Vlaams Verbond van het

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS BOUW TWEEDE GRAAD BSO 1 ste en 2 de leerjaar D/2002/0279/032 september 2002

2 VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS BOUW TWEEDE GRAAD BSO 1 ste en 2 de leerjaar D/2002/0279/032 september 2002

3 INHOUD 1 Lessentabel Inleiding Nieuwe impulsen Geïntegreerd leerplan Leerplannen op basis van beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen Profiel van de studierichting en verticale samenhang Logisch curriculum en verticale samenhang Instroom Studierichtingsprofiel Vormingscomponenten Uitstroom Globaal onderscheid TSO BSO Algemene pedagogisch-didactische wenken Inleidende beschouwingen Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept Aandachtspunten Het gebruik van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) De aanpak van tekenen Evaluatie Wat en waarom evalueren? Wanneer evalueren? Hoe evalueren? Hoe rapporteren? Realisaties bouw Overkoepelende leerplandoelstellingen Grond- en funderingswerkzaamheden Ondergronds metselwerk, opgaand metselwerk en muuropeningen Kleine overspanningen en ondersteuningen in gewapend beton Basis ruwbouwafwerking (dekvloer-, vloer en tegel- en stukadoorwerk) Minimale materiële vereisten Algemene beschouwingen Uitrustingslijst Nuttige adressen Bibliografie... 45

4 1 Lessentabel Maximum: 36 uur Pedagogische vakbenaming uur/week Administratieve vakbenaming Basisvorming en fundamenteel gedeelte 1 ste lj 2 de lj Totaal Godsdienst 2 2 AV Godsdienst Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding Maatschappelijke vorming 0/2 0/2 AV Maatschappelijke vorming Nederlands 0/2 0/2 AV Nederlands Wiskunde 0/2 0/2 AV Wiskunde Project algemene vakken 6/0 6/0 AV Project algemene vakken Toegepaste informatica 1 1 TV Bouw/Toegepaste informatica Vakken van het fundamentele gedeelte opgenomen in deze brochure Realisaties bouw PV Praktijk Bouw 5 5 TV Bouw Complementair gedeelte Maximum 4 4 Te kiezen uit de vakken en/of de specialiteiten opgesomd in het Besluit van de Vlaamse regering van 5 juni 1989 tot vaststelling van de algemene vakken, de kunstvakken, de technische vakken en de praktische vakken, voor zover het vakken en specialiteiten betreft waarvoor het Besluit van de Vlaamse regering van 14 juni 1989, zoals gewijzigd, bekwaamheidsbewijzen vastlegt in de tweede graad. Wanneer in het complementaire gedeelte één of meer vakken gekozen worden die ook voorkomen in de basisvorming of in het fundamentele gedeelte, dan vervallen deze vakken niet in de basisvorming, noch in het fundamentele gedeelte. Toelichtingen Realisaties bouw: om een goede samenhang tussen theorie (TV) en praktijk (PV) te bekomen, werd een geïntegreerd leerplan uitgeschreven. Bij het opstellen van de pedagogische lessentabel wordt dan ook geen onderscheid meer gemaakt tussen praktische (PV) en theoretisch-technische vakken (TV). Het onderscheid tussen PV en TV (rechterkolom) is opgenomen enerzijds omwille van administratieve redenen en anderzijds om de tijdsinvestering te duiden. Toegepaste informatica: omwille van het toegepaste karakter wordt geadviseerd om een blok van 2 uur, om de 14 dagen, aan te bieden, alternerend met 1 uur TV Bouw. D/2002/0279/032 4 Bouw

5 2 Inleiding 2.1 Nieuwe impulsen Volgende impulsen liggen aan de basis van dit leerplan: de ontwikkeling van de beroepenstructuur (SERV/FVB), de beroepsprofielen (SERV/FVB), de daaruit voortvloeiende beroepsopleidingsprofielen (VLOR); de vraag van zowel onderwijsverstrekkers, werkgevers en werknemers om het onderwijsaanbod transparanter te maken; de pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken (synchronisatie tussen PV en TV), dit via projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept; de vernieuwde pedagogisch-didactische aanpak op het gebied van het lezen van tekeningen en meer aandacht voor het schetsen; het streven naar een maximum aan gekwalificeerde uitstroom; nieuwe inzichten op het vlak van certificeren, dit in relatie met de beroepenstructuur; leerplannen die vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering de beheersingsgraad aangeven; actualisering: nieuwe technieken, nieuwe voorschriften in verband met het welzijn op het werk, ); recente aanbevelingen van de inspectie; het logische curriculum van het studiegebied bouw BSO dat een polyvalente vooropleiding impliceert, die georiënteerd is naar zowel ruwbouw als ruwbouwafwerking. 2.2 Geïntegreerd leerplan Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om een degelijke samenhang te brengen tussen de praktijk en de theorie. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er in de opbouw ervan nagenoeg geen onderverdeling is in vakken. Dit betekent dus geen afzonderlijk leerplanonderdeel voor theorie (TV) en praktijk (PV). De leerplandoelstellingen en inhouden worden zodanig aangeboden dat de praktijk en de theorie als één geheel wordt ervaren en dit onder één vak, namelijk Realisaties bouw. Het is in deze optiek ook wenselijk om de praktijk en de bijbehorende theorie door één en dezelfde leraar te laten geven. Indien de school toch opteert (omwille van omstandigheden) om de uren over verschillende opdrachten (leerkrachten) te verdelen, zal het leerkrachtenteam de leerplandoelstellingen en leerinhouden in overleg met de technisch adviseurs en de directie, moeten groeperen en opnemen in een gezamenlijk jaarplan. Het leerplan adviseert een projectmatige aanpak via een concentrisch vormingsconcept (zie verder). Deze pedagogisch-didactische werkvorm, waarbij men praktijk en theorie geïntegreerd aanbrengt via een projectmatige aanpak, vergt van alle betrokkenen teamspirit. Onder de betrokkenen dient begrepen: leerkrachten, technisch adviseurs, technisch adviseurs coördinatoren, directie en begeleiding. Daar dit een graadleerplan is dient men de projectmatige aanpak te vertalen in een jaarplanning die de twee leerjaren bestrijkt. D/2002/0279/032 5 Bouw

6 2.3 Leerplannen op basis van beroepsprofielen en beroepsopleidingsprofielen De beroepenstructuur bagger werktuigkundige baggervaart baggerwerker kraan-bestuurder torenkraanbestuurder bestuurder mobiele kraan weg- en waterbouw boorder bronbemaler heimachinist chauffeur bouwplaatsmachinist wegenwerker natuursteenbewerker metselaar bekister betonstaalvlechter ruwbouw betonhersteller prefab-monteerder gevelwerker voeger afwerking ruwbouw dekvloerlegger tegelzetter stukadoor dak dakdekker dakafdichter hout schrijnwerker-timmerman interieurbouwer glas glaswerker stellingbouwer industrieel isolatiewerker metaal monteur CV sanitair installateur verf schilder-decorateur industrieel schilder machinaal steen ruwbouw afwerking Om te komen tot een transparant aanbod in het onderwijs en de daaraan gekoppelde certificering is er nood aan een duidelijke en éénduidige beroepenstructuur. Op basis van een onderzoek naar opleidings- en kwalificatiebehoeften in de bouwsector heeft het FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid), in samenwerking met de SERV (Sociaal Economische Raad voor Vlaanderen) en met het HIVA (Hoger Instituut voor de Arbeid) de bovenstaande beroepenstructuur uitgewerkt De beroepsprofielen (BP s) Het uitgangspunt voor het opstellen van beroepsprofielen was: Een door de sector gevalideerd instrument ontwikkelen om de vakopleiding te doen aansluiten met de realiteit van de arbeidsmarkt. Deze beroepsprofielen beschrijven de verwachtingen die door de industrie worden gesteld aan een geoefend beroepsbeoefenaar. In deze beroepsprofielen is de volgende informatie opgenomen: omschrijving van het beroep, beroepsinhoud, taken en activiteiten (voorbereidende, uitvoerende en ondersteunende taken), kennis en vaardigheden, beroepshoudingen, bijzondere arbeidsomstandigheden, arbeidsorganisatie, specifieke kwalificatieproblemen en toekomstige evoluties. Voor alle beroepen die vermeld staan in de beroepenstructuur ontwikkelt het FVB in samenwerking met de SERV beroepsprofielen. Heel wat beroepsprofielen zijn al uitgewerkt en te verkrijgen bij het FVB. D/2002/0279/032 6 Bouw

7 2.3.3 De beroepsopleidingsprofielen (BOP s) Op basis van de beroepsprofielen ontwikkelde de sectorcommissie bouw-hout-decoratie van de VLOR beroepsopleidingsprofielen met als doelstellingen: de uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren, de opleidingen beter te laten aansluiten bij de eisen van de arbeidsmarkt, de uitstroom van gekwalificeerde arbeiders verhogen. In deze beroepsopleidingsprofielen worden de vereiste vaardigheden en de ondersteunende kennis beschreven waarover een beginnende beroepsbeoefenaar dient te beschikken. Ook de beheersingsniveaus worden vermeld. De vaardigheden en de ondersteunende kennis werden gegroepeerd in vaardigheidsclusters. Het is uiteraard wenselijk dat de opleidingen die wij verstrekken bij de vraag van de arbeidswereld aansluiten. Dit leerplan is daarom voornamelijk opgesteld op basis van het beroepsopleidingsprofiel Werfbediener. In de tweede graad van het BSO Bouw wordt gestreefd naar het verwerven van de vaardigheden vermeld in dit beroepsopleidingsprofiel. De basisvaardigheden uit dit beroepsopleidingsprofiel zijn dan ook integraal in dit leerplan opgenomen. Omwille van het oriënterende karakter van de tweede graad BSO Bouw, dit zowel naar ruwbouw als naar ruwbouwafwerking, werden ook enkele basisvaardigheden uit de beroepsopleidingsprofielen Stukadoor, Vloeren - Tegelzetten en Dekvloerleggen opgenomen. In de context van dit leerplan verstaan we onder werfbediener: diegene die ervoor zorgt dat andere bouwvakkers op de bouwplaats hun werk optimaal kunnen uitvoeren. Dit enerzijds door, daar waar nodig, mee te helpen en anderzijds door een aantal opdrachten zelfstandig uit te voeren; dit zowel in de ruwbouw als in de ruwbouwafwerking. D/2002/0279/032 7 Bouw

8 3 Profiel van de studierichting en verticale samenhang 3.1 Logisch curriculum en verticale samenhang De plaats van de 2 de graad BSO Bouw wordt verduidelijkt in onderstaand schema 1 dat het logische curriculum van het studiegebied bouw voor het BSO voorstelt. 3 de graad 3 de leerjaar Restauratierenovatie Dakwerken Bedrijfsvloeren en waterdichte bekuipingen Mechanische en hydraulische kranen Wegenbouwmachinens 3 de graad 1 ste en 2 de leerjaar Ruwbouw Ruwbouwafwerking Bouwplaatsmachinist Steen- en marmerbewerking 2 de graad 1 ste en 2 de leerjaar Bouw Steen- en marmerbewerking 1 ste graad 2 de leerjaar Beroepenveld (BVL): Bouw Hout Nijverheid De tweede graad heeft een schakelfunctie tussen de eerste en de derde graad. Om de verticale opbouw optimaal te verzekeren is het noodzakelijk om, naast de eigen doelstellingen, ook deze van de andere graden te kennen. Enerzijds moet men nauw aansluiten op wat voorafging in de eerste graad en anderzijds moet men een duidelijk zicht hebben op de te bereiken einddoelen van de derde graad. Voor informatie hieromtrent verwijzen we naar de betreffende leerplannen van de 1 ste en de 3 de graad. 3.2 Instroom De meeste leerlingen komen ofwel uit het Beroepsvoorbereidend leerjaar (voornamelijk uit Nijverheid, Bouw en Hout) ofwel uit een basisoptie (meestal Bouw- en houttechnieken). De instroom vanuit andere basisopties of beroepenvelden is ook mogelijk. Een deel van de leerlingen kwam dus al in min of meerdere mate in contact met praktische vaardigheden met betrekking tot de bouwsector. Er zijn beroepsdrempels die opleiding mogelijks kunnen bemoeilijken. Het is aangewezen om deze drempels in overweging te nemen om bij relevante gevallen problemen te voorkomen. 1 Dit is het schema dat progressief in voege ging vanaf het schooljaar D/2002/0279/032 8 Bouw

9 Mogelijke beroepsdrempels die in de beroepsprofielen staan vermeld en die hier van toepassing kunnen zijn: lichamelijke letsels die de normale fysieke inspanning, die het beroep vergt, beletten of bemoeilijken; handicaps die de normale motorische vaardigheden voor het uitoefenen van het beroep bemoeilijken; gewrichts- en rugaandoeningen; beperkt gezichtsvermogen; aandoeningen aan de luchtwegen; producteczeem, contacteczeem en allergieën; hoogtevrees, in de mate dat dit het werken op stellingen bemoeilijkt of onmogelijk maakt. 3.3 Studierichtingsprofiel De hoofddoelstelling van deze studierichting is: voldoende basisvaardigheden, inzichten en attitudes verwerven om een geschikte keuze te kunnen maken naar vervolgopleidingen, in het bijzonder binnen het studiegebied bouw; de startkwalificatie verwerven om het beroep van werfbediener te kunnen uitoefenen, zowel in de ruwbouw als in de ruwbouwafwerking. Het studieobject dat deze studierichting kenmerkt is het inzichtelijke handelen in de context van zeer eenvoudige bouwconstructies of constructieonderdelen, vanuit terbeschikkinggestelde uitvoeringstekeningen en opdrachtbeschrijvingen. Indicatieve realisaties zijn: autonome buitenconstructies zonder woonfunctie (tuinmuur, brievenbus, barbecue, bloembak, scheidingsmuurtje, tuintrap, zitbank, een gedeelte van een duiker, ); de ruwbouw en deels de ruwbouwafwerking van onderdelen van een eenvoudige woning (gedeelte van een binnenmuur met deuropening, gedeelte van een buitenmuur met raam- of deuropening, een hoek van een badkamer, een uitgewerkt gedeelte om en rond een schoorsteen, ). 3.4 Vormingscomponenten Op het vlak van het cognitief-conceptuele (theoretisch-technische) Het ruimtelijk waarnemingsvermogen en het ruimtelijk voorstellingsvermogen ontwikkelen. - Plannen en in het bijzonder uitvoeringstekeningen begrijpen om deze te kunnen uitvoeren. - Via tekenen/schetsen uitvoeringsgericht communiceren zowel vóór, tijdens en na de uitvoering. Van te realiseren bouwconstructies en constructieonderdelen de beoogde ontwerpaspecten herkennen, eenvoudige principes verklaren en in relatie brengen met de uitvoering. - De basisprincipes voor een stabiele vormgeving verklaren (bijvoorbeeld de plaats van de hoofdwapening). - De bedoeling, de functie van de constructieonderdelen omschrijven (bijvoorbeeld de vochtwerende laag, verdeelwapening). - De onderlinge relatie van de verschillende onderdelen begrijpen (bijvoorbeeld spouwankers, stootvoegen, randisolatie, ). - De betekenis van de genormaliseerde en symbolische voorstellingen, eigen aan bouwkundige uitvoeringstekeningen en schetsen herkennen en begrijpen (maataanduiding, materiaalaanduiding). De eigen werkzaamheden voorbereiden, plannen en organiseren. - De nodige materiaalhoeveelheden bepalen. - De eigen werkplek inrichten. - De werkvolgorde opstellen. - De eigen administratie bijhouden. D/2002/0279/032 9 Bouw

10 Kenmerken en verwerkingsvoorschriften van grondstoffen en materialen kennen in functie van de uitvoering. De kenmerken, de gebruiks- en onderhoudsvoorschriften van gereedschappen en machines kennen. De elementaire voorschriften en richtlijnen in verband met het welzijn op het werk kennen en in de context situeren Op het vlak van de uitvoering, de realisatie (praktijk) De vooropgestelde werkvolgorde volgen. De materialen deskundig verwerken en bewerken. De gereedschappen en machines kiezen, correct gebruiken en onderhouden. Bij het uitvoeren van de volgende taken de basisvaardigheden beheersen: - grond- en funderingswerkzaamheden (funderingen op staal), - ondergronds metselwerk, - opgaand metselwerk en muuropeningen, - kleine overspanningen en ondersteuningen in gewapend beton, - eenvoudig stukadoorwerk, vloer- en tegelwerk, dekvloerleggen. De voorschriften in verband met het welzijn op het werk die van toepassing zijn naleven Op het vlak van evaluatie, rapporteren en bijsturen Voldoende kritisch staan ten opzichte van de eigen realisaties (product) en ten opzichte van de eigen werkzaamheden (proces) en het eigen handelen bijsturen tot kwaliteitsverbetering. Opgemerkte tekorten en zwakke punten formuleren Op het vlak van attitudevorming Het is enorm belangrijk om attitudes bewust en expliciet op diverse momenten als doelstelling na te streven. Attitudes die bijzondere aandacht verdienen zijn: Erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een opgedragen taak nauwkeurig te voltooien. Voor zijn meningen en gevoelens durven uitkomen en deze op een beleefde manier formuleren en argumenteren. Spontaan handelen volgens de regels en afspraken. Erop gericht zijn, ondanks moeilijkheden, verder te werken om het einddoel te bereiken. Bereid zijn zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden (andere materialen, andere gereedschappen, nieuwe opdrachten, ). Handelen met het oog op de tevredenheid voor zichzelf en voor de anderen, klantgerichtheid. Handelen met het oog op het vermijden van verspilling en respect voor het milieu. Bijdragen tot een leef- en werkomgeving als een gemeenschap van mensen die iets voor elkaar betekenen. Bereid zijn om in team te werken. Spontaan zorg dragen voor het eigen materieel en dat van anderen. 3.5 Uitstroom Dit leerplan betracht in eerste instantie een goede vooropleiding zowel voor de studierichtingen Ruwbouw als Ruwbouwafwerking. De aangebrachte vormingscomponenten vormen ook een voldoende basis om te kunnen starten in de opleiding van Bouwplaatsmachinist en Steen- en marmerbewerking. De leerlingen die slagen behalen het equivalent van het certificaat Werfbediener. Hiervoor is momenteel nog geen wettelijke basis. D/2002/0279/ Bouw

11 3.6 Globaal onderscheid TSO BSO Onderstaand schema tracht het onderscheid tussen de studierichtingen binnen het studiegebied bouw te duiden. Dit onderscheid slaat uitsluitend op het fundamentele gedeelte van de studierichtingen in de 2 de graad. TSO Bouw- en houtkunde Varianten van projecten als studieobject via technisch tekenen en schetsen twee- en driedimensionaal communiceren om het concept van constructies uit de bouwsector te begrijpen en varianten te bestuderen, de conceptuele kenmerken van constructies uit de bouwsector toelichten, sturend optreden om de uitvoering van constructies uit de bouwsector mogelijk te maken. uitvoeren 10% concept 90% TSO Bouwtechnieken De uit te voeren projecten als studieobject via technisch tekenen en schetsen twee- en driedimensionaal communiceren om het concept van constructies uit bouw of hout te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden, om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken de noodzakelijke uitvoeringsrichtlijnen formuleren, meewerken aan de uitvoering en leidinggevend optreden. uitvoeren 50% concept 50% BSO Bouw Het uitvoeren van projecten als studieobject schetsmatig twee- en driedimensionaal communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen, op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria gepast handelen, de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria. uitvoeren 75% concept 25% D/2002/0279/ Bouw

12 4 Algemene pedagogisch-didactische wenken 4.1 Inleidende beschouwingen Wij zijn in eerste instantie bezig met jongeren binnen een zeer complexe maatschappelijke context. De brede en belangrijkste doelstelling is en blijft deze jongeren via opvoeding en opleiding kansen bieden voor later. Het leerplan mag in ieder geval geen excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren. Er moet voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding, gewone omgang, eerbied voor geloofsovertuiging. De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor een bouwvakker die op het terrein werkzaam is. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tussen de realisaties in de school en het realisatieproces in het dagelijkse leven. De leerlingen moeten als persoon een waardige plaats, op een volwaardige wijze in de maatschappij kunnen verwerven. Het moet onze betrachting zijn door het aanscherpen van het vertrouwen in zichzelf en in de anderen, door het bijbrengen van attitudes zoals zorg, verwondering, respect, doorzetting beroepsfiere vaklui te vormen. Het is van groot belang dat de leerlingen tussentijdse succesbeleving ervaren. We adviseren dan ook om te werken met een soort van portfolio waarin de projecten, die de leerling gerealiseerd heeft, gewaardeerd worden. Wissel zoveel mogelijk de werkvormen af. Combineer voortdurend de theorie en de praktijk. Doe steeds een beroep op denken en doen. Vermijd langdurige opdrachten met steeds terugkomende vaardigheden. Hou de momenten van theorie kort maar herhaal veelvuldig. Schenk voldoende aandacht aan het werken in team. 4.2 Projectmatig werken volgens een concentrisch vormingsconcept Eén van de belangrijkste verwachtingen van dit leerplan is geïntegreerd werken via projecten volgens een concentrisch vormingsconcept Wat is een project? In dit leerplan verstaan we onder project: "Via inzichtelijk handelen, realiseren van eenvoudige constructies of constructieonderdelen, individueel en/of in team, deels onder begeleiding, deels zelfstandig." Binnen elk project komen conceptuele doelstellingen, uitvoeringsgerichte doelstellingen en evalueren, rapporteren en bijsturen inspelend op elkaar aan bod. Onder conceptuele doelstellingen begrijpen we: te verwerven kennis, begrippen en inzichten om een opgedragen taak inzichtelijk te kunnen uitvoeren. Dit betekent eenvoudig gezegd: het denken voor het doen. Onder uitvoeringsgerichte doelstellingen begrijpen we de praktische vaardigheden om tot realisatie te komen. Deze doelstellingen slaan dus op het praktisch uitvoeren, het materiaalgebonden doen. Onder evalueren, rapporteren en bijsturen verstaan we in hoofdzaak het proces van zelfevaluatie. D/2002/0279/ Bouw

13 4.2.2 Projectmatig werken Projectmatig werken berust op een concentrisch vormingsconcept waarbij elk project door de volgende zaken wordt gekenmerkt: Pn P2 P3 P1 bevat kennis, vaardigheden en attitudes uit vorige projecten, bevat nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes, legt de klemtoon op specifieke aandachtspunten, is stijgend in moeilijkheidsgraad, bevat aspecten uit diverse bouwfasen, bevat proces- en productevaluatie, verloopt volgens het technologische proces Waarom projectmatig werken via een concentrisch vormingsconcept? Het werken via projecten biedt onmiskenbaar een aantal pedagogisch-didactische voordelen. Deze worden hieronder in het kort besproken. Just in time learning Het projectmatig werken biedt de kans om de ogenblikken, waar aandacht wordt gevergd voor theorie, te plaatsen daar waar de kans op effect het grootst is. Bijvoorbeeld op het ogenblik waar de leerling de opdracht krijgt om iets uit te voeren en de vraag stelt: Ik moet dat nu uitvoeren, maar hoe moet dat nu en waarom? De theorie wordt dus zoveel mogelijk gegeven in directe aansluiting met de praktijk. Krachtige leeromgeving De klemtoon dient gelegd op zinvolle projecten. Er dient dus voor elk project een behoefte te zijn, een intrinsieke motivatie. Het moet voor de leerlingen de moeite waard zijn. Het ideale zou zijn dat elk project zo realistisch mogelijk wordt uitgevoerd, zo dicht mogelijk aanleunt bij de beroepsrealiteit. Het projectmatig werken wordt nog leerkrachtiger en boeiender door met de klasgroep simultaan aan verschillende projecten te werken. Men kan kijken en vergelijken, van elkaar leren. Het leerproces van de leerling staat centraal De didactiek vertrekt niet van kennisoverdracht, maar van het verwerven van kennis door zelfwerkzaamheid. Het leerproces van de leerling staat centraal. Door het geven van opdrachten, uitdagingen stimuleert de leraar het leerproces van de leerling. De rol van de leraar is dus duidelijk deze van opdrachtgever, coach, begeleider. Het blijft uiteraard de opdracht om kennis en vaardigheden over te dragen, maar dan in de filosofie van: liever dat de leerling het vraagt, dan de leraar het ongevraagd aanbiedt. Werken in team Het opzetten van grotere projecten, waar meerdere leerlingen samen aanwerken, is de pedagogische aanpak bij uitstek om het werken in team aan te leren. D/2002/0279/ Bouw

14 Interdisciplinaire probleemsituaties De meeste projecten vereisen het gebruik van kennis en vaardigheden uit diverse domeinen (schetsen, uitvoeringstechnieken, praktijk, PAV, ICT, ). Deze domeinen (vakken) vormen binnen de projectmatige aanpak een samenhangend geheel. Daar er geen splitsing in vakken is, gebeurt de integratie van kennis en vaardigheden uit diverse disciplines automatisch. De leraar beter het lerarenteam dient echter wel te zorgen voor een gezond evenwicht tussen theorie en praktijk. De keuze van de projecten en de jaarplanning zijn hier bepalend. Een grote uitdaging is het bewaken van de leerlijn. Herhaling en terugkoppeling Door telkens met nieuwe projecten te werken, waarin aspecten uit vorige projecten voorkomen, is er voortdurend herhaling en terugkoppeling mogelijk. Voor een doelgroep BSO is dit, vanuit pedagogischdidactisch standpunt, een groot pluspunt. Succesbeleving Elk project biedt een nieuwe kans op succesbeleving. De leerling heeft dus niet alleen kans op succesbeleving op het einde van een semester, op het einde van een leerjaar maar na elk nieuw project. Dit houdt dus in dat er permanent wordt geëvalueerd. De eindevaluatie dient gebaseerd op een portfolio van gerealiseerde en geëvalueerde projecten. Werken volgens het technologische proces In wezen verloopt elk project volgens wat men noemt "het technologische proces", namelijk: Opdrachtbeschrijving vanuit een reële behoefte en formuleren van de kwaliteitseisen Opdoen van relevante voorkennis en verzamelen van de nodige gegevens Bijsturen evaluatie OK Voorbereiding, planning, organisatie Bijsturen evaluatie OK Uitvoeren, realiseren Bijsturen evaluatie OK Einde project D/2002/0279/ Bouw

15 4.2.4 De keuze van de projecten De grootste uitdaging is het kiezen, het organiseren van de projecten in een logisch en pedagogisch verantwoord continuüm. Belangrijke richtlijnen die hierbij gehanteerd dienen te worden zijn: De projecten dienen om de leerplandoelstellingen te realiseren. De projecten zijn zinvol of worden zinvol ingekaderd, vermijd in ieder geval opdrachten waar de vaardigheid op zich centraal staat. Een project vertrekt steeds vanuit een voorbereiding en planning. De moeilijkheidsgraad van de projecten neemt geleidelijk toe. Bewaak de leerlijn, zowel voor de theoretische als de praktische doelstellingen. Elke nieuw project refereert enerzijds naar kennis en vaardigheden uit vorige projecten maar biedt anderzijds ook telkens iets nieuws aan. Het kiezen van projecten waar slechts één takencluster (bijvoorbeeld alleen metselen) dient zoveel mogelijk te worden vermeden. Zorg voor evenwichtige spreiding van theorie en praktijk Een projectdossier Tijdens elk project wordt er een dossier opgesteld dat kan bestaan uit: omschrijving van de opdracht en de vooropgestelde kwaliteitseisen, de doelstellingen die betracht worden, verwijzing naar informatiebronnen in verband met de voorkennis (brochures, handboeken, technische fiches, websites, ), verwerkingsdocumenten in verband met de voorkennis (résumés, geformuleerde oplossingen, verantwoording van gemaakte keuzes, veiligheidspictogrammen, vertaalslag van voorschriften ), tussentijdse opdrachten en toetsen, documenten in verband met de voorbereiding (tekeningen, schetsen, materiaalhoeveelheden, kostprijs), planning van de uitvoering (werkvolgorde, tijdsbesteding, ), opvolgingsfiche van de uitvoering, evaluatie- en rapporteringsdocumenten, beschrijving van het proces, foto s van de realisatie, Hoe vertalen in een jaarplan? Het leerplan beschrijft de leerplandoelstellingen en leerinhouden. Deze werden geordend volgens fasen in het bouwproces en binnen deze fasen volgens het technologische proces. Om op een degelijke manier projectmatig te werken dient men het leerplan te vertalen in een pakket van opeenvolgende projecten die aan de hierboven vermelde criteria voldoen. Het omzetten van het leerplan in een continuüm van projecten dient dus te gebeuren via een jaarplan en dit voor de volledige 2 de graad (1 ste en 2 de leerjaar). Wanneer alle projecten afgewerkt zijn dienen alle leerplandoelstellingen aan bod te zijn gekomen. Om dit te controleren kan men gebruik maken van een matrix (kruistabel). D/2002/0279/ Bouw

16 4.2.7 Randvoorwaarden Hieronder sommen we enkele essentiële randvoorwaarden op. De infrastructuur dient aangepast te zijn. Een werkplaatsklas, die wanneer het past vrij is, om de ondersteunende theorie te geven. Alle actoren dienen deze visie te steunen, te ondersteunen en blijvend te stimuleren. Er dienen aangepaste leermiddelen te worden ontwikkeld. De opdrachttoewijzing en het uurrooster dienen voldoende flexibiliteit te bieden. De methode van evalueren dient aangepast (per project). D/2002/0279/ Bouw

17 5 Aandachtspunten 5.1 Het gebruik van Informatie en Communicatietechnologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt optimaal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn: Het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-rom s, Het gebruik van educatieve programma s in verband met het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen. Eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen. Programma s ter ondersteuning van zelfevaluatie. Eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken. Er dient opgemerkt dat de programma s die men aanwendt zo gebruiksvriendelijk hoeven te zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. 5.2 De aanpak van tekenen Algemene doelstellingen Bij het technisch tekenen zijn de volgende doelstellingen van essentieel belang: het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen, het begrijpen van een tekening, plan om volgens de voorschriften uit te voeren, tekenen/schetsen 2 als communicatiemiddel gebruiken vóór, tijdens en na de uitvoering van de werken. Het is dus absoluut niet de bedoeling dat de leerlingen zelf volledige plannen leren tekenen. Ze moeten de voorgelegde plannen kunnen lezen en interpreteren om ze correct uit te voeren. Dit wil niet zeggen dat er niet getekend/geschetst mag worden, doch het maken van tekeningen situeert zich eerder op het vlak van communiceren in verband met uitvoeringsdetails, het aanbrengen van uitvoeringsgerichte aanvullingen en eenvoudige aanpassingen. Daar er projectmatig wordt gewerkt staat het tekenen steeds in relatie met de praktijk. Het tekenen mag dus geen eigen leven gaan leiden los van de rest Doelstellingen op het vlak van uitvoeringstekeningen lezen De geïntegreerde aanpak van het tekenen dient dus gericht te zijn op de volgende doelstellingen: zich de te construeren, de te integreren bouwonderdelen en de hiervoor nodige hulpconstructies driedimensionaal kunnen voorstellen, de maatvoering lezen, de gebruikte genormaliseerde en symbolische voorstellingen verklaren naar de praktische uitvoering toe, 2 Met tekenen/schetsen wordt bedoeld: een voorstelling maken die in hoofdlijnen het onderwerp (vormgeving, werkingsprincipe, uitvoeringsmethode, ) toelicht. D/2002/0279/ Bouw

18 bijschriften met eigen woorden toelichten in functie van de uitvoering Doelstellingen op het vlak van uitvoeringstekeningen maken en details schetsen het plannen van de inrichting van de werkplek, twee- en driedimensionaal schetsen vanuit verschillende gezichtspunten, de te construeren onderdelen beter duiden via aanvullende detailschetsen, zowel twee- als driedimensionaal, de maatvoering aanpassen in functie van de afmetingen van de te verwerken materialen, de wijzigingen aangebracht tijdens de uitvoering via schetsen toelichten Het middel en het resultaat Voor het maken van tekeningen/schetsen zijn er diverse middelen beschikbaar: een ruwe vloer en een kraspen, nagel of krijt, een bord of plank en een krijt, een blad papier en een potlood, een tekenplank met tekendriehoek, een CAD-pakket met 2D-mogelijkheden, een CAD-pakket met 3D-mogelijkheden, Het middel dient in ieder geval ondergeschikt en in functie te zijn van de hierboven vermelde doelstellingen. De volgende doelstellingen zijn dus uit den boze: mooi kunnen tekenen, een CAD-pakket beheersen, een voorstelling perfect afwerken. D/2002/0279/ Bouw

19 6 Evaluatie 6.1 Wat en waarom evalueren? Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het didactische proces. Via allerlei vormen van evalueren krijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen. Het evalueren dient in de eerste plaats in functie te staan van appreciëren,waarderen en bevestigen. Succeservaring is hier zeer belangrijk. Waardeer eerder een klein beetje goed en kijk eens naast een beetje minder. Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij op het proces daar het hoofddoel van het evalueren bijsturen, remediëren is. Bij het evalueren wordt aandacht besteed aan: cognitieve vaardigheden (kennen, begrijpen, inzien, toepassen...), psychomotorische vaardigheden (nadoen, oog-hand-coördinatie, ritme, snelheid, nauwkeurigheid, beheersen), attitudes (doorzetting, efficiëntie, sociale gerichtheid, ). Cognitieve elementen worden alleen getoetst in de context van de projecten en de realisaties, in directe relatie tot wat wordt of zal worden uitgevoerd. De einddoelstelling is dat de leerling door zelfevaluatie zijn eigen handelen leert bijsturen om te komen tot kwaliteitsverbetering. 6.2 Wanneer evalueren? De aangewezen methode van evalueren is permanente evaluatie. Per project kan men eventueel een eindevaluatie houden met uitdrukkelijke aandacht voor zowel het proces als het product. De samenbundeling van de resultaten van de doorlopen projecten een soort portfolio kan dan de basis vormen voor een eindbeoordeling. Het lerend bezig zijn van de leerlingen en de vorderingen die ze daarbij maken worden permanent beoordeeld en geëvalueerd. De evaluatie gebeurt bij elke stap die ze zetten bij de realisatie van een project. Hun technisch en technologisch kennen en kunnen worden permanent getoetst. Daarbij kunnen de leerlingen ook nog periodiek aan de hand van goed gekozen en duidelijk omschreven opdrachten bewijzen dat ze bepaalde vaardigheden en ondersteunende kennis verworven hebben. Evalueren helpt ook het onderwijsproces sturen. Daarom wordt het evalueren doorgedreven geïntegreerd in dat onderwijsproces. Evaluatie is geen afzonderlijke activiteit en is meer een leermoment dan een beoordelingsmoment. Daardoor worden het leerproces van de leerling en de instructie van de leraar geoptimaliseerd. Bovendien dienen een aantal doelstellingen voortdurend aan bod te komen. Deze kunnen niet het voorwerp zijn van een eenmalige of sporadische evaluatie. Dit is bijvoorbeeld zo voor het begrijpen en toepassen van veiligheidsvoorschriften, voor de attitudes, In deze visie hebben examens hier weinig zin. Ze onderbreken alleen maar een natuurlijk en logisch leerproces en geven geen meerwaarde. D/2002/0279/ Bouw

20 6.3 Hoe evalueren? Toetsen van cognitieve elementen via schriftelijke opdrachten als Verklaar..., Omschrijf..., Leg uit met je eigen woorden... brengen heel veel BSO-leerlingen, ook al kennen ze het antwoord, niet tot een goed einde. Ze leveren dus heel vaak een foutieve beoordeling van de leerling op. Andere vormen van schriftelijke evaluatie zijn wel bruikbaar: meerkeuzevragen; aanvullen van een tekening of schema (geen loutere invuloefening!); opdrachten als verbind de samenhorende elementen met een pijl, plaats in de juiste volgorde...; vooral klaargemaakte tabellen of controlelijsten kunnen door de leerlingen individueel of in groep ingevuld worden en als basis dienen voor de evaluatie - mogelijke inhouden daarbij zijn: de opgemeten hoeveelheden, de te bestellen materialen, de beschrijving van de werkvolgorde, de geraamde en de werkelijke tijdsduur, de toegepaste veiligheidsvoorzieningen; het kunnen lezen van een werktekening kan men evalueren door bijvoorbeeld het nodige aantal stenen te laten berekenen. Voor wat betreft het kunnen is het vooral ook de bedoeling dat de leerling zijn eigen werk leert beoordelen, dus aan zelfevaluatie doet. Het zelf kunnen deelnemen aan de evaluatie werkt stimulerend en motiverend voor de leerling. Bij iedere opdracht wordt duidelijk op voorhand opgegeven welke items zullen worden geëvalueerd en hoe de beoordeling zal worden opgevat. 6.4 Hoe rapporteren? De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voor het remediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven. Het bijhouden van een soort portfolio bestaande uit de beoordeling van de gerealiseerde projecten (eventueel geïllustreerd met foto s) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen. D/2002/0279/ Bouw

21 7 Realisaties bouw De leerplandoelstellingen en leerinhouden van Realisaties bouw zijn in eerste instantie ingedeeld (geclusterd) volgens fasen in het bouwproces. Deze indeling is deels terug te vinden in de beroepsopleidingsprofielen. Voor de tijdsinvestering van deze diverse clusters geven we de volgende richtlijn: grond- en funderingswerkzaamheden: 10 %, ondergronds metselwerk, opgaand metselwerk en muuropeningen: 60 %, kleine overspanningen en ondersteuningen in gewapend beton: 15 %, basis ruwbouwafwerking: 15 %. Er zijn leerplandoelstellingen die op alle clusters van toepassing zijn. Deze leerplandoelstellingen werden gegroepeerd onder Overkoepelende leerplandoelstellingen. Het is dus belangrijk dat met deze leerplandoelstellingen voortdurend rekening wordt gehouden. In de bovenstaande tijdsinvestering zijn de Overkoepelende leerplandoelstellingen inbegrepen. De leerplandoelstellingen werden dus in eerste instantie gegroepeerd volgens fasen in het bouwproces. Binnen elke fase werden de doelstellingen verder ingedeeld volgens wat we fasen van het technologisch proces kunnen noemen, namelijk: voorkennis, voorbereiding en concept, uitvoeren, evalueren, rapporteren en bijsturen. Hieronder wordt deze indeling nader toegelicht. Voorkennis, voorbereiding en concept (cognitief-conceptuele doelstellingen) Deze leerplandoelstellingen hebben betrekking op de noodzakelijke voorkennis, de voorbereiding en de conceptuele inzichten vooraleer over te gaan tot het uitvoeren.. Het betreft hier het denken voor het handelen, dus cognitief georiënteerde doelstellingen. Enkele voorbeelden: materialen onderscheiden, genormaliseerde aanduidingen op uitvoeringstekeningen begrijpen, de uitvoering op voorhand via schetsen toelichten, materiaalhoeveelheden bepalen, materiaalkostprijs berekenen, het concept van een spouwmuur toelichten, werkzaamheden plannen, veiligheidspictogrammen herkennen. D/2002/0279/ Bouw

22 Uitvoeringsgerichte doelstellingen Deze doelstellingen hebben betrekking op het realiseren. Het betreft hier dus psychomotorische vaardigheden. Enkele voorbeelden: vlot spreiden van mortel, het correct plaatsen van dorpels, volgens voorschrift beton storten, plooien van beugels, graven van sleuven, aanmaken van dekvloerspecie. Evalueren, rapporteren en bijsturen Deze doelstellingen hebben in hoofdzaak de bedoeling om de zelfevaluatie te bevorderen. Het gaat dus over het zelf nagaan wat er goed of fout was, dit rapporteren en op basis hiervan proberen bij te sturen. Enkele voorbeelden de gegraven sleuf controleren op oneffenheden en zonodig bijsturen, de uitgezette merktekens controleren, afwijkingen rapporteren en corrigeren, de aangemaakte mortel controleren op verwerkbaarheid en zonodig bijsturen, de verticaliteit van de constructie beoordelen, het resultaat rapporteren en voorstellen tot verbetering formuleren, nagaan of de voorschriften in verband met het welzijn op het werk werden nageleefd, de tekorten rapporteren en voornemens tot bijsturen formuleren. Opmerkingen en aanbevelingen Rekening houdend met het profiel van de studierichting en de in het leerplan opgenomen doelstellingen kunnen we in verband met de tijdsinvestering volgende richtlijn geven: cognitief-conceptuele doelstellingen (theorie - TV) 25 % van de tijd, uitvoeringsgerichte doelstellingen (praktijk - PV): 75 % van de tijd, De doelstellingen in verband met evalueren, rapporteren en bijsturen zitten hierin verweven. Het is evident dat er ook voortdurend aandacht wordt besteed aan attitudinale doelstellingen. Deze leerplandoelstellingen hebben te maken met houdingen (afspraken naleven, samenwerken, doorzetten, klantgericht realiseren, milieubewust handelen, in team werken ). De doelstellingen die als uitbreiding zijn opgenomen, worden aangeduid met (U) en staan in cursief. D/2002/0279/ Bouw

23 7.1 Overkoepelende leerplandoelstellingen Doelstellingen in verband met voorkennis, voorbereiding en concept LEERPLANDOELSTELLINGEN 1 De eigen werkzaamheden en verantwoordelijkheden inschatten in het kader van het bouwteam. 2 De juiste begrippen, eigen aan de bouw, in de juiste context gebruiken en verklaren. 3 De verschillende onderdelen van bouwconstructies herkennen, benoemen, hun vormgeving en functie in het geheel toelichten. 4 Werkopdrachten, uitvoeringstekeningen en schetsen lezen om de beschreven werken uit te voeren. 5 In team en zelfstandig het opgedragen werk plannen. 6 De constructie via schetsen toelichten, zowel vóór, tijdens als na de realisatie. 7 Voldoende inzicht verwerven om gereedschappen en machines oordeelkundig te kunnen gebruiken. 8 De eigenschappen van de materialen kennen en controleren in functie van de verwerking. 9 Vanuit een uitvoeringstekening, voor de uit te voeren werkzaamheden, de materiaalhoeveelheden bepalen. 10 Van de uitgevoerde werkzaamheden de materiaalkostprijs berekenen. 11 De van toepassing zijnde voorschriften en de reglementen betreffende welzijn op het werk kennen. LEERINHOUDEN Bouwteam bouwheer architect ingenieur aannemer - onderaannemer veiligheidscoördinator metselaar werfbediener Begrippen uit de bouw Constructieonderdelen benaming functie functionele relatie Plannen en werkopdrachten schaal en schaalfactor genormaliseerde aanduidingen symbolische voorstellingen Eenvoudige planning werkvolgorde werkmethode Schetsen uitvoeringsdetails uitvoeringstechnieken Gereedschappen en machines gebruiksvoorschriften onderhoud toepassingsgebied controle Materialen materiaalkenmerken voorschriften op verpakkingen Materiaalhoeveelheden Materiaalkostprijs Welzijn op het werk gevaarlijke producten gereedschappen en machines lasten tillen, dragen en hijsen persoonlijke beschermingsmiddelen collectieve beschermingsmiddelen gevaarlijke situaties signalisatie stellingen en ladders (werkhoogte < 1,5 m) D/2002/0279/ Bouw

24 7.1.2 Doelstellingen in verband met het uitvoeren LEERPLANDOELSTELLINGEN 12 Volgens instructie meewerken aan het inrichten en schoonhouden van de eigen werkplek, met aandacht voor efficiëntie en veiligheid. 13 In functie van de opdracht (project) de materialen en gereedschappen klaarzetten. 14 In team en zelfstandig het werk volgens plan uitzetten en uitvoeren. 15 De eigen en gemeenschappelijke bouwmaterialen volgens voorschrift verhandelen. 16 De gepaste gereedschappen en machines oordeelkundig gebruiken, spontaan onderhouden en volgens afspraak wegbergen. 17 De van toepassing zijnde voorschriften en reglementen betreffende het welzijn op het werk naleven. 18 Eenvoudige bevestigingstechnieken toepassen. LEERINHOUDEN Inrichten van de werkplek efficiëntie veiligheid netheid Gereedschappen en materialen Uitzetten en uitvoeren Bouwmaterialen opslaan verwerken stapelen beschermen Gereedschappen en machines Elementaire basisveiligheid Bevestigingstechnieken nagelen schroeven Evalueren, rapporteren en bijsturen LEERPLANDOELSTELLINGEN 19 De uitgezette merktekens controleren en zonodig bijsturen. 20 Zich zelf controleren op het toepassen van de voorschriften in verband met basisveiligheid en indien nodig de gepaste maatregelen nemen. 21 Controleren of de opdracht volgens de gestelde eisen werd uitgevoerd, de tekorten rapporteren en voorstellen tot verbetering formuleren. 22 Na de uitvoering, de vooraf bepaalde materiaalhoeveelheden, controleren op het reële verbruik. LEERINHOUDEN Merktekens Basisveiligheid Checklisten Materiaalhoeveelheden D/2002/0279/ Bouw

25 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN DIDACTISCHE MIDDELEN Besteed voortdurend aandacht aan de hierboven vermelde doelstellingen. Het is vooral door herhaling en consequentie dat men deze doelstellingen kan realiseren. Voor beroepsleerlingen is succeservaring enorm belangrijk. Het inlassen van nieuwe technieken moet dus geleidelijk gebeuren. Het feit dat de leerlingen ervaren dat ze via herhaalde oefeningen over een zekere routine beschikken en aldus vlot en met hoger rendement kunnen presteren is een belangrijke doelstelling. Dit komt hun optimaal ten goede bij de eerste stage-ervaringen in de derde graad. Maak foto s van de constructies die de leerlingen gerealiseerd hebben. De werkstukken moeten zoveel mogelijk de werkelijkheid benaderen. Bespreek telkens, vooraleer aan een project te beginnen, de nieuwe problemen die zich bij het nieuwe project zullen voordoen. Dit kan onder meer via tekeningen, schetsen, videobeelden, demonstraties,. Vertrek bij alle projecten van duidelijke werktekeningen en/of werkschetsen. Maak dus bij de start van elke nieuw project gebruik van zowel plannen, perspectieftekeningen, foto s, dia s, modellen, schaalmodellen. Het is zeer belangrijk om de leerlingen te laten ervaren dat een degelijke werkvoorbereiding noodzakelijk is om rendabel en efficiënt te werken. Laat de leerlingen onvolledige plannen aanvullen en detailtekeningen schetsen. Alle tekeningen staan steeds in relatie tot een uit te voeren of uitgevoerde opdracht. Het schetsen van details kan zowel vóór, na als tijdens het uitvoeren van de werken. Een goede inrichting van de werkplek wordt pas bereikt door veelvuldig te oefenen en uit te leggen aan de hand van tekeningen en schetsen. Laat na verloop van tijd de leerlingen zelf de in te richten werkplek schetsen. Het uitzetten van het werk wordt in het begin voor gedaan. Laat in een volgende fase de leerlingen in groep (2 à 3 leerlingen) en onder begeleiding zelf het werk uitzetten (profielen, merktekens, peilen, lagenmaat, ). Laat tabellen maken/invullen met de nodige materiaalhoeveelheden. Hanteer de basisprincipes van de standaardmeetmethode en leer rekening houden met het verliespercentage. Maak gebruik van eenvoudige computerprogramma s om de berekeningen uit te voeren/ te controleren. Bied verschillende bouwmaterialen aan waaruit de leerlingen mogen kiezen. Bespreek nadien in groep de voor- en de nadelen van de gemaakte keuzes. Doe zoveel mogelijk beroep op praktische ervaringen. Het is aangewezen om bij het evalueren te werken met vooraf klaargemaakte tabellen en/of controlelijsten, die door de leerlingen individueel of in groep ingevuld worden. Mogelijke inhouden zijn: de opgemeten hoeveelheden, de te bestellen materialen, de beschrijving van de werkvolgorde, de geraamde en werkelijke tijdsduur, de toegepaste veiligheidsvoorzieningen,.. Wijs de leerlingen voortdurend op het vermijden van materiaalverspilling. Besteed voortdurend aandacht aan afspraken en reglementen. Het probleem van stellingen en ladders komt maar weinig aan bod in de tweede graad. Het is echter enorm belangrijk om, daar waar het zich voordoet, telkens de kans aan te grijpen om deze materie te behandelen. Dit kan via videobeelden, verwijzingen naar werken uitgevoerd door anderen,. Bespreek alleen die gereedschappen die effectief gebruikt worden. Beperkt de opdrachten tot een maximum werkvloerhoogte van 1,5 m. D/2002/0279/ Bouw

26 7.2 Grond- en funderingswerkzaamheden Doelstellingen in verband met voorkennis, voorbereiding en concept LEERPLANDOELSTELLINGEN 23 Uit een funderingsplan, de inplanting, de lengte, de breedte en de aanzetdiepte afleiden. 24 De soorten funderingen op staal van elkaar onderscheiden. 25 Visueel de meest voorkomende grondsoorten herkennen en hun kenmerken in verband met draagkracht verwoorden. 26 De eisen waaraan het aanvulmateriaal naast funderingen moet voldoen opsommen. 27 De uitvoering van aanaardings- en verdichtingswerken toelichten. 28 De functie van de funderingsfolie omschrijven, de plaats via schetsen situeren. 29 De plaats van de aardingslus via schetsen aanduiden. LEERINHOUDEN Funderingsplan inplanting afmetingen aanzetdiepte Fundering op staal strokenfundering plaatfundering zoolfundering Grondsoorten klei zand leem Grondeigenschappen draagkrachtig, niet draagkrachtig geroerd, niet geroerd Aanvulmateriaal samenstelling vochtgehalte verontreiniging Aanaarden Verdichten dammen walsen trillen Funderingsfolie Aardingslus 30 De courante samenstelling in volume- en massadelen van ongewapend funderingsbeton en zand-cementmengsel verwoorden. Funderingbeton en zand-cementmengsels samenstelling mengverhoudingen 31 Van de gereedschappen, gebruikt bij grond- en funderingswerkzaamheden, de gebruiksvoorschriften kennen. Gereedschappen schop spade 32 Voor de uit te voeren werkzaamheden de materiaalhoeveelheden bepalen en op basis hiervan de materiaalkostprijs berekenen. Materiaalhoeveelheden te storten hoeveelheid beton funderingsfolie lengte van de aardingslus D/2002/0279/ Bouw

27 7.2.2 Doelstellingen in verband met het uitvoeren LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 33 De sleuven en bouwputten (U) uitzetten op basis van het funderingsplan. 34 Volgens instructies manueel een sleuf of put graven, effenen, nivelleren, schoonmaken, aanvullen en manueel verdichten. 35 Een aardingslus plaatsen en beschermen. Aardingslus Sleuven bouwputten (U ) bouwplanken brugjes methode Funderingssleuven putten graven effenen nivelleren aanvullen verdichten 36 Een zand - cementmengsel (gestabiliseerd zand) volumetrisch samenstellen, aanbrengen en verdichten. 37 Funderingsbeton aanbrengen, spreiden en verdichten. 38 De funderingsfolie volgens voorschrift plaatsen. 39 Bij het uitvoeren van grond- en funderingswerkzaamheden de richtlijnen in verband met het welzijn naleven. Zand-cementmengsel aanmaken aanbrengen verdichten Funderingsbeton Werkvloer in ongewapend beton Funderingsfolie Voorschriften in verband met het welzijn signalisatie bij bouwputten loopplanken werkhouding Evalueren, rapporteren en bijsturen LEERPLANDOELSTELLINGEN 40 De gegraven sleuf controleren op oneffenheden en zonodig bijsturen. 41 De diepte van de sleuf controleren in functie van de voorgeschreven aanzetdiepte van de fundering en zonodig bijsturen. 42 Het verschil tussen een goede en een minder goede werkhouding evalueren, het effect rapporteren en de eigen werkhouding bijsturen. LEERINHOUDEN Sleuven en oneffenheden Controle van de aanzetdiepte Werkhouding D/2002/0279/ Bouw