Hoe slimmer, hoe eerder dom!

Transcriptie

1 Kennismarkt 2010: Hoe slimmer, hoe eerder dom! Kennis en kennismanagement De steeds snellere veroudering van vakdeskundigheid Mathieu Weggeman Bussum, 27 mei 2010 Kennis en competentie KENNIS: het persoonlijk vermogen om een bepaalde taak uit te voeren dat vermogen kan gezien worden als een configuratie van Informatie, Ervaringen, Vaardigheden en Attitude; K = f(i*eva) * Kennis is objectief (ist) * Focus is het individu COMPETENTIE:de KENNIS die een individu of groep nodig heeft om in een gegeven situatie een bepaalde taak GOED (effectief en efficiënt) uit te kunnen voeren. * Competentie is normatief en dus subjectief (soll) * Focus: van organisatie via afdeling naar medewerker (top down) Stelling: kennis noch competentie zijn te borgen 1

2 Expliciete versus impliciete kennis expliciete kennis impliciete kennis codified knowledge informatie neergelegd in theorieën, formules, procedures, handboeken, tekeningen, schema s e.d. (kennen, weten) overdracht door onderwijs verkrijgbaar door te studeren expliciete kennis is nauwelijks macht tacit knowledge ervaringen, vaardigheden en attitude (kunnen en willen) delen door demonstratie (of intern omzetten in I) verkrijgbaar door te kopiëren en te imiteren in socialisatieprocessen impliciete kennis kan als macht gezien worden Vier leerprocessen in interactie codified knowledge rationeel leren door informatie uit te wisselen en te combineren individuele externalisatie van Impliciete (tacit) kennis individuele internalisatie van expliciete kennis kenniswerker A kenniswerker B tacit knowledge empirisch leren door te socialiseren en zo ervaringen en vaardigheden te delen Leren is het productieproces waarmee je kennis maakt 2

3 Wat is het doel van KM? Doel KM op individueel- EN organisatieniveau: een hoger rendement en meer plezier van de productiefactor kennis Strategie KM: het zodanig inrichten en besturen van de operationele processen in de kenniswaardeketen dat die zo effectief, efficiënt en flexibel mogelijk kunnen verlopen Wanneer werkt de kenniswerker met plezier? TE MOEILIJK WERK TE WEINIG TE DENKEN EN TE DOEN TE VEEL TE DENKEN EN TE DOEN kwalitatief TE MAKKELIJK WERK kwantitatief 3

4 Zorg dat je in je flow-gebied werkt (Mihaly Csikszentmihalyi ) Hoog Moeilijkheid van de taken: zorg Angst Stress spanning Gebied waarin FLOW kan optreden routine verveling Laag apathie Laag Kennisniveau: Hoog Wat moeten wij weten en kunnen en wat moet ik weten en kunnen? Kennis ontwikkelen MVDS. Missie. Visie. Doelen. Strategie vaststellen benodigde kennis inventariseren beschikbare kennis Kennis delen Kennis toepassen Kennis evalueren Cyclisch continu proces De KWK geldt op elk aggregatieniveau: van concern tot individu! 4

5 Na 4 fasen in KM => nu: kiezen uit KM menu FASE: PERIODE: INVALSHOEK: RESULTAAT: awareness creëren We weten wat KM is. Het is voor ons van belang want wij zijn > 150 geworden. Aanstellen KM-manager? KM = ICT + KM = HRM/HTD , intranet, extranet, content, yellow page en realtime infosystemen, CoP s met portals PCS/TCS, corporate academies, competentie mgt, T-profielen, (inverse) MGL-relaties, jobrotation, best/bad practices KM = organisatie Dual/triple ladder, wifi, grand café, GDSS (voor AAR), KC allianties en netwerken (org. = zzp-ers + Hyves / LinkedIn) KIS-TG Uitgangspunt: relativeer het belang van KIS Flankerend beleid: deconcentratie van archieven, trainen in archiveringskunde, face-to-face communicatie in centrale huisvesting Strings: 1 naam, 2 opleiding, 3 producten/processen, 4 markten, 5 teamrol, 6 vrijetijdsvaardigheden Voor 3 en 4: indicatie huidige versus gewenste kwaliteit People think in terms of stories, not facts (Arian Ward: CTO Hughes Space and Communication) 5

6 Organisatie inrichting voor KM: een KC met 1 t/m 5 O s Onderzoeken: Ontwikkelen: Opleiden: Opladen: research, exploratief; meer inside-out (experimenteren met universiteiten en instituten in allianties en projecten), faciliteren van CoP s development, continu verbeteren; meer outside-in (new venture/new business/innovation board met geld) on-the-job en off-the-job leren; corporate university; HTD; koud (e-learning, powerpoints) en warm (MGL) studium generale, seminars en colloquia, project review meetings (met attendance-norm of puntensysteem) Ondersteunen: helpdesk voor extern + hulp bij het ontwikkelen van talenten intern (superspecialisering; T-profiel; executive PhD; coaching, een Bureau Lessons Learned) Welke van deze O s doet de organisatie wèl en welke niet? Waarom? Kennismarkt 2010: Hoe slimmer, hoe eerder dom! Kennis en kennismanagement De steeds snellere veroudering van vakdeskundigheid Mathieu Weggeman Bussum, 27 mei

7 Dramatische specialisatie sine qua non The increase in the number of biomedical journal titles since 1870 has been exponential. ( ) An estimated two million articles are published in the biomedical literature each year. For a physician to read everything of possible biomedical relevance, it would be necessary to read about 6000 articles a day 1 En dan komt de belangrijkste fase: het beoordelen van de kwaliteit van de informatie in het licht van de probleemstelling en het doel waarvoor de informatie verzameld is. Als neuroloog in opleiding drs. Janneke Horn iets van haar promotie heeft geleerd, dan is het om niets voetstoots aan te nemen uit de literatuur. Haar promotor prof.dr. Rien Vermeulen sluit zich daarbij van harte aan 2 1 A. Verhoeven, Information-seeking by general practitioners. Groningen, Medicijn zonder fundament, De Volkskrant, 10 maart 2001 T-PROFIEL Hoe meer T-profielen, hoe meer state of the art de kennis binnen de organisatie 1 of 2 aanvullende disciplines op basisniveau breed leren superspecialisme diep leren (state-of-the-art) Neue Kombinationen SKF Engineering & Research Centre - Eerste 4-5 jaar: 100% in eigen (super)specialisme - Daarna (maximale variant): * 40% met eigen (super)specialisme in monodisciplinaire afdeling, (efficiency) * 30% met eigen (super)specialisme in vreemde afdeling, (innovatie) * 30% ontwikkeling van een nieuwe, aanvullende discipline in een daarin gespecialiseerde afdeling, (leren) 7

8 Kennis = Informatie x (Ervaring x Vaardigheden x Attitude): K = I. EVA DATA betekenisgeving nieuwe INFORMATIE EFFECT ACTIE (taak uitvoeren) KENNIS * bestaande informatie, * ervaringen, * vaardigheden, * attitude INDICATIES VOOR TOEGENOMEN SNELHEID Snelheid Indicator Halfwaardetijd van de kennis van een professional De levenscyclus van producten en diensten Time-to-market Het percentage van de omzet dat wordt gemaakt met producten en diensten die de laatste 5 jaar zijn geïntroduceerd Mode en seizoenen Voorbeeld Voor een elektrotechnisch ingenieur: was 10 jaar geleden 10 jaar, nu 5 jaar Een softwarepakket: 20 jaar geleden 15 jaar, nu 3 jaar Een auto werd 6 jaar geleden in 5 jaar ontwikkeld, nu in 2 jaar Een speelgoedproducent: 10 jaar geleden 15%, nu: 45% Modezaken hadden 10 jaar geleden 2 collecties per jaar, nu wordt het assortiment vaak voortdurend vernieuwd (Den Hertog, 1997) 8

9 Door de steeds kortere halfwaardetijd van kennis, worden we op steeds jongere leeftijd minder goed in ons vak als we niets doen. HOOG VERWACHTE GROEI IN PERFORMANCE (verwachte bijdrage aan de organisatiedoelen) LAAG STER - high potential - bijdragen: innovatie en productie PRODUCTIETIJGER - gestabiliseerd - bijdrage: routinematige productie fase 2 fase 1 fase 3 fase 4 TRAINEE - al dan niet getalenteerde probleemmaker - bijdragen: innovatie en het voortdurend stellen van de waaromvraag VERTELLER - einde loopbaan als professional - bijdragen: non-core en weet alles van vroeger A standaard ontwikkeling van de kenniswerker B HOOG LAAG HUIDIGE PERFORMANCE (huidige bijdrage aan de organisatiedoelen) De lineaire ontwikkeling van de R-prof en de cyclische ontwikkeling van de I-prof R-prof: ik doe wat ik kan! (knowledge push) beginnende professional PIGEON HOLING (Perrow) OVERADAPTATIE DEFENSIVE (Van Assen) ROUTINES (Schön) SKILLED INCOMPETENCE (Argyris) Einde professionele loopbaan I-prof: ik zie waar het naar toe moet! (knowledge pull) REFLECTIVE reflective PRACTITIONING practitioning (Schön) (Schön) patroon PATROON doorbreking DOORBREKING (innovatie) PATROON patroon HERKENNING herkenning (Simon) (Simon) 9

10 LEERCYCLUS onbewust onbekwaam (ik weet niet dat ik het niet weet) pigeon holing skilled incompetence reflecteren onbewust bekwaam (ik weet niet dat ik het weet) I-prof bewust onbekwaam (ik weet dat ik het niet weet) routinematig toepassen leren en innoveren bewust bekwaam (ik weet dat ik het weet) (naar: Ayas, 1997) Durf te leren van meesters in het vak (K=i.EvA) Meesters versus ervaren professionals, (allen > 50) op basis van een onderzoek onder senior professionals met een gelijk aantal jaren werkervaring 1 De belangrijkste activiteiten voor expertise ontwikkeling zijn: a) advies vragen aan een collega b) evalueren van een opdracht 2 Meesters doen a) en b) vaker dan ervaren professionals 3 Meesters besteden ongeveer 2x zoveel tijd aan (gecodificeerde) kennisontwikkeling dan ervaren professionals (lezen van vak- en wetenschappelijke literatuur, doen van onderzoek, les geven, congres en conferentiebezoek) 4 Meesters voeren vaker aanpassingen aan het plan van aanpak uit dan ervaren professionals. (Van de Wiel, Szegedi & Weggeman (2004): Professional learning: Deliberate attempts at developing expertise) 10

11 Durf te leren van jongeren (K = I. eva) De vakinhoudelijke ontwikkeling van de professional deskundigheidsnivo meester 20% I-profs gezel gezel 80% R-profs leerling leerling MAX MIN Relevantie van protocollen, richtlijnen en standaarden leeftijd MAX Een duurzaam inzetbare professional, is iemand die blijft beschikken over state-of-the-art kennis (die dus geleerd heeft snel te leren) die het vak verder brengt, die innoveert die verantwoordelijkheid voelt en neemt voor zijn eigen taken (PCS, portfolio) en voor de collectieve ambitie van de groep (samenwerken) die zijn kennis deelt met anderen binnen en buiten de organisatie, gedreven door zijn betrokkenheid bij de organisatie en de samenleving die zich verantwoordelijk voelt voor zijn of haar eigen deskundigheidsbevordering die plezier heeft in zijn werk en dus ook houdt van de klanten 11

12 Kennismarkt 2010: Hoe slimmer, hoe eerder dom! Kennis en kennismanagement De steeds snellere veroudering van vakdeskundigheid Mathieu Weggeman Bussum, 27 mei 2010 The five f s of the New Competitive Professional: Focussed better Fast Flexible Friendly knows the core business circumvents bureaucrazy is outward looking => innovative loves people, planet, profit Fun If it s no fun, nobody is going to do any of this (inspired by Rosbeth Moss Kanter) 12