is groter dan het aantal entrees via het land. Om een overzichtelijk beeld te kunnen geven van het totaal aantal toegangen tot het gebied, wordt onderscheid gemaakt tussen de entrees via het land en via het water. 2.2 Entrees tot het gebied via het land In totaal zijn er acht toegangen die gebruikt worden per fiets, auto en/of lopend. In feite zijn alle ingangen ten alle tijden lopend bereikbaar. Binnen de monitor wordt echter preciezer gekeken welke ingangen op welke wijze het meest worden gebruikt. 14

15 In de onderstaande kaart is bijvoorbeeld te zien dat de ingang via de Bandijk enkel bereikbaar is per auto en per fiets. In werkelijkheid kan dit uiteraard ook wandelend. Maar gezien de lengte van de dijk zullen hier niet veel wandelaars lopen met het doel de Biesbosch te betreden om er vervolgens te gaan recreëren. Baanhoekweg Bandijk Provinciale weg Nieuwe Merwedeweg Draepkilweg Oranjepolderweg Jeppegatweg Kurenpolderweg auto s fietsers wandelaars bezoekers bezoekerscentra / museum Fig. 3: Entrees via het land In de tabel hieronder staan alle entrees omschreven en wat voor soort toegangen hier aanwezig zijn. Deze gegevens zijn straks bij de vervolgmetingen van belang voor het bepalen van de telapparatuur. Tabel 1: Beschrijving entrees Naam weg/straat Autoverkeer Fietsverkeer Voetgangers Veerverbinding Baanhoekweg (Dordrecht) X X X Nieuwe Merwedeweg (Dordrecht) X X X Provinciale weg (Kop van het Land) X X X X Bandijk (Werkendam) X X Draepkilweg (Steurgat, Werkendam) X X X Jeppegatweg (Polder het Jannezand) X X Oranjepolderweg (Oranjepolder) X X Kurenpolderweg (Nathalspolder) X X 15

16 2.3 Entrees tot het gebied via het water Met een boot is de Biesbosch het best te bereiken. Door de vele gaten en doorgangen kent het gebied vele ingangen om naar binnen te varen. In het onderstaande kaartje worden de entrees via het water aangegeven met de blauwe pijlen. De Sliedrechtse Biesbosch kent drie ingangen (Ottersluis, Wantij, Helsluis). De Brabantse Biesbosch kent vijf ingangen vanaf de Amer, een ingang bij Spieringsluis en eentje bij de Biesbosch sluis te Werkendam. Op de zuidelijke ingangen na zijn alle andere entrees te bereiken via een sluis. Fig. 4: Entrees via het water 2.4 Huidig aanbod voorzieningen landrecreatie Op het moment kent de Biesbosch een aantal (betaalde) recreatieve dagvoorzieningen, waar recreanten een bezoek aan kunnen brengen. Deze voorzieningen worden, daar waar mogelijk, qua bezoekersaantallen ook meegeteld om een beeld te krijgen hoe deze jaarlijkse bezoekersstromen verlopen. De belangrijkste voorzieningen worden hieronder genoemd: Hoofdpoorten Biesbosch Biesboschmuseum Werkendam; Biesboschcentrum Dordrecht; Biesboschcentrum Drimmelen. Vanuit de Biesboschcentra en het Biesboschmuseum worden onder andere wandeltochten en excursies georganiseerd. Tevens biedt Staatsbosbeheer excursies aan in het gebied. In de Biesbosch-regio zijn daarnaast nog recreatieve dagvoorzieningen, zoals de zwemplas, Sterrenwacht, musea en historische steden. 16

17 Horeca Qua horecavoorzieningen is het aanbod schaars. De bezoekercentra en het museum hebben een horecagelegenheid in hun gebouw. Daarnaast is er een horecagelegenheid bij jachthaven De Vissershang, bij de Kop van t Land en biedt Spieringsluis een voorziening aan. Omdat de horeca zo gering aanwezig is, zal deze niet nader onderzocht worden. Fig. 5: Horeca bij Spieringsluis Overnachten In de Biesbosch-regio, inclusief de stedelijke gebieden, zijn 67 overnachtingsmogelijkheden, inclusief jachthavens (bron: Bureau Buiten, 2011). Binnen de Barabantse, Sliedrechtse en Hollandse Biesbosch zijn de overnachtingsmogelijkheden geringer. In onderstaande tabel staan de overnachtingsmogelijkheden in of direct aan de rand van Nationaal Park De Biesbosch opgesomd. Tabel 2: Overzicht overnachtingsmogelijkhedenbiesbosch Naam/plaats Herberg De Kop van het Land / Dordrecht Stayokay / Dordrecht Hotel de Brabantse Biesbosch Van Bergeijck / Moordplaat De Biesboschhoeve / Polder Visplaat Staatsbosbeheer / Paardekop Staatsbosbeheer / Bevert Vrije overnachting / Oostwaard Soort overnachting Hotel Hotel Hotel Kampeerboerderij Kampeerboerderij Vrije kampeerplaats Vrije kampeerplaats Griendwerkershut De overnachtingen worden niet meegeteld in de monitor. De reden is dat mensen die een overnachting doen via één van de eerder genoemde entrees het gebied betreden. Hier worden ze straks geteld. 17

18 Wandel en fietspaden De Biesbosch-regio kent meerdere wandel- en fietspaden. Vaak liggen deze versnipperd in het gebied en sluiten ze niet of nauwelijks op elkaar aan 1. Een aantal wandelpaden is alleen per boot bereikbaar. Bekende, gedocumenteerde wandelpaden met een bovenregionale uitstraling zijn het Floris V-pad (langeafstandswandelpad) en het Waterliniepad (streekpad). Daarnaast is er het wandelknooppuntennetwerk West-Brabant en het fietsknooppuntennetwerk. Er wordt op dit moment vanuit vanuit het Europese STEP-project gewerkt aan verbeteringen aan de padenstructuur. 2.5 Huidig aanbod voorzieningen waterrecreatie De Biesbosch-regio blijkt een aantrekkelijke vaarbestemming te zijn, gezien de drukte van schepen in met name het zomerseizoen en gedurende de weekenden. Eenmaal aangekomen in het gebied, blijft men meestal langer liggen. Vandaar dat de Biesbosch vooral gezien moet worden als een vaarbestemming en minder als een vaargebied 2. In het gebied zijn 32 openbare aanlegplaatsen te vinden (bron: Projectbureau Vrolijks, 2009) waar men gratis kan aanleggen. Op deze plaatsen is een driedagenregeling van toepassing: men mag drie maal vierentwintig uur aanééngesloten gebruik maken van de plaats, waarna men de aanlegplaats weer dient te verlaten. Er zijn ook aanlegplaatsen waar een drie-uursregeling van toepassing is. Deze regeling werkt volgens hetzelfde principe. In de praktijk blijken deze regelingen niet altijd te worden opgevolgd. De booteigenaren komen vooral uit Dordrecht, Werkendam en Drimmelen, waarbij Dordrecht het grootste aandeel heeft. De verklaring hiervoor is dat Dordrecht veel jachthavens telt. In het kader van de monitor is gekeken naar jachthavens in de Biesboschregio, waarvan verwacht wordt dat een groot deel van de vaste ligplaatshouders de Biesbosch gebruikt als vaardoel. Daarmee is rekening gehouden met een gemiddelde vaartijd tussen de drie en vier uur 3. Voor deze nulmeting zijn deze havens benaderd om een beeld te krijgen van het totaal aantal ligplaatsen, de bezetting en de verhouding zeilboot / motorboot. Het totaal aantal bezette ligplaatsen heeft invloed op de recreatieve vaardruk van de regio. In hoofdstuk wordt hier nader op ingegaan. In de Biesbosch-regio zijn 46 havens gevestigd. 30 van de havens zijn in beheer van of vallen onder een watersportvereniging. Vooral in Dordrecht worden havens verdeeld over meerdere watersportverenigingen. Met in totaal 20 jachthavens kent Dordrecht de grootste clustering. Het aantal jachthavens binnen het onderzoeksgebied is ten opzichte van de rest in de directe omgeving gering: 8 havens, waarvan er twee alleen bestemd zijn voor visbootjes. Om iets te kunnen zeggen over de vaardruk op de Biesbosch dient het totaal aantal ligplaatsen in de regio bekend te zijn. Over aantallen en verdelingen zal dieper worden ingegaan in hoofdstuk 6, de telgegevens. 1 Wandel-, fiets en veerverbindingen Biesbosch, BWZ Ingenieurs, Dynautique, Gebruikersonderzoek watersport in De Biesbosch, Advies vaarzonering en aanleggebieden, Projectbureau Vrolijks, Onderzoek Vaargedrag Fryslân en Leeuwarden en Onderzoek Vaargedrag Deltagebied, Waterrecreatie Advies BV, 2007 en 2008

19 Fig. 6: Haven van Drimmelen Fig. 7: Zuidhaven Om de locaties van deze havens ten opzichte van de Biesbosch inzichtelijk te maken worden in onderstaande kaart alle jachthavens weergegeven. Tevens zijn de aanlegplaatsen in en rondom de Biesbosch ingetekend. In sommige gevallen staat een aantal jachthaveniconen heel dicht bij elkaar of staat er een cijfer naast met een x. Dit wil zeggen dat deze jachthaven bestaat uit één haven maar met meerdere watersportverenigingen als beheerder. Dit komt vooral in Dordrecht zeer veel voor. Ook de haven van Drimmelen bestaat uit meerdere beheerders/exploitanten, die samen gebruik maken van één bak. Uit het kaartje valt op te maken dat Dordrecht het grootste aanbod heeft in havens. Met name aan de stadsrand (Vlijhaven, Wijnhaven) zijn veel havens te vinden. Binnen deze, vaak authentieke, stadshavens zijn meerdere verenigingen actief. Het aanbod van openbare aanlegplaatsen is verspreid. Een wat grotere clustering is in het zuidelijke deel van de Brabantse Biesbosch te vinden. Vooral de Aakvlaai biedt meerdere aanlegplaatsen. Overige voorzieningen voor waterrecreanten zijn: kano- aan- en afmeervoorzieningen (circa 20 stuks); openbare trailerhellingen (Jeppegat, Oosthaven, Zuidhaven en 3de Merwedehaven); tewaterlaatplaatsen voor kano s (Biesboschcentrum, Spieringsluis, Jeppegat, Polder Maltha, Ottersluis). Overzichtskaart havens en aanlegplaatsen in en rondom de Biesbosch 2 x 5 x 4 x Beneden Merwede Werkendam Dordrecht Legenda Jachthaven 5 x Aantal verenigingen Openbare aanlegplaats Niewe Merwede (Visboothaven) Hank Hollands Diep Amer Bergse Maas Lage Zwaluwe 5 x Drimmelen Geertruidenberg Fig. 8: Overzicht havens en aanlegplaatsen in en rondom de Biesbosch 19

20 3 Huidige bezoekers en wijze van gebruik Om in een later stadium de kwantitatieve resultaten nader toe te kunnen lichten zijn kwalitatieve gegevens omtrent de huidige bezoekers en de wijze van het gebruik van het gebied noodzakelijk. In dit hoofdstuk zal dieper worden ingegaan op de huidige recreatieve gebruikers van de Biesboschregio. Er is gebruik gemaakt van de gegevens uit het Verslag van het Recreatieonderzoek in de Biesbosch, 2009 van het NRIT-onderzoek en het Gebruikersonderzoek Watersport in de Biesbosch, 2009 van Projectbureau Vrolijks. Fig. 25: Landrecreatie Verslag van het Recreatieonderzoek in de Biesbosch, 2009 van het NRIT-onderzoek Dit onderzoek bestaat uit een kwalitatief en een kwantitatief onderzoek onder landen waterrecreanten. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in de periode tussen april en oktober Het onderzoek bestond uit twee delen: Internetenquête onder bewoners in en rondom de gemeenten van de Biesbosch; Bezoekers enquête ter plaatse. De enquête ter plaatse is uitgevoerd op een aantal plaatsen in het gebied, waaronder Hel- en Ottersluis en vanaf een gehuurde boot. In totaal zijn 1496 vraaglijsten uitgereikt. De respons was als volgt: Landrecreatie: 528 Waterrecreatie: 428 Het kwantitatieve onderzoek bestond uit het tellen door middel van luchtfoto s. Op een drietal vliegdagen zijn foto s gemaakt van de aanwezige schepen. Voor wat betreft de landrecreatie is een schatting gemaakt op basis van een steekproef onder de bewoners middels de internetenquête. 20

21 Fig. 26: Waterrecreanten Gebruikersonderzoek Watersport in de Biesbosch, 2009 van Projectbureau Vrolijks Dit onderzoek had het doel om het vaargedrag te meten onder de bezoekende waterrecreanten van de Biesbosch. Het onderzoek heeft bestaan uit: Een online enquête, waaraan gebruikers werden verzocht om hieraan deel te nemen. Tevens werden 70 watersportorganisaties uit de regio gevraagd deel te nemen aan het onderzoek; Twee discussieavonden met watersporters uit de regio. Het online onderzoek heeft een respons opgeleverd van 189 ingevulde enquêtes. In totaal hebben 75 deelnemers zich aangemeld voor de bijeenkomst om te discussiëren over het gebied. Uiteindelijk hebben 25 mensen deelgenomen aan de discussie gedurende twee avonden. In de navolgende hoofdstukken zullen delen uit deze twee onderzoeken gebruikt gaan worden. Daarnaast zullen aanvullende telgegevens een basis vormen voor de vervolgmetingen in

22 3.1 Landrecreatie Met de landrecreatie wordt bedoeld, alle recreatieve activiteiten die door de gebruikers ondernomen worden op het land. De betreffende recreanten bereiken het gebied niet via het water, maar door één van de entrees via het land. In dit hoofdstuk komt het soort bezoeker, de herkomst en het gebruik van het gebied aan bod Soort bezoekers en het gebruik van het gebied Om het soort bezoeker te kunnen omschrijven is gebruik gemaakt van de zogenaamde Motiefgroepen 4, opgesteld door Alterra en overgenomen door Staatsbosbeheer voor het opstellen en uitvoeren van beleid. Fig. 9 en 10: Landrecreatie in de Biesbosch D e volgende motiefgroepen kunnen worden onderscheiden: De Gezelligen : Samen erop uit, kleine actieradius, in het gehele gebied te vinden, in de buurt van voorzieningen (horeca). De Rustzoeker of Er-even-tussenuit-recreant: Doorgaans dichtbij huis, even ertussen uit, op zoek naar rust en stilte, vooral te vinden in de Holllandse Biesbosch, de Elzen en Spieringsluis. De Geïnteresseerden : Hebben een brede belangstelling voor cultuur, natuur en historie, komen van verder weg, bezoeken musea en bezoekerscentra. De Natuurvorser : Gaat geheel op in de natuur, zoekt veelal de kern van het gebied op, is gevoelig voor gedrag dat de natuurbeleving en het observeren hindert. De uitdagingzoeker : Is op zoek naar (fysieke) uitdaging, is medegebruiker van bestaande infrastructuur, natuur en landschap zijn van belang omdat daar gebruik van gemaakt wordt, is terug te vinden in het gehele gebied. Vervolgens is gekeken naar het rapport van het NRIT. Aan de geënquêteerden is een aantal vragen gesteld omtrent herkomst, bezoekersfrequentie en dergelijke. Naast deze schriftelijke vraaglijsten is ook gebruik gemaakt van een enquête op internet. 4 Recreatiemotieven en Belevingssferen in een recreatief landschap, Alterra Wageningen,

23 2.3.1 Bezoekmotieven Iedereen gaat met een bepaald motief recreëren. Aan de bezoekers ter plaatse is aan de hand van korte verhaaltjes een vijftal verschillende motieven voorgelegd. Gevraagd werd aan te In het onderzoek van NRIT wordt een aantal resultaten weergegeven van de uitkomsten op deze geven vragen. in Zo welke is gekeken mate naar deze de motieven meest voorkomende op hen van activiteiten, toepassing welke zijn. voorzieningen Voor ieder het motief meest worden diende het aandeel gebruikt, in welke de vorm motieven van en een beleving percentage men heeft aangegeven wanneer men te de worden. Biesbosch De bezoekt, som hiervan etc. moest 100% zijn. Zie voor deze verhaaltjes de vragenlijst in bijlage 1. Een andere belangrijke graadmeter vanuit het NRIT-onderzoek om motiefgroepen te kunnen benoemen zijn de genoemde motieven van de geënquêteerden om het gebied te bezoeken. Figuur 40 Motieven om te recreëren (%) In de onderstaande taartdiagram worden de meest en minst genoemde activiteiten grafisch weergegeven: Grafiek 1: Motiefgroepen (Bron: NRIT-onderzoek) Gezellig samen op stap en Even weg om de batterij weer even op te laden worden het meest genoemd tijdens de enquête. Hieruit blijkt dat de grootste groep bezoekers naar de Biesbosch komt om even uit de dagelijkse beslommeringen van de dag te komen of samen gezellig het gebied in te trekken. Een minder grote groep komt speciaal om iets te leren of om op te gaan in de natuur In de conclusies heeft het NRIT deze gegevens gekoppeld aan de diverse motiefgroepen. Hieruit is gebleken dat de grootste groepen bestaan uit de Motiefgroep Gezelligen en de Rustzoeker of de Er-even-tussenuit-recreant. Gemiddeld bezoekt men met 3,5 personen, veelal in de leeftijdsgroep van 50 tot met 64 jaar, de Biesbosch. De bezoeken hebben een gemiddelde verblijfstijd tussen de 2 en 4 uur. Binnen deze tijd worden de volgende activiteiten ondernomen (van veel genoemd naar minder): toerfietsen; luieren/zitten/zonnen; wandelen; picknick/barbecue; bezoek horeca; varen; uitlaten van hond; racefietsen; Pagina 47 van 125 natuurstudie; motorrijden; strand (zwemmen); bezoek aan bezoekerscentra. In het NRIT-onderzoek is ook gevraagd naar het gebruik van de aanwezige voorzieningen. In de enquête kon men meerdere antwoorden geven, zie hiervoor grafiek 2. Fietspaden en parkeerplaatsen blijken de meest gebruikte voorzieningen te zijn. 23

24 in de Biesbosch. Figuur 38 Voorzieningen waarvan bezoekers die ter plekke zijn ondervraagd, gebruik hebben gemaakt (%) Grafiek 2: Meest gebruikte voorzieningen (Bron: NRIT-onderzoek) N.B. De percentages tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren Wijze van entree tot de Biesbosch via het land Van alle geboden voorzieningen in de Biesbosch wordt door de bezoekers het meeste gebruikgemaakt Een belangrijk van gegeven de fietspaden. voor de De vervolgmeting helft van alle is landrecreanten om weten op welke geeft aan wijze een men fietspad gebruikt het te meest hebben. het Dit gebied terwijl bereikt. 38% van Op basis de recreanten hiervan wordt de fiets later gebruikt de keuze als gemaakt vervoermiddel welk naar de Biesbosch. type telkasten Bovendien nodig bleek zijn. Conform uit figuur onderstaande 37 reeds dat tabel toerfietsen zijn dit als telkasten activiteit die door zowel 40% van auto s fietsers als motoren tellen. de recreanten wordt ondernomen. Er blijken dus recreanten te zijn die het fietspad gebruiken Tabel 3: Gebruik vervoersmiddelen Vervoersmiddel Gebruik in % Pagina 44 van 125 Auto 56% Fiets 38% Motor 2% Waterbus 1% Boot 1% Overig... 2% Perioden en frequentie van bezoek In het onderzoek is gevraagd aan de geënquêteerden in welke jaargetijden men meestal de Biesbosch bezoekt. Hieruit blijkt dat de zomer het meest populair is met 93%, gevolgd door lente met 64%. 53% van de respondenten geven aan alle seizoenen te komen. De winter scoort het slechts met 54%. Veel bezoekers geven ook aan een deel van het jaar te komen. Zo komt 11% gedurende de lente, zomer en herfst en geeft 13% aan dat ze tijdens de lente en zomer de Biesbosch bezoekt. In het onderzoek werd tevens gevraagd naar het aantal bezoeken per jaar. Hieruit is gebleken dat de meeste respondenten tussen de 2 en 9 maal per jaar het gebied bezocht hebben. Een iets kleiner aantal heeft het gebied 10 tot 49 keer bezocht. 30% van de 549 respondenten heeft de Biesbosch het jaar voorafgaand aan het onderzoek niet bezocht. De reden hiervoor is vooral het gebrek aan tijd. In grafiek 3 staat de bezoekersfrequentie van de Biesbosch door de landrecreanten. 24

25 Ook de bezoekers ter plaatse is gevraagd hoe vaak men (bij benadering) in het afgelopen jaar de Biesbosch heeft bezocht. Figuur 33 Bezoekfrequentie van bezoekers die ter plaatse Van alle ondervraagden die de Biesbosch bezochten bleek maar liefst 97% meerdere keren in het gebied te zijn zijn geweest. ondervraagd Hieruit kan (%) geconcludeerd worden dat de Biesbosch veel herhalingsbezoek kent en dat de bezoekers graag terugkeren in het gebied. Grafiek 3: Frequentie bezoeken in % (Bron: NRIT-onderzoek) Van de ondervraagde landrecreanten heeft 32% in het afgelopen jaar nog niet eerder een Uit het NRIT-onderzoek blijkt dat de auto en de fiets de bezoek meest gebracht gebruikte aan vervoersmiddelen de Biesbosch, zijn om of hooguit de Biesbosch een enkele keer. Bijna een kwart van deze groep te bezoeken. (24%) bezoekt Het openbaar de Biesbosch vervoer, scooter vanaf of scootmobiel het vakantieadres. Specifiek kijkend naar deze valt onder overige vervoersmiddelen. In de tabel staat ook verblijfsrecreanten is te zien dat dit bezoek voor 70% van hen het eerste was van het de boot vermeld als vervoersmiddel. Dit komt waarschijnlijk afgelopen van varende jaar. geënquêteerden Van dagrecreanten die werden ondervraagd was het afgelopen tijdens jaar een relatief veel groter deel, namelijk een activiteit 74%, al op vaker het land. dan eens in het gebied. Twee tot negen keer op jaarbasis is het meest voorkomende aantal bezoeken onder de landrecreanten (37%). Daarbinnen komt men met name twee tot vij f keer. Een kwart van de bezoekers is gemiddeld tussen bijna een keer per maand Fig. tot 11: bijna Wandelen een in keer Biesbosch per week in de Herkomst bezoekers Biesbosch te vinden. Slechts een zeer klein aantal respondenten komt een keer per week of Uit het NRIT-onderzoek is gebleken dat de Biesbosch een grote aantrekkingskracht heeft op inwoners vaker in het gebied. Onder deze laatste twee groepen zijn geen verblijfsrecreanten; alle uit de directe omgeving. Inwoners uit het Zuid-Hollandse deel zijn hierbij het sterkst vertegenwoordigd. Tijdens het onderzoek zijn er enquêtes uitgedeeld in het Brabantse deel en in het Zuid-Hollandse deel. Pagina 39 van 125 Bij de verwerking hiervan bleek dat in verhouding meer Zuid-Hollanders (73%) dan Brabanders (18%) aanwezig waren. De reden hiervoor kan liggen in het feit dat de Biesbosch-regio vanuit Zuid-Holland beter bereikbaar is dan vanuit Noord-Brabant. Dit is vooral het geval voor (toer)fietsers. Zij kunnen direct de Brabantse Biesbosch in via de veerverbinding tussen Kop van t Land en Spieringsluis, terwijl vanuit Brabant eerst een eind gefietst moet worden, alvorens men het gebied in kan. Ook is de Hollandse Biesbosch via de Baanhoekweg goed en direct bereikbaar per fiets. De overige bezoekers zijn afkomstig uit andere provincies, waarbij Noord-Holland het sterkst vertegenwoordigd is (3%). Uit het onderzoek is verder gebleken dat 90% van de respondenten direct vertrokken was vanuit hun thuisadres, terwijl 10% de Biesbosch bezocht vanaf hun vakantieadres. Een opvallend gegeven hierbij is dat 42% van deze groep bezoekers afkomstig was uit Noord-Brabant en Zuid-Holland. Uit de bovenstaande gegevens kan geconcludeerd worden dat de Biesbosch een belangrijk gebied is voor bezoekers uit de regio. Vooral inwoners uit Zuid-Holland maken gebruik van de Biesbosch. 25

26 3.2 Waterrecreatie Onder waterrecreanten wordt verstaan, alle bezoekers van de Biesbosch die binnenkomen met een boot. Na binnenkomst met de boot kunnen zij zowel recreatieve activiteiten op het water als op het land ondernemen. Uitzondering hierop zijn passagiers op een rondvaartboot en huurders van kano s of bootjes. Zij zijn het gebied in de eerste plaats binnengekomen via het land, waarna ze op het water verder recreëren. De waterrecreatie neemt een belangrijke rol in voor de Biesbosch. Dit komt uiteraard in de eerste plaats door het waterrijke karakter en de aantrekkingskracht van dit gebied. In tweede plaats door de vele jachthavens in de Biesbosch-regio. Bureau Vrolijks heeft in de enquête gevraagd naar het aantal vaardagen van de bezoekers. Ondanks de landelijke trend van dalende vaardagen, telt de Biesboschvaarder een gemiddeld aantal van 20 vaardagen per jaar. Daarbij komt dat maar liefst 60% van de bezoekers altijd of vaak de Biesbosch kiest als vaarbestemming Soort bezoekers en het gebruik van het gebied Ook bij waterrecreatie is gebruik gemaakt van de onderverdeling in de eerdergenoemde motiefgroepen. Kijkend naar de motieven om de Biesbosch met de boot aan te doen verschilt deze motivatie nauwelijks van de landrecreant: het overgrote deel is gezellig op stap of is even weg om de batterij weer op te laden (NRIT-onderzoek). Dit betekent dat de motiefgroepen Gezelligen en de Rustzoekers/er-even-tussen-uit-recreanten het meest het gebied bezoeken. Een kleinere groep bestaat uit de Geïnteresseerden ( Lekker er tussenuit en ook nog iets leren ) en de Uitdagingzoeker ( Voor de sportieve uitdaging ). Het kleinst is de groep Natuurvorser ( volledig opgaan in de planten en dierenwereld ). Het gemiddeld aantal mensen op een boot dat de Biesbosch bezoekt is kleiner dan de gemiddelde groepsgrootte van de landrecreant. Men vaart gemiddeld met 2,8 personen aan boord. Kijkend naar de gemiddelde leeftijd van de opvarenden, verklaart dit het lagere gemiddelde aantal. De meest voorkomende leeftijd van schipper en bemanning ligt tussen de 40 en 65 jaar. Waterrecreanten van 20 jaar en jonger komen nauwelijks (2%) voor. Gezinnen met heel jonge kinderen of met kinderen tussen 13 en 17 jaar bezoeken het gebied nagenoeg niet. De Biesbosch kan gezien worden als een vaarbestemming in plaats van een vaargebied. Tijdens het verblijf wordt een aantal activiteiten ontplooid. De navolgende activiteiten werden genoemd tijdens het onderzoek (van veel genoemd naar minder): activiteiten aan boord; wandelen; picknicken; vissen; zwemmen; varen met bijboot; fietsen; spelen; overige activiteiten. De activiteiten aan boord worden het meest ondernomen. Maar liefst 33% van de respondenten heeft dit aangegeven. Ook wordt er veel gewandeld tijdens het verblijf (16%). Onderstaande grafiek geeft de meest en minst gebruikte recreatieve voorzieningen weer. Het totaal is meer dan 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk waren. 26

27 deze zaken. Figuur 21 Gebruikte voorzieningen door bezoekers die ter plekke zijn ondervraagd (%) Grafiek 4: Intensiteit van het gebruik van de recreatieve voorzieningen in % (Bron: NRIT-onderzoek) N.B. De percentages tellen op tot boven 100%, omdat meerdere antwoorden mogelijk w aren Zoals in figuur 21 staat weergegeven, worden de natuurwandelpaden en aanlegplaatsen door Boot type en thuishaven veel bezoekers in meer of mindere mate gebruikt. Ook zandstrandjes zijn met een derde Zowel het NRIT-onderzoek, als het Gebruikersonderzoek Watersport in de Biesbosch hadden vragen plaats een belangrijke voorziening voor waterrecreanten. Van de overige voorzieningen, die opgenomen over de herkomst van de schepen en het type boot dat het meeste in het gebied vaart. allen zaken op het land betreffen, wordt in mindere mate gebruikgemaakt. De lage score van Vrolijks heeft ook nog gekeken naar de bootlengte. het Bezoekerscentrum Drimmelen kan worden verklaard door het relatief hoge herhalingsbezoek Hieronder volgt een in de tabel Biesbosch. met de bevindingen uit beide onderzoeken: Tabel 4: Boottype en thuishaven (Bronnen: Projectbureau Vrolijks en NRIT-onderzoek) Onderzoek item Mogelijkheid Vrolijks Pagina 25 van NRIT 125 Boot type Kajuitmotor 70% 51% Kajuitzeil 8% Open motor 13% Open zonder motor 8% Open zeilboot 2% Rondvaartboot 7% Speedboot 8% Overig Overig 3% Thuishaven Dordrecht 46% 36% Sliedrecht - 15% Werkendam - 13% Drimmelen 24% 7% Zoals uit de tabel valt op te maken, komt het merendeel van de waterrecreanten met een kajuitmotorboot. Op zich verklaarbaar, gezien het bootbestand in de omliggende havens en de aard van het vaargebied. Het verschil in beide percentages kan gevonden worden in de mate van respons van beide onderzoeken. Echter geeft het wel een goede verhouding weer. Vrolijks benoemt hier nog bij dat de meeste schepen veelal langer zijn dan 8 meter. De meeste schepen komen volgens beide onderzoeken uit Dordrecht. Gezien het groot aantal jachthavens hier is dat niet verwonderlijk. Groot verschil zit in Drimmelen. Gezien de ligging en de vele schepen die hier liggen mag ervan uitgegaan worden dat het aandeel hier hoger is dan 7%. Mogelijk heeft de respons de uitkomsten beïnvloed. 27

28 28 Fig. 12: Wandelen vanaf de boot

29 3.2.3 Verblijf, vaaruren en overnachten In deze paragraaf wordt gekeken naar de uitkomsten van beide rapportages (NRIT en Vrolijks) als het gaat om: De duur van het gemiddelde verblijf; Het gemiddeld aantal vaardagen; Op welke locatie in het gebied het meest wordt overnacht. In tabel 5 wordt weer een overzicht gegeven van de uitkomsten van beide onderzoeken, waarna een toelichting volgt. Na deze tabel volgen twee kaartjes van de intensiteit van het gebruik van de aanlegplaatsen/ankerplaatsen, afkomstig uit het rapport van Bureau Vrolijks. Het is gebleken dat men gemiddeld tussen de 2 en 3 dagen in het gebied verblijft. Veelal komt men vrijdag of zaterdag aan en vertrekt men op zondag. Zoals eerder is vermeld komt het merendeel van de schepen uit Dordrecht Tabel 5: Verblijf, vaaruren, overnachten en ankeren. Onderzoek item Mogelijkheid Vrolijks NRIT Verblijf Aantal nachten Vaaruren Gemiddeld aantal Overnachten Rietplaat Zie kaart 23% Gat van de Kerksloot Zie kaart 18% Jachthaven - 14% Moldiep Zie kaart 11% Paardenwei Zie kaart 9% Gat van de Steiger Zie kaart 7% Merwedelanden Zie kaart 5% Gat van Paulus Zie kaart 5% Gat van de Plomp Zie kaart 5% Vogelhut Zie kaart 2% Steur Zie kaart 2% Ankeren Rietplaat Zie kaart 39% Kooigat Zie kaart 31% Gat van de Steiger Zie kaart 8% Wantij Zie kaart 8% Hollandse Biesbosch Zie kaart 8% Gat van de Plomp Zie kaart 8% Fig. 13: Veer Kop van t Land Fig. 14: Waterrecreatie bij het Biesboschmuseum 29

30 Via de Spieringsluis vaart men het gebied in. De meeste boten gaan dan door richting de Rietplaat, waar het van tijd tot tijd vol ligt. In en rondom dit eilandje is een groot aantal aanlegvoorzieningen te vinden. De gemiddelde vaartijd ligt tussen de 2 en 4 uur. Uitgaande van de gemiddelde snelheid van 5 knopen kan men dan tussen de 10 en 15 zeemijlen varen, ofwel 18 of 27 kilometer. Hierin is geen rekening gehouden met het oponthoud van bruggen en sluizen. In praktijk zal het aantal mijlen in dit gebied veel minder zijn binnen deze vaartijd. In de onderstaande kaarten is te zien hoe intensief de aanlegplaatsen en de ankerplaatsen gebruikt worden. Hoe roder, hoe drukker het is. Fig. 15: Intensiviteit gebruik van de aanlegplaatsen, rood is intensief (Bron: Bureau Vrolijks) 30 Fig. 16: Intensiviteit gebruik van de ankerplaatsen, rood is intensief (Bron: Bureau Vrolijks)

31 Fig. 17: Haven van Drimmelen Perioden en frequentie van bezoek De zomer blijkt het meest populair om de Biesbosch te bezoeken (93%). Op de tweede plaats komt de lente (87%), gevolgd door de herfst met 71%. Gedurende de winter wordt de Biesbosch weinig bezocht door pleziervaart (28%). De meeste respondenten combineren de seizoenen. Zo combineert 36% lente, zomer en herfst. 18% bezoekt de Biesbosch in de lente en zomer (bron: NRIT-onderzoek). Ook voor de waterrecreatie geldt dat de Biesbosch trouwe gasten heeft, die vaker in een jaar terugkeren. Het is zelfs zo dat een aantal gebruikers eigen plekjes hebben in het gebied. In onderstaande tabel Figuur staat 7 de frequentie Bezoekfrequentie weergegeven van van bezoekers het aantal die ter bezoeken plaatse zijn per ondervraagd jaar aan Biesbosch. (%) Grafiek 5: Frequentie bezoeken in % (Bron: NRIT-onderzoek) Voor veel herhalingsbezoekers geldt dat zij in het afgelopen jaar al meer dan eens naar de Biesbosch kwamen. Iets meer dan de helft van de personen die de Biesbosch al vaker hebben Meer dan de helft van alle respondenten van het NRIT-onderzoek bezoekt de Biesbosch tussen de bezocht, 10 en 49 kwam keer. in In het mindere jaar voorafgaand mate wordt aan het de enquêtedag gebied tussen tussen de 2 de en 10 9 en maal 49 keer bezocht. in het Uit het onderzoek is gebied. gebleken In iets dat mindere men gemiddeld mate (31%) 20 heeft keer men per de jaar Biesbosch terugkomt. 2 tot 50% 9 keer van bezocht. de respondenten Gemiddeld geeft aan meestal bracht in de men Biesbosch in een jaar te tijd varen 20 keer (Vrolijks: een bezoek 60%). aan 19% het geeft gebied. aan nergens anders te varen dan in de Biesbosch. Hieruit kan geconcludeerd worden dat vanuit de omliggende havens veelvuldig wordt gevaren naar de Het Biesbosch. overgrote deel van de ondervraagde recreanten is trouw aan het vaargebied: 50% van hen vaart meestal in de Biesbosch en 19% doet dit zelfs nergens anders dan daar. Daarnaast vaart 17% van de respondenten even vaak elders als in de Biesbosch en de overige 14% doet dit vaker ergens anders. Uit tabel 8 blijkt dat de bezoekfrequentie van de respondenten in bepaalde mate samenhangt met het aandeel waarin men naast de Biesbosch ook in andere gebieden vaart. 31

32 4 Landelijke trends en ontwikkelingen Fig. 18: De beleving van de Biesbosch Toerisme en recreatie zijn continu in beweging door tal van invloeden, zoals de huidige economische recessie, vernieuwde technologieën en demografische ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen kunnen de bezoekersaantallen aan een gebied beïnvloeden. Om die reden is het belangrijk stil te staan bij de algemene huidige trends en ontwikkelingen binnen de recreatieve branche, die van invloed kunnen zijn voor de Biesbosch-regio. Ook hier wordt onderscheid gemaakt tussen land- en waterrecreatie. 4.1 Landrecreatie Hieronder worden de belangrijkste trends en ontwikkelingen 5 toegelicht die mogelijk invloed kunnen hebben op recreatie en toerisme in de Biesbosch. De volgende onderdelen komen aan de orde: Vergrijzing en gezinssamenstelling; Digitalisering; Vraag naar kwaliteit; Beleving staat centraal; Divers gebruik van het recreatiegebied. 5 Kenniscentrum Recreatie,

33 Vergrijzing en gezinssamenstelling Nederland is aan het vergrijzen. De verwachting is dat rond % van de bevolking 65 jaar of ouder is. Deze ouderengroep wordt de komende jaren steeds groter en vormt een steeds belangrijkere doelgroep voor de vrijetijdsindustrie. Het is een doelgroep met betrekkelijk veel geld en vooral veel vrije tijd. Bovendien zijn deze ouderen niet afhankelijk van de schoolvakanties of bouwvakvakanties, waardoor ze jaarrond de mogelijkheid hebben om te recreëren. Een ander gevolg van de vergrijzing is dat de huishoudens kleiner worden. De gemiddelde gezinssamenstelling ligt op nu 2,3 personen per huishouden en de verwachting is dat deze daalt naar 2,1 personen in Voorheen is sprake geweest van een jarenlange individualisering. Deze trend lijkt te keren naar een toenemend groepsgevoel om samen bepaalde belevingen te ervaren. Dit kan een kans betekenen voor bedrijven die bijvoorbeeld (natuur-)excursies organiseren in de Biesbosch. Maar ook biedt het kansen voor georganiseerde reizen door het gebied. Digitalisering De steeds verder gaande digitalisering heeft grote invloed op de recreatie. Het maakt het steeds beter mogelijk zelfstandig tochten op maat samen te stellen. Ook op locatie is men vrijer te kiezen waar men heen wilt gaan. Een goed voorbeeld hiervan zijn GPS-routes. Een ander gevolg van digitalisering is dat de gebruiker razendsnel een voorziening kan beoordelen via het net. Voor ondernemers kan dit verregaande gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering. 33

34 Vraag naar meer kwaliteit De laatste jaren is het aantal vrijetijdsactiviteiten toegenomen, terwijl de bestede tijd per activiteit is afgenomen. Dit wordt veroorzaakt door de schaarste aan tijd. Hierdoor hecht de recreant veel waarde aan die betrekkelijk weinig vrije tijd, waardoor men die zo optimaal mogelijk benutten wil. De vraag naar kwaliteit zal hierdoor gaan toenemen. Volgens het NRIT-rapport bestaat de grootste groep recreanten in de Biesbosch uit groepen in de leeftijdscategorie 40 tot 65 jaar. Een groot deel hiervan zal nog tot de beroepsbevolking behoren, waardoor bovenstaande trend invloed zal hebben voor de Biesbosch. Door het groter worden van de groep ouderen (vergrijzing) zal de vraag naar comfort ook meer gaan toenemen. Verder verschuift de behoefte naar meer authenticiteit en kleinschaligheid. Dit wordt met name door ouderen gewenst. Beleving staat centraal Recreanten worden zich meer bewust van hun omgeving en switchen graag van de ene beleving naar de ander. Zo kan helemaal opgegaan worden in de natuur, waarop diezelfde recreant een volgende keer amusement opzoekt. De leefstijl van de recreant is zeer sturend bij de keuze van bepaalde activi-teiten. Door deze bewustwording is duurzaamheid ook een belangrijk punt geworden. Divers gebruik van het recreatiegebied Door de grote verscheidenheid aan hoe de recreanten een bepaald gebied willen beleven, wordt het noodzakelijk kwaliteit, variatie, recreëren op maat en vernieuwend op te treden. Meer dan voorheen is een benadering van doelgroepen noodzakelijk. 4.2 Waterrecreatie Binnen de waterrecreatie zijn ontwikkelingen 6 gaande die van invloed zijn op deze vorm van vrije tijd. De volgende trends en ontwikkelingen komen hier aan de orde: Vergrijzing; Hang naar comfort en luxe; Digitalisering; Verandering vaargedrag; Toename regels en wetten: Verduurzaming; Ander soort bootbezit. Vergrijzing De watersportbranche kampt met een grote vergrijzing, doordat de interesse voor de watersport bij jongeren aan het afnemen is. Dit heeft onder andere tot gevolg dat het aantal zeilboten in Nederland aan het afnemen is en dat het aantal motorboten toeneemt. Daarbij wordt de vraag naar onderhoudsarme schepen steeds groter. Een toename van een ander soort boten, zoals sloepen en makkelijk hanteerbare daysailors, is ook merkbaar. Hang naar luxe en comfort De afgelopen jaren zijn de schepen steeds groter en luxer geworden. Was een boot van 10 meter 10 jaar terug nog een groot jacht, nu wordt het gezien als bootje en wordt een boot van 11 á 12 meter nu een groot jacht genoemd. Dit heeft gevolgen voor het aanbod van aanlegplaatsen en jachthavens. Niet alleen de boxen moeten worden vergroot, maar ook de elektravoorzieningen dienen te worden aangepast aan het zwaardere gebruik hiervan. 6 Delta Lloyd Brancherapport Special Watersport, 2011 & Préverkenning Watersport, Kenniscentrum Recreatie,

35 Fig. 19: Meer en meer luxe Digitalisering Ook binnen de waterrecreatie is een verregaande digitalisering gaande. Naast de GPS en radar, komt er meer apparatuur aan boord van een plezierjacht die ter comfort moet dienen voor de eigenaar. Dit heeft tot gevolg dat het varen steeds makkelijker wordt. Vooral voor ouderen kan dit voordelen opleveren. Mede door het makkelijkere varen, verkiest men steeds meer groter, ruimer en dieper vaarwater, zoals de Noordzee. Een andere vorm van deze digitalisering is het hebben van een computer aan boord. Van jachthavens wordt dan ook steeds meer verwacht dat ze WiFi aanbieden. Verandering vaargedrag De lengte van een aaneengesloten vakantie aan boord is de afgelopen jaren afgenomen. Het voorseizoen daarentegen is langer geworden. Het aantal vaardagen is echter teruggelopen, blijkt onder andere uit diverse sluistellingen en passantengegevens. Ook wordt de boot steeds meer als caravan gebruikt. Men vaart wellicht even uit met vrienden, maar komt dan weer terug in eigen haven om hier te verblijven. Mede door de vergrijzing wordt er meer gevaren in het voor- en naseizoen. Ouderen zijn immers niet meer gebonden aan vakantieperioden. Toename regels en wetten Toenemende wet- en regelgeving hebben geleid tot aanpassingen aan boten (vuilwatertank), vaarwegen (afsluitingen i.v.m. Natura2000) en jachthavens (AMvB jachthavens). Door deze maatregelen zijn prijzen gestegen, de mogelijkheden beperkt en is de watersport een duurdere sport geworden dan voorheen. 35

36 Verduurzaming Men wordt zich bewuster van een schone en stille omgeving. Deze verduurzaming is al een aantal jaren bezig, maar lijkt steeds groter te worden. Een goed voorbeeld hiervan is de toename van elektrisch varen in een aantal gebieden, waaronder Friesland en Overijssel. Ook de verkoop van hybride-aangedreven schepen lijkt groter te worden. Welke invloed de economische malaise van dit moment hierop gaat hebben is nog niet duidelijk. Verduurzaming staat in de Biesbosch nog in de kinderschoenen. Rondvaartbedrijven zijn er al wel mee bezig. Bijna de helft van de vloot vaart duurzaam (d.w.z. elektrisch). De verhuurvloot vaart voornamelijk met een conventionele aandrijving. Fig. 21: Greenline Hybrid 36