Gouda groeit!? dam. Van historisch provinciestadje. naar netwerkstad in de Zuidvleugel. en poort naar het Groene Hart. Gouda. erdam. Amste. lem.

Transcriptie

1 Haarl lem Amste erdam A4 7 Leiden Alphen a/d Rijn Den Haag ag N11 Zoe oetermee ee er groeit!? 0 Rotterd dam Woerd den A Utre echt A16 Van historisch provinciestadje naar netwerkstad in de Zuidvleugel en poort naar het Groene Hart 1

2 Inhoud Leiden Alphen Den Haag ag Zoet oetermee eer er Voorwoord... 3 Beknelde stad... 4 De ambities en de bedreigingen... 7 Plannen om het tij te keren... 8 Vooronderzoek provincie: commisie Van den Berg Stand van zaken De belangrijkste vragen over de voorgestelde grenscorrecties

3 a/d R N11 0 Woerd rden 7 Utre recht Voorwoord In onze regio zien wij een aantal uitdagende opgaven zoals de ruimtelijke ontwikkeling van de Zuidplaspolder, de toenemende complexiteit van het lokaal bestuur en de noodzaak - zeker in de Zuidvleugel van de Randstad - om de bestuurlijke drukte terug te dringen. Bij deze ontwikkelingen wordt de positie van als centrumgemeente van steeds groter belang. Om de taakstelling als centrumgemeente op de juiste wijze te kunnen blijven uitvoeren, is het noodzakelijk dat groeit op eigen grondgebied. juicht het toe dat de regio robuuste gemeenten krijgt. Oorspronkelijk hebben wij dan ook ingezet op vergaande samenwerking. We moesten concluderen dat dit niet leidde tot het gewenste resultaat. Een grenscorrectie bleek de beste oplossing. En voor de goede orde, dit is een minimumoptie. Voor het meest optimale resultaat was in onze visie een Zuidplas-gemeente nodig. Een fusie met Moordrecht en Reeuwijk was de tweede optie. De provincie en betrokken gemeenten hebben anders geoordeeld. Het kan echter niet zo zijn dat door alle ontwikkelingen om ons heen straks met lege handen blijft staan. Misschien ten overvloede, maar op een oppervlakte van slechts 18 km 2 wonen circa mensen (126 nationaliteiten). Daarnaast bieden wij op dit grondgebied belangrijke regionale voorzie ningen. ontvangt de regio altijd met open armen, maar heeft nu - ook letterlijk - haar grenzen bereikt. Dat wordt onderkend. Niet alleen door de provincie en omliggende gemeenten. Ook onafhankelijke onderzoeksbureaus bevestigen de noodzaak van de centrumgemeente om te groeien en zo deze functie te kunnen blijven vervullen voor de regio. Ik nodig u uit om kennis te nemen van onze argumenten voor grenscorrectie. In dit boekje vind u ze terug. En natuurlijk bent u van harte welkom in. Dan lichten wij de argumenten graag toe. Wim Cornelis burgemeester van 3

4 en eid hen Alp L Den 1805 Door de eeuwen heen nauwelijks gegroeid eer g Haa oeterm Z

5 a/d R N11 0 Woerd rden 7 Utre recht Beknelde stad De beelden spreken voor zich; is in de afgelopen eeuwen in vergelijking met andere (centrum)steden nauwelijks fysiek gegroeid. Dat zegt iets over de mate van expansiedrift van de gemeente. Maar het zegt echter vooral iets over de ruimtelijk situatie waarin de stad verkeerde en verkeert. De stad heeft onvoldoende ruimte om zich als centrumstad verder te ontwikkelen; is een beknelde stad. Meer dan burgers wonen op een oppervlak van nog geen 18 km 2. Door de ruimtelijke beperking ontbreken de mogelijkheden om te voldoen aan de kwantitatieve en kwalitatieve woonbehoefte. In de afgelopen jaren zijn er in meer woningen afgebroken dan gebouwd. Samen met de lagere gemiddelde woningbezetting leidt dit tot een teruglopend inwoneraantal: is een krimpende stad! Ook de meer dan veertigjarige artikel-12-status - met een beperkte beleidsvrijheid en zeer beperkte financiële mogelijkheden - heeft niet bijgedragen aan een goede kwaliteit van de woon- en leefomgeving en een goede sociaal-economische positie. De stad heeft alle kenmerken van een middelgrote centrumstad inclusief de sociaal- economische problematiek en de noodzaak tot her struc turering van oude(re) wijken. De cijfers Oppervlakte (inclusief water) 4 bij 4,5 km (18 km 2 ) inwoners per km 2 bebouwbaar gebied Hiermee behoort tot de tien dichtstbevolkte steden van Nederland Teruglopend inwoneraantal: 2003: : Teruglopende gemiddelde woningbezetting: van 2,7 (1983) naar 2,36 (2007) In 2050 verwacht het CBS in Nederland een verdere daling van het gemiddelde naar 2,1. In de grote en middelgrote steden is dit zelfs lager. Teruglopend aantal woningen: van in 2003 naar in 2007 Negatief bouwsaldo in afgelopen periode Dalende woonaantrekkelijkheid (atlas voor gemeenten 2007) Weinig groen (80 m 2 per inwoner) auto s per km 2 (het hoogste aantal in Nederland) 5

6 en eid hen Alp L Den De ambities... Het gemeentebestuur heeft heldere ambities ten aanzien van ontwikkeling van de centrumstad en regio binnen het perspectief van de Zuidvleugel. De ruimtelijke en economische ambities zijn vastgelegd in de Ruimtelijke Structuurvisie 2020 en de Economische Structuurvisie. De stad groeit binnen de bestaande stadsgrenzen in kwalitatieve zin: veel gelijktijdige (ruimtelijk-economische) ontwikkelingen die de stad aantrekkelijker moeten maken voor bewoners, ondernemers en bezoekers. Dit heeft ook een positief effect op het imago van de stad. Ruimtelijke Structuurvisie 6 eer g Haa oeterm Z

7 a/d R N11 0 Woerd rden 7 Utre recht... en de bedreigingen loopt letterlijk tegen haar grenzen aan. Grote projecten Spoorzone (nieuwe inrichting van het gebied langs het spoor) Cultureel en Havenkwartier (vergroten van de attractiviteit van de historische binnenstad) Goudse Poort (revitalisering van het bedrijventerrein) Westergouwe (nieuwe woonwijk) Wijkontwikkeling (verbetering leefbaarheid in Korte Akkeren en -Oost) Samenhangende ontwikkeling groen in en om de stad (Oostpolder) Bereikbaarheidsoffensief in de regio Aanpak veiligheid en kwaliteit leefomgeving De stad krimpt; het inwoneraantal laat een teruglopend inwoneraantal zien (ongeveer 400 per jaar). Het bouwsaldo was in 2004 en 2005 negatief. Jongeren (starters) en jonge gezinnen vinden geen adequate woonruimte en verhuizen. Dit is onder meer het gevolg van een scheefheid in het woningbestand. heeft een gebrek aan duurdere woningen waardoor de doorstroming vanuit goedkopere woningen beperkt plaatsvindt. In de afgelopen vier jaar is het aantal inwoners tussen 20 en 34 jaar met 12% gedaald. De bevolkingsopbouw zorgt voor een - verhoudingsgewijs - grote toekomstige vergrijzingsgolf. Er zijn onvoldoende mogelijkheid om de woningbouwbehoefte te realiseren binnen de bestaande gemeentegrenzen. Het historisch karakter van de binnenstad biedt beperkte mogelijkheden tot bouwen. Bij de verwachte verdere terugloop van de gemiddelde woonbezetting (van 2,4 naar 2,0) en de verdergaande herstructurering van de Goudse wijken zijn - naast Westergouwe - ongeveer extra woningen nodig. heeft onvoldoende ruimte voor bedrijvigheid, voorzieningen, waterberging, groen en parkeren. 7

8 Plannen om het tij te keren Leiden Alphen Den Haag ag Zoet oetermee eer er De bestuurskracht van De bestaande situatie biedt, op grond van de genoemde beperkingen, onvoldoende mogelijkheid om de ambities onverkort te realiseren. Al in het laatste decennium van de vorige eeuw heeft het gemeentebestuur van onderzoek laten verrichten naar de positie van als centrumgemeente in het licht van de beperkte bouwmogelijkheden. Het rapport, Bouwen of Barsten van de Universiteit van Twente (september 1992) beschrijft de consequenties van de positie van als beknelde stad. Door rijk en provincie is meermalen advies ingewonnen over en onderzoek gedaan naar de bestuurskracht van gemeenten en de wenselijkheid van sterke centrumsteden. De Zuidvleugel kiest voor een verstedelijkingsstrategie waarbij bouwen binnen bestaande stadsgrenzen en direct aan de rand van verstedelijkt gebied moeten bijdragen aan het waarborgen van de kwaliteit van het landelijk gebied (waaronder het Groene Hart) door het op die wijze tegengaan van verrommeling. binnen de Zuidvleugel vergroot. Op grond van deze notitie is door BMC onderzoek verricht naar de bestuurskracht van en omliggende gemeenten. Het rapport, mooie gevangen stad die werkt aan zijn ontsnapping is het resultaat van onderzoek naar de bestuurskracht van. Conclusies rapport Bouwen of Barsten Universiteit Twente, september 1992 heeft een belangrijke centrumfunctie die de gehele regio ten goede komt. Stagnerende woningbouw heeft tot gevolg: - stagnerend of dalend inwoneraantal, - aantasting sociale structuur en financiële positie en - negatief effect op centrumvoorzieningen. De provincie Zuid-Holland heeft, op grond van haar notitie Ontwikkelingen en ambities bestuurlijke organisatie op lokaal niveau in Zuid-Holland , een aanzet gegeven tot het versterken van de bestuurskracht van gemeenten binnen de provincie op een wijze die de bestuurlijke drukte vermindert en gelijktijdig de slagkracht 8

9 0 a/d R N11 Woerd rden 7 Utre recht Conclusies rapport, mooie gevangen stad die werkt aan zijn ontsnapping Bestuur & Management Consultants, 2005 Belangrijkste probleem voor : de fysieke grenzen. Teruglopend inwoneraantal door het niet kunnen voldoen aan woonmilieueisen (goedkope scheefheid, wegtrekken jonge gezinnen). Terugloop sociaal-economisch draagvermogen. De sociale problematiek wordt hier mede door veroorzaakt. wordt hierdoor beperkt in haar bestuurskracht. Naar aanleiding van het rapport van de provincie heeft het gemeentebestuur van als volgt gereageerd (brief aan Gedeputeerde Staten, 31 augustus 2006). stemt in met de wens tot terugdringen bestuurlijke drukte. zet in op een duurzame oplossing die recht doet aan een optimale verhouding tussen verstedelijkt gebied en landelijke omgeving. kan zich vinden in een verstedelijkt gebied met één bestuurlijke autoriteit (Moordrecht,, Waddinxveen, Reeuwijk, Boskoop). Als draagvlak voor één sterke autoriteit uitblijft, ziet het gemeentebestuur een fusie met Moordrecht en Reeuwijk als alternatief. En als minimumoptie zijn grenscorrecties met Moordrecht (Gouweknoop) en Waddinxveen ( t Weegje en Bedrijvenpark Doelwijk) noodzakelijk. 9

10 Vervolgonderzoek provincie: commissie Van den Berg Leiden Alphen Den Haag ag Zoet oetermee eer er In opdracht van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland heeft de commissie Van den Berg zich gebogen over de mogelijkheden tot het verbeteren van de bestuurskracht in de regio. De commissie Van den Berg (maart 2007) stelt dat worstelt met het imago van de steeds maar oprukkende stad. De werkelijkheid is anders zoals ook de ontwikkeling van tussen 1802 en nu laat zien. moet worden geholpen en ondersteund bij haar ambitieuze inhaalslag. De commissie adviseert te komen tot een grenscorrectie met Moordrecht om (...) meer ruimtelijk-economische ontwikkelingsmogelijkheden te bieden (...). De commissie onderschrijft daarnaast de wenselijkheid van een grenscorrectie met Waddinxveen (Doelwijk en t Weegje) vanwege respectievelijk de transformatie mogelijkheid van Doelwijk en de geografische aansluiting van het groengebied ( t Weegje). stedelijk karakter, dat aansluit bij het karakter van de centrumstad. Doelwijk biedt de mogelijkheid van het versterken van de economische functie. t Weegje versterkt de groenfunctie van de stad en helpt mee aan het doen ontstaan van een logisch, aaneengesloten grondgebied. De toekomstige belangen van vragen om een structurele stap die de verstikkende omklemming doorbreekt; deze belangen wegen in deze het zwaarst. Het college van Gedeputeerde Staten constateert in de eerste plaats dat de gemeenten - die geografisch omarmen en de problematiek van als centrumstad onderschrijven - de door de adviescommissie gedane voorstellen verwerpen, maar vervolgens niet komen met voorstellen om de Goudse problematiek te verhelpen. Gedeputeerde Staten nemen - op grond van een aantal concrete uitgangspunten en criteria - het volgende standpunt in: heeft forse problemen van ruimtelijke aard bij ontbrekende uitbreidingsmogelijkheden. De stad heeft ambitie en heeft een inhaalslag gemaakt, maar kan niet alle problemen zelf oplossen. De ontwikkeling van de Gouweknoop heeft een 10

11 a/d R N11 0 Woerd rden 7 Utre recht Stand van zaken Reactie Het gemeentebestuur is blij met het advies van de commissie Van den Berg en het daaropvolgende standpunt van het college van Gedeputeerde Staten. Wij constateren dat de Goudse problematiek door de commissie en het college wordt onderkend en onderstreept. Onze inschatting is dat omliggende gemeenten geen oplossing van die problematiek gaan bieden. Met de keuze voor grenscorrecties tussen Moordrecht en Zevenhuizen-Moerkapelle en (Gouweknoop) en Waddinxveen en (Bedrijventerrein Doelwijk en het t Weegje) bereiken we weliswaar niet de duurzame oplossing die adviescommissie, provincie en gemeente voor ogen hadden. Maar wel wordt - op een wijze die voor de inwoners van de betrokken gemeenten geen ingrijpende veranderingen met zich mee brengt - recht gedaan aan de oplossing van de problemen van als centrum gemeente. Het college van Gedeputeerde Staten heeft de betrokken gemeenten in juni 2007 opgeroepen in overleg te treden over het door haar ingenomen standpunt, waarbij meer specifiek: Aan Moordecht en is gevraagd te komen tot een vrijwillige grenscorrectie ten aanzien van de Gouweknoop en te komen tot een voorstel voor de omvang van het gebied. Aan Waddinxveen is gevraagd te komen tot een overleg met over de voorgestelde grenscorrecties. Tenslotte is aan Zevenhuizen-Moerkapelle en dezelfde vraag gesteld omdat een klein deel van Gouweknoop op het grondgebied van Zevenhuizen ligt. 11

12 De belangrijkste vragen over de voorgestelde grenscorrecties Leiden Alphen Den Haag ag Zoet oetermee eer er Is alleen maar uit op uitbreiding van het eigen grondgebied? Her en der wordt gesuggereerd dat alleen uit is op annexatie. Sommigen gaan zelfs verder en veronderstellen een directe relatie tussen de uitbreidingswens en het salaris van de bestuurders. De werkelijkheid is anders. De conclusies van de beide onafhankelijke onderzoeks bureaus onderschrijven de noodzaak van ontwikkelingsruimte voor. Zonder die ruimte zakt de stad terug als centrumgemeente en verschralen de bovenlokale voorzieningen die zijn bestemd voor alle inwoners van de regio. De problematiek waarvoor staat, wordt door alle partijen (gemeenten, commissie Van den Berg en provincie) erkend. heeft niet gezocht naar een oplossing in de sfeer van grondverwerving door grenscorrectie: een fusie met één (Moordrecht) of meer omliggende gemeenten had de bestuurkracht in de regio direct kunnen verbeteren én de ruimteproblematiek van kunnen oplossen. De ontbrekende bereidheid voor een dergelijke oplossing noodzaakt tot grenscorrectie. Voor de volledigheid: het salaris van de burgemeester gaat pas omhoog als meer dan inwoners zou hebben. Met het gebied dat door grenscorrectie naar zou overgaan veranderen slechts een paar honderd inwoners van gemeente. Waarom kiest voor grenscorrectie in plaats van samenwerking? heeft oorspronkelijk niet gekozen voor grenscorrectie, maar voor vergaande samenwerking. In maart 2005 was het standpunt van het college van B en W dat door intensieve samenwerking tussen de regiogemeenten de toekomst van de regio het beste gewaarborgd zou zijn. Dit standpunt is door het college met haar brief van 31 augustus 2006 bevestigd. Echter als dit niet haalbaar zou blijken, was grenscorrectie of herindeling de overblijvende optie. Want de noodzaak voor de groei van was en is evident. 12

13 0 a/d R N11 Woerd rden 7 Utre recht Waarom zijn die grenscorrecties nodig? De cijfers geven het eigenlijk al aan. heeft binnen haar stadsgrenzen onvoldoende ruimte om in de toekomst te voorzien in de behoefte aan woningen en leefruimte. Woningen zijn nodig omdat de gemiddelde woonbezetting is teruggelopen en in de komende jaren nog verder zal teruglopen. Daarnaast moeten - net zoals in andere middelgrote en grote steden - stadswijken worden geherstructureerd. Druk ligt daarbij op de verbetering van de leefomgeving in die wijken en in het zorgdragen voor meer leefruimte (groen). Dat betekent dat, per saldo, minder woningen worden teruggebouwd dan er in die wijken stonden. Daarnaast biedt ook de dichte bebouwing in de historische binnenstad relatief weinig mogelijkheden tot inbreiding. is een zogenaamde krimpgemeente: het inwoneraantal loopt terug én dat geldt vooral voor het aantal inwoners dat op zoek is naar een woning (starters op de woningmarkt, jonge gezinnen). De laatste groep is in vier jaar met 12% teruggelopen. Dat heeft gevolgen voor de bevolkingsopbouw (minder jongeren en bovengemiddeld toenemende vergrijzing) en daarmee voor de werkgelegenheid c.q. de arbeidsmarkt en de economie. heeft, gezien haar teruglopende economische positie, een versterking van de bedrijvigheid nodig. De voorgestelde grenscorrecties bieden de stad de mogelijkheid tot economische structuurversterking. Tevens wordt de mogelijkheid geboden om op langere termijn binnenstedelijke bedrijvigheid uit te plaatsen ten gunste van binnenstedelijk wonen en groen. De mogelijkheid tot kwantitatieve groei versterkt de financiële positie van de stad zodanig dat het voorzieningenniveau ten dienste van de regio kan worden gehandhaafd en wellicht zelfs versterkt. Door het fusieproces rondom verandert de uitgangssituatie ten aanzien van de Algemene Uitkering uit het Gemeentefonds, onder andere ten aanzien van de centrumfunctie van gemeenten. Groter wordende gemeenten in de directe nabijheid van een centrumstad krijgen volgens de uitkeringssystematiek een grotere bijdrage uit het gemeentefonds, omdat de centrumfunctie van een grotere gemeente toeneemt. De centrumfunctie van de niet groeiende centrumstad ( in dit geval) neemt navenant af met als gevolg dat minder geld beschikbaar komt voor regionale voorzieningen in. 13

14 Leiden Den Haag ag Zoet oetermee eer er Alphen Waarom grenscorrecties ten westen van? Het onderzoek naar uitbreidingsmogelijkheden ten behoeve van laat zien dat de groei van de stad vooral aan de westzijde moet worden gezocht. Aan de zuid- en oostzijde van de stad ligt het donkergroene gedeelte van het Groene Hart: de Krimpenerwaard. Daar mag niet worden gebouwd en daar willen we ook niet bouwen. Ten zuiden van ligt ook het Restveen en Waterparelgebied van de Zuidplaspolder. Ook dat deel moet worden gevrijwaard van (grootschalige) bouwactiviteiten. Aan de noordzijde van vinden we de Reeuwijkse Plassen. Resteert de mogelijkheid ten westen van waarvan de Gouweknoop door de betrokken gemeenteraden van de Zuidplasgemeenten reeds is aangewezen als gebied voor stedelijke ontwikkeling: hoogstedelijke woningbouw, bedrijvigheid en bovenlokale voorzieningen. Dit gebied leent zich derhalve als enige voor grenscorrecties. Hoe groot is het gebied dat aan door grenscorrectie aan zou toevallen en hoeveel inwoners veranderen door een grenswijziging van woonplaats? De totale oppervlakte van het gebied dat bij de voorgestelde grenscorrecties aan de orde is, bedraagt ongeveer 365 ha; 200 ha op het grondgebied van Moordrecht en Zevenhuizen-Moerkapelle en 165 ha op Waddinxveens grondgebied. Dit betekent dat met het oplossen van de Goudse problematiek ongeveer 3,5% van het grondgebied van de fusiegemeente (Moordrecht, Zevenhuizen-Moerkapelle en Nieuwerkerk) gemoeid is (totaal oppervlak 6220 ha). Het totaal aantal inwoners dat door een grenscorrectie van woonplaats verandert, is ongeveer 200. N455 Boskoop N207 Alphen a/d Rijn-Leiden Bodegraven N11 Reeuwijk Utrecht Zoetermeer-Den Haag N453 Waddinxveen N207 N456 centrum 0 N456 N228 Oudewater Nieuwerkerk a/d IJssel Moordrecht N207 Gouderak Capelle a/d IJssel-Rotterdam Bergambacht-Schoonhoven 14

15 0 a/d R N11 Woerd rden 7 Utre recht Waarom de Gouweknoop? De ontwikkelingsplannen voor de Zuidplaspolder (het door alle betrokken gemeenteraden vastgestelde Structuurplan) voorziet voor het deelgebied Gouweknoop een stedelijke ontwikkeling met hoogstedelijk wonen, gekoppeld aan bedrijvigheid en voorzieningen met een bovenlokaal en wellicht zelfs landelijk karakter. Het ontwikkelingsgebied sluit daarmee aan bij het stedelijk karakter van en biedt een logische aanvulling op het pakket aan voorzieningen en woningen in de stad. Meer vragen? Heeft u meer vragen, neemt u dan contact op met de gemeente, afdeling Bestuursondersteuning, Waarom Doelwijk? Het bedrijventerrein biedt de mogelijkheid om op termijn Goudse bedrijvigheid van binnen de bestaande stadsgrenzen onder te brengen. Een dergelijke verplaatsing biedt de mogelijkheid om het woningbouwbestand binnen de huidige stadsgrenzen te vernieuwen en aan te passen aan de bestaande behoefte. Waarom t Weegje? heeft relatief bijzonder weinig groen binnen haar grenzen. De verwerving van dit gebied biedt daarnaast de mogelijkheid het landschapspark Oostpolder in samenhang met t Weegje integraal te ontwikkelen tot een stadspark gelegen tussen de bestaande stad en de Gouweknoop. Het Weegje biedt daarbij de mogelijkheid te komen tot een geografisch logisch afgerond gebied ten zuiden van de. 15

16 colofon Uitgave: gemeente Druk: Drukkerij Twigt bv september 2007

17