AMSTERDAMSE GEZONDHEIDSMONITOR 2012

Transcriptie

1 AMSTERDAMSE GEZONDHEIDSMONITOR 2012 OPZET DATAVERZAMELING EVALUATIES GGD Amsterdam Cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering september 2013 Henriëtte Dijkshoorn Anton Janssen Menno Segeren Joanne Ujcic-Voortman 5

2 COLOFON September 2013 GGD Amsterdam Cluster Epidemiologie, Documentatie en Gezondheidsbevordering Tel Fax Internet: EDG reeks 2013/7 2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Doelstelling Amsterdamse Gezondheidsmonitor Privacy Organisatie van het project OPZET VELDWERK Inleiding Schriftelijke verzending Internetafname Persoonlijke benadering Registratie in MS access Communicatie en publiciteit STEEKPROEF VRAGENLIJST Inleiding Ontwikkeling van de vragenlijst Selectie thema s en indicatoren Pretest Vertalingen Lay-out vragenlijst Verantwoording vragenlijst Indicatoren van gezondheid Determinanten van gezondheid Overige onderwerpen RESULTATEN VELDWERK Schriftelijke verzending Internetafname Persoonlijke benadering Telefonische rappel Mondelinge afname aan huis Registratie in MS access DATABESTAND Aanmaak databestand Opschoning en aanmaken variabelen RESPONS Responsanalyse Responsverhogende maatregelen jongvolwassenen Representativiteit voor Amsterdam CONCLUSIES Onderzoeksmethode Veldwerk Vragenlijst

4 8.4 Aanmaken databestand Landelijke en G4-samenwerking...50 REFERENTIES BIJLAGE 1 AANDACHTSWIJKEN IN AMSTERDAM BIJLAGE 2 INDICATOREN VRAGENLIJST AGM

5 1 Inleiding 1.1 Doelstelling Amsterdamse Gezondheidsmonitor 2012 De Amsterdamse Gezondheidsmonitor (AGM) is één van de middelen die de GGD Amsterdam inzet vanuit haar wettelijke taak om op de hoogte te blijven van de gezondheid van haar inwoners. De gegevens uit het onderzoek helpen de GGD en de gemeenten bij het formuleren en uitvoeren van het volksgezondheidsbeleid. Bovendien levert de Amsterdamse Gezondheidsmonitor ideeën op voor het ontwikkelen van preventieve activiteiten, zoals voorlichtingen, campagnes of cursussen De doelstelling van de AGM 2012 en de vijf onderzoeksvragen zijn in het onderstaande schema weergegeven: Doel Inzicht krijgen in de gezondheid en in factoren die de gezondheid beïnvloeden onder Amsterdammers van 19 jaar en ouder 1. Hoe ervaren inwoners van Amsterdam hun eigen gezondheid? 2. Hoe vaak komen verschillende chronische aandoeningen voor in Amsterdam? 3. Hoe vaak komen van risicofactoren en risicogedrag voor (chronische) aandoeningen voor in Amsterdam? 4. In welke mate komen problemen op het gebied van maatschappelijke en geestelijke gezondheid voor in 5. Wat is het zorggebruik en de behoefte aan zorg van inwoners van Amsterdam? 6. Zijn er verschillen in gezondheid ten opzichte van voorgaande jaren en in vergelijking met Nederland / G4? In de AGM 2012 is informatie verzameld over verschillende thema s, deels basisthema s waarover landelijk of in G4-verband afspraken zijn gemaakt en deel lokale, Amsterdamse thema s. Extra aandacht is besteed aan groepen inwoners met een lage sociaal economische status (SES) vanwege hun grote gezondheidsachterstand. Daarvoor is een extra steekproef getrokken onder de inwoners van de Amsterdamse aandachtswijken zoals de Indische buurt West, wijken in Noord, de westelijke tuinsteden en Zuidoost (zie bijlage 1). Verder is in opdracht van TNO een extra steekproef getrokken in stadsdeel Noord. Deze respondenten vormen de controlegroep binnen het project Proeftuin Beter Samen in Noord 2.0; Effectevaluatie integrale zorgaanpak. Ook werd een steekproef in de regiogemeenten (Aalseer, Amstelveen, Diemen, OuderAmstel en Uithoorn) getrokken, omdat de AGM 2012 deel uitmaakt van landelijke project Gezondheidsmonitor Nederland. 5

6 1.2 Privacy Alle deelnemers hebben een uniek nummer (barcode) gekregen. Tijdens de veldwerkperiode waren de persoonsgegevens (naam, adres, woonplaats) bekend bij de GGD Amsterdam. Alle op de GGD Amsterdam aanwezige persoonsgegevens zijn beveiligd met wachtwoorden en waren alleen toegankelijk voor de AGM-werkgroep en het secretariaat van EDG. Persoonsgegevens zijn tijdens het veldwerk gezipt en beveiligd met een wachtwoord verstuurd naar het veldwerkbureau (Intomart/Gfk). Na afloop van de dataverzameling en de verloting van prijzen zijn de persoonsgegevens vernietigd, uitgezonderd die van respondenten die in de enquête hebben aangegeven medewerking te willen verlenen aan vervolgonderzoek. Het onderzoek is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag en ter informatie voorgelegd aan de Commissie Persoonsgegevens Amsterdam van de gemeente Amsterdam. Gezien de opzet van het onderzoek is toetsing door de Medisch Ethische Commissie (MEC) niet nodig. De MEC heeft dit schriftelijk bevestigd. 1.3 Organisatie van het project Interne projectorganisatie Het hoofd van de Productgroep Volwassenen (PGV) van het cluster EDG was eindverantwoordelijk voor de AGM 2012, het clusterhoofd EDG wass lid van de stuurgroep van de G4. De praktische uitvoering en de contacten met de externe organisaties zijn gecoördineerd door de projectleider. Deze was tevens voorzitter van de interne projectgroep AGM 2012 en had zitting in de G4-projectgroep. De interne projectgroep bestond verder uit drie onderzoekers en een functionaris gezondheidsbevordering van de PGV, een onderzoeker en een functionaris gezondheidsbevordering van de PGO, een datamanager, een secretaresse en een beleidsadviseur. De projectgroep adviseerde over de onderzoeksopzet, de vragenlijst en over het analyses- en rapportageplan. De uitvoering van de dataverzameling is gedaan door de AGM-werkgroep bestaande uit de projectleider, drie onderzoekers en een datamanager. Samenwerking met derden In het kader van het project Gezondheidsmonitor Nederland is er landelijk samengewerkt met CBS, RIVM, GGD Nederland en alle GGD-en. Verder is er, net als in 2008, een samenwerking tussen de GGD-en van de vier grote steden. De hoofden Epidemiologie van de G4 vormen de stuurgroep en zijn verantwoordelijk voor de besluitvorming binnen het G4- project. In de G4-projectgroep werken epidemiologen samen aan de voorbereiding en de uitvoering van het project, met een epidemioloog van de GGD Rotterdam als projectcoördinator. Ten behoeve van vervolgonderzoek is samengewerkt met de VU, afdeling Klinische Psychologie (het bereik van interventies gericht op preventie van depressie) en met de afdeling Work and Health van TNO (evaluatieonderzoek van project Proeftuin 'Beter Samen in Noord 2.0'. Effectevaluatie integrale zorgaanpak). 6

7 2 Opzet veldwerk 2.1 Inleiding De AGM 2012 is uitgevoerd als schriftelijke enquête (via post en internet) in combinatie met face-to-face interviews. Er zijn twee verschillende vragenlijsten verzonden: voor inwoners van jaar en vragenlijsten voor inwoners van 65 jaar en ouder. Respondenten konden de vragenlijst op internet invullen met behulp van een unieke inlogcode of op papier invullen en per post terugsturen. In november 2012 is aan respondenten uit zogenaamde moeilijk bereikbare groepen hulp bij het invullen aangeboden door een interviewer. Vier onderzoekers, een datamanager en een secretaresse waren verantwoordelijk voor de uitvoering van het veldwerk. Het secretariaat zorgde voor het beantwoorden en verwerken van telefoontjes of het doorverbinden van telefoontjes naar één van de onderzoekers die bij toerbeurt als aanspreekpunt fungeerden. Daarnaast verwerkte het post die retour afzender kwam, verzorgde brieven aan respondenten en voerde de stamkaarten van de interviews in. De coördinatie van de interviews werd door één van de onderzoekers uitgevoerd. De datamanager beheerde het steekproef- en de actualisatiebestanden, maakte een database (of registratietool) (in MS Access) ten behoeve van registratie van binnengekomen telefoontjes, s en post, en zorgde voor de verzending van bestanden naar het veldwerkbureau. 2.2 Schriftelijke verzending Het veldwerk vond plaats van 1 september tot 1 december Het benaderen van inwoners gebeurde in vier fasen: 1. Eerste benadering: uitnodigingskaart met inlogcode om vragenlijst via internet in te vullen 2. Tweede benadering: brief met papieren vragenlijst (na 2 ½ - 3 weken) 3. Derde benadering: kaart met inlogcode voor jarigen (na 2 ½ week) brief met vragenlijst voor 65-plussers (na 4 weken) 4. Vierde benadering: brief met vragenlijst voor jarigen (na 4 weken) kaart met inlogcode voor 65-plussers (na 3 weken) 1 persoonlijke benadering moeilijk bereikbare groepen (29 oktober 1 december). Materialen De vormgeving van de kaarten, brieven en vragenlijsten is uitbesteed aan een vormgever. De materialen zijn op te vragen bij de GGD Amsterdam, cluster EDG. De kaarten en brieven zijn ondertekend door de directeur van de GGD. Turkse Amsterdammers van de eerste generatie ontvingen naast de Nederlandse enquête ook een Turkse enquête; Marokkaanse Amsterdammers van de eerste generatie ontvingen naast de Nederlandse enquête een 1 Deze is uiteindelijk vervallen, zie paragraaf 5.1 7

8 begeleidende brief in het standaard-arabisch. De kaarten waren Nederlandstalig. Het veldwerkbureau Intomart/Gfk zorgde voor: het drukken en verzenden van de schriftelijke materialen; het beheer van de internetvragenlijsten; de ontvangst van ingevulde papieren vragenlijsten via een antwoordnummer; het bijhouden van de respons en het maken van rappelbestanden. Het nasturen van papieren vragenlijsten op verzoek van respondenten is vanuit de GGD Amsterdam verzorgd. Rappel Personen die niet reageerden op de eerste benadering, zijn maximaal drie keer opnieuw benaderd. Onder een reactie werd verstaan: een ingevulde vragenlijst of een weigering. Personen die onvindbaar waren ( retour afzender ), overledenen of mensen die verhuisd waren naar een onbekend adres binnen of buiten het werkgebied van de GGD Amsterdam, zijn niet meer benaderd. De barcodes van deze personen die niet meer benaderd mochten worden, werden circa een week voor een rappel aan Intomart/Gfk doorgegeven. Stimuleren van deelname onder jongvolwassenen Uit ervaringen met eerdere rondes van de AGM is bekend dat de groep jongvolwassenen in het algemeen minder bereid is deel te nemen. Dit terwijl deze groep een belangrijk onderdeel van de Amsterdamse bevolking vormt en vanuit preventieoogpunt een belangrijke doelgroep is. Om die reden zijn bij de AGM 2012 een aantal innovatieve maatregelen ingezet om de respons onder jongvolwassenen te verbeteren, zodat monitoring van hun gezondheidstoestand nu en in de toekomst kan worden gewaarborgd. Hierbij is met name aandacht besteed aan de beloning, communicatiestijl en de communicatiekanalen. beloning: onder de jongvolwassenen werden twee varianten van beloningen ingezet. Hiermee wilden we nagaan of verschillende soorten beloningen een ander effect zouden hebben op de respons. In één groep is een grote prijs verloot, waar weinig kans op was: twee ipads (grote incentive). In de andere groep is - net als bij de overige leeftijdsgroepen - een kleine incentive ingezet waar men veel kans op maakte: iedere tiende invuller kreeg een bioscoopbon ter waarde van 10,-. Daarnaast zijn er 50 cadeaubonnen van 50,- verloot (standaard incentive). communicatiestijl: in eerste instantie was het plan om voor de jongvolwassenen apart communicatiemateriaal te ontwikkelen. Gaandeweg is besloten om de vormgeving eigentijds te laten zijn en geschikt voor alle leeftijdsgroepen. De vormgeving was in handen van een professioneel vormgever. De stijl en het taalgebruik zijn aangepast aan de doelgroep. communicatiekanaal: onder jongvolwassenen werden de sociale media ingezet. Er is een speciale Facebookpagina gemaakt om informatie over de AGM te delen, maar vooral ook om betrokkenheid te creëren en te zorgen voor een jonge uitstraling. In het schriftelijk communicatiemateriaal is een geselecteerde groep geattendeerd op de Facebookpagina. Door één van de onderzoekers is in het begin van de veldwerkperiode minimaal wekelijks een interessant artikel, een testje of informatie met betrekking tot gezondheid op deze pagina geplaatst. 8

9 2.3 Internetafname Op de uitnodigings- en herinneringskaarten is vermeld dat de vragenlijst met een persoonlijke inlogcode via internet kon worden ingevuld. De internetversies van de vragenlijsten (19-64 jarigen en 65 jaar en ouder) zijn geprogrammeerd en gehost door Intomart. Het onderzoeksteam heeft veel tijd gestoken in het controleren van deze internetversies. De internetversies konden via de website van de GGD Amsterdam worden bereikt ( Als deelnemers hun inlogcode kwijt waren, konden ze de GGD Amsterdam bellen of mailen en ontvingen zij de code opnieuw per post. Om technische redenen weken de internetversies op enkele punten af van de papieren vragenlijsten. De meeste vragen van de internetenquête moesten verplicht ingevuld worden om verder te kunnen gaan. Bij vragen waar getallen ingevuld moesten worden, was een geldige range vastgesteld. Respondenten die een antwoord buiten die range gaven, kregen de volgende tekst te zien: Uw antwoord kan niet worden verwerkt. Controleer of de waarde klopt. Bij moeilijke thema s (huiselijk geweld, seksueel risicogedrag) werd de antwoordoptie wil ik niet zeggen toegevoegd. 2.4 Persoonlijke benadering Als één van de responsverhogende maatregelen kregen de internetrespondenten een leefstijladvies aangeboden. Hiervoor werden de door hen zelf ingevulde gegevens gebruikt over gewicht en lengte, bewegen, roken, voeding, alcoholgebruik, angst en depressie, valongevallen en druggebruik. Hun score op deze onderwerpen werd getoond met daarbij tips en adviezen om hun leefstijl te verbeteren. De teksten zijn gebaseerd op adviesboodschappen van GGD Midden-Nederland uit 2008 (druggebruik: e-movo) en geactualiseerd en/of aangepast. Een landelijk aanbod voor het gezamenlijk ontwikkelen van gezondheidsboodschappen kwam te laat (juli 2012). Het programmeren van deze adviezen is gedaan door Intomart/Gfk aan de hand van SPSS-syntaxen aangeleverd door GGD Amsterdam. In de vierde benadering (vanaf 29 oktober 2012) is onderscheid gemaakt tussen moeilijk en makkelijk bereikbare groepen. De moeilijk bereikbare groep is intensiever benaderd dan de makkelijk bereikbare groep. De jarige non-respondenten uit de makkelijk bereikbare groep kregen een herinneringsbrief met een nieuw exemplaar van de vragenlijst. De moeilijk bereikbare groep kreeg een persoonlijke herinnering bestaande uit een telefonische benadering of een adresbezoek. Onder moeilijk bereikbare groepen vielen groepen met een relatief lage respons in de AGM 2008: Marokkaanse Amsterdammers van de eerste generatie van 35 jaar of ouder, jarige Surinaamse Amsterdammers en alle jarige mannen uit Amsterdam. Turkse Amsterdammers van de eerste generatie werden vanwege de lage respons op dat moment (9%) in oktober 2012 toegevoegd aan de moeilijk bereikbare groep. 9

10 Telefonische benadering moeilijk bereikbare groep Jonge Amsterdamse mannen van jaar die nog niet hadden gereageerd, werden voor zover mogelijk telefonisch benaderd door medewerkers van Intomart/Gfk. Zij gebruikten een protocol dat opgesteld was op door de GGD Amsterdam. Die basis hiervoor was het protocol van de AGM Daarin werden enkele aanpassingen gedaan, o.a. navraag naar e- mailadressen om de link naar de vragenlijst te versturen. Personen met een bekend telefoonnummer werden gebeld met de vraag of ze wilden meewerken aan het onderzoek en zo ja, of ze hulp nodig hadden bij het invullen van de vragenlijst. De respondenten zijn tussen maandag 29 oktober 2012 en vrijdag 9 november 2012 minimaal drie keer telefonisch benaderd op verschillende dagen en tijdstippen. Per belpoging is het resultaat genoteerd. Als personen tijdens het belcontact aangaven alsnog de enquête in te willen vullen, maar deze niet meer in hun bezit hadden, werd hen een nieuwe vragenlijst toegestuurd. Als bij het telefonisch contact bleek dat de juiste persoon niet thuis was, is bij de laatste poging gevraagd of er een boodschap doorgegeven kon worden. Antwoordapparaten en voic s zijn niet ingesproken. Het kon voorkomen dat telefoonnummers niet klopten: de persoon was niet bekend op het adres, het telefoonnummer klopte niet met het adres, de telefoon was afgesloten, etc. Personen van wie het telefoonnummer niet te traceren was, kregen in de vierde benadering alsnog een brief en een vragenlijst toegestuurd, net als de overige jarigen. Mondelinge afname aan huis Werving en selectie interviewers De mondelinge afname van vragenlijsten in de vierde benadering is uitgevoerd door interviewers die via uitzendbureaus door de GGD Amsterdam zijn ingehuurd. De werving van interviewers vond plaats in september en oktober 2012 door het uitzetten van een advertentie bij zes uitzendbureaus. Daarnaast is één stagiaire van de GGD als interviewer ingezet en één VETC-er (voorlichter eigen taal en cultuur). Per interview konden interviewers twee uur declareren (interview inclusief reistijd); per vijf bezochte adressen konden zij een uur declareren; voor mislukte ingeplande interviews een half uur en ter compensatie voor gemaakte reiskosten konden zij per dag een half uur declareren (in vier weken kon daarmee maximaal 10 uur gedeclareerd worden wat equivalent is aan de kosten van een maandabonnement van het GVB). Interviewers die minimaal 10 ingevulde vragenlijsten hadden ingeleverd, mochten ook beide sessies van de interviewertraining declareren. Tenslotte konden zij ook de terugkombijeenkomst van begin november en het afgeven en ophalen van interviewmaterialen declareren (per keer een half uur). Training en terugkombijeenkomsten Er zijn twee instructiebijeenkomsten georganiseerd. Tijdens de eerste bijeenkomst is achtergrondinformatie gegeven over de AGM, de werkwijze toegelicht, werden tips gegeven voor het benaderen van mensen en het helpen bij het invullen van de enquête en is er geoefend met de vragenlijst. Interviewers kregen als huiswerkopdracht mee de vragenlijst goed te bestuderen en minimaal één keer bij iemand af te nemen. Tijdens de tweede bijeenkomst zijn alle vragen naar aanleiding van de huiswerkopdracht klassikaal besproken 10

11 en beantwoord en is er geoefend met de vragenlijst en met lastige situaties. Alle interviewers kregen een legitimatiepasje met daarop een pasfoto, hun naam en functie, de handtekening van de directeur van de GGD Amsterdam en het logo van GGD Amsterdam. Daarnaast kregen zij een MP-3 speler om de gesprekken op te nemen. Na de eerste week veldwerk vond een terugkombijeenkomst plaats om problemen in het veldwerk en het verloop van de interviews te bespreken. Interviewers kwamen wekelijks langs op de GGD om ingevulde vragenlijsten en stamkaarten in te leveren. Alle interviewers hadden binnen het onderzoeksteam een eigen contactpersoon bij wie zij terecht konden met vragen. Nieuwe bezoekadressen werden per mail toegestuurd, alsmede gegevens van respondenten die naar de GGD hadden gebeld of g d om aan te geven dat zij geen interview aan huis wensten. Op 4 december vond een afsluitende bijeenkomst plaats met aansluitend een borrel voor de interviewers en de leden van de AGM-werkgroep. Werkwijze interviews De GGD heeft op vier momenten aankondigingsbrieven naar non-respondenten uit Amsterdam met een datum en tijdsindicatie van het interview verzonden. Turkse Amsterdammers ontvingen naast de Nederlandstalige ook een Turkstalige brief en Marokkaanse Amsterdammers een Nederlandse en een standaard Arabische brief. In de brief stond opnieuw de inlogcode om de vragenlijst op internet te kunnen invullen. Het aantal aankondigingsbrieven per verzendmoment is bepaald aan de hand van de beschikbare interviewcapaciteit. Er is vanuit gegaan dat één interviewer s ochtends maximaal vier adressen per twee uur kon bezoeken en s middags drie adressen per twee uur. Interviewers ontvingen adressenlijsten voor de adresbezoeken. De adressen werden geclusterd op basis van postcode / wijk / buurt, zodat elke interviewer voornamelijk werkzaam was in één of twee stadsdelen. De GGD Amsterdam gaf mutaties in de adreslijst zo snel mogelijk door aan de interviewers, bijvoorbeeld mensen die contact hadden opgenomen met de GGD omdat zij een andere afspraak wilden, de vragenlijst zelf wilden invulden of niet wilden meedoen. Bij het opstellen van de adressenlijsten is gematcht op geslacht tussen respondent en interviewer in verband met sociaal-culturele opvattingen en de gevoeligheid van sommige vragen. Daarnaast zijn respondenten en interviewers gematcht op taalgroep. Echter, in de laatste weken van de veldwerkperiode waren er geen nieuwe adressen van Surinaamse Amsterdammers meer beschikbaar. Daarom hebben de Nederlandstalige interviewers ook adressen bezocht van Turkse en Marokkaanse Amsterdammers van jaar. De interviewers moesten gedurende de interviewperiode (29 oktober t/m 1 december) minimaal vier keer langsgaan bij elk adres, zolang het nog niet was gelukt om contact te leggen. Elke adres moest elke week minimaal één keer bezocht worden, het liefst steeds op een andere dag in de week en/of op een ander tijdstip. Elke contactpoging is geregistreerd op een formulier, de zogenoemde stamkaart. De contactpogingen werden door de interviewers voor alle respondenten op hun stamkaart bijgehouden. Bij geslaagde interviews werd op de stamkaart genoteerd hoe het gesprek verliep, of de respondent alleen was, welke taal is gesproken tijdens het invullen, of er moeilijke vragen waren, etc. Deze stamkaarten zijn met de ingevulde vragenlijst ingeleverd op de GGD. Ook stamkaarten van niet bereikte respondenten zijn aan het eind van de veldwerkperiode ingeleverd. 11

12 Bij het bezoeken van de adressen was een aantal scenario s denkbaar: Respondent was niet thuis: bij de eerste contactpoging deed de interviewer een (tweetalige) niet-thuis kaart in de brievenbus, waarop stond dat de interviewer langs was geweest en dat hij/zij in de komende periode nog een aantal pogingen zou doen om een interview aan huis af te nemen of hiervoor een afspraak te maken. Bij vervolgpogingen vulde de interviewer de contactpoging in op de stamkaart, maar deed niet opnieuw een niet-thuis kaart in de brievenbus; Respondent was thuis, maar heeft geen tijd voor een interview: de interviewer maakte een nieuwe afspraak, noteerde deze op een afspraakkaart en vulde de stamkaart in; Respondent wilde niet meewerken aan het onderzoek: de interviewer benadrukte het belang van meedoen aan het onderzoek en deed een laatste poging de respondent over te halen om toch mee te werken. De interviewer vulde de stamkaart in met de reden van weigering; Respondent wilde meewerken aan het onderzoek: de interviewer nam de vragenlijst af en vulde de stamkaart in. 2.5 Registratie in MS access De datamanager van de GGD Amsterdam had een Microsoft Access Database gemaakt voor het vastleggen van reacties van respondenten, de datum van de reactie en de te ondernemen actie. Ook de planning van de interviews en de stamkaartgegevens werden in het accessbestand ingevoerd. Alle secretariaatmedewerkers, de vier onderzoekers en de datamanager hadden toegang tot het bestand dat met een wachtwoord beveiligd was. Het accessbestand is na afronding van het veldwerk gekoppeld aan het responsbestand om meer inzicht te krijgen in de non-respons en het verloop van de interviews. De ingevulde vragenlijstgegevens zijn hierbij niet gekoppeld. 2.6 Communicatie en publiciteit Informeren van potentiële respondenten Op verschillende manieren is voor de start van het veldwerk van de AGM 2012 bekendheid gegeven aan het onderzoek om potentiële respondenten te motiveren mee te doen. Naar lokale media is een persbericht verstuurd, de landelijke media ontvingen vanuit GGD Nederland een persbericht. Ook heeft GGD Nederland een bericht naar wereldjournalisten.nl gestuurd om migrantengroepen te informeren. Het persbericht is in enkele kranten / websites geplaatst en op één radiozender is aan het onderzoek aandacht besteed. Vanwege de lage respons onder niet-westerse allochtonen en onder jarige Amsterdammers is begin november opnieuw een persbericht verstuurd. Ook is geprobeerd om op de lokale migrantenmedia aandacht te vragen voor het onderzoek, maar dit is niet gelukt. Op de website van de GGD, is informatie over het onderzoek geplaatst. 12

13 Informeren van intermediairen Voor de start van het veldwerk van de AGM 2012 zijn verschillende gemeentelijke organisaties (o.a. andere clusters van de GGD Amsterdam en relevante gemeentelijke diensten) geïnformeerd over het onderzoek om het gebruik van de onderzoeksresultaten te bevorderen en ook om via hen respondenten te motiveren mee te werken aan de monitor. Ook is er een brief verstuurd naar lokale politieke partijen, naar preventie- en zorgorganisaties, ouderen- en patiëntenorganisaties, welzijnsorganisaties, HBO-instellingen en universiteiten om het onderzoek aan te kondigen. In het personeelsblad GGD Vizier, op Sigra-website en in de nieuwsbrief van 1ste Lijn Amsterdam is een artikel over de AGM 2012 geplaatst. Begin november is een brief verstuurd naar migrantenorganisaties. Binnen het cluster EDG zijn medewerkers mondeling geïnformeerd over de start van de AGM 2012 in de productgroepoverleggen Volwassenen en Ouderen, een instructiebijeenkomst voor het secretariaat, VETC-overleg en een EDG-startbijeenkomst op 4 september Informeren van respondenten In alle correspondentie naar Amsterdammers die in de steekproef zaten, zijn de contactmogelijkheden met de GGD Amsterdam vermeld. Respondenten konden informatie inwinnen over het onderzoek via: het adres (agm@ggd.amsterdam.nl); het telefoonnummer van het secretariaat van cluster EDG; de website het gemeentelijk callcenter Antwoord. 13

14 3 Steekproef De steekproef is begin augustus 2012 door het CBS getrokken uit de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Op 10 september 2012 en op 1 oktober is de steekproef geactualiseerd. Deze mutaties zijn verwerkt voor de verzending van herinneringen: overleden personen zijn uit de steekproef verwijderd; personen die uit het werkgebied van de GGD Amsterdam zijn verhuisd of zijn geëmigreerd zijn niet opnieuw benaderd tijdens rappels. Deze personen behoorden niet meer tot het steekproefkader; verhuizingen binnen het werkgebied van GGD Amsterdam: nieuwe adressen zijn gebruikt voor verzending van de herinnering. Steekproefgrootte De bruto steekproef omvatte zelfstandig wonenden van 19 jaar en ouder uit het werkgebied van de GGD Amsterdam. Vier personen waren overleden voor de start van het veldwerk en zijn niet benaderd. Als datum voor de bepaling van de leeftijdsgroep waartoe een persoon behoort, is 1 september 2012 gehanteerd. Het CBS heeft bij het trekken van de steekproef adressen uitgesloten waar een AWBZ-instelling is gevestigd, want niet-zelfstandig wonenden vielen buiten het steekproefkader. Om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de stadsdelen en leeftijdsgroepen is de steekproef gestratificeerd naar leeftijd en naar stadsdeel (zie tabel 3.1). De aantallen in de steekproef zijn bepaald aan de hand van de respons naar leeftijd en stadsdeel in de AGM Er is een extra steekproef getrokken onder de inwoners van de aandachtswijken en in stadsdeel Noord, dit laatste ten behoeve van TNO. Met de verzamelde informatie kunnen uitspraken worden gedaan over alle aandachtswijken tezamen in het betreffende stadsdeel. AGM 2012 en het Helius-onderzoek De afdeling Sociale Geneeskunde van het AMC heeft in augustus 2012 van het CBS een bestand met BSN-nummers van personen ontvangen die zowel in de steekproef van AGM 2012 als het Helius-onderzoek zitten (n=849). Deze personen werden tijdens het veldwerk van AGM 2012 niet uitgenodigd voor het Helius-onderzoek. Verder is op de eerste uitnodigingskaart en op de website van de GGD Amsterdam vermeld dat deelnemers mogelijk ook een uitnodiging voor het Helius-onderzoek van de GGD/AMC konden ontvangen. 14

15 Tabel 3.1: Bruto steekproefaantallen AGM 2012 Amsterdam leeftijd stadsdeel jaar jaar 65 jaar of ouder totaal Centrum Noord (GGD) Noord (TNO) Oost Zuidoost Zuid West Nieuw-West Aandachtswijken (per stadsdeel) Noord (GGD) 500 Noord (TNO) 1000 Nieuw-West 500 Oost 500 West 500 Zuidoost 500 Regiogemeenten leeftijd gemeente jaar 65 jaar of ouder totaal Aalsmeer Amstelveen Diemen Ouder-Amstel Uithoorn totaal Westpoort werd door CBS toegevoegd aan stadsdeel West Unieke code per respondent CBS heeft de steekproef via een beveiligde website aangeleverd. Aan alle personen in de steekproef werd een unieke 10-cijferige code (barcode) toegekend. Het eerste cijfer (=9) gaf aan dat de persoon tot de steekproef van de GGD Amsterdam behoort, de volgende vier posities gaven aan op welke manier de betreffende persoon aangeschreven moest worden en op welke prijs de persoon kans zou maken in de verloting (zie tabel 3.2). Voorbeeld barcode: deelnemer uit werkgebied GGD Amsterdam (9) dingt mee naar kleine incentive jaar (5) is eerste generatie Marokkaan jaar (3) woont in Amsterdam (1) woont in stadsdeel Oost (5) heeft idnummer

16 Tabel 3.2: Opbouw 10-cijferige barcode AGM 2012 GGD incentive/media etniciteit gemeente stadsdeel Id-nr 9 1=standaard incentive =social media + grote incentive =social media + kleine incentive =grote incentive =kleine incentive =standaard incentive =standaard incentive 65+ 1=Turks generatie 19-34, Amsterdam 2=Turks 1 e generatie 35+, Amsterdam 3=Marokkanen 1 e generatie 19-34, Amsterdam 4=Marokkanen 1 e generatie 35+, Amsterdam 5=Surinamers 19-34, Amsterdam 6=Surinamers 35-64, Amsterdam 7=Surinamers 65+, Amsterdam 8=Overig 1 e 1=Amsterdam 1=Centrum Uniek nummer: t/m =Aalsmeer 2=West 3=Amstelveen 4=Diemen 5=Ouder- Amstel 6=Uithoorn 3=Nieuw- West 4=Zuid 5=Oost 6=Noord, niet TNO 7=Noord, TNO 8=Zuidoost 9=buiten Amsterdam 16