Coverstory. 10 Skipr nr. 0 maand null

Transcriptie

1 10 Skipr nr. 0 maand null

2 Voeding Preventie Herstel De winst van gezonde voeding Het eten is in veel zorgorganisties geen feestje. Er wordt volop onderzoek gedaan naar het effect van voeding op herstel, maar dat zien patiënten en cliënten nog niet op hun bord. Door Ana Karadarevic S Smoothies van banaan en kwark, salade met geitenkaas, huzarensalade, bladerdeeghapjes met kaas en nog een heleboel andere gerechten staan in de twee keukens van het Radboudumc in Nijmegen. Aan de muren hangen menu s met gerechten, variërend van draadjesvlees met hutspot tot crème op basis van onder meer pompoen, spinazie en mascarpone. Het lijken maaltijden uit een restaurant, alleen is het eten in het ziekenhuis aangepast aan de behoeften van de verschillende patiëntgroepen. Het is een wereld van verschil met de smakeloze maaltijden in veel andere Nederlandse ziekenhuizen. Ook het Radboudumc doet het niet veel beter, tot kankerpatiënten klagen over het eten. Ze geven aan dat ze misselijk worden van de geur alleen al. Lourens Pouwer, dan nog hoofd facilitaire dienst in het ziekenhuis, gaat met patiënten en deskundigen om de tafel om te praten over betere voeding voor kankerpatiënten. Een groot bord met eten gaat er niet in bij kankerpatiënten, maar kleine porties krijgen ze wel op, zegt hij. Dus gingen we van drie grote maaltijden naar zes kleinere. Het is de start van het concept Food for Care. Het Radboudumc gaat hiervoor in zee met cateraar Maison van den Boer. Die ontwikkelt speciaal voor kankerpatiënten geurarme gerechten vol calorieën en eiwitten. Pouwer, inmiddels directeur van Food for Care: Bovendien besloten we patiënten te gaan verleiden om meer te eten door een mooie presentatie van het voedsel. Dit laatste is de rode draad van Food for Care, dat inmiddels het eten verzorgt op alle afdelingen in het ziekenhuis. De in totaal achthonderd gerechten variëren al naar gelang de behoeften van de specifieke patiënt. Zo krijgen hartpatiënten caloriearm voedsel met beperkt zout. Radboudumc onderzoekt de effecten daarvan op gezondheid en welzijn. Positieve bijdrage Het Radboudumc is niet de enige zorgaanbieder die gezonde voeding aanbiedt en ook niet de enige die er onderzoek naar doet. Al langer is bekend dat voeding invloed heeft op gezondheid. Ook komt er steeds meer bewijs dat gezonde voeding een bijdrage kan leveren aan herstel na een behandeling in het ziekenhuis en bijvoorbeeld aan betere wondgenezing en verlaging nr. 12 december 2017 Skipr 11

3 Behandeling Voeding verdient een prominentere plaats bij de behandeling van chronische ziekten en kan dan in belangrijke mate bijdragen aan gezondheidswinst. Dit is één van de kernboodschappen van de Kennissynthese voeding als behandeling van chronische ziekten, een inventarisatie in opdracht van ZonMW door een team van deskundigen van Wageningen University, het Universitair Medisch Centrum Groningen, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en het RadboudUMC. De verzamelde gegevens bevestigen het beeld dat voeding een volwaardige plaats kan hebben bij de behandeling van chronische ziekten, niet alleen aanvullend maar soms ook als vervanging van medicatie. Volgens de betrokkenen kan er in veel gevallen met voedingsmaatregelen meer worden bereikt dan nu het geval is. Zij adviseren de ontwikkeling en implementatie van behandelmodellen die uitgaan van een multidisciplinaire- en ziekteoverstijgende aanpak. Deze zijn volgens hen nodig om te komen tot een verankering van voeding en andere leefstijlfactoren in de therapie. van het aantal valpartijen onder ouderen. Dé plek waar veel onderzoek naar voedsel plaatsvindt, is Wageningen University & Research (WUR). De universiteit richt zich tot 2007 voornamelijk op onderzoek onder de algemene bevolking. Dat verandert als Ziekenhuis Gelderse Vallei in het naburige Ede in 2007 besluit meer aandacht te besteden aan voeding en WUR hierbij te betrekken. In de Alliantie Voeding in de Zorg doen de universiteit en het ziekenhuis sinds die tijd onderzoek naar de effecten van de leefstijlinterventies voeding en bewegen. Een concreet resultaat van de alliantie is dat sinds 2012 cateraar Sodexo het maaltijdconcept At Your Request exploiteert in Ziekenhuis Gelderse Vallei. De patiënt kiest uit een menu wat hij wil eten en krijgt dit op op korte termijn op een bord in zijn kamer. De maaltijdservice-medewerker die de bestelling opneemt, stimuleert de patiënt om vooral extra eiwitrijke voeding te bestellen, voor een goed herstel. Het concept leidt tot hogere tevredenheid onder patiënten en bovendien krijgen zij voldoende voedingsstoffen binnen. De aandacht voor (onder)voeding houdt niet op als de patiënt het ziekenhuis verlaat. We monitoren mensen met een chronische aandoening hier en geven advies mee voor thuis, zodat ze ook na de opname gezond kunnen leven, zegt Menrike Menkveld, manager van de Alliantie Voeding in de Zorg. We hebben hiervoor wel betrouwbare apps nodig waarmee patiënten thuis zelf kunnen bijhouden of ze voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen en waar nodig online coaching hierin krijgen. De inspanningen van het ziekenhuis blijven niet opgemerkt. De Stuurgroep Ondervoeding roept in 2016 het Ziekenhuis Gelderse Vallei uit tot het ziekenhuis met het beste voedingsconcept. Het ziekenhuis is één van de voorlopers in Nederland. 12 Skipr nr. 12 december 2017 Voor veel andere ziekenhuizen is er werk aan de winkel: volgens de stuurgroep is het voedingsaanbod daar voor verbetering vatbaar. De helft van de ziekenhuizen registreert de voedselinname van de patiënt niet, waardoor tijdige actie bij patiënten die te weinig eten moeilijker is. Tegelijkertijd constateert de stuurgroep dat er goede stappen worden genomen: zo biedt de helft van de ziekenhuizen een aangepast voedingsaanbod aan voor speciale doelgroepen zoals kinderen, ouderen en kankerpatiënten. Vers bereide maaltijden Ook in de langdurige zorg krijgt voeding steeds meer aandacht, bijvoorbeeld bij zorginstelling Pennemes in Zaandam. Bewoners eten zo veel mogelijk vers bereide maaltijden, al dan niet door henzelf bereid met kruiden uit de tuin van de zorginstelling. De zorginstelling is bovendien een samenwerking aangegaan met collega-instelling Het Mennistenerf, dat de verse maaltijden bereidt voor bewoners die niet zelf willen of kunnen koken. De inspanningen van de zorgaanbieder trekken de aandacht. De Natuur en Milieufederatie Noord-Holland en het Louis Bolk Instituut, onderzoeksinstelling op het gebied van duurzame landbouw, voeding en gezondheid, organiseren in maart 2017 het symposium Gezond eten, gezond bewegen en gezond zijn bij Pennemes. Een manifest dat is ondertekend door achttien organisaties wordt aan staatssecretarissen Martin van Rijn (VWS) en Martijn van Dam (Economische Zaken) overhandigd. En daar blijft het niet bij: Van Rijn maakt die dag bekend dat er een landelijke beweging komt die ouderen stimuleert gezonder te eten, met als boegbeeld Janny van der Heijden, bekend van het tv-programma Heel Holland Bakt. In oktober is het zover. Dan stelt het ministerie van VWS de taskforce Gezond eten met ouderen in.

4 Voeding Preventie Herstel Marian de van der Schueren, lector Voeding aan de Hogeschool Arnhem en Nijmegen en lid van de taskforce: Enerzijds gaan we inventariseren wat de problemen zijn waardoor er te weinig wordt gedaan met voeding, anderzijds zetten we de goede voorbeelden op een rij, zodat niet iedere zorginstelling het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Op dit moment is vooral de aandacht voor voeding in de care minimaal, afgezien van een aantal best practices. Gezond en duurzaam eten Toch maken op voedingsgebied steeds meer zorgaanbieders vorderingen, blijkt na navraag bij de stichting Diverzio. Deze organisatie leert boudumc en Ziekenhuis Gelderse Vallei. Ook die instellingen besparen naar eigen zeggen op kosten, vooral doordat er veel minder voedsel wordt weggegooid. De patiënt eet daar tegenwoordig zijn bord vaker leeg. Een eis van de raad van bestuur van het Radboudumc aan Food for Care was dat we het eten kostenneutraal zouden aanbieden en dat lukt, zegt Jasper Geijsen, locatiemanager van Food for Care. Voorheen gooide het ziekenhuis 30 procent weg, dat werd enkele jaren geleden teruggebracht tot 20 procent en sinds Food for Care het eten verzorgt, is het zelfs maar zo n 10 procent. Het Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft de hoeveelheid voedsel die weggegooid wordt terug- Ondervoeding Hoewel er veel kennis is over hoe ondervoeding aan te pakken, is 10 tot 15 procent van de bewoners van verpleeghuizen ondervoed. In ziekenhuizen is 15 tot 25 procent van de patiënten ondervoed en in de thuiszorg 15 tot 30 procent. Om te praten over oplossingen voor dit probleem vond in de Tweede Kamer op 26 oktober een rondetafelgesprek plaats. Hierbij aanwezig waren deskundigen uit de hele keten, net als Caren Zorgaanbieders kunnen zelf veranderen Gaemers en Hugo Borst, die een manifest voor de ouderenzorg lanceerden in In de inhoudelijke bijdrage die ze voorafgaand aan de bijeenkomst opstelden, stellen ze de retorische vraag: Hoe moeilijk kan het zijn?. Een maaltijd die ter plaatse met liefde is bereid zorgaanbieders in de cure en de care hoe ze gezond en duurzaam eten kunnen aanbieden aan patiënten en cliënten. Het afgelopen jaar heeft Diverzio zo n honderd zorgaanbieders begeleid in het landelijke programma Duurzaam en Gezond aan Tafel. De deelnemers realiseren de helft minder voedselverspilling en hogere waardering voor het eten. Het leidt bovendien tot een besparing van grofweg 5 miljoen euro. Zorgaanbieders hoeven hiervoor geen dure cateraar in te schakelen, zegt directeur Koen Nouws Keij. Externe partijen zijn niet noodzakelijk, zorgaanbieders kunnen zelf veranderen. Dit is opvallend, omdat de afgelopen jaren veel zorgaanbieders de voeding juist meer zijn gaan overlaten aan externe cateraars. Zo ook het Rad- gebracht van ongeveer een derde naar circa 10 procent. door iemand met verstand van lekker eten en die feestelijk wordt opgediend, maakt je blij. Minder zorgkosten Dat geldt voor ons allemaal, dus De zorgverzekeraars volgen de ontwikkelingen rond gezonde voeding in de zorg met belangstelling. Volgens Ruben Wenselaar, voorzitter van de raad van bestuur van Menzis, heeft dit niet alleen te maken met het feit dat gezonde mensen minder zorgkosten maken. Ook speelt mee dat een gezonde leefstijl bij klanten leidt tot een betere gezondheid én betere beleefde gezondheid. Om die redenen heeft Menzis niet zo lang geleden het programma SamenGezond met bijbehorende app gelanceerd. Hiermee kan iedereen zelf de gezondheid op peil houden of verbeteren. ook voor ouderen. De warme maaltijd is voor veel ouderen een belangrijk moment, vaak zelfs het belangrijkste moment van de dag. Daarom moet in zorginstellingen en bij zorg aan huis veel meer belang worden toegekend aan de maaltijden dan tot nu toe het geval is. nr. 12 december 2017 Skipr 13

5 Aandacht Medewerkers die zich bezighouden met eten, drinken en gastvrijheid in de zorg hebben in 2017 de vereniging WijGastvrij opgericht. WijGastvrij streeft ernaar om de gastvrijheid en het eten en drinken in de zorg naar een hoger niveau te tillen. Meer aandacht voor de voedingsopgave in de zorg is hard nodig, volgens bestuurslid Paul Hoogmoed, in het dagelijks leven Stafmedewerker Vastgoed en Services bij Respect Zorggroep. Ondervoeding is een belangrijk punt. Mensen hebben vaak het idee dat ondervoeding te maken heeft met de kwaliteit van het eten, maar ik zie in de praktijk dat het komt door gebrek aan aandacht. Het gaat veel verder dan wat er op het bord ligt. De tafel moet netjes gedekt zijn en degene die het uitserveert, moet weten wat hij of zij de cliënt voorschotelt. De oplossing tegen ondervoeding ligt volgens Hoogmoed in de setting waarin het eten wordt geserveerd. Bij Respect Zorggroep gaan we die proberen te verbeteren door eetgroepen op te richten. Een medewerker en een vrijwilliger bereiden de maaltijd met en voor de bewoners, waarna ze aan tafel gaan om samen te eten. Menzis richt zich met SamenGezond niet alleen op voeding, maar ook op beweging en sociale activiteiten, omdat die ook bijdragen aan iemands vitaliteit. In de app krijgen deelnemers punten voor behaalde doelen, worden ze gestimuleerd om foto s van hun eten te delen met anderen en kunnen ze een online coach inschakelen om hen te begeleiden. Wenselaar: We willen het leuk maken voor mensen om gezonde keuzes te maken. Daarnaast wil hij andere partijen stimuleren om voeding en bewegen hoger op de agenda te zetten. Ik hoop dat andere zorgverzekeraars ook aan de slag gaan met leefstijl, vanwege het maatschappelijke belang ervan. Hij is bereid hen hierbij te helpen, bijvoorbeeld door te delen wat de effecten zijn van SamenGezond. De Rijksuniversiteit Groningen doet hier de komende jaren onderzoek naar. Ook Zilveren Kruis roert zich op het terrein van voeding en gezondheid. De zorgverzekeraar is betrokken bij Diagnose Voeding & Gezondheid, een landelijk programma dat als doel heeft innovaties en initiatieven met een grote maatschappelijke impact te starten, ondersteunen én te versnellen om hiermee een bijdrage te leveren aan een vitaler en gezonder Nederland. Commerciële partijen Op dit thema werken meer kennisinstellingen samen met commerciële partijen. Het ministerie van VWS stimuleert dit, onder meer in Duurzaam gezond aan tafel van Diverzio, waar ook regionale Rabobanken bij betrokken zijn. In een tijd waarin de rijksoverheid steeds minder geld uittrekt voor onderzoek en innovatie, maken commerciële partijen onderzoek financieel mogelijk. Zo heeft zorgverzekeraar VGZ een initiatief van Voeding Leeft en begeleidend onderzoek van het Louis Bolk Instituut naar het omkeren van diabetes type 2 gefinancierd. De Alliantie Voeding in de Zorg zoekt ook de samenwerking met commerciële partijen. Voorzitter Tom van 14 Skipr nr. 12 december 2017 Loenhout: We proberen met marktpartijen oplossingen te vinden en werken op projectbasis met bijvoorbeeld Friesland Campina, Heinz en met farmaceutische bedrijven. Motiveren en ondersteunen TNO doet onderzoek naar de relatie tussen voeding en gezondheid. Leefstijlinterventies kunnen bepaalde ziektes omkeren waar medicijnen dit niet voor elkaar krijgen, zoals diabetes type 2. Maar de juiste aanpassing in het voedingspatroon initiëren, realiseren en volhouden is niet gemakkelijk. Om die reden onderzoekt TNO bijvoorbeeld welke interventies voor mensen het beste zijn en hoe ze die op de lange termijn kunnen volhouden. Gedacht kan worden aan apps die veel meer worden toegesneden op het individu. Hanneke Molema, onderzoeker bij TNO: Om effectief te zijn, moeten die gericht motiveren en ondersteunen. Om dit voor iedere gebruiker op maat te doen, zijn slimme algoritmen nodig. Gecombineerd met persoonlijk leefstijladvies moeten persoonlijke gezondheidsinterventies mogelijk worden gemaakt. Obstakels Aan onderzoeken en kennis is bepaald geen gebrek. Toch brengen veel zorgorganisaties die kennis amper in de praktijk. Eén van de obstakels is geld. Gezonde voeding gaan aanbieden vergt een investering. Peter Voshol van het Louis Bolk Instituut: Maar het moet niet om geld alleen gaan. Gezonde voeding is een lange-termijn-investering in gezondheid en welbevinden, zeker in de zorg. Dat red je niet met gemiddeld drie tot vijf euro per persoon per dag. In de ouderenzorg zijn de budgetten voor voeding ruimer. Los daarvan wijzen meerdere mensen erop dat goede voeding echt niet duur hoeft te zijn. Zoals eerder gemeld besteden het Ziekenhuis Gelderse Vallei en het Radboudumc niet meer geld aan voeding sinds ze het meer hebben toegespitst aan de behoefte van de patiënt. Het

6 Voeding Preventie Herstel Uiteindelijk moet de patiënt het zelf doen maar we kunnen hem wel stimuleren Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft een budget van 7,50 euro per patiënt per dag. Ongezondheid Een ander obstakel is het feit dat het zorgstelsel is gebaseerd op ongezondheid en de bestrijding daarvan, stellen deskundigen in de Kennissynthese voeding als behandeling van chronische ziekten van ZonMw (zie kader behandeling ). De focus zou meer moeten verschuiven naar gezondheid en preventie. In de kennissynthese valt te lezen: Er zijn verschillende partijen die belang hebben bij een samenleving die te dik is; bijvoorbeeld het huidig zorgsysteem regelt financiële vergoeding per patiënt en alleen als er een geaccepteerde diagnose is. Dit leidt tot onwenselijke financiële prikkels. Theoretisch gezien zou dit ook omgedraaid kunnen worden en zouden zorgprofessionals betaald kunnen worden per gezonde persoon in hun praktijk. Dit werpt de vraag op of zorgverzekeraars een gezonde leefstijl en daarmee dus ook voeding moeten vergoeden. En kan voeding worden gezien als een medische ingreep? Is tanden poetsen een medische behandeling?, riposteert Tom van Loenhout. Hij noemt het een semantische kwestie en stelt voor om voeding te zien als een integraal onderdeel van het behoud of de bevordering van gezondheid. Uiteindelijk moet de patiënt het zelf doen, maar wij kunnen hem wel stimuleren. Daarom mag er wat hem betreft meer geld naar preventieve maatregelen. Bij de vergoeding van dure geneesmiddelen wordt een vuistregel gehanteerd van euro per gewonnen levensjaar. Stel je eens voor dat we dat we dat geld zouden kunnen spenderen aan de leefstijlbegeleiding van patiënten. Dat zou veel meer goede levensjaren kunnen opleveren. Molema benadrukt dat gezondheid niet uitsluitend een probleem van het individu is en dat die niet schuldig mag worden gemaakt aan ongezond gedrag. Onlangs werd het onderwerp besproken in het Jeugdjournaal, waar kinderen zich afvroegen hoe je gezond kunt eten als het aanbod overal ongezond is. En vervolgens besluit het kabinet de btw op voedingsmiddelen te verhogen. Hierdoor wordt gezond eten nog lastiger voor veel mensen. Ongezondheid is een systeemprobleem. We moeten toe naar gezondheid als verdienmodel, in plaats van ziekte als verdienmodel. Hier kunnen volgens haar zorgverzekeraars een rol spelen: Die moeten niet broccoli en spruitjes vergoeden, maar leefstijl hoort thuis in de basiszorg, zeker als we hier een ziekte als Type 2 Diabetes bij veel mensen mee kunnen omkeren. We moeten nu zoeken naar hoe dit past binnen de financiering. Eten bij MS Deze maand wordt het onderzoek gepubliceerd dat Peter Voshol van het Louis Bolk Instituut heeft verricht naar het effect van gezonde voeding op mensen met Multiple Sclerose (MS). Van september 2016 tot en met juni 2017 hebben ruim 180 MS-patiënten deelgenomen aan het Eet Anders Experiment bij MS programma van Stichting Voeding Leeft in samenwerking met Stichting MS-Anders. Daarin hebben de deelnemers aan de hand van Informatie bijeenkomsten, een informatie- Ook het gebrek aan kennis bij professionals werkt vertragend. Er wordt weliswaar veel onderzoek gedaan naar de effecten van voeding, maar niet iedereen in de zorg is hiervan op de hoogte. Zorgaanbieders hebben veel behoefte aan informatie, niet alleen over voeding an sich. Artsen willen ook weten naar wie ze een patiënt kunnen doorverwijzen. Koen Nouws Keij van Diverzio vindt dat er meer aandacht moet komen voor de toepassing van de bestaande kennis in de praktijk. Zorgorganisaties willen weten hoe ze de bestaande kennis concreet kunnen maken op het bord van de patiënt. Nouws Keij heeft er alle vertrouwen in dat het wel goed komt met de voeding in zorgorganisaties. Hij wijst op de toenemende interesse en het feit dat een groeiend aantal organisaties probeert betere voeding aan te bieden aan patiënten en cliënten. Aan ons programma Duurzaam gezond aan tafel hebben al honderd van de in totaal achthonderd zorgorganisaties in Nederland deelgenomen. Dat is een heel grote groep. Stel je voor dat er volgend jaar nog eens honderd organisaties meedoen! boekje en een online community handvatten gekregen om een ander eetpatroon aan te leren. De deelnemers gaven aan meer groenten en fruit, meer peulvruchten en meer verse en onbewerkte producten te zijn gaan eten als gevolg van het programma. Het onderzoek laat volgens Voshol zien dat de MS-patiënten veranderingen in het eetpatroon positief ontvangen en dat deze veranderingen implementeerbaar zijn. De interventie leidde tot een lagere intensiteit van MS-gerelateerde klachten, een vermindering in vermoeidheid en een verbetering in ervaren gezondheid en welzijn. nr. 12 december 2017 Skipr 15

7 Ik was binnen no-time weer op de been Teun, 72 opa van Tim AT Osborne werkt aan innovatieve en efficiënte ziekenhuiszorg. Het comfort en de veiligheid van patiënten zoals Teun, staan hierbij voorop. Wij zijn AT Osborne, managers en consultants met een missie. We maken de wereld om ons heen graag een beetje mooier. Mooier voor u, mooier voor ons en mooier voor Teun.