VaLiCel (2) VOORBEHANDELING VAN BIOMASSA VOOR ENZYMATISCHE HYDROLYSE TOT VERGISTBARE SUIKERS
|
|
- Eva Wouters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voortgangsvergadering 2 TETRA projecten Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar in Vlaanderen 1 VaLiCel (2) VOORBEHANDELING VAN BIOMASSA VOOR ENZYMATISCHE HYDROLYSE TOT VERGISTBARE SUIKERS Resultaten: 1 mei 31 augustus 2009 Nadruk op de evaluatie van de voorbehandeling van drie reststromen: VLASLEMEN (Vlasverwerking) PAPIERPULP (Kartonproductie) ZAGEMEEL (Papierproductie) 2
2 Projectplanning (8/24 mm) Omschrijving werkpaketten HoGent KUL 1 / 1 Inventarisatie en karakterisatie 5 / 8 Optimalisatie voorbehandeling 2 / 9 Optimalisatie enzymatische hydrolyse - Commerciële enzymen - Geïsoleerde enzymen 3 Fermentatie tot ethanol 11 - Commerciële enzymen - Geïsoleerde enzymen - Optimalisatie van SSF OA Pilootschaal (10 l) Valorisatie - Case study - Economische haalbaarheid - Verspreiding resultaten/innovatieaanvraag Voorbehandelingsstrategie: Cellulosevezels toegankelijk maken Degradatieproducten minimaliseren
3 Voorbehandelingsstrategie: Fractioneren & Valoriseren Soorten voorbehandeling
4 Uitvoering o Uitgevoerde voorbehandelingen:! Fosforzuur 50 C, 110 min, 85% H 3 PO 4, 100 rpm Kim J.W. and Mazza G. (2008) " Organosolv 180 C, 15 min, 0.5% H 2 SO 4, 60% ethanol, 100 rpm # SFEC 200 C, 60 min, 1% CH 3 COOH, 75% ethanol, 100 rpmteramoto Y. et al. (2008) o Materiaal: Vlaslemen Papierpulp Zagemeel Uitvoering Ruwe grondstof Voorbehandelde slurry Vaste fractie Wasfracties E C5/C6 suikers in oplossing
5 Evaluatie van de VBH: workflow % zuur % DS C min Ruwe grondstof Filtreren/ Wassen g (= g DS).. mg glucose.. mg xylose Enzymatische hydrolyse % DS (% cellulose) FPU/ml C min Filtraat + Was-fractie ml.. mg/ml glucose.. mg/ml xylose Vaste fractie g (= g DS).. mg glucose.. mg xylose C5 C6 suikers in oplossing ml.. mg/ml glucose.. mg/ml xylose Evaluatie van de VBH: parameters - Massabalans - RENDEMENT 1: Hoeveel % glucose over/verloren tijdens de voorbehandeling in de oplosbare fase - Samenstelling van voorbehandeld materiaal - AANRIJKING: Hoeveel maal werd de DS fractie aangerijkt in cellulose gehalte t.o.v. niet voorbehandeld materiaal - Enzymatische hydrolyse en % cellulose conversie - RENDEMENT 2: % CONVERSIE: Hoeveel g glucose in oplossing per g glucose aanwezig in voorbehandeld materiaal - TOTAAL RENDEMENT Hoeveel g glucose gevormd per g glucose oorspronkelijk aanwezig
6 Evaluatie van de VBH: resultaten LEMEN Filtreren/ Wassen Homogene stalen, gezeefd < 2 mm 100 g DS (= 45,2 g cellulose) 50,2 g glucose * 1% cellulose 3,6 FPU Accellerase /g DS (= 0,2 ml) 50 C, 72 uur Enzymatische hydrolyse Filtraat + Was-fractie Vaste fractie 33,80 g DS 31,55 g glucose 0 g xylose C5 C6 suikers in oplossing 29,85 g glucose! 1 = 62,9%! 2 = 94,6%! tot = 59% Behaalde resultaten LEMEN Op 100 g DS 50,2 g glucose
7 Behaalde resultaten LEMEN organosolv 3,6 FPU Rendement Sacharificatie Totaal rendement Onbehandeld Hoge versuikering (<90%) bij lage enzymdosages en korte incubaties Totaal rendement slechts 60% Te strenge voorbehandeling Behaalde resultaten LEMEN Op 100 g DS 50,2 g glucose
8 Behaalde resultaten LEMEN - fosforzuur Enzymdosages en incubaties weinig effect op saharificatie. +/- 70 % bereikt met 3,6 FPU en 30u Niet VBH Geen verhoging in glucose concentratie meer Waarschijnlijk hulp nodig van andere enzymen zoals reeds aangegeven door samenstelling (48% van VBH DS geen glucose) Sacharificatie met ander enzym coctail (met meer hemicellulase activiteit) Behaalde resultaten LEMEN Op 100 g DS 50,2 g glucose Severity index: 2,69 0,73
9 Behaalde resultaten LEMEN Slechte sacharificatie Ook weinig xylose gevormd -> toegankelijkheid polymeren belemmerd Kans op betere sacharificatie met meer hemicellulase activiteit $ Maar waarschijnlijk te lage severity index SI = (H + ) "t " exp T #100 ' % & 14,75 ( )! Behaalde resultaten PAPIERPULP Op 100 g DS 69,93 g glucose
10 Behaalde resultaten PAPIERPULP - organosolv Hogere rendementen kunnen verkregen worden bij hogere (E), inhibitie? Behaalde resultaten ZAGEMEEL Op 100 g DS 52,17 g glucose Bij 3.6 FPU / g
11 Behaalde resultaten ZAGEMEEL Op 100 g DS 52,17 g glucose Bij 9 FPU / g Behaalde resultaten ZAGEMEEL Toegankelijkheid na fosforzuurbehandeling groter Amorfer substraat, meer beschikbare oppervlakte Kan gecompenseerd worden door meer enzym toe te voegen
12 Samenvatting - Drie types voorbehandelingen uitgevoerd voor de reststromen VLASLEMEN, PAPIERPULP en ZAGEMEEL - Evaluatie van de VBH aan de hand van massabalans, samenstelling vaste fase en het aantal g glucose vrijgezet met Accellerase Fosforzuur en organosolv VBH geven zelfde totaal rendement om verschillende redenen maar kan verder geoptimaliseerd worden - Organosolv VBH waarschijnlijk te hard - SFEC VBH geeft geen bevredigende resultaten - Hogere rendementen bij hogere enzymdosages bij papierpulp en zagemeel Samenvatting Vergelijking rendement sacharificatie na organosolv VBH met 3,6 FPU
13 Conclusie Vlaslemen Afvalstroom uit vlasverwerking met waardevolle componenten (D. Himmelsbach en Ronald A. Holser. (2008) Flax processing: Use of waste streams for profit International conference on flax and other bast plants. P97-103) 31,500 ton per jaar Fractioneren met solventextractie of fosforzuur fractionatie en nevenstromen valoriseren lijkt interessante piste (J.W. Kim, G. Mazza. (2008) Optimization of phosphoric acid catalyzed fractionation and enzymatic digestibility of flax shives ) (95% conversie met 13 FPU) Bekomen resultaten wijzen inderdaad in die richting Fine-tuning solventextractie vereist, teveel glucose verlies Biomassa bekomen na fosforzuur extractie behandelen met hemicellulasen & cellulasen voor beter resultaat Soorten voorbehandeling
14 Conclusie Papierpulp Afvalstroom uit kartonverwerking met kunststofresten 130 ton per dag Lage saccharificatie kan deelsgecompenseerd worden door hogere enzymconcentraties Mogelijk inhibitie door restanten (plastic,..) in pulp Andere voorbehandeling Andere enzymmengsels Conclusie Zagemeel Afvalstroom uit papierproductie Vergelijkbaar met lemen maar vereist hogere enzymdosages Hoog lignine gehalte Geen mechanische stap meer vereist Veel verlies tijdens de voorbehandelingen. Fine tuning vereist Fosforzuur voorbehandeling geeft een meer toegankelijk substraat Lage saccharificatie kan deels gecompenseerd worden door hogere enzymconcentraties
15 Planning - Volgende 4 maanden: Omschrijving werkpaketten HoGent KUL 4 / 8 Optimalisatie voorbehandeling 3 / 9 11 Optimalisatie enzymatische hydrolyse -Commerciële enzymen Fermentatie tot ethanol - Commerciële enzymen - Geïsoleerde enzymen - Optimalisatie van SSF - Geen afwijkingen/bijsturingen van het oorspronkelijk opzet Planning Voorstel planning volgende periode - Afwerken huidig werkpakket - Optimalisatie van de voorbehandeling en enzymatische hydrolyse voor de reststromen strovlas, papierstof en houtschors/pinchmill - Andere enzymcoctails uittesten -Glucose & xylose rendement volgen - Fermentatie opzetten - Valorisatieacties plannen Omschrijving werkpaketten HoGe KUL nt 7 / 8 Optimalisatie voorbehandeling Optimalisatie enzymatische hydrolyse 4 / 9 -Commerciële enzymen Fermentatie tot ethanol 3/11 - Commerciële enzymen - Geïsoleerde enzymen - Optimalisatie van SSF
16 Referenties! Kim J.W. and Mazza G. (2008) Optimization of phosphoric acid catalyzed fractionation and enzymatic digestibility of flax shives. Ind. Crops and Protection, 28 (3), p Flax shives are the woody residue left over from processing flax straw into fiber, and are an abundant renewable lignocellulosic material with a potential for the conversion into bioethanol and other value added products. In this study, prior to enzymatic hydrolysis for the liberation of fermentable sugars, such as glucose and xylose, flax shives were treated with concentrated phosphoric acid. When the optimization was conducted under a constrain of minimum cellulase loading, the maximum digestibility was predicted when the phosphoric acid concentration, pretreatment time, and cellulase loading were 86.2%, min, and 13.1 FPU/g cellulose at 50 C Under these conditions, digestibility of pretreated flax shives in the validation study reached a maximum of 93% at 120 h of incubation. When triticale straw, pine wood, and poplar wood were pretreated and hydrolyzed under optimum conditions obtained from the flax shives experiment, the digestibility reached 98.2, 74.8, and 95.7%, respectively, suggesting that the modest pretreatment process using phosphoric acid is an effective method for perennial plants as well as hard wood. Literatuur # Teramoto Y. et al. (2008) Pretreatment of woody and herbaceous biomass for enzymatic saccharification using sulfuric-acid free ethanol cooking. Bioresource technology, 99(18), p A sulfuric acid-free ethanol cooking (SFEC) treatment was developed to achieve complete saccharification of the cellulosic component of eucalyptus and baggase flour, thereby avoiding the problems associated with the use of strong acid catalysts. Enzymatic hydrolysis experiments of the pretreated samples demonstrated that almost complete conversion of the cellulosic components to glucose was achieved under optimal conditions. A large-scale trial revealed that there was little consumption of in-feed EtOH during SFEC; therefore, it is considered that most part EtOH used can be essentially recovered and reused. Field emission scanning electron microscopy showed that SFEC induced the formation of pores ranging in size from approximately 10 to several 100 nm. It can be assumed that the porous surface was due to the partial removals of lignin and hemicellulose, which improved the accessibility of the enzyme onto the substrate.
17 Soorten voorbehandeling!"#$%&'(#$ 0'&12*')$3*-4"5/*#*')$%"#*'!"##$%&##&'()$*+,-./&* )*('(#$ 0,*"% *+<#:/&:' 8EJK 67$2""#,)$8$/,&1(,)$(**'$&'4&9&,:-*' ;**-$4:(*$*'*-(&*5:/,)$9*<*-5, 4=2-:#=/*-*'2*%*', H:-,*$3*-9#&1I,&12)$<:#=3"#*',)$%&#&*. &'4&9&,:-*' L*$A:'2&,&*/$BMNNO)$PN9"-D)$(**'$&'4&9&,:-*' QR$BS? T D E#:FC,-:.(4$BGD Soorten voorbehandeling S"U? 8#5"#& V"BU?D P +$",'(#$ ;.-*' S? T! Milde condities (atmosfeerdruk), weinig inhibitoren! Base wordt verbruikt door biomassa (NaOH!)! De cellulose fractie kan afgescheiden worden als vaste fase en nadien enzymatisch omgezet worden! Vroeger bij hoge T ( C), nu veel gunstiger protocols! Delignificatie en deacetylering, bij kalk resp. tot 40% en 100%,! Bij hoge lignine gehalte: oxidatieve VBH (vb. O 2 )! Cellulase inhibitie door Ca-acetaat (80-90%) E-"A,&:'",&*W*+,-"A,&*
18 Soorten voorbehandeling 8#5"#& +$",'(#$ X.-*'?*%&A*##.#:/*$&'$:<#://&'( Y:-%&'($&'4&9&,:-*'$B?LE)$I.-I.-"#D U<(*#:/,*$#&('&'*$A:'2*'/**-,$*'$<-*A&<&,**-, /'*#$,&12*'/$X.-*$3::-9*4"'2*#&'( E-"A,&:'",&*W*+,-"A,&* Soorten voorbehandeling 8#5"#& X.-*' act, reactor, Minder icellulose, minder ten ur (hogere severity +$",'(#$ E-"A,&:'",&*W*+,-"A,&* :-("':/:#3 Nagenoeg perfecte afscheiding van hoogwaardig lignine geschikt voor bioraffinage celluloserijke fractie met hoog hydrolyserendement Complexe installatie, kostprijs Z:'&A$#&[.&2/ Idem organosolv maar bij mildere condities Recuperatie van solvents +-,.'&%/'"(0 L*A4"'&/A4$GQ)$0U P WVU P C/,*"%*+)$<-*/:"5&'($&'$3*-2.'2$X..- GQ)$F*,$*+<#:/&:')$9&:#:(&/A4*$3::-9*4"'2*#&'($$)Q
Agenda. 2 de Gen BE. Voortgangsvergadering 3 TETRA projecten. 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel
Voortgangsvergadering 3 TETRA projecten 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel 80166 Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar in Vlaanderen Agenda - Tweede generatie
Nadere informatieVaLiCel. Voortgangsvergadering 1 TETRA projecten. 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel
Voortgangsvergadering 1 TETRA projecten Resultaten: 1 januari 31 april 2009 VaLiCel 80108 Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel 80166 Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar
Nadere informatieTETRA Vergadering Gebruikersgroep VI. Project 80108: Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel
TETRA Vergadering Gebruikersgroep VI Project 80108: Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel Project 80166: Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar in Vlaanderen, 15 u KaHo
Nadere informatieTETRA Vergadering Gebruikersgroep II. Project 80108: Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel
TETRA Vergadering Gebruikersgroep II Project 80108: Valorisatie van (ligno-)cellulose reststromen - VaLiCel Project 80166: Bio-ethanol uit lignocellulose grondstoffen beschikbaar in Vlaanderen, 15 u KaHo
Nadere informatieBIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn
BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,
Nadere informatieMOGELIJKHEDEN VAN VERWERKING IN DE BIOBASED ECONOMY
MOGELIJKHEDEN VAN VERWERKING IN DE BIOBASED ECONOMY SOFIE DOBBELAERE STARTCONFERENTIE GRASGOED, 26 JANUARI 2017 FLANDERS BIOBASED VALLEY A non-profit organisation supporting the development of sustainable
Nadere informatieEindexamen vwo scheikunde pilot II
Bio-ethanol uit stro 20 maximumscore 3 Een juist antwoord kan als volgt zijn weergegeven: twee xylose-eenheden via de juiste OH groepen aan elkaar gekoppeld 1 de uiteinden van het fragment juist weergegeven
Nadere informatieBio-energie ketens: ethanol
Bio-energie ketens: ethanol Rob Bakker Business Unit Biobased Products Agrotechnology & Food Innovations Wageningen UR robert.bakker@wur.nl Overzicht Wat is ethanol? Eigenschappen Welke ketens? Huidige
Nadere informatieProductie van chemicaliën, biotransportbrandstoffenen materialen uit biomassa
Productie van chemicaliën, biotransportbrandstoffenen materialen uit biomassa B.F. van Egmond Energieonderzoek Centrum Nederland Materials, Testing& Analysis Rotterdam, 1 oktober 2013 Inhoud ECN Materials
Nadere informatieEindexamen vwo scheikunde pilot II
Selectieve opname koolstofdioxide 1 maximumscore 2 Een juist antwoord kan als volgt zijn weergegeven: rechts van de pijl H + 1 juiste coëfficiënten 1 Indien in een overigens juiste vergelijking H 2 is
Nadere informatieHernieuwbare brandstoffen in transport. en de bredere betekenis van bioraffinage
Hernieuwbare brandstoffen in transport en de bredere betekenis van bioraffinage Nederland als internationaal tankstation 962 PJ 1124 PJ Onderdeel van Klimaatakkoord 1990 wegvervoer 2018 scheepvaart scheepvaart
Nadere informatieValorisatie van gerecycleerd papier en nevenstromen
Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Academiejaar 2013 2014 Valorisatie van gerecycleerd papier en nevenstromen Ilse Vanhoutte Promotor: Dr. Ingeborg Stals Tutor: Jeroen De Mey Masterproef voorgedragen
Nadere informatieFRACTIONATIE VAN ALGEN BIOMASSA ECO-EFFICIËNTE PRINCIPES VOOR SCHEIDING, ZUIVERING- EXTRACTIE VAN PROTEINEN EN ANTI-OXIDANTIA UIT ALGEN
FRACTIONATIE VAN ALGEN BIOMASSA ECO-EFFICIËNTE PRINCIPES VOOR SCHEIDING, ZUIVERING- EXTRACTIE VAN PROTEINEN EN ANTI-OXIDANTIA UIT ALGEN Dr. Ir. Leen Bastiaens Hernieuwbare componenten VITO Not for distribution
Nadere informatieUniversity of Groningen. Levulinic acid from lignocellulosic biomass Girisuta, Buana
University of Groningen Levulinic acid from lignocellulosic biomass Girisuta, Buana IMPRTANT NTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please
Nadere informatieBiobased Asfalt. Werkconferentie Topsector Energie: sessie Duurzaam dorp. Dr. Richard Gosselink
Biobased Asfalt Werkconferentie Topsector Energie: sessie Duurzaam dorp Dr. Richard Gosselink Wageningen UR: organizational structure Supervisory Board Executive Board Concern staff Facility Services Agrotechnology
Nadere informatieEEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN. Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen
EEN NIEUW DIGITAAL KENNISPLATFORM VOOR DE BIO-ECONOMIE IN VLAANDEREN Linda Verdonck POM Oost-Vlaanderen Digitaal kennisplatform bio-economie een initiatief van de POM Oost-Vlaanderen als provinciale antenne
Nadere informatieFlash: chemotherapie en allergie
Flash: chemotherapie en allergie Karen Geboes UZ Gent 4 december 2015 Opbouw Herkennen/graderen Bij welke producten/wanneer Behandeling Preventie? 2 Herkennen/graderen 3 4 5 6 Allergy 2013 7 Bij welke
Nadere informatieBioraffinagesite Renkum-Wageningen
Bioraffinagesite Renkum-Wageningen Inventarisatie mogelijke keten activiteiten Paulien Harmsen (WUR-FBR) met medewerking van Steef Lips (WUR-FBR), Edwin Bosma(NSP), Erwin Schuitema (NSP) en Joep Koene
Nadere informatieAe Table 1: Aircraft data. In horizontal steady flight, the equations of motion are L = W and T = D.
English Question 1 Flight mechanics (3 points) A subsonic jet aircraft is flying at sea level in the International Standard Atmosphere ( = 1.5 kg/m 3 ). It is assumed that thrust is independent of the
Nadere informatieRACEN met... WC-papier
RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen
Nadere informatieBiobrandstoffen en Bioraffinage. Rob Bakker (met bijdragen van Rolf Blaauw, Edwin Keijsers, en Ana Lopez)
Biobrandstoffen en Bioraffinage Rob Bakker (met bijdragen van Rolf Blaauw, Edwin Keijsers, en Ana Lopez) Overzicht Biobrandstoffen: afbakening Huidige biobrandstoffen Bioethanol Biodiesel Geavanceerde
Nadere informatieGRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE
GRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE KCPK DOORWERTH 1 FEBRUARI 2017 SIA 2020: VISIE PAPIER- EN KARTONINDUSTRIE "Papiersector is aanjager van een biomassa gebaseerde circulaire economie. We halen
Nadere informatieQuality requirements concerning the packaging of oak lumber of Houthandel Wijers vof (09.09.14)
Quality requirements concerning the packaging of oak lumber of (09.09.14) Content: 1. Requirements on sticks 2. Requirements on placing sticks 3. Requirements on construction pallets 4. Stick length and
Nadere informatieLandelijk Diabetes Congres 2016
Landelijk Diabetes Congres 2016 Insuline Pompen, zelfcontrole en sensoren, need to know Thomas van Bemmel, Internist Gelre Ziekenhuis Apeldoorn Disclosures (potentiële) belangenverstrengeling zie hieronder
Nadere informatieReactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030
Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial
Nadere informatieSAMPLE 11 = + 11 = + + Exploring Combinations of Ten + + = = + + = + = = + = = 11. Step Up. Step Ahead
7.1 Exploring Combinations of Ten Look at these cubes. 2. Color some of the cubes to make three parts. Then write a matching sentence. 10 What addition sentence matches the picture? How else could you
Nadere informatieBioraffinage van Agrarische Residuen en Hout mbv Organosolv
Bioraffinage van Agrarische Residuen en Hout mbv rganosolv W.J.J. Huijgen June 2013 ECN-L--13-038 Bioraffinage van Agrarische Residuen en Hout mbv rganosolv W.J.J. Huijgen Technologie Kring Paper & Board
Nadere informatieKaren J. Rosier - Brattinga. Eerste begeleider: dr. Arjan Bos Tweede begeleider: dr. Ellin Simon
Zelfwaardering en Angst bij Kinderen: Zijn Globale en Contingente Zelfwaardering Aanvullende Voorspellers van Angst bovenop Extraversie, Neuroticisme en Gedragsinhibitie? Self-Esteem and Fear or Anxiety
Nadere informatieVERKENNING van de BioBased Economy
VERKENNING van de BioBased Economy Biobased of Biowaste? Vereniging van Ver(s)kenners Martijn Wagener 28-nov-2013 Indeling Introductie Virida! Wat is de Biobased Economy?! Principes: cascadering en raffinage!
Nadere informatieWat moeten we doen met zeewier? Johan van Groenestijn, Jelle van Leeuwen, Paulien Harmsen
Wat moeten we doen met zeewier? Johan van Groenestijn, Jelle van Leeuwen, Paulien Harmsen Wageningen UR: Food & Biobased Research WFBR: 200 medewerkers Biobased Products: drie samenhangende programma s
Nadere informatieLichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and
Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers
Nadere informatieI.S.T.C. Intelligent Saving Temperature Controler
MATEN & INFORMATIE I.S.T.C. Intelligent Saving Temperature Controler Deze unieke modulerende zender, als enige ter wereld, verlaagt het energieverbruik aanzienlijk. Het werkt in combinatie met de energy
Nadere informatieClassification of triangles
Classification of triangles A triangle is a geometrical shape that is formed when 3 non-collinear points are joined. The joining line segments are the sides of the triangle. The angles in between the sides
Nadere informatieFRAME [UPRIGHT MODEL] / [DEPTH] / [HEIGHT] / [FINISH] TYPE OF BASEPLATE P Base plate BP80 / E alternatives: ZINC finish in all cases
FRAME XS UPRIGHT BASE PLATE UPRIGHT HORIZONTAL PROFILE DIAGONAL PROFILE DESCRIPTION A vertical structure consisting of 2 uprights, joined by a system of bracing profiles, and base plates intended to support
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieSamenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedra
139 Samenvatting Tussen januari 2002 en december 2005 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de kosten-effectiviteit van gezins cognitieve gedragstherapie en individuele of kind cognitieve gedragstherapie
Nadere informatiePlatform voor valorisatie van nevenstromen. Johan Gemoets & Andy Vancauwenberghe
Platform voor valorisatie van nevenstromen Johan Gemoets & Andy Vancauwenberghe Het Historiek ProjectSYMBIOSE SYMBIOSE 1 Sept. 2012 Aug. 2014 SYBIOSE 2.0 Sept. 2014 Dec.2015 Het Project (sinds sept. 2012)
Nadere informatieSekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen. bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar
Sekseverschillen in Huilfrequentie en Psychosociale Problemen bij Schoolgaande Kinderen van 6 tot 10 jaar Gender Differences in Crying Frequency and Psychosocial Problems in Schoolgoing Children aged 6
Nadere informatieBiomassa reststroom of speciale teelten: randvoorwaarden voor een solide business case
Biomassa reststroom of speciale teelten: randvoorwaarden voor een solide business case Jan E.G. van Dam 10 10 2013 Valorisatie reststromen Greenport Betuwse Bloem Opdracht van Provincie Gelderland Biomassa
Nadere informatieToekomstverkenning mogelijkheden recycling reststromen uit voedselverwerkende industrie
Toekomstverkenning mogelijkheden recycling reststromen uit voedselverwerkende industrie donderdag 24 september, 2015 Agrivizier Jan-Henk Welink, ww.duurzaamgrondstoffenbeheer.nl, 015 278 9205, j.h.welink@tudelft.nl
Nadere informatieMIP WAToR: herwinnen van grondstoffen uit zure afvalwaterstromen. Wim De Schepper Aquarama TNAV workshop
MIP WAToR: herwinnen van grondstoffen uit zure afvalwaterstromen Wim De Schepper Aquarama TNAV workshop 26-10-17 OVERZICHT» WAToR: het concept» Overzicht projectresultaten» Aperam case: cijfers en haalbaarheid»
Nadere informatieUitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK
Uitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK Kees den Blanken Cogen Nederland Driebergen, Dinsdag 3 juni 2014 Kees.denblanken@cogen.nl Renewables genereren alle stroom (in Nederland in
Nadere informatieFOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE. Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010
FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Toets Inleiding Kansrekening 1 8 februari 2010 Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel
Nadere informatieOuderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit
1 Ouderlijke Controle en Angst bij Kinderen, de Invloed van Psychologische Flexibiliteit Nicola G. de Vries Open Universiteit Nicola G. de Vries Studentnummer 838995001 S71332 Onderzoekspracticum scriptieplan
Nadere informatieRequest For Proposal, 17/06/2013
Request For Proposal, 17/06/2013 Projecttitel: Transformatie van lignocellulose houdende biomassa tot pyrolyse olie voor de productie van bio bitumen en harsen Korte titel: BioTumen II Project ID Type
Nadere informatieINVLOED VAN CHRONISCHE PIJN OP ERVAREN SOCIALE STEUN. De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren
De Invloed van Chronische Pijn en de Modererende Invloed van Geslacht op de Ervaren Sociale Steun The Effect of Chronic Pain and the Moderating Effect of Gender on Perceived Social Support Studentnummer:
Nadere informatieThermische Druk Hydrolyse
Thermische Druk Hydrolyse Techniek om de conversie van moeilijke biomassa te verhogen Door: Ir. Frederik Oegema 1 4e Europese leverancier van biogas installaties Micro vergisting 50-130 kwe Co-vergisting
Nadere informatieOUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL
OUTDOOR HD BULLET IP CAMERA PRODUCT MANUAL GB - NL GB PARTS & FUNCTIONS 1. 7. ---- 3. ---- 4. ---------- 6. 5. 2. ---- 1. Outdoor IP camera unit 2. Antenna 3. Mounting bracket 4. Network connection 5.
Nadere informatieIntroductie in flowcharts
Introductie in flowcharts Flow Charts Een flow chart kan gebruikt worden om: Processen definieren en analyseren. Een beeld vormen van een proces voor analyse, discussie of communicatie. Het definieren,
Nadere informatieDe Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit. The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility.
RELATIE ANGST EN PSYCHOLOGISCHE INFLEXIBILITEIT 1 De Relatie tussen Angst en Psychologische Inflexibiliteit The Relationship between Anxiety and Psychological Inflexibility Jos Kooy Eerste begeleider Tweede
Nadere informatieNext Generation Energy. Tomorrow will be what we make today Sustainable product development is today s reality
Next Generation Energy Tomorrow will be what we make today Sustainable product development is today s reality ZIRK Technology biedt (nieuw) inzicht en ondersteuning bij het produceren van Bioproducten
Nadere informatieGrondstofscreening. Koppelen van biomassa aan toepassingen en markten. 13 april 2017 Jan Broeze. Wageningen Food & Biobased Research
Grondstofscreening Koppelen van biomassa aan toepassingen en markten 13 april 2017 Jan Broeze Grondstofscreening: doel Doel: In kaart brengen van mogelijkheden voor verwaarding van bijproduct/reststroom
Nadere informatieHandleiding Installatie ADS
Handleiding Installatie ADS Versie: 1.0 Versiedatum: 19-03-2014 Inleiding Deze handleiding helpt u met de installatie van Advantage Database Server. Zorg ervoor dat u bij de aanvang van de installatie
Nadere informatieDicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen
Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen Heusden, 11 en 12 september 2014 Prof. Dr. J.P.M. (Johan) Sanders Biobased Commodity Chemicals (BCH) De nieuwe uitdaging voor biomassa
Nadere informatieBiobased economy vanuit ketenperspectief. Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach
Biobased economy vanuit ketenperspectief Woody Maijers Lector Integrale voedsel- en productieketens Directeur van De Ketencoach 1 Van lineair naar circulair 2 Van ketens naar netwerken Productie biomassa
Nadere informatieAgri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange
Agri Investment Fund Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015 Marc Rosiers Nicolas De Lange Inhoudstafel 1. Agri Investment Fund 2. Actiedomeinen FromFarm tofood Smart Farming Sustainable Farming Biobased
Nadere informatieNL In verscheidenheid verenigd NL A7-0279/123. Amendement. Amalia Sartori namens de Commissie industrie, onderzoek en energie
4.9.2013 A7-0279/123 123 Overweging 1 (1) Krachtens artikel 3, lid 4, van Richtlijn 2009/28/EG ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen en houdende wijziging en intrekking van
Nadere informatieOnbetwist-Toetsen Calculus
Onbetwist-Toetsen Calculus 1 Exercise 1. Op is het vectorveld gegeven door Bepaal de veldlijn door het punt in de vorm. Geef de functie. Exercise 2. The vector field on is given by Determine the field
Nadere informatieUPDATE VEZELGRONDSTOFFEN ACTIVITEITEN SPYROS BOUSIOS
UPDATE VEZELGRONDSTOFFEN ACTIVITEITEN SPYROS BOUSIOS VG activiteiten Grondstofvoorziening Maximale verwaarding grondstoffen Efficiënte vezelbehandeling SHEET 2 GRONDSTOFVOORZIENING: HET BIO-FIB PROJECT
Nadere informatieInleiding. Hoe het begon. Honing in wondzorg. Eigenschappen van honing
Inleiding Honing in wondzorg Jan Vandeputte Renva bvba Thuiszorg Historiek van honing Samenstelling van honing Werking van honing / verschillen De klinische voordelen van honing Klinische bewijzen voor
Nadere informatieHOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw
HOTCO2: alternatief voor de WKK en ketel in de tuinbouw Inschatting van de potentie van efficiëntere productie van warmte en CO2 met het HOTCO2 systeem in de tuinbouwsector Erin Kimball (TNO), Ronald-Jan
Nadere informatie(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren
(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties
Nadere informatieAE1103 Statics. 25 January h h. Answer sheets. Last name and initials:
Space above not to be filled in by the student AE1103 Statics 09.00h - 12.00h Answer sheets Last name and initials: Student no.: Only hand in the answer sheets! Other sheets will not be accepted Write
Nadere informatieUniversity of Groningen
University of Groningen De ontwikkeling van prikkelverwerking bij mensen met een Autisme Spectrum Stoornis en de invloed van hulp en begeleiding gedurende het leven. Fortuin, Marret; Landsman-Dijkstra,
Nadere informatieDe Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim
De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:
Nadere informatieHout in de BBE. Houtachtige Bio massa in het. Nederlandse Klimaat. Energie beleid.. Probos 27 Jan 2011 Ton Runneboom
Hout in de BBE Houtachtige Bio massa in het Nederlandse Klimaat en Energie beleid.. Biobased Economy (BBE) De BBE is een onderdeel van een duurzame economie!! Het gaat om het creëren van toegevoegde economische
Nadere informatieHet verhogen van de biogasopbrengst door middel van thermische drukhydrolyse van de voeding van de vergister
Het verhogen van de biogasopbrengst door middel van thermische drukhydrolyse van de voeding van de vergister Verwachte toename van opbrengst aan biogas t.o.v. toename van proceskosten Auteurs: A. Maarten
Nadere informatieDigestaatbehandeling en recirculatie: invloed op de anaerobie
Digestaatbehandeling en recirculatie: invloed op de anaerobie Tetraproject N 150156 5 e Vlaams Vergistingsforum 14 december 2017 KU Leuven Campus De Nayer Inhoud van de presentatie Inleiding Doel van het
Nadere informatieDe Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior
De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:
Nadere informatieBiobased producten uit resthout
Biobased producten uit resthout Tijs Lammens, Bio-energiedag Overijssel Your partner in the bioeconomy Inhoud Verschillende perspectieven van hout Over biobased producten: materialen vs. chemicaliën Biomassa
Nadere informatieFOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE
FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Analyse 6 januari 203, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe. Als je een onderdeel
Nadere informatieSPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM
SPECTROFOTOMETRISCHE BEPALING VAN HET ORGANISCH KOOLSTOFGEHALTE IN BODEM 1 DOEL EN TOEPASSINGSGEBIED Deze methode beschrijft de spectrofotometrische bepaling van het organisch koolstofgehalte in bodem
Nadere informatieDe Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk. The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work.
De Relatie Tussen de Gehanteerde Copingstijl en Pesten op het Werk The Relation Between the Used Coping Style and Bullying at Work Merijn Daerden Studentnummer: 850225144 Werkstuk: Empirisch afstudeeronderzoek:
Nadere informatieATEX serie ATEX range
ATEX serie ATEX range εx ATEX SERIE / ATEX RANGE Deze afsluiters zijn ontworpen en geproduceerd in overeenstemming met CE richtlijnen 94/9 apparaten en protectiesystemen gebruikt in potentiële explosieve
Nadere informatieSummary 124
Summary Summary 124 Summary Summary Corporate social responsibility and current legislation encourage the employment of people with disabilities in inclusive organizations. However, people with disabilities
Nadere informatieWat is de rationale voor Regionale Biomassaketens?
Wat is de rationale voor Regionale Biomassaketens? Wolter Elbersen (Wageningen UR) Amersfoort, 1 december 2011 Biomassa en Bioenergie in Nederland Netherlands 4 million ha total and 2 million ha agriculture
Nadere informatieRaadsman bij het politieverhoor
De Nederlandse situatie J. Boksem Leuven, 23 april 2009 Lange voorgeschiedenis o.a: C. Fijnaut EHRM Schiedammer Parkmoord Verbeterprogramma Motie Dittrich: overwegende dat de kwaliteit van het politieverhoor
Nadere informatie3e Mirror meeting pren April :00 Session T, NVvA Symposium
3e Mirror meeting pren 689 13 April 2017 14:00 Session T, NVvA Symposium steps since April 2016 The enquiry (June to August 2016) performed by the national bodies. Resulting in 550 comments. Three/Four
Nadere informatieFOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE
FOR DUTCH STUDENTS! ENGLISH VERSION NEXT PAGE Tentamen Bewijzen en Technieken 1 7 januari 211, duur 3 uur. Voeg aan het antwoord van een opgave altijd het bewijs, de berekening of de argumentatie toe.
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieDEPARTMENT OF ENVIRONMENTAL AFFAIRS NOTICE 245 OF 2017
Environmental Affairs, Department of/ Omgewingsake, Departement van 245 National Environmental Management Laws Amendment Bill, 2017: Explanatory summary of the Act 40733 STAATSKOERANT, 31 MAART 2017 No.
Nadere informatieMyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate
MyDHL+ Van Non-Corporate naar Corporate Van Non-Corporate naar Corporate In MyDHL+ is het mogelijk om meerdere gebruikers aan uw set-up toe te voegen. Wanneer er bijvoorbeeld meerdere collega s van dezelfde
Nadere informatie!!!! Wild!Peacock!Omslagdoek!! Vertaling!door!Eerlijke!Wol.!! Het!garen!voor!dit!patroon!is!te!verkrijgen!op! Benodigdheden:!!
WildPeacockOmslagdoek VertalingdoorEerlijkeWol. Hetgarenvoorditpatroonisteverkrijgenopwww.eerlijkewol.nl Benodigdheden: 4strengenWildPeacockRecycledSilkYarn rondbreinaaldnr8(jekuntnatuurlijkookgewonebreinaaldengebruiken,maar
Nadere informatieDe Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik. makend van GPS- en Versnellingsmeterdata
De Relatie tussen de Fysieke Omgeving en het Beweeggedrag van Kinderen gebruik makend van GPS- en Versnellingsmeterdata The relationship Between the Physical Environment and Physical Activity in Children
Nadere informatieOptimaliseren van de hydrolytische efficiëntie van Trichoderma reesei-enzymcocktails
Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Academiejaar 2013 2014 Optimaliseren van de hydrolytische efficiëntie van Trichoderma reesei-enzymcocktails Griet Driesschaert Promotor: Dr. Ing. Ingeborg Stals Tutor:
Nadere informatieREIN kast. eiken standaard iepen. gebakken iepen. gerookt. licht iepen. bijzonderheden. staanders/achterwand/deur. ontwerp: Gjalt Pilat, 2005
REIN kast ontwerp: Gjalt Pilat, 2005 afwijkende standaard maten op aanvraag standaard staanders/achterwand/deur licht gerookt gebakken bijzonderheden Rein hoogte 79,5 cm kast wordt gedemonteerd geleverd
Nadere informatieHet Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek
Het Effect van Voortgangsfeedback aan Behandelaars op de Uitkomsten van Psychologische Behandelingen; een Pilot Onderzoek The Effect of Progress Feedback to Therapists on Psychological Treatment Outcome;
Nadere informatieAfter that, the digits are written after each other: first the row numbers, followed by the column numbers.
Bifid cipher The bifid cipher is one of the classical cipher techniques that can also easily be executed by hand. The technique was invented around 1901 by amateur cryptographer Felix Delastelle. The cipher
Nadere informatieImpact en disseminatie. Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven
Impact en disseminatie Saskia Verhagen Franka vd Wijdeven Wie is wie? Voorstel rondje Wat hoop je te leren? Heb je iets te delen? Wat zegt de Programma Gids? WHAT DO IMPACT AND SUSTAINABILITY MEAN? Impact
Nadere informatieExamen VWO. scheikunde (pilot) tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.
Examen VW 2012 tijdvak 2 woensdag 20 juni 13.30-16.30 uur scheikunde (pilot) Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 26 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 68 punten te behalen.
Nadere informatieChapter Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus
Chapter 8 Protocollen voor de behandeling van supraventriculaire tachycardieën bij de foetus Martijn A. Oudijk Barbara Ambachtsheer Philip Stoutenbeek Erik J. Meijboom 140 141 Chapter 8 Abstract Protocols
Nadere informatie{gallery}product2{/gallery} Wat zijn de voordelen van het verwarmen met houtbriketten?
{gallery}product2{/gallery} Houtbriketten zijn gemaakt van droog, houtbriketten onbehandeld houtafval vorm zoals zijn zaagsel geperst en snippers met een restv uit d Bioenex OÜ biedt uitstekende kwaliteit
Nadere informatieLaboratory report. Independent testing of material surfaces. Analysis of leaching substances in treated wood samples conform guide line EU 10/2011
Independent testing of material surfaces Laboratory report Analysis of leaching substances in treated wood samples conform guide line EU 10/2011 Customer Wasziederij De Vesting BV Trasweg 12 5712 BB Someren-Eind
Nadere informatieInhoud. » Wat is Sunbuilt? » Timing van het project. » Wat wordt geïnvesteerd? » Wat is de meerwaarde voor u?
Inhoud» Wat is Sunbuilt?» Timing van het project» Wat wordt geïnvesteerd?» Wat is de meerwaarde voor u? 2 Wat is SUNBUILT?» EFRO investeringsproject:» Promotor: VITO» Copromotor K.H.Kempen/Thomas More»
Nadere informatieUnderstanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas
University of Groningen Understanding the role of health literacy in self-management and health behaviors among older adults Geboers, Bas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version
Nadere informatieBioraffinage de biovaluator van de toekomst www.costa-due.nl
Bioraffinage de biovaluator van de toekomst www.costa-due.nl Rob van Haren ism met werkgroep biocascadering Costa Due (prov Groningen): Ad Pot (Cosun), Frans Goudriaan (HTU), Anita Westenbroek (NVP), Sjef
Nadere informatieAlgen: een groene grondstof voor Vlaanderen?
Algen: een groene grondstof voor Vlaanderen? Workshop - Gent, 8 december 2009 Een organisatie van Vlaams Algenplatform Programma 9.30-9.35 Verwelkoming Annick Verween, diacel (UGent) 9.35-9.50 Visie van
Nadere informatieMaterialen uit kunststof bestemd voor direct contact met voeding: Wat is de impact voor de laboratoria van de recente Verordening (EU) 10/2011?
Materialen uit kunststof bestemd voor direct contact met voeding: Wat is de impact voor de laboratoria van de recente Verordening (EU) 10/2011? Els Van Hoeck, Tina N Goy, Caroline Evrard en Fabien Bolle
Nadere informatie