Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs Jaarverslag 2011

Transcriptie

1 Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs Jaarverslag april 2012 ROTTERDAMSE VERENIGING VOOR KATHOLIEK ONDERWIJS K.P. VAN DER MANDELELAAN MB ROTTERDAM TELEFOON: TELEFAX: WEBSITE:

2 Voorwoord Bestuur Ook de RVKO deint in 2011 in volle hevigheid mee op de woelige baren van de recessie. Dat de gevolgen niet uitblijven en meer met minder moet worden gerealiseerd vraagt veel van alle medewerkers in de organisatie. Onderwijs is een publieke voorziening en grotendeels afhankelijk van bekostiging door de rijksoverheid. Die manoeuvreert ons in een lastige positie als ze spreekt over het bevorderen van de onderwijskwaliteit en goede sier wil maken met de Europese en wereldrangorde. Het moet dus anders. Het is een keerpunt in de tijd en we moeten koersen op een nieuwe toekomst. We kunnen ons niet meer koesteren in een afhankelijke en afwachtende positie. We moeten ons de vraag stellen wie we willen zijn en wat we willen betekenen. Dat vraagt om een andere manier van denken over en kijken naar het onderwijs. We moeten meer zelf gaan ondernemen. Visie met daadkracht, aandacht en samenwerking tussen medewerkers, ouders, overheid, partners en omgeving zijn de uitdaging bij dit keerpunt. De recessie heeft zijn sporen al nagelaten en werpt tegelijkertijd zijn schaduw nog steeds vooruit. De aangekondigde en nog onbekende lastenverzwaringen en bezuinigingen vragen om maatregelen. Willen we een financieel gezonde organisatie blijven met de focus op de kwaliteit van het onderwijs, op de professionele ontwikkeling van alle medewerkers, op de tevredenheid van leerlingen, ouders en personeel en op een voldoende innovatief vermogen, dan moet het roer om. Dat roer nemen wij in handen, want we beschikken over voldoende bekwame, enthousiaste, gemotiveerde en betrokken personeelsleden in alle rangen en standen om die uitdaging aan te gaan en nieuwe routes te verkennen en te kiezen. Daarbij gaan we uit van een overheid die de vaarweg op zijn minst bevaarbaar houdt. En met een nieuwe bestuursstructuur die zijn beslag krijgt met de installatie van een raad van toezicht en een college van bestuur, moet de vereniging weer tot in lengte van jaren weerbaar zijn tegen allerlei invloeden en ontwikkelingen. Er staan ons spannende en uitdagende tijden te wachten. Er is het afgelopen jaar met inspanning van velen veel en goed werk verricht. Natuurlijk gaat er wel eens iets niet goed, maar gelukkig gaan er binnen onze vereniging ook heel veel dingen heel erg goed. Daarvoor wil ik allen die bij ons betrokken zijn zeer hartelijk danken en tegelijkertijd veel inspiratie, moed en doorzettingsvermogen toewensen in de komende tijd. Met uw inzet kunnen we de toekomst aan. G.P.M. van Os Voorzitter Bestuur

3 Voorwoord Managementteam Om de kwaliteit van de scholen te verbeteren is een traject ingezet met de Bovenschools Managers en de schooldirecties. Dit is een zeer intensief proces en op dit terrein wordt er succes geboekt. Daaraan wordt ook bijgedragen door deelname van de scholen aan twee belangrijke onderdelen uit het Rotterdamse programma Beter Presteren; de invoering van de zgn. groep Nul (voorschoolse opvang) en de uitbreiding van de leertijd met 3 tot 6 uur. Door de invoering van het Passend Onderwijs komt er een nieuwe regio-indeling. De stad Rotterdam wordt een regio en de randgemeenten komen in verschillende andere nieuwe samenwerkingsverbanden. Door deze veranderingen gaan we van acht samenwerkingsverbanden naar zes regio s passend onderwijs. In augustus is het tweede jaar van het Convenant van de Leraar begonnen. In het eerste schooljaar is 8% van het lerarenbestand in salarisschaal LB benoemd. In het tweede schooljaar moeten er benoemingen plaatsvinden tot 19%. Om het ziekteverzuim van het personeel terug te brengen is de bedrijfsarts in eigen dienst genomen en is het administratief systeem voor de verzuimregistratie verbeterd. Door het project HIJ-instromers, een klas van mannelijke zij-instromers op de pabo, wordt geprobeerd de feminisering enigszins tegen te gaan en de mannenratio te verhogen. Het project is ondergebracht bij Pabo Thomas More. Enkele grootschalige bouwprojecten zijn opgeleverd, zoals de nieuwbouw van de Meester Baars, de verbouwing van de Imelda, de herindeling en verbouwing van de Emmaus, de uitbreiding van de Maria (S), de uitbreiding van de Dr. Schaepman West en de opbouw met een verdieping van het Tangram. Er zijn extra inspanningen verricht om de, met name personele, uitgaven adequaat te volgen. Door het instrument planning en control zijn we weer in control. Ter voorbereiding op de begroting voor 2012 is een kaderbrief vastgesteld. In het verslagjaar is enkele keren overleg geweest met het ministerie van OC&W over de overname van de Pabo Thomas More. Aan het eind van het jaar werd bekend dat de staatssecretaris een wetsvoorstel gaat indienen dat het mogelijk maakt om in het HBO te defuseren. Dit is de eerste formele stap die het mogelijk maakt de Pabo over te nemen. In het kader van de aanpassing van de bestuurlijke structuur naar het Raad-van-Toezicht/College-van-Bestuur-model zijn conceptstatuten en enkele reglementen opgesteld. Realisatie vindt plaats in Op 30 september 2011 is basisschool de Rozenhorst uit Rozenburg met ca 400 leerlingen toegetreden. Door deze overname en door autonome groei is het aantal leerlingen op 1 oktober 2011 voor het eerst boven de gekomen. Namens het managementteam C.M.H Zwaan van Schijndel, P.A.W. Lamers en H.J.M. Schalkwijk

4 Inhoudsopgave 1 Algemeen Geschiedenis De scholen Aannamebeleid Benoemingsbeleid Klachtenregeling 1 2 Organisatie De Vereniging Bestuur Directie Bestuursbureau Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad Organogram Interne contacten Externe contacten Toekomstige ontwikkelingen 5 3 Kerntaak Missie en visie Doelstellingen Strategisch beleid 6 4 Onderwijs Algemeen De onderwijsopbrengsten Kwaliteit van onderwijs Evaluatie Onderwijs en ICT Passend onderwijs/weer samen naar school Projecten TALENT en KANS Leerlingenaantallen Teldatum regulier basisonderwijs Toekomstige ontwikkelingen 10 5 Identiteit Algemeen Schoolbegeleiding Ondersteuning identiteit De Akte Godsdienst/Levensbeschouwing Toekomstige ontwikkelingen 12 6 Personeel Algemeen Formatie Personeelsbestand Werving Blijvend Leren Begeleiding van studenten Hij-instroomtraject Ziekteverzuim 14

5 6.9 Personeelsmobiliteit Arbeidsrechtelijke procedures Directiebenoemingen Toekomstige ontwikkelingen 17 7 Facilitaire Zaken Algemeen ICT Huisvesting en onderhoud Binnenklimaat en duurzaamheid Grote Projecten Voorbereidingen BHV en ARBO Verzekeringen Toekomstige ontwikkelingen 20 8 Financiële Zaken Algemeen Governance code Risicobeheersing Gemeentelijke subsidies Balans Staat van baten en lasten Kengetallen Begroting Treasury statuut Toekomstige ontwikkelingen 33 Bijlagen 1. Algemene Vergadering Aantal leerlingen 35

6 1 Algemeen 1.1 Geschiedenis De Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs is gesticht op 1 juli De vereniging bestaat in 2011 dus 138 jaar. Het doel is scholen voor katholiek onderwijs in Rotterdam en omgeving te stichten en in stand te houden. Onder het bestuur van de vereniging ressorteren momenteel 55 scholen met 64 locaties in en rond Rotterdam en 21 peuterspeelzalen, waar ruim kinderen en ca personeelsleden actief zijn. De RVKO is één van de grootste schoolbesturen in Nederland, die de zorg en de verantwoordelijkheid voor alle betrokkenen bij de scholen buitengewoon serieus neemt. 1.2 De scholen Naast het klassikale basisonderwijs kent de RVKO de volgende drie onderwijsconcepten: Vier Montessorischolen: Schakel, Trinoom, Kleine Prins locatie Clara Egginkstraat en Montessori Capelle. Vijf Jenaplanscholen: Dr. Schaepman (3 locaties), Het Festijn en Meester Baars. Negen Daltonscholen: Klimophoeve, Tangram, Christophoor, Globetrotter (Katendrecht en Toermalijn), Vijfster, Don Bosco Grote Reis, Don Bosco hoofdlocatie, Kleine Prins locatie van Bassenstraat en Min. Marga Klompé. Daarnaast zijn er drie scholen voor speciaal basisonderwijs: Lucas, Johannes- Martinus en Laurens-Cupertino. 1.3 Aannamebeleid De bron van inspiratie van de RVKO, het evangelisch ideaal, leidt tot een open aannamebeleid: elk kind is in principe welkom om bij de RVKO onderwijs te volgen, waarbij het katholieke geloof wordt aangeboden en de interreligieuze dialoog wordt aangemoedigd. In de achter ons liggende jaren is onze samenleving immers sterk veranderd: van een verzuilde, christelijke samenleving naar een multiculturele en multireligieuze samenleving met christelijke wortels. Elk kind dat wordt aangemeld wordt in principe aangenomen, met uitzondering van kinderen met een s(b)o-indicatie. 1.4 Benoemingsbeleid We hanteren de katholiek-christelijke uitgangspunten waarbinnen er ruimte is voor niet-kerkelijk gebonden of anders-christelijke en zelfs niet-christelijke medewerkers. Van ieder wordt verwacht dat hij of zij de identiteit onderschrijft, het katholiek geloof kan en wil aanbieden en de interreligieuze dialoog mogelijk maakt. 1.5 Klachtenregeling Ouders, leerlingen en eenieder die deel uitmaakt van de schoolgemeenschap kunnen klachten indienen. Deze kunnen betrekking hebben op gedragingen en beslissingen van het personeel en bevoegd gezag of het nalaten daarvan en ook op gedragingen van anderen die deel uitmaken van de schoolgemeenschap. De meeste klachten over de dagelijkse gang van zaken in de school zullen in onderling overleg tussen ouders, leerlingen, personeel en schoolleiding op een juiste wijze worden afgehandeld. Ook de aangestelde vertrouwenspersonen gaan eerst na of de klager getracht heeft om het probleem met de aangeklaagde, de directeur en/of de bovenschools manager op te lossen. Indien dat echter, gelet op de aard van de klacht, niet mogelijk is of indien de afhandeling niet naar 1

7 tevredenheid heeft plaatsgevonden, kan men een beroep doen op deze klachtenregeling. De klager kan zich ook rechtstreeks wenden tot de klachtencommissie. De RVKO is aangesloten bij de landelijke Klachtencommissie voor Katholiek Onderwijs. De klachtenregeling staat vermeld op de website van de RVKO. Ook in de schoolgidsen wordt melding gemaakt van het bestaan van deze regeling en hoe de regeling te verkrijgen is. Het aantal klachten is in 2011 toegenomen (20). Ouders weten sneller de weg te vinden naar het bestuursbureau. Alle klachten konden opgelost worden door bemiddeling van de Bovenschools Managers. Alle klachten hadden betrekking op de basisschoolperiode. Er zijn geen klachten binnen gekomen met betrekking tot de peuterspeelzalen. Ook het aantal schorsingen is toegenomen. Gedragsproblemen gepaard gaande met ernstig fysiek geweld is in de meeste situaties de reden die hieraan ten grondslag ligt. In 2011 hebben er geen verwijderingen plaatsgevonden. In vier situaties is een ouder voor een bepaalde periode de toegang tot de school en het schoolterrein ontzegd. In alle situaties betrof het dermate verbaal geweld dat de rust en orde op de betreffende scholen, bij voortduring, ernstig verstoord werd. 2

8 2 Organisatie 2.1 De Vereniging De RVKO is een Vereniging die bestaat uit 33 leden. Uit deze leden wordt een bestuur gekozen. De voorzitter van het Bestuur wordt door de ALV benoemd. De overige leden worden door het Bestuur benoemd. Zie voor verdere informatie bijlage Bestuur Dhr. G.P.M. van Os, Voorzitter, Materiële Zaken Dhr. drs. R.A.P. Kouijzer, Secretaris, Structuur Dhr. drs. W.G. Zijlstra, Penningmeester, Financiële Zaken Dhr. J.B.M. ten Berge, ICT Mevr. dr. C.I.M. Lindemans - Bänziger, Onderwijs Dhr. T.P. Ruiter, Identiteit Dhr. drs. R.W. Verhoeven, Personele Zaken 2.3 Algemene directie Mevr. C.M.H. Zwaan - van Schijndel, portefeuille Personele Zaken. Dhr. drs. P.A.W. Lamers, portefeuille Onderwijs, Financiën en Materiële Zaken. Dhr. drs. H.J.M. Schalkwijk. 2.4 Bestuursbureau In het bestuursbureau waren werkzaam de Bovenschools Managers Riek Timmers, Peter van Deursen, Ger Veldkamp, Frans-Jan van Kessel, Jan van den Broek/John Verdaasdonk. Jan van den Broek is halverwege het jaar vertrokken en John Verdaasdonk heeft zijn plaats ingenomen. Samen met de algemene directie vormen zij het managementteam. Daarnaast zijn er beleidsadviseurs en beleidsondersteuners voor Onderwijs & Identiteit, Personeel & Organisatie, Financiële & Juridische Zaken en Facilitaire Zaken. Allen worden ondersteund door de medewerkers van het secretariaat. 2.5 Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad De gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) neemt een belangrijke plaats in bij de besluitvorming over bovenschoolse zaken. De GMR is niet betrokken bij de beleidsontwikkeling, maar toetst het beleid voordat het definitief wordt vastgesteld. De GMR heeft advies- en/of instemmingsrecht. Hiertoe voert de GMR overleg met het bestuur en leden van het managementteam. In de vergaderingen in 2011 is gesproken over de toekomstige bestuursstructuur, wijzigingen in het managementteam, het managementinformatiesysteem, de toekomst van de Pabo Thomas More, het protocol medicijnverstrekking op de scholen, de vakantieregeling , de rechtspositie en de normjaartaak van het personeel, het bestuursformatieplan, de HIJ-instromers, het ziekteverzuimbeleid, de financiële positie, de begroting 2011 en de jaarrekening Op 24 mei 2011 heeft de GMR een informatieavond georganiseerd voor de medezeggenschapsraden. Een medewerker van de Onderwijsbond CNV heeft hier een basistraining voor MR-leden verzorgd. In de GMR kunnen maximaal zestien leden zitting hebben, acht ouders en acht personeelsleden. In 2011 was de GMR voltallig. Ook in dit jaar zijn er verkiezingen gehouden, omdat er zich meer ouders aanmeldden dan er vacatures waren. 3

9 2.6 Organogram De organisatie van de RVKO wordt in het onderstaande organogram in kaart gebracht. 2.7 Interne contacten Tijdens het verslagjaar is sprake geweest van de volgende interne contacten: Algemene Vergadering Bestuur Managementteam Scholen(groepen) Kerngroep Plenaire directievergadering Bestuurscommissie Financiën & Materiële Zaken Bestuurscommissie Onderwijs & Identiteit Bestuurscommissie Personeel & organisatie Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad Financiële commissie ALV Diverse werkgroepen 2.8 Externe contacten Tijdens het verslagjaar is sprake geweest van de volgende externe contacten: Ministerie van OC&W Gemeente Rotterdam, deelgemeenten, randgemeenten Stichting Interconfessioneel Basisonderwijs Rotterdam Besturenraad Katholiek Onderwijs Rotterdam Stichting Katholieke Peuteropvang Rotterdam WSNS (algemene vergaderingen en besturen in alle gemeenten) FOKOR: Algemene vergadering en Bestuur ROF (Rotterdams Onderwijs Forum). Stuurgroep Beter Presteren. OOGO randgemeenten, inclusief stuurgroepen, werkgroepen, etc. Bouwteamvergaderingen bij div. nieuw- en verbouwplannen 4

10 Pabo: div. overleggen Dyade Dienstverlening Onderwijs: werkoverleg en cliëntenraad WPS Scholenbeheer: werkoverleg PO-Raad: algemene vergadering en div. werkgroepen KBO (Bond Katholiek Basisonderwijs; inmiddels VKO): Algemene vergadering en bestuursnetwerk Lodewijk Rogier Stichting / Laurensfonds Inspectie voor het Onderwijs 2.9. Toekomstige ontwikkelingen In 2012 zal de transformatie naar een ander bestuurlijk concept worden voltooid. Er zal afscheid worden genomen van de huidige algemene vergadering, het bestuur en de algemene directie. Tegelijkertijd worden de nieuwe algemene vergadering, raad van toezicht en college van bestuur geïnstalleerd. De Hogeschool Leiden heeft besloten de Pabo Thomas More af te stoten. Omdat een goed katholiek opleidingsinstituut voor ons van zeer groot belang is, is onderzocht of het mogelijk is deze voorziening weer terug onder ons bestuur te brengen. De gesprekken daarover met de Hogeschool en met het Ministerie van OC&W vorderen gestaag. 5

11 3 Kerntaak 3.5 Missie en visie De Rotterdamse Vereniging voor Katholiek Onderwijs biedt ouders en leerlingen hoogwaardig, eigentijds primair onderwijs gebaseerd op een zich steeds vernieuwende evangelische traditie en op persoonlijke betrokkenheid van eenieder. Een school is meer dan alleen maar leren en presteren. Er is een meerwaarde, en die vinden we in het evangelie. Deze inspiratiebron leert vooral het geloof in een betere wereld. In school wordt gewerkt aan de vorming van mensen, die nog een groot deel van hun leven voor zich hebben, en die de toekomst inkijken. Voor die toekomst wordt geprobeerd dat geloof in een betere wereld mee te geven. Dat wordt gerealiseerd door vieringen en catecheselessen, maar vooral door het scheppen van een opvoedingsklimaat met waarden en normen, van een speciale sfeer, waarin verdraagzaamheid, solidariteit, zorg voor zwakkeren, open staan voor vreugde en verdriet en respect voor elkaars cultuur en levensovertuiging kunnen worden beproefd. 3.6 Doelstellingen Op basis van de missie en de visie zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: De vereniging anticipeert op onderwijskundige en maatschappelijke ontwikkelingen. De vereniging voert een actief en modern personeelsbeleid. De vereniging kenmerkt zich door een goede sfeer. In de vereniging en de scholen wordt grote openheid nagestreefd. De scholen hebben een duidelijke levensbeschouwelijke en onderwijskundige identiteit. Het totale scholenbestand biedt een verscheidenheid aan onderwijsvormen en onderwijsconcepten. De scholen zijn zeer goed gefaciliteerd. 3.3 Strategisch beleid Het bestuur heeft ervoor gekozen de aansturing van de vereniging te herstructureren. Dit resulteert in een gewijzigde bestuursstructuur. Daarnaast is het bestuursbureau intern gereorganiseerd en zijn taken herschikt. Drie Bovenschools Managers hebben de taak de scholen aan te sturen. Hun staftaken zijn ondergebracht bij de vier nieuw gevormde stafgroepen: Onderwijs & Identiteit, Personeel, Financiële & Juridische Zaken en Facilitaire Zaken. De vier groepen worden aangestuurd door een beleidsadviseur. De interne reorganisatie is in het voorjaar van 2011 voltooid. Al lang geleden is een strategisch beleidsplan geformuleerd. In 2011 zijn in samenwerking met diverse geledingen stappen gezet een nieuw en doorwrocht strategisch beleidsplan te ontwikkelen. Naar verwachting wordt het nieuwe strategisch beleidsplan in 2012 in brede discussie gebracht en waarschijnlijk vastgesteld. Met al deze ontwikkelingen zijn stappen gezet naar een nog professionelere organisatie. 6

12 4 Onderwijs 4.1 Algemeen In het verleden bezocht de Inspectie van het Onderwijs (IvhO) alle scholen in gelijke mate en rapporteerde over de kwaliteit. Sinds is er een op risico gerichte werkwijze. Hoe beter de kwaliteit van het onderwijs, hoe minder het toezicht. De verantwoordelijkheid voor het bewaken van de kwaliteit is bij het bestuur gelegd. De Inspectie maakt jaarlijks van alle scholen een risicoanalyse op basis van (a) de opbrengsten, (b) jaarstukken en (c) signalen. Op basis van beslisregels komt de Inspectie tot een conclusie: (a) Basisarrangement: voorheen voldoende (b) Aangepast toezicht voor onderwijskwaliteit: voorheen zwak of (c) Aangepast toezicht voor zeer zwakke kwaliteit: voorheen zeer zwak. Om als bestuur de kwaliteit van onze scholen te bewaken is het Management Informatie Systeem (M.I.S.) Zicht op Kwaliteit als onderdeel van de bestuurlijke monitor in 2011 benut. Dit M.I.S. geeft op bestuursniveau inzicht in de stand van zaken op de onderscheiden beleidsterreinen op de scholen en is in de eerste plaats ondersteunend aan de interne verantwoordingslijnen. Gekozen is voor een systeem waarvoor de gegevens worden gegenereerd door een indicatorenset met bijbehorende vragenlijst. De Bovenschools Managers controleren op de naleving van het vastgestelde beleid. 4.2 Onderwijsopbrengsten Jaarlijks worden met de Inspectie de opbrengsten van de scholen besproken. Tevens wordt vastgesteld welke scholen worden bezocht en welke arrangementen van toepassing zijn. Er is in 2011 aan zes scholen een aangepast toezichtarrangement toegekend. Met en voor deze scholen zijn concrete afspraken gemaakt en acties ondernomen om de kwaliteitsverbetering te realiseren. Daarnaast heeft in 2011 evenals in voorgaande jaren een inventarisatie plaats gevonden van de eindopbrengsten van de voorafgaande drie schooljaren. 4.3 Kwaliteit van Onderwijs Onderwijs wordt steeds meer vanuit opbrengstgericht werken benaderd, zowel vanuit de Inspectie als de media en daarmee ook vanuit de ouders. Onze intentie blijft om ontwikkelingsgericht werken leidend te laten zijn binnen de scholen. Deze manier van werken leidt tot adequate opbrengsten. Om de onderwijsopbrengsten eerder in kaart te krijgen wordt een eigen primaire detectie van de eindresultaten op schoolniveau gedaan, vooruitlopend op de primaire detectie van de Inspectie. Op basis van de eerste bevindingen wordt met scholen waar risico s worden gesignaleerd een afspraak gemaakt door de Bovenschools Manager om tot concrete acties te komen. Een eigen protocol voor intensievere controle en begeleiding wordt opgesteld en vanaf 2012 uitgevoerd op scholen waar grote risico s worden gesignaleerd. De monitorgesprekken die de Bovenschools Managers jaarlijks houden, worden verrijkt en verdiept. De informatieverzameling ter ondersteuning van de eigen kwaliteitsindicatoren, opgenomen in het Management Informatie Systeem, komt zoveel mogelijk via het leerlingadministratiepakket Parnassys, voorafgaand aan de gesprekken op de scholen, in een managementrapportage ter beschikking. Gegevens worden verzameld en geordend. Veranderingen in de indicatoren of de normeringen worden continu bijgehouden. Hiermee worden meerdere doelen gediend: het leerlingadministratiepakket wordt door scholen adequaat gebruikt, gegevens zijn sneller digitaal beschikbaar en verenigingsbreed is het mogelijk een vergelijking te realiseren. 7

13 Via vroegtijdige signalering en periodieke management- en bestuursrapportages wordt sturing en controle gegeven aan het behouden van de kwaliteit van het onderwijs. 4.4 Evaluatie Voor de ontwikkeling van de kwaliteit van het onderwijs wordt door alle scholen gebruik gemaakt van het evaluatie-instrument van het Instituut Nederlandse Kwaliteit (INK-model). In een cyclus van telkens twee jaar vindt de vertaling van de analyse van de gegevens naar het beleid plaats. In 2011 heeft de Inspectie extra aandacht besteed aan het schoolplan, de schoolgids, en het zorgplan. Het bestaande sjabloon voor het schoolplan en specifiek het onderdeel zorgplan daarbinnen is geëvalueerd en aangepast aan alle eisen van de Inspectie en de eigen kwaliteitseisen. Aan de hand van dit geactualiseerde sjabloon voor het schoolplan is door alle scholen het schoolplan herzien. Het beleid is opgenomen in het vierjarenplan van iedere school en krijgt de vertaling naar uitvoering in het jaarplan. Hetzelfde geldt voor de op schoolniveau geanalyseerde opbrengsten en trends vanuit het leerlingvolgsysteem (LVS). Hiermee maakt het schoolplan onderdeel uit van een werkcyclus (het zgn. PDCAmodel). Dit leidt jaarlijks tot actualisatie. 4.5 Onderwijs en ICT In 2011 is gestart met een traject onder begeleiding van een extern deskundige om op strategisch, tactisch en operationeel niveau de visie op onderwijs en ICT vorm te geven. De vormgeving en ambities zullen in 2012, mede gekoppeld aan het meerjaren strategisch beleidsplan, verder geformuleerd worden. Op korte termijn is minimaal de ambitie om in 2013 op iedere school een gediplomeerd ICT-coördinator te hebben. Dit levert een goede basis om technisch, maar vooral inhoudelijk, de ICT in het onderwijs in te zetten. Daarnaast worden netwerkbijeenkomsten georganiseerd om zo kennisdeling binnen de eigen scholen te stimuleren. In september 2011 hebben 42 ICT-coördinatoren het diploma ontvangen dat hoort bij de gevolgde POST-HBO-opleiding. In 2012 zullen waarschijnlijk 18 gediplomeerden volgen en in 2013 nog eens 7. Voor de reeds afgestudeerden wordt in schooljaar een tweetal Alumni-studiemiddagen gehouden om zo het kennisniveau en de cohesie te versterken en uitwisseling van kennis en ervaring te bevorderen. Naast de continue uitbreiding in functionaliteit van het administratie- en leerlingvolgsysteem van Parnassys is de RVKO lid van de gebruikersvereniging van Parnassys (Delphi). Hierdoor is het mogelijk om inspraak en invloed te hebben op de wijzigingen in het pakket. Tevens is er via deze weg een gebruikersmiddag georganiseerd in Rotterdam waar de scholen gratis gebruik van konden maken om zo extra kennis op te doen van het pakket. 4.6 Passend Onderwijs / Weer samen naar school In het kader van de samenwerking tussen het basisonderwijs en het speciaal basisonderwijs zijn er samenwerkingsverbanden opgericht. In zorgplannen wordt per school de samenwerking beschreven betreffende consultatie, begeleiding en verwijzing. Onderstaande tabel geeft de samenwerkingsverbanden weer waarbinnen de scholen participeren. Onderstaande regio-indeling zal vanaf de vaststelling van de wetswijziging Passend Onderwijs wijzigen. Vooruitlopend op de wetswijziging vindt een intensieve samenwerking plaats tussen de WSNS verbanden Rotterdam. In de overige samenwerkingsverbanden zijn ook gesprekken gestart over de vorming van de nieuwe regio s passend onderwijs. Regio Aantal SWV s Aantal scholen Midden-Holland en Rijnstreek 1 2 8

14 Westland 1 1 Rotterdam 2 41 Rijnmond-Zuid 4 11 TOTAAL 8 55 Door het ministerie van OC&W zijn nieuwe plannen ontwikkeld voor de zorgbreedte. Iedere school moet voor elk kind aangepast onderwijs kunnen verzorgen, en er moet één indicatieorgaan komen voor alle verwijzingen in onderwijs en zorg. Nieuwe wetgeving waarin dit wordt vastgelegd zou in 2013 in werking moeten treden. Waar in 2011 de voorbereidingen voor de invoering van de nieuwe wetgeving vooral gericht waren op structuur en financiën, zal vanaf 2012 de inhoudelijke invulling plaatsvinden. Hiertoe heeft in 2011 een inventarisatie van de beoogde ondersteuningsprofielen (voorheen zorgprofiel) onder scholen plaatsgevonden ter voorbereiding op een organisatiebrede uitwerking. 4.7 Projecten TALENT en KANS Vooruitlopend op de ontwikkeling van Passend Onderwijs wordt een tweetal projecten uitgevoerd. Het eerste project, onder de naam TALENT, richt zich op (hoog)begaafde leerlingen. Het tweede project, onder de naam KANS, richt zich op de zorgleerlingen. Beide projecten zijn in een verschillend stadium van ontwikkeling. Er zijn coördinatoren aangesteld, er is een werkgroep van voorloperscholen, er zijn bijeenkomsten georganiseerd voor directieleden en voor intern begeleiders. Het doel van beide projecten is de scholen te ondersteunen. De beide projecten worden financieel vanuit de bovenschoolse begroting ondersteund. 4.8 Leerlingenaantallen Ieder jaar wordt op 1 oktober het aantal leerlingen van de scholen geteld. Deze telling is de basis van de financiering van de gehele vereniging. Vanaf 2003 is het aantal min of meer stabiel. De prognoses van de directies en van de gemeenten laten voor de korte termijn nog een zeer lichte stijging zien van enkele honderden leerlingen. Voor de middellange termijn wordt een stabilisatie verwacht. Ieder jaar wordt ook een vergelijking gemaakt van het aantal leerlingen van de scholen van de RVKO met die van de overige scholen in Rotterdam en omstreken. Het geheel in ogenschouw nemend kan worden geconcludeerd dat de scholen van de RVKO relatief meer leerlingen trekken dan de overige scholen. Uiteraard kunnen er op schoolniveau grote verschillen zijn. Ieder jaar is de leerlingentelling de directe aanleiding om alle scholen te onderzoeken en vast te stellen of er scholen zijn die extra aandacht verdienen en of er extra acties moeten worden ondernomen. In de wet op het Primair Onderwijs is de systematiek van de gemiddelde schoolgrootte vastgelegd. Dat betekent dat scholen onder de opheffingsnorm in stand kunnen worden gehouden, als er voldoende scholen zijn die boven de norm staan. Dat laatste is in ruime mate het geval. Door de aansluiting op de Basis Registratie Onderwijs (BRON) per 1 oktober 2010 en de regelmatige uitwisseling van gegevens daarvan met het Leerlingadministratiepakket Parnassys wordt de Directie Uitvoering Onderwijs (DUO) in staat gesteld om de leerlingentelling digitaal te verwerken zonder dat de scholen dit apart hoeven aan te leveren rond de teldatum. Ook de groeitellingen, die sinds 1 augustus 2010 op bestuursniveau plaatsvinden, worden op deze manier verwerkt. Maandelijks vindt een rapportage van deze gegevens plaats aan het management. De verwachte lastenverlichting die door de invoering van BRON op de scholen verwacht werd is ingezet. 4.9 Teldatum regulier basisonderwijs Het leerlingenaantal op de teldatum 1 oktober is bepalend voor de personele bekostiging van het volgende schooljaar en de materiële bekostiging van het volgende kalenderjaar. Eventueel kan door middel van een groeitelling aanvullende 9

15 bekostiging worden toegekend. In bijlage 2 zijn de leerlingenaantallen van alle scholen opgenomen. In de administratie van de reguliere basisscholen moeten ook de zogenaamde achterstandscategorieën worden vermeld. Hierbij is het opleidingsniveau van de ouders/verzorgers bepalend. Voor de bepaling van de achterstandcategorie geldt de volgende systematiek: Categorie 0.30: leerlingen waarvan beide ouders een opleiding op LBO-niveau hebben genoten. Categorie 1.20: leerlingen waarvan één van beide ouders of verzorgers alleen basisschool heeft doorlopen en de andere ouder of verzorger een LBO-opleiding. Categorie 0.00: leerlingen waarvan één van beide ouders een hogere opleiding heeft gevolgd dan alleen LBO. Deze systematiek heeft ertoe geleid dat er minder zogenaamde gewogen leerlingen zijn, als gevolg waarvan de reguliere subsidie minder is geworden. Daar de gevolgen in de grote steden het grootst zijn, is er een overgangsregeling ontworpen die afloopt en is een nieuwe compensatieregeling opgezet. Deze zogenaamde impulsregeling houdt in dat leerlingen in bepaalde postcodegebieden extra worden gesubsidieerd. Per saldo gaan we hierdoor in de bekostiging achteruit. Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling weer van de aantallen ongewogen en gewogen leerlingen in de reguliere basisscholen in de afgelopen jaren. Aantal leerlingen TOTAAL Waarvan Ongewogen Waarvan Gewogen Toekomstige ontwikkelingen Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren zal een planmatiger aanpak noodzakelijk zijn om de ontwikkelingen op schoolniveau inzichtelijk te maken. Daarbij wordt uitgegaan van geformuleerde en gefaseerde doelstellingen en een adequaat meetinstrumentarium. De reeds aanwezige systemen zullen meer in samenhang benut en ingezet worden. De aansluiting van peuterspeelzalen aan het basisonderwijs wordt landelijk sterk gestimuleerd. In Rotterdam met name door het subsidiëren van de Groep Nul. Deze trend zal zich voortzetten, waarbij de intentie is om RVKO-breed groepen Nul te realiseren. Het opgestelde beleidsplan Groep Nul zal hiervoor als basis dienen. De toepassing van ICT in het onderwijs is afhankelijk van de onderwijskundige visie van de school. ICT moet worden ingezet om de onderwijskwaliteit te verhogen. De visie en de functionaliteit is de basis van investeringen in en toepassingen van de ICT-infrastructuur. De zorg voor de leerlingen wordt een integraal onderdeel van het schoolbeleid. De individuele scholen formuleren ondersteuningsprofielen. Tussen de scholen onderling worden afspraken gemaakt over spreiding en differentiatie. 10

16 5. Identiteit 5.1. Algemeen In alle geledingen is regelmatig stilgestaan bij de katholieke identiteit. Tijdens de directiedagen over het onderwerp zingeven aan de katholieke identiteit van de school werd gezocht naar antwoorden op de vragen wat het betekent om verantwoordelijk te zijn voor de katholieke identiteit van de school en hoe daaraan invulling gegeven kan worden. Directieleden werden uitgedaagd om door middel van een creatieve opdracht daadwerkelijk vanuit hun intrinsieke motivatie over katholieke identiteit te spreken. De programma s in de school om met de teams de discussie te voeren over de betekenis van het begrip katholieke school zijn gecontinueerd. Er is nagedacht over het gebruik van nieuwe media, in het bijzonder om tegemoet te komen aan de vraag rond materiaal voor digitale schoolborden. Zo zijn op onze website diverse onderwerpen rond levensbeschouwing en katholieke identiteit te vinden. Wij staan in een katholieke traditie, waarbij ons onderwijs zich ontwikkelt. In een samenwerking van het IKO met enkele scholen is gestart met een project waarbij wordt onderzocht wat jonge leerkrachten nodig hebben om vorm en inhoud te geven aan de katholieke identiteit van hun scholen Schoolbegeleiding Het doel van de begeleiding is om ondersteuning te bieden aan de scholen bij het vormgeven aan hun katholieke identiteit en het vak Godsdienst/Levensbeschouwing in de meest ruime zin van het woord. Dat betekent dat op de scholen aandacht is voor de typisch katholiek/christelijke thema s, zoals God, Jezus, Bijbel en bezinningsmomenten, maar ook voor het gevoelsleven en de ervaringen van kinderen, het open en respectvol omgaan met andere religies en levensbeschouwingen, het samen rouwen, het samen vieren, de gevoeligheid voor symboliek en tweede taal, het filosoferen met kinderen, voor methodes van levensbeschouwelijke en morele vorming. Tijdens klassenconsultaties onderzoeken de beleidsondersteuners identiteit hoe de lessen Godsdienst/Levensbeschouwing in de praktijk worden gegeven en reflecteren daarover met de betreffende leerkracht. Regelmatig wordt door de scholen hulp gevraagd bij de voorbereiding van kerst- en paasvieringen. Op sommige scholen is ook in de zgn. ouderkamers aandacht besteed aan de levensbeschouwelijke vorming en de katholieke identiteit, waaronder de religieuze feesten. Voor het schooljaar is een begeleidingsaanbod samengesteld met een uitgebreide toelichting op alle onderdelen. In overleg met iedere directie is het programma per school vastgesteld Ondersteuning identiteit Wanneer een school te maken krijgt met het overlijden van leerlingen, leerkrachten of ouders, zijn de beleidsondersteuners identiteit aanwezig om ondersteuning te bieden in de vorm van gesprekken met het team, de directie of individuele leerkrachten. Daarnaast bieden zij adviezen en materialen over het omgaan met rouw, die in de groep kunnen worden gebruikt. 11

17 In 2011 werd tweemaal een bezinningsmoment voor de bureaumedewerkers georganiseerd: over de katholieke identiteit aan de hand van een presentatie, en over onze waarden, met behulp van foto s die door de directieleden op de directiedagen waren gemaakt. 5.4 De Akte Godsdienst/Levensbeschouwing Het afgelopen jaar is, evenals voorgaande jaren, veel aandacht besteed aan de nascholing van leerkrachten zonder Akte Godsdienst/Levensbeschouwing (Golev). Conform een afspraak in het bestuur in januari 2001 moet deze Akte door alle leerkrachten worden behaald. Het aantal binnenkomende leerkrachten zonder Akte neemt toe. In september 2011 zijn vijfentwintig leerkrachten gestart met het eerste studiejaar op de Pabo Thomas More, om deze Akte alsnog te behalen. Onder de verantwoordelijkheid van de Pabo verzorgen de beleidsondersteuners identiteit van de RVKO deze tweejarige cursus. In het eerste jaar komen de cursisten acht woensdagmiddagen naar de Pabo en in het tweede jaar wordt op de eigen school gewerkt aan een scriptie. In de praktijk blijkt dit voor velen een zeer uitdagende opdracht. In oktober is aan zeventien leerkrachten tijdens een feestelijk samenzijn de Akte uitgereikt. In juni 2011 nam Mgr. Van Luyn afscheid als bisschop van Rotterdam. Vanwege de vruchtbare samenwerking met Mgr. Van Luyn hebben wij een jaarlijkse prijs ingesteld voor de beste Golev-scriptie van de studenten. De leerkrachten hebben de opdracht te handelen vanuit een zich steeds vernieuwende evangelische traditie. Dit vraagt om innovatieve ideeën die het vak GoLev in de basisscholen van een fundament voorzien, terwijl de katholieke traditie in ere wordt gehouden. De scriptieprijs zal de Mgr. Van Luyn scriptieprijs genoemd worden. 5.5 Toekomstige ontwikkelingen Eén van de beleidsondersteuners identiteit hoopt komende zomer met pensioen te gaan. Om die reden is een beleidsondersteuner identiteit in opleiding bezig zich in te werken om deze taak in het schooljaar over te kunnen nemen. In april 2012 hopen we Mgr. Van de Hende, de nieuwe bisschop van Rotterdam, op twee van onze scholen te mogen ontmoeten. Het IKO heeft zich tot doel gesteld het toekomstig onderzoek naar de katholieke identiteit vaker te laten plaatsvinden in het werkveld. Het zoekt daarom actief contact met ons en ondersteunt haar met actuele onderzoeksvragen. De beleidsondersteuners identiteit juichen deze samenwerking toe, mits deze in het belang is van de identiteitsontwikkeling van onze scholen. Ook ontstaat er een nauwere samenwerking met de Pabo op het gebied van de katholieke identiteit. De beleidsondersteuners identiteit hebben de opdracht deze samenwerking actief aan te gaan, met name binnen het verzorgen van de nascholing rondom het vak Golev. Deze ontwikkelingen en komende wijzigingen in de organisatie maken dat de taakinhoud en de taakverdeling van de beleidsondersteuners identiteit mogelijk zal veranderen en opnieuw zal worden ingevuld. Er is, mede vanwege het stoppen van het Lodewijk Rogierfonds, een structurele afspraak met het Sint Laurensfonds gemaakt over een substantiële bijdrage voor de vormgeving van de levensbeschouwelijke identiteit in de scholen. Een nadere invulling wordt opgesteld. 12

18 6. Personeel 6.1 Algemeen Op het gebied van Personeel en Organisatie ligt de focus op het scheppen van de juiste randvoorwaarden waarbinnen teams en individuele medewerkers optimaal in staat worden gesteld hoogwaardig, eigentijds primair onderwijs te bieden. Vanuit de bestuursfilosofie zijn de directeuren van de scholen integraal verantwoordelijk. Het Bovenschools management stuurt aan op hoofdlijnen van beleid. Het integrale personeelsbeleid richt zich op de ontwikkeling en het welbevinden van het personeel, zodat leraren en management competent zijn om zorg te dragen voor modern en goed onderwijs. Daarnaast speelt gedegen personeelszorg een belangrijke rol binnen de Vereniging. Door het verder optimaliseren van begeleiding en dienstverlening aan arbeidsongeschikte medewerkers en medewerkers die dreigen uit te vallen, zetten we in op gezond en plezierig werken voor een ieder. Ook wordt minimaal eens per twee jaar de personeelstevredenheid getoetst. 6.2 Formatie Tijdens de formatiegesprekken hebben de scholen budgetten toegewezen gekregen conform het allocatiebeleid en gebaseerd op de verwachte lumpsumbedragen. Onze allocatiesystematiek zorgt ervoor dat de scholen met een beperkter budget wat ruimer kunnen formeren zonder dat de scholen met een veel ruimer budget er veel op achteruit gaan. Verenigingsbreed was nauwelijks sprake van combinatiegroepen, met uitzondering van díe scholen waar het onderwijskundig concept dit met zich mee brengt. De eigen allocatie van middelen biedt tevens meer budgettaire ruimte voor de managementvoering op zelfstandige dislocaties. Net als het voorgaande jaar kon voor iedere school een passende personele bezetting worden gerealiseerd om uitstekend onderwijs te verzorgen. 6.3 Personeelsbestand Onderstaande tabel geeft de verdeling weer van mannen en vrouwen in directiefuncties, onderwijzende functies en onderwijs ondersteunende functies op 1 februari 2011 (dus excl. de Rozenhorst). Aantal personeelsleden mannen vrouwen Directie OP OOP Totaal Werving Bij aanvang van het schooljaar was het, zoals in voorgaande jaren, niet eenvoudig om te voorzien in alle tijdelijke vervangingsaanvragen van de scholen door het gebrek aan geschikte kandidaten. Wel konden alle vacatures tijdig worden ingevuld door startende leerkrachten die in het voorgaande schooljaar hun stage voor Leraar in Opleiding (LIO) naar tevredenheid hadden vervuld. Voor de invulling van resterende vacatures voor onderwijzend personeel is geput uit het bestand van open sollicitaties dat op het bestuursbureau wordt beheerd. 6.5 Blijvend Leren In het kader van de Wet Beroepen in het Onderwijs en het integraal personeelsbeleid wordt vorm gegeven aan de ontwikkeling van personeel. Er wordt medewerkers een uitgebreid scholingsprogramma aangeboden, bestaande uit: een opleiding voor intern begeleider, een traject oriënteren op leiderschap 13

19 (oriëntatiejaar), een kweekvijver Nederlandse Schoolleiders Academie (NSA), diverse opleidingstrajecten voor conceptscholen (Dalton, Montessori, Jenaplan) en Speciaal Basis Onderwijs, bewegingsonderwijs, een cursus Nederlandse taal, diverse Voor- en vroegschoolse Educatie opleidingen, de cursus godsdienst / levensbeschouwing, en een cursus Bedrijf Hulp Verlening. Het belang van goed opgeleide IB-ers wordt onderkend. De geschoolde IB-er heeft een duidelijke visie op kwalitatief goed onderwijs waarin effectief wordt omgegaan met verschillen tussen leerlingen. Zestien cursisten hebben in het afgelopen jaar het eerste leerjaar goed afgerond. De 15 tweedejaarscursisten hebben allen hun diploma behaald. Leraren met leidinggevende talenten kunnen deelnemen aan een intern opleidingstraject tot schoolleider. Aan het begin van het schooljaar zijn er 17 cursisten doorgegaan naar het 2 e jaar van de NSA opleiding, waarin zij worden voorbereid op leiderschap. De meeste vacatures op directieniveau in het verslagjaar konden vanuit deze opleiding worden ingevuld. In september 2011 is een nieuw oriëntatietraject gestart met 29 deelnemers. De vraag naar gecertificeerde leerkrachten bewegingsonderwijs was in het verslagjaar opnieuw groter dan het aantal cursisten bewegingsonderwijs. 6.6 Begeleiding van studenten In het schooljaar hebben de scholen 52 Leraren in opleiding (liostudenten) begeleid. De ontwikkeling van deze studenten is, zowel op schoolniveau als op bovenschools niveau, steeds nauwlettend gevolgd door middel van klassenconsultaties, interne verslagen, een zelfreflectieverslag, de stagebeoordeling en een gesprek op het bestuursbureau. De lio-studenten die hun opleiding goed afronden, komen in aanmerking voor een aanstelling als er, naar aanleiding van de formatiegesprekken en de interne overplaatsingsverzoeken, nog vacatures openstaan voor het nieuwe schooljaar. Bij aanvang van het schooljaar kon aan 29 lio-studenten een passende betrekking worden aangeboden. 6.7 Hij-instroomtraject In is het prestigieuze Hij-instroomtraject, dat voor het eerst van start ging in , voortgezet. Aanleiding voor het traject is het relatief geringe aantal mannen in het primair onderwijs (18%) in het algemeen en bij de RVKO in het bijzonder (17%). Hierbij dient te worden opgemerkt dat het aantal mannelijke leerkrachten daadwerkelijk nog lager ligt (9,5%), doordat een relatief groot deel van de mannelijke medewerkers een conciërgefunctie, dan wel een directiefunctie heeft. Doelstelling van het project is dat iedere RVKO leerling in zijn basisschoolperiode ten minste 2 schooljaren een meester voor de groep aantreft. Om de kans van slagen voor de nieuwe groep te vergroten maakte dit jaar een test over managementdrives onderdeel uit van de selectieprocedure. In het schooljaar zijn uiteindelijk 15 mannen geselecteerd die gezamenlijk met 5 vrouwen een 2-jarig opleidingstraject volgen aan de Pabo Thomas More en daarnaast 4 dagen per week werkzaam zijn in de scholen. Van de eerste groep hij-instromers stroomden uiteindelijk 13 door naar het tweede studiejaar in Ook zij volgen met ingang van hun opleiding aan de Pabo Thomas More. 6.8 Ziekteverzuim De doelstellingen en uitgangspunten van het ziekteverzuimbeleid sluiten aan bij de visie en het integrale personeelsbeleid van de Vereniging. 14

20 Onderstaande tabellen geven een overzicht van de ziekteverzuimcijfers van het schooljaar en twee schooljaren daaraan voorafgaand. Het totale ziekteverzuimpercentage is opnieuw een half procent lager dan dat van het voorgaande schooljaar. Het nieuwe salarisadministratie - en ziekteverzuimregistratiesysteem maakt het mogelijk de ziekteverzuimcijfers van directieleden te scheiden van de cijfers van het overige onderwijs ondersteunend personeel. In de cijfers van het verslagjaar valt op dat het ziekteverzuimpercentage van directieleden weliswaar hoger ligt dan van het onderwijzend personeel, maar dat de ziekmeldingsfrequentie beduidend lager ligt, wat weergeeft dat sprake is van een aantal langdurig zieke directieleden. Het ziekteverzuimpercentage van het overige OOP is opvallend gedaald terwijl de ziekmeldingsfrequentie is gestegen ten opzichte van vorig jaar. Dit is het directe effect van het feit dat de directieleden in deze cijfers niet meer zijn meegewogen. Ziekteverzuimcijfers van de RVKO ZVP ZMF ZVP ZMF ZVP ZMF DIR 7,5 0,51 OP 7,4 1,23 6,8 1,16 6,2 1,09 OOP 9 1,24 8,8 1,2 8 1,29 TOTAAL 7,6 1,23 7,1 1,17 6,6 1,16 In schooljaar is, met name door nadrukkelijk in te zetten op snelle interventie bij medewerkers met psychische klachten, een duidelijke daling zichtbaar geworden van de ziekteverzuimduur. Als gevolg daarvan behoefde minder vaak een beroep te worden gedaan op de subsidie stimulans van het Vervangingsfonds. Dit is in het bijzonder van belang, omdat het Vervangingsfonds vrijwel onaangekondigd en met terugwerkende kracht vanaf juni 2011 is gestopt met deze vorm van subsidiëring, waar de RVKO in het verleden veelvuldig gebruik van maakte. In 2011 is naast de vaste samenwerkingspartner Skils ook een intensieve samenwerking tot stand gekomen met De Gezonde Zaak, een organisatie die een multidisciplinair programma biedt voor mensen met psychische en lichamelijke klachten. De invulling van dit programma wordt vorm gegeven door teams van psychologen, fysiotherapeuten en bewegingsdeskundigen. Ook het volgen van verschillende groepsmodules is onderdeel van het programma. Deze zogenaamde topsportbenadering is effectief gebleken bij de meer complexere ziekteverzuimtrajecten. Met het oog op het aankomende eigen risicodragerschap voor vervanging bij ziekte in het eerste ziektejaar, neemt voor ons het belang van preventie van ziekteverzuim aanzienlijk toe. Het ontwikkelen van een uitgebreider aanbod van preventieve trajecten, is de volgende impuls om te komen tot een verdere afname van het ziekteverzuim. 6.9 Personeelsmobiliteit Onderstaande tabel geeft een overzicht van de personeelsmobiliteit per schooljaar. Ter vergelijking zijn hierin tevens de vier voorgaande schooljaren opgenomen. 15