De keten uitgedaagd. Inleiding. College 1 van 11 Door Remco van Wijk

Transcriptie

1 De keten uitgedaagd Inleiding College 1 van 11 Door Remco van Wijk

2 Truth emerges more readily from error than from confusion Francis Bacon, 1e Burggraaf van St Albans (Londen, 22 januari 1561 Highgate, 9 april 1626) Life expectancy would grow by leaps and bounds if green vegetables smelled as good as bacon Doug Larson (born February 10, 1926) 2

3 Remco van Wijk MSc. Werkzaam bij Thauris MC Sinds 2007 via verschillende invalshoeken betrokken bij SBR Vanaf eind 2009 betrokken via Logius Bijdrage mogen leveren aan het boek De keten uitgedaagd

4 Kennisoverdracht middels colleges Collegetour van 11 colleges van +/- 2 uur Verschillende sprekers uit wetenschap en praktijk Toelichting bij het boek de keten uitgedaagd Topje van de ijsberg, maar juist daarom belangrijk Boek: fianne.smith@logius.nl 4

5 Disclaimer This product is meant for educational purposes only. Any resemblance to real persons, living or dead is purely coincidental. Void where prohibited. Some assembly required. List each check separately by bank number. Batteries not included. Contents may settle during shipment. Use only as directed. No other warranty expressed or implied. Do not use while operating a motor vehicle or heavy equipment. Postage will be paid by addressee. Subject to approval. This is not an offer to sell securities. Apply only to affected area. May be too intense for some viewers. Do not stamp. Use other side for additional listings. For recreational use only. Do not disturb. All models over 18 years of age. If condition persists, consult your physician. No user-serviceable parts inside. Freshest if eaten before date on carton. Subject to change without notice. Times approximate. Simulated picture. No postage necessary if mailed in the United States. Breaking seal constitutes acceptance of agreement. For offroad use only. As seen on TV. One size fits all. Many suitcases look alike. Contains a substantial amount of non-tobacco ingredients. Colors may, in time, fade. We have sent the forms which seem to be right for you. Slippery when wet. For office use only. Not affiliated with the American Red Cross. Drop in any mailbox. Edited for television. Keep cool; process promptly. Post office will not deliver without postage. List was current at time of printing. Return to sender, no forwarding order on file, unable to forward. Not responsible for direct, indirect, incidental or consequential damages resulting from any defect, error or failure to perform. At participating locations only. Not the Beatles. Penalty for private use. See label for sequence. Substantial penalty for early withdrawal. Do not write below this line. Falling rock. Lost ticket pays maximum rate. Your cancelled check is your receipt. Add toner. Place stamp here. Avoid contact with skin. Sanitized for your protection. Be sure each item is properly endorsed. Sign here without admitting guilt. Slightly higher west of the Mississippi. Employees and their families are not eligible. Beware of dog. Contestants have been briefed on some questions before the show. Limited time offer, call now to insure prompt delivery. You must be present to win. No passes accepted for this engagement. No purchase necessary. Processed at location stamped in code at top of carton. Shading within a garment may occur. Use only in well-ventilated area. Keep away from fire or flame. Replace with same type. Approved for veterans. Booths for two or more. Check here if tax deductible. Some equipment shown is optional. Price does not include taxes. No Canadian coins. Not recommended for children. Prerecorded for this time zone. Reproduction strictly prohibited. No solicitors. No alcohol, dogs, or horses. No anchovies unless otherwise specified. Restaurant package, not for resale. List at least two alternate dates. First pull up, then pull down. Call toll free before digging. Driver does not carry cash. Some of the trademarks mentioned in this product appear for identification purposes only. Record additional transactions on back of previous stub. Decision of judges is final. 5

6 Op zoek naar feiten met een beetje jus Geen standpunten van het SBR programma, de TU Delft of Logius Wel op zoek naar feiten en achtergrond Wetenschappelijke rationaliteit (dus argumenten) vormen de basis Dé waarheid bestaat niet, alle sprekers hebben een mening, niemand weet alles, soms denken wij iets te weten, maar : Laten we deze arena gebruiken om gezamenlijk verder te komen Hoe om te gaan met vragen, op- en aanmerkingen? 6

7 Vandaag Gevoel bij het domein: SBR in 3 plaatjes De ontwikkeling: 2 Vormen van system-2-system integratie De potentie: karakteristieken van het verantwoordingsdomein De schets: eisen aan integratie bij verantwoording Kennen, kunnen, willen: het doorbreken van een impasse Wat gaan we doen?: overzicht van de volgende colleges 7

8 College 1 van Gevoel bij het domein SBR in drie plaatjes

9 Een nieuwe discipline 9

10 Uitgangspunt: een bestuur, meerdere belanghebbenden 10

11 Ketenomkering, digitale informatie-uitwisseling en store once, report many 11

12 College 1 van De ontwikkeling 2 vormen van System-2-System integratie

13 Er was eens, Vlucht ICT Eind jaren 80 en begin jaren 90 Informatieprocessen worden geheel of gedeeltelijk geautomatiseerd afgehandeld door zogenaamde ICT-systemen Binnen de organisatie komt de informatieverwerking in het kader van de administratieve processen zoals de boekhouding, voorraden en dergelijke als eerste in aanmerking voor automatisering. Waar organisaties samenwerken maken zij feitelijk deel uit van een organisatie-overstijgend informatiesysteem. Dit noemen wij het keteninformatiesysteem 13

14 Human2System, Human2Human, 14

15 Horizontale en verticale S2S-integratie De koppeling van de IT-systemen van organisaties zonder menselijke tussenkomst wordt in de literatuur aangeduid als S2S-ketenintegratie 1. Het horizontale integratietype betreft het efficiënter en effectiever koppelen van IT-systemen van organisaties. 2. Het verticale integratietype is eigenlijk een afgeleide van het eerste type en betreft het outsourcen van informatiediensten aan een gespecialiseerde dienstverlener. Een bijzondere vorm van outsourcing is het gebruik van de services van een shared service center (SSC). Een SSC vaak aangeduid als een gedeelde dienstverlener is een partij die aan meerdere (soms vergelijkbare) partijen dezelfde services levert. 15

16 Horizontale S2S-integratie 16

17 Horizontale S2S-integratie: efficiënte gegevensuitwisseling tussen organisaties Systemen (front-/back-office en tussen organisaties) kunnen in slechts een fractie van de tijd die mensen eerder nodig hadden, informatie verwerken. organisaties besparen tijd doordat ze niet steeds opnieuw hoeven te zoeken naar het adres en de bron van de informatie, evenals de condities voor uitwisseling, bijvoorbeeld de maximale berichtgrootte. Doordat de verbindingsparameters vaststaan en de verwerking automatisch verloopt, kan er snel worden teruggekoppeld in de vorm van bijvoorbeeld een ontvangstbevestiging of een foutmelding. Meer efficiëntie wordt bereikt door het elimineren van dubbele/meervoudige handelingen, bijvoorbeeld door het overtypen van informatie overbodig te maken. 17

18 Horizontale S2S-integratie effectievere informatie-uitwisseling Onderzoek laat zien dat het overtypen van informatie vaak tot fouten leidt. Ook kan de kans op onrechtmatige inzage of wijziging afnemen wanneer met S2S-integratie wordt gewerkt. Dat komt doordat bij S2Sintegratie de toegang beter gereguleerd kan worden dan wanneer menselijke tussenkomst nodig is. 18

19 Interoperabiliteit randvoorwaardelijk Technische interoperabiliteit: Het vermogen van systemen om met elkaar te communiceren op het niveau van infrastructuur (communicatienetwerk) en software. Simpel gesteld gaat het hier om de onderlinge communicatie tussen twee of meer applicaties, via een fysiek netwerk. Syntactische interoperabiliteit: Het vermogen van systemen om ontvangen gegevens direct (zonder handmatige conversies) in een informatieverwerkingsproces (i-proces) te gebruiken. Dit is een indicatie dat samenwerkende partijen een gemeenschappelijke metataal hebben waarmee zij de gegevens vastleggen. Zie het als het toepassen van dezelfde grammatica en hetzelfde alfabet op de gezamenlijke woordenschat. Semantische interoperabiliteit: Het vermogen van systemen om de gegevens aan de kant van zender en ontvanger op dezelfde manier te interpreteren. Het verdient de voorkeur om deze betekenis van gegevens expliciet vast te leggen. Organisatorische interoperabiliteit: Het vermogen van organisaties om systemen (inclusief rollen, taken, structuren en processen) zodanig in te richten dat gegevens geautomatiseerd kunnen worden uitgewisseld. Dit vraagt vaak om afstemming van veronderstellingen over verantwoordelijkheden, veiligheid, financiering, etc. 19

20 Verticale S2S-integratie (SCC) 20

21 Verticale S2S-integratie biedt aanvullende efficiëntie Volgens de wet van de economische specialisatie bereiken partijen schaalvoordelen door zich te specialiseren in bepaalde diensten. Volgens de literatuur worden deze schaalvoordelen behaald door specialisatie, de concentratie van specialistische kennis, het hergebruik van standaardoplossingen en het grootschalig uitvoeren van gedeelde processen. Dit werkt als volgt: De marginale kosten, de kosten voor het aanbieden van één extra informatieproces op een bestaande infrastructuur, zijn relatief laag De kosten voor de infrastructuur en de kosten voor ontwikkeling kunnen worden verdeeld over een grote of zelfs groeiende groep geleverde diensten, ofwel gebruikers van diensten. Een SSC aanzienlijke efficiëntievoordelen met zich mee brengen voor partijen die zich in de keten vóór het SSC bevinden 21

22 Verticale S2S-integratie is effectiever De uitbestedende organisaties kunnen hun resources laten focussen op het toevoegen van waarde in hun kerntaken. De schaalomvang maakt het mogelijk om meer specialisaties op te bouwen. Immers, een deel van de optredende efficiëntie-voordeel voor het SSC kan worden aangewend om te investeren in kwalitatieve versterking. Dit kan bijvoorbeeld door zwaardere, gespecialiseerde deskundigen aan te trekken, zoals juridische, informatiebeveiligings- en organisatieadviesdeskundigen. 22

23 Afhankelijkheid als prijs van S2Sketenintegratie Partijen die koppelingen willen onderhouden, moeten gezamenlijk de interoperabiliteit waarborgen. Partijen kunnen onder andere niet meer eenzijdig wijzigingen in hun gegevensspecificaties doorvoeren => zonder betrokkenheid van ICT afdeling Elke verandering in de gedeelde aspecten gedeelde diensten van de shared service centre - kan de andere delen van de keten raken 23

24 Voorbeeld S2S-integratie 24

25 Horizontale S2S-ketenintegratie voordelen bij grote volumes en herhaling van verwerking: De keten bevat processen waarin organisaties gezamenlijk periodiek hetzelfde informatieproces uitvoeren. De informatieketen kent een groot verwerkingsvolume (veel berichtenverkeer). Organisaties kunnen de aansluitende backoffice taken geautomatiseerd afhandelen, met behulp van software. 25

26 Verticale S2S-ketenintegratie voordelen bij vergelijkbare processen: Verschillende organisaties staan voor een vergelijkbare informatieverwerking: Vergelijkbaar in functionaliteit. Vergelijkbaar in inhoudelijke kennisgebieden. Vergelijkbaar in geldende formele kaders (bijvoorbeeld juridisch). Verschillende organisaties hebben een rol in meerdere verantwoordingsketens (SSC als standaardisatieplatform). Het is mogelijk om de uit te besteden processen en de zelf uit te voeren kern-processen van de uitbestedende dienst te ontvlechten. 26

27 College 1 van De potentie Karakteristieken van het verantwoordingsdomein

28 Verantwoordingsinformatie ten behoeve van derden Verantwoordingsinformatie betreft informatie aangaande de prestatie van of situatie in een organisatie ten behoeve van een derde. Voor verantwoording die zijn oorsprong vindt in wet- en regelgeving geldt dat private en publieke partijen verplicht verantwoordingsinformatie bij de overheid aanleveren, om de overheid - ten behoeve van het algemeen belang - in staat te stellen haar taken op het gebied van beleidsvorming en wetgeving, beleidsuitvoering en toezicht en handhaving uit te voeren en tevens het maatschappelijk verkeer in staat te stellen haar eigen doelen te realiseren en belangen te dienen. 28

29 Voorbeelden van verantwoordingsinformatie Informatie over het functioneren van (semi-)publieke organisaties die belast zijn met de uitvoering van bijvoorbeeld zorg, onderwijs en woningbouw; Informatie over persoonlijke inkomstenwervingen en de omzet, winsten en intracommunautaire leveringen van bedrijven: dit betreft informatie die het mogelijk maakt om partijen een bijdrage te laten leveren aan de staatskas en het primaire inkomen te (her)distribueren; Statistische informatie op macroniveau als input voor beleid en wetgeving: Denk daarbij aan jaar- en productiestatistieken, investeringsgegevens en omzetstatistieken; Openbare financiële bedrijfsgegevens: dit betreft informatie die openbaar wordt gemaakt ten behoeve van het bedrijfsleven zelf, om burgers te beschermen tegen de markt en de rechtszekerheid in het economisch verkeer te bewerkstelligen. 29

30 Ogenschijnlijk grote voordelen S2Sintegratie Uitvragende partijen vragen steeds over een andere periode dezelfde soort informatie uit. Door het groot aantal verantwoordingsplichtigen is het verwerkingsvolume van veel verantwoordingsketens groot. Zowel de verantwoordingsplichtige als de uitvragende partij maken voor de verwerking van verantwoordingsinformatie veelvuldig gebruik van IT. De uitvragende partijen voeren vergelijkbare verwerkingen uit en hebben behoefte aan kennis van de administratieve organisatie en interne beheersing. Dezelfde verantwoordingsplichtige partijen (of hun dienstverleners) leveren aan bij meerdere uitvragers en hebben dus baat bij een standaardisatieplaform. Eisen aan het elektronisch verzenden en ontvangen van verantwoordingsinformatie (en de verwerking die hierbij een rol speelt) die bepalend zijn voor de inrichting van het verantwoordingsproces zijn opgenomen in een generieke wet op het elektronisch bestuurlijk verkeer. 30

31 Het generieke uitvraagproces 31

32 Een kleine greep wetgeving rond uitvraag Awb AWBZ Bado BBSH BBV BCFV BgfoWft BW CW Gdw Gw Fvw Wna Wonw Wschw WTZi Wvr Zw Algemene wet bestuursrecht Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Besluit accountantscontrole decentrale overheden Besluit beheer sociale huursector Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten Besluit Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft Burgerlijk Wetboek Comptabiliteitswet Gerechtsdeurwaarderswet Gemeentewet Financiële-verhoudingswet Wet op het notarisambt Woningwet Waterschapswet Wet Toelating Zorginstellingen Wet veiligheidsregio s Zorgverzekeringswet Kzbo Mb Mr Mw PenW PW Rbvw RJO RiSiSa RIV3 Rvsu RvWTZi Wb Wft Wgr Kaderwet zelfstandige bestuursorganen Mediabesluit Mediaregeling Mediawet Pensioenwet Provinciewet Regeling beleidsvoorbereiding en verantwoording waterschappen Regeling Jaarverslaggeving Onderwijs Regeling informatieverstrekking SiSa Regeling informatie voor derden Regeling verantwoordingsinformatie specifieke uitkeringen Regeling verslaggeving WTZi Waterschapsbesluit Wet op het financieel toezicht Wet gemeenschappelijke regelingen 32

33 Kleine greep van de bij uitvraag betrokken instanties Afkorting AFM ANBI BFT BZK B&W CFV CvdM DNB CBF DUO GS KvK NBA NPO NZa OCW RJ SBF VWS WSW Autoriteit financiële Markten Algemeen nut beogende instellingen Bureau Financieel toezicht Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties Het college van burgemeester en wethouders Centraal Fonds Volkshuisvesting Commissariaat voor de Media De Nederlandsche Bank Centraal Bureau Fondsenwerving Dienst Uitvoering Onderwijs Gedeputeerde Staten Kamer van Koophandel Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants Nederlandse Publieke Omroep Nederlandse Zorgautoriteit Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Richtlijnen Jaarverslaggeving Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Waarborgfonds Sociale Woningbouw 33

34 College 1 van De Schets Eisen aan integratie bij verantwoording

35 De koppeling met verantwoordingspecifieke wet- en regelgeving (Het doel en bijbehorende informatiebehoefte) Verschillende berichten uit verschillende ketens moeten toch op een standaard manier gegenereerd, uitgewisseld en gecontroleerd (gevalideerd) kunnen worden, dit vraagt om een standaard formaat voor het definiëren en generen van berichtspecificaties. Binnen het gekozen formaat moeten berichtspecificaties van de verantwoordingsketens gemakkelijk uit te breiden zijn met specifieke elementen. Wanneer uitvragende partijen hetzelfde vragen, moeten zij gebruik kunnen maken van hetzelfde element. Het formaat dat gekozen wordt voor het inrichten van de berichtspecificaties moet op basis van dezelfde elementen meerdere rapportages kunnen ondersteunen. De berichtspecificaties moeten onafhankelijk van de processpecificaties gewijzigd kunnen worden. De verwerkingsprocessen bij het SSC moeten opgebouwd zijn uit generieke verwerkingservices die ieder een veelvoorkomende verrichting uitvoeren. Deze services moeten los van elkaar in te zetten zijn en tevens los van elkaar aan te passen zijn. De processpecificaties van (voor de keten relevante onderdelen van) de verantwoordingsprocessen moeten in een standaard formaat worden vastgelegd. Een nieuw aanleverproces moet gemakkelijk aangemaakt kunnen worden. Hetzelfde aanleverproces moet verantwoording over verschillende periodes tegelijkertijd kunnen ondersteunen. 35

36 De bestuursrechtelijke consequenties van verantwoording Verantwoordingsplichtigen, de dienstverlener en uitvragende partijen moeten elektronisch herkend kunnen worden. Partijen moeten veilig namens anderen kunnen deelnemen in de verantwoording, dit vraagt om mogelijkheden voor het vaststellen van een machtiging. De informatieverwerking moet gepaard gaan met terugkoppeling over de uitkomsten van de verantwoording. Uitvragende partijen moeten kunnen differentiëren in betrouwbaarheidsniveaus wanneer het doel of het aard van de verantwoording hier om vraagt. Verantwoordingsplichtigen moeten ondanks de plichten zelf kunnen kiezen wanneer, zij voor welk doel informatie uit hun administratie als verantwoordingsinformatie aanleveren. 36

37 Verantwoording als maatschappelijk proces De onderdelen uit de oplossing zijn bij voorkeur gebaseerd op algemeen geaccepteerde standaarden. Er worden waar nodig architecturen het SBR afsprakenstelsel - opgesteld om de eenduidige toepassing van standaarden in verschillende verantwoordingsketens te waarborgen. 37

38 Schets van de oplossing

39 Schets van de oplossing Private toepassing 39

40 SBR als oplossing 1. Processpecificaties van verantwoordingsprocessen in BPMN 2. De Nederlandse XBRL Taxonomie 3. Koppelvlakservices 4. Verwerkingsservices 5. Afsprakenstelsel 40

41 College 1 van Kennen, kunnen, willen Het doorbreken van de impasse

42 SBR als opgave - Het enorme transitiedomein fiscalisten 2000 Accountants 500 softwareleveranciers bedrijven 3 uitvragende partijen (Belastingdienst, CBS, KvK) 6 verantwoordingsketens Het NTP project en Logius (toen nog GBO.Overheid) 42

43 Kennen, kunnen, willen 43

44 Impasse in 2009 Door het ontbreken van een eenduidige besturing op SBR zaten partijen met een aantal vragen waar zij maar lastig antwoord op konden krijgen: Hoe serieus is SBR? Hoe relevant is het om nu al te investeren? Waar kan ik terecht met vragen over de aansluiting en wie bepaalt hoe die ondersteuning eruit ziet? Hoe kan ik invloed uitoefenen op de wijze waarop SBR geïmplementeerd moet worden? 44

45 Ketengovernance en ketentechnologie 45

46 Inhaalslag op governance de SBR-oplossing die geïmplementeerd moest worden bestond naast de nieuwe technologie ook uit een zeer grote organisatorische component. Wijzigingen zouden namelijk ook na de eerste implementatie van SBR aan de orde blijven. Nieuwe verantwoordingsketens moesten gemakkelijk kunnen toetreden. Dus ook na implementatie zou een werkende governance nodig zijn om de afhankelijkheden van de S2S-integratie te blijven coördineren. Hier was in 2006 nog geen duidelijke schets van voorhanden geweest. Een inhaalslag was vereist. 46

47 Publieke en publiek/private governance Er werd een Rijksregisseur aangesteld. Het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en de uitvragende partijen sloten op hoog bestuurlijk niveau aan bij de besturing op de implementatie. Met deze interventie liet de overheid zien dat SBR menens was en werd het ook voor criticasters duidelijk dat SBR wel eens een blijvertje zou kunnen zijn. Hiermee werd hun bereidheid om deel te nemen aan afstemmingsgremia groter. Er werden diverse publieke en publiek/private gremia opgericht waar gestructureerde besluitvorming over verschillende onderdelen van de implementatie en (door)ontwikkeling van SBR kon plaatsvinden. Bij Logius werd een programmateam van deskundigen ingericht, dat de opdracht kreeg de governance actief en inhoudelijk te faciliteren en een bijdrage te leveren aan de implementatie van SBR in de verschillende verantwoordingsketens. 47

48 Governance en beheer als onderbelicht onderdeel van de oplossing Behoefte aan Horizontale afstemming Verticale afstemming Netwerkafstemming 48

49 Afstemming - Horizontale keten 49

50 Uitvragende partij in de lead Bij de horizontale afstemming is de uitvragende partij in de lead. Hij bepaalt op welke wijze de afstemming moet geschieden. Als gedeelde dienstverlener kan Logius bijvoorbeeld generieke aansluitondersteuning voor SBR ontwikkelen, maar de uitvragende partij bepaalt hoe en wanneer hij dit voor zijn keten wil afnemen. 50

51 Afstemmen: Verticale keten dienstverlening SSC 51

52 Afstemmen: Netwerk niveau SBR afsprakenstelsel 52

53 SSC als orkestrator Gaandeweg de SBR-implementatie is dus gebleken dat Logius inhoudelijk een veel belangrijkere en complexere rol moest gaan vervullen dan vooraf gedacht. Operationele regie: Het beheer van de gemeenschappelijke onderdelen van SBR betekent, naast het in stand houden van de uitwisseling van berichtenverkeer, in de praktijk ook het orkestreren van ontwikkelingen op verschillende integratieniveaus. Het ontwerpen van de governance en de beheercomponent en het sturen op de implementatie hiervan, kan gezien worden als de onderbelichte component van SBR, die haar evenwel tot een aanzienlijke opgave maakte. 53

54 College 1 van Wat gaan we doen? Overzicht van het vervolg

55 # Datum College en te behandelen thema s Sprekers (wijzigingen voorbehouden) 1 1 april 2014 Introductie: keteninformatisering en SBR-Standard Business Reporting: wat, waarom Remco van Wijk MSc en hoe?-overzicht van de rest van de colleges april 2014 Ketens en keten-coördinatie- Kenmerken van informatieketens- Verantwoordingsketens: intermediairs en rapportages Dr. Haiko van der Voort & Remco van Wijk MSc 3 6 mei 2014 Verandermanagement in ketens- afhankelijkheden, effect van ketenwijzigingenverandermanagement instrumenten (programma s, projecten en procedures) Dr. Haiko van der Voort & Remco van Wijk MSc 4 20 mei 2014 Besturen van ketenveranderingen- iteraties tussen techniek en governance Remco van Wijk MSc & Frans Hietbrink RE RA 5 3 juni 2014 I-processen-BPM, BPMN, procesoptimalisatie, LEAN, TOC en service levels Prof. Marijn Janssen & Remco van Wijk MSc 6 24 juni 2014 Gegevens: syntax, semantiek en pragmatiek.-gegevensbehoefte, XML, XBRL, Metadatamanagement, Nederlandse taxonomie (Architectuur) Mr. drs. Sebastiaan Bal RA & Jacques Urlus RE CISA BBA 7 1 juli 2014 Techniek: Digipoort afgepeld- Multi-sided platforms, Service oriented architecture, webservices, procesverwerking, audittrail, mededelen Ir. Victor den Bak & Ir. Bart Hendriksen 8 26 aug 2014 Informatiebeveiliging in ketens-juridische kaders (Webv), identificatie, authenticatie, autorisatie, CIAA, PKIO, machtigingen en intermediairs Iris Koetsenruijter LLM, dr.ir. Nitesh Bharosa & Jacques Urlus RE CISA BBA 9 9 sept Ketengovernance en beheer- multi-level integratie (horizontaal, verticaal en Remco van Wijk MSc sept okt 2014 netwerk), standaardisatie en beheer over organisatie- en ketengrenzen Verbreding: aansluiting van nieuwe ketens-analyse, herontwerp, experimenteren, transitie en opschaling Afsluiting en paneldiscussie: de vooruitzichten voor verantwoording in informatieketens Mr. Geert Nederhorst & drs. Erwin Rigter Panel: Frans Hietbrink, Rob Kuipers, Steven Luitjens, Remco van Wijk