Duurzame agenda voor de toekomst
|
|
- Philomena de Vries
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Duurzame agenda voor de toekomst
2 Inleiding De Provincie Utrecht en Stedin Netbeheer BV willen met deze samenwerkingsagenda duurzaamheid stimuleren binnen de provincie Utrecht. Innovatieve technieken en/of financieringsconstructies en het smeden van mogelijk ook minder voor de hand liggende samenwerkingsverbanden vormen de kern van de samenwerking. Het doel is het ontwikkelen van een duurzame economie in de Provincie Utrecht en opdoen van kennis en ervaring die ook te vertalen zijn naar andere locaties in Nederland. Deze samenwerking is gebouwd op de maatschappelijke rol die zowel een provinciale overheid als een netbeheerder vervult en daarbij het streven naar een voortrekkerspositie in het verwezenlijken van een duurzamere toekomst. Ambities De provincie Utrecht heeft de ambitie om in 2040 klimaatneutraal te zijn. Om deze ambitie waar te maken wordt er breed ingezet op het ondernemen met nieuwe energie. Hierin worden 5 pijlers onderscheiden, naar het model van de Amerikaanse econoom Jeremy Rifkin: Energie-efficiëntie; een einde maken aan energieverspilling; Duurzame energie; maximaliseren van het gebruik van de hernieuwbare energiebronnen zon, wind, biomassa en de in de aarde opgeslagen warmte (warmte koude opslag, geothermie); Gebouwen als energiecentrales; huizen, kantoren, scholen en alle andere gebouwen kunnen zo worden aangepast dat ze geen energie meer gebruiken maar juist opwekken; Waterstof en andere opslagtechnieken; als de zon niet schijnt en de wind niet waait; Smart grids en plug-in vehicles; het aanleggen en gebruiken van slimme energienetwerken die ervoor zorgen dat vraag en aanbod van elektriciteit bij elkaar worden gebracht. Stedin streeft naar een vooraanstaande rol in de transitie naar een duurzame energievoorziening. en voor deze energievoorziening zijn afgeleid van zowel Europese als Nationale doelstellingen. van Stedin is om in 2020 gereed te zijn voor de uitrol van de infrastructuur voor deze toekomst In de tussentijd worden duurzame initiatieven die opborrelen ondersteund en wordt actief geparticipeerd in proeftuinen om de toekomst nu al zichtbaar en tastbaar te maken. Hierbij wordt de later benodigde kennis en ervaring opgedaan over en met die elementen die deze duurzame infrastructuur zullen gaan kenmerken. Stedin richt zich hierbij specifiek op: Vergroenen van de aardgasvoorziening door inpassing van biogas, groen gas en waterstof in de Nederlandse gasinfrastructuur; Intelligenter maken van de elektriciteitsvoorziening om de inpassing van zowel nieuwe efficiënte vraag zoals bijvoorbeeld elektrisch vervoer en elektrische warmtepompen als productie met behulp van (lokale) duurzame bronnen mogelijk te maken. Scope van de samenwerkingsagenda De scope van deze samenwerkingsagenda richt zich op al die elementen vanuit de ambities van beide partijen die een relatie hebben tot de energie-infrastructuur in de breedste zin. Dit betekent dat ook wordt ingegaan op emissiereducerende effecten van het stimuleren en mogelijk maken van efficiënt energiegebruik en duurzame productie. Dit ook wanneer deze niet in directe relatie staan tot de infrastructuur. Te denken valt aan optimalisatie van de opwerking van biogas ten behoeve van de aardgasinfrastructuur en van de mogelijkheden voor een netbeheerder om een deel van de elektriciteitsproductie van de onvermijdbare transportverliezen zelf op zich te nemen. Creativiteit, innovatie maar vooral ook pragmatisme zullen een belangrijke rol spelen. De provincie Utrecht biedt als geografisch en economisch centrum van Nederland, in combinatie met de al aanwezige kennis en ervaring van Stedin als netbeheerder in deze provincie, hiertoe uitstekende mogelijkheden. Deze samenwerkingsagenda is een werkdocument en zal derhalve geactualiseerd worden wanneer nieuwe ontwikkelingen in de duurzaamheidsambitie of projecten zich aandienen.
3 Energietransitie Een transitie is het bewerkstelligen van een structurele verandering. De energietransitie is daarmee gericht op de structurele verandering van het Nederlandse energiesysteem. De energietransitie is de omslag van een energiesysteem dat rust op de import en het gebruik van grote hoeveelheden fossiele energie naar een energiehuishouding waarbij door het inpassen van schone alternatieve bronnen in het systeem iedereen toegang houdt tot betaalbare energie in een leefbaar klimaat. Er zijn meerdere redenen waarom de omslag naar een dergelijk duurzaam energiesysteem nodig is: Het gebruik van fossiele brandstoffen veroorzaakt de uitstoot van enorme hoeveelheden CO 2. Die uitstoot zorgt voor versterking van het broeikaseffect en een klimaatverandering waarvan de wereldwijde gevolgen nu nog amper zijn te overzien; Een stijgende vraag naar energie zou de prijs van fossiele energie hoger en meer onvoorspelbaar kunnen maken. Dat is een uitermate ongunstige factor voor het businessmodel van een groot deel van de Nederlandse ondernemingen; Nieuwe duurzame bronnen en efficiënt gebruik van energie maken het mogelijk uitputting van fossiele bronnen te voorkomen of op zijn minst gedurende significant langere termijn uit te stellen; Nederland heeft door een moderne technische- en kennisinfrastructuur unieke kansen voor de economische ontwikkeling van de regio Utrecht alsook Nederland als totaal door met specifieke producten en diensten in te spelen op de wereldwijd toenemende vraag naar alternatieve energie en energiebesparende technieken; stelling Met deze samenwerkingsagenda leveren de Provincie Utrecht en Stedin gezamenlijk een bijdrage aan de energietransitie in de vorm van: Versnelling van verandering door concrete projecten te laten opbloeien in de regio Utrecht. Niet zozeer om nieuwe technieken te ontwikkelen maar om ze in de praktijk uit te testen; Concretiseren wat er nu al aan technische mogelijkheden ligt. En in de regio Utrecht partners kansen bieden om mee te ontwikkelen en daar de voordelen van te plukken; Demonstreren door vernieuwende pilots in te richten die oude grenzen overschrijden en dit ook zichtbaar te maken om zo te laten zien wat er al mogelijk is en onder welke condities. Voor de Provincie is dit een unieke mogelijkheid om de regionale economie een stimulans te geven. Hiertoe wordt in de samenwerking erop ingezet om relevante partners (zowel bedrijfsleven, overheden, kennisinstellingen en gebruikers(collectieven)) te faciliteren bij het opzetten van proeftuinen of pilotprojecten. Door het opbouwen van een relevant netwerk in de regio en het delen van kennis en ervaring tussen verschillende projecten en partijen kan de versnelling en concretisering gerealiseerd worden. Sinds begin 2011 is er vanuit de provincie een Aanjaagteam Energie ingezet voor een nadere verkenning en invulling van deze rol. Stedin wil binnen de provincie Utrecht en vanuit haar rol als beheerder van de elektriciteits- en gasinfrastructuur dat de ontwikkelingen naar de duurzame economie goed wordt gefaciliteerd. Verder wil Stedin de daarbij geleerde lessen tevens gebruiken om haar energie-infrastructuur toekomstvast te maken. Vanuit de samenwerking in Utrecht kan Stedin de brug slaan naar de rest van het eigen voorzieningsgebied en naar de landelijke initiatieven die worden ontplooid zowel vanuit de Taskforce Intelligente netten van het ministerie van EZ als van de branche vereniging van de Nederlandse netbeheerders, Netbeheer Nederland. Stedin zal begin 2011 een pakket aan informatie opstellen in de vorm van factsheets en presentatiemateriaal en aanhaken bij het Aanjaagteam van de provincie.
4 Middelen Als in te zetten middelen worden twee niveaus onderscheiden die in toenemende mate concreet zijn: Kennisoverdracht door het uitdragen van algemene kennis over energie-efficientie, duurzame productie en activiteiten die elders op dit vlak al zijn ontplooid. Voor specifieke situaties wordt met stakeholders contact gezocht om hen te stimuleren tot en ook te helpen bij energiegebruik reducerende activiteiten danwel het installeren duurzame productie; Pilotprojecten en proeftuinen waarbij samen met stakeholders de mogelijkheden worden verkend door nieuwe dingen in pilotvorm in praktijk te brengen al dan niet in een proeftuinomgeving waarbij een actieve rol wordt gespeeld bij de realisatie ervan. Dit betekent direct in 2011 starten met het opzetten van een campagne met informatiebijeenkomsten met gemeenten. Door deze een open en interactief karakter te geven wordt verkend welke kansen er liggen voor concrete stappen tot projecten. Uitgangspunt is dat naast gemeenten ook geïnteresseerde (locale) bedrijven en kennisinstellingen aan de informatiebijeenkomsten deel zullen nemen. Uiteindelijk doel is een aantal pilotprojecten/proeftuinen van de grond te krijgen die gemeenten samen met verschillende partners uitvoeren, danwel projecten die met medewerking van de provincie en/of Stedin worden ingevuld. De samenwerking binnen de proeftuinen kunnen een voorbode zijn van een sterke en effectieve samenwerking in de energieketen in de duurzame toekomst. Aandachtgebieden Hoewel de samenwerkingsagenda in de breedte wordt ingestoken zijn er drie aandachtsvelden die als een rode draad door de activiteiten zullen lopen. Deze drie aandachtsvelden betreffen het introduceren van intelligentie in de elektrische infrastructuur, het vergroenen van de gasvoorziening, en elektrisch rijden. Intelligente elektriciteitsinfrastructuren De Taskforce Intelligente Netten die in 2009 werd ingesteld door de minister van Economische Zaken definieert intelligente netten als: innovaties rond energienetten die tot doel hebben ook in de toekomst de energievoorziening betaalbaar en betrouwbaar te maken, en daarnaast te verduurzamen. 1 Aanbod en vraag worden beter op elkaar afgestemd, waardoor er meer kansen komen voor het inpassen van diverse vormen van decentrale energieopwekking. Nieuwe producten en diensten worden ontwikkeld, terwijl de flexibiliteit van het energiesysteem vergroot wordt, de investeringen beperkt blijven, en de betrouwbaarheid tegelijkertijd gehandhaafd blijft. Op dit moment wordt er in heel Nederland en ver daarbuiten gesproken over intelligente netten. Er lijkt consensus erover te zijn dat de (basis-) technieken er wel zijn. Maar opvallend is op dit moment nog het gebrek aan informatie over, en concrete experimenten met, gebruikers. De Taskforce Intelligente Netten concludeert dat er nog onvoldoende businesscases rondom intelligente netten tot stand komen, zodat adequaat doorberekenen van de kosten en baten (nog) niet mogelijk is. Indien bijvoorbeeld een partij als een netbeheerder kosten maakt, ziet zij verscheidene baten naar een andere partij gaan en daar vooralsnog geen oplossing voor voorhanden. Zowel voor netbeheerders, overige marktpartijen en huishoudens dient dan ook onderzocht te worden welke prikkels leiden tot investeringen en nieuwe dienstverleningsconcepten. Meer demonstratieprojecten of proeftuinen zijn nodig om inzicht te krijgen in hoe consumenten en kleinschalige producenten reageren op verschillende mogelijkheden: leidt een gedifferentieerd en wisselend elektriciteitstarief op verschillende momenten tot een forse verschuiving in het tijdstip van verbruik of trekt de consument zich daar weinig van aan? Zolang dat onbekend is, is het moeilijk te bepalen wat de investeringen rendabel zijn. Intelligente netten zijn een middel om een transitie naar een economie onafhankelijk van fossiele brandstoffen te faciliteren. Het aanleggen van intelligente netten is geen doel op zich! is om oplossingen op het gebied van energietransport, -opslag en -productie tot stand te doen komen. Intelligente netten kunnen een middel zijn daartoe. 1 Op weg naar intelligente netten in Nederland Discussiedocument van de Taskforce Intelligente Netten, Juli 2010
5 De nadruk bij de projecten binnen deze agenda ligt uitdrukkelijk niet op de ontwikkeling van nieuwe technieken. De projecten focussen op het ontwikkelen van kennis over en inzicht in de manier waarop technieken kunnen worden toegepast, hoe gebruikers omgaan met energie, hoe gedragsverandering tot stand komt en het opdoen van ervaring met nieuwe marktmodellen, dienstverleningsconcepten en financieringsconstructies. Belangrijk is ook het bereiken synergie met landelijke initiatieven zoals het op handen zijnde innovatieprogramma intelligente netten en het Smart Energy Collective, waarbinnen een groot aantal partijen uit het bedrijfsleven, waaronder ook Stedin, participeert. Vergroening van de gasvoorziening De gasvoorziening wordt gekoppeld aan efficiente toepassingengezien als een belangrijk onderdeel in de beoogde transitie. Stedin is bij diverse projecten op het gebied van vergroening van de gasvoorziening actief betrokken en is onder de Nederlandse netbeheerders koploper op dit gebied. Biogas kan in een Warmte-Kracht-Koppeling (WKK) worden omgezet in elektriciteit en warmte. De elektriciteit kan via het lokale elektriciteitsnet worden gedistribueerd. Indien ook de warmte nuttig kan worden gebruikt, is toepassing van een WKK zowel financieel als energetisch interessant. Vaak is de restwarmte echter overtollig. In een dergelijke situatie is opwerking van biogas tot zogeheten groen gas aan goed alternatief. Biogas kan niet in het openbare gasnet worden geïnjecteerd omdat de samenstelling ervan teveel afwijkt van die van regulier aardgas. Na opwerking van biogas tot groen gas is injectie wel mogelijk: de eigenschappen van groen gas zijn zodanig dat het aardgas volledig kan vervangen. In de provincie Utrecht lopen er twee projecten met invoeding van groen gas in het gasnet van in Mijdrecht sinds 2009 en in Bunschoten-Spakenburg sinds Naar diverse nieuwe locaties wordt onderzoek verricht. Wanneer biogasproducenten geografisch niet ver van elkaar verwijderd zijn, kan opwerking van het biogas tot groen gas in één gezamenlijke unit zowel financieel als technisch interessant zijn, en zelfs te prefereren zijn boven individuele opwerking. Het onbewerkte biogas wordt in dat geval via een nietopenbaar dedicated biogasnetwerk naar de opwerkingsinstallatie gevoerd die het biogas op aardgaskwaliteit brengt waarna het als groen gas in het openbare gasnet wordt geïnjecteerd. Het hier beschreven concept staat bekend als gashub. In de provincie Utrecht wordt de haalbaarheid van gashubs op diverse locaties, waaronder Mijdrecht en Soest, onderzocht. Waterstof is een gas dat door velen beschouwd wordt als een ideale energiedrager vanwege het feit dat bij verbranding ervan enkel water vrijkomt, geen CO 2. Waterstof wordt door velen gezien als de oplossing voor de lange termijn. Stedin wil als netbeheerder tijdig klaar zijn voor deze toekomst. Daarom is het belangrijk om nu al ervaring op te doen met waterstof. Een eerste stap is mengen van waterstof bij aardgas. Op Ameland is Stedin reeds enkele jaren actief betrokken bij een waterstofproject waarbij de invloed van waterstof op leidingmaterialen wordt onderzocht en waarbij bekeken wordt hoe eindgebruikers een mengsel van aardgas en waterstof in het dagelijkse leven ervaren. In het verlengde hiervan vindt onderzoek plaats naar mogelijkheden om waterstof te mengen met groen gas waardoor de verbrandingseigenschappen van het groene gas substantieel verbeteren. Een geschikte locatie hiervoor is wellicht in de provincie Utrecht te vinden. Om grootschalige vergroening van de gasvoorziening te verwezenlijken, is het van belang dat voldoende groen gas in het gasnet kan worden geïnjecteerd. Wanneer lokaal sprake is van onvoldoende gasafname waardoor niet voldoende groen gas in het gasnet kan worden geïnjecteerd, is overstort van groen gas naar een hoger gasdrukniveau een reële optie. In Bunschoten-Spakenburg wordt hier binnen deze samenwerkingsagenda reeds serieus naar gekeken. Overstort van gas naar een hoger gasdrukniveau wijkt af van de situatie die al decennialang bekend is waarbij gas enkel naar lagere gasdrukniveaus wordt getransporteerd. Bij overstort is sprake van verslimming van het gasnet om invoedingsmogelijkheden ten behoeve van groen gas te vergroten. Het dan ontstane gasnet wordt binnen Stedin Smart Green Gas Grid genoemd, afgekort SG 3. Op het gebied van groen gas, gashubs, waterstof en SG 3 zal deze samenwerkingsagenda bijdragen aan de verdere ontwikkeling ervan leiden door verbindend en enthousiasmerend te zijn tijdens elke fase van concreetheid: kennisoverdracht, advisering en pilotprojecten.
6 Elektrisch rijden Elektrisch rijden komt steeds dichterbij. Ook het kabinet ziet elektrisch rijden (e-rijden) als een kansrijke optie om de toekomstige automobiliteit te verduurzamen, onze energiepositie te versterken, en een structurele impuls aan de economie te geven. Er is echter nog grote onbekendheid met de infrastructuur die noodzakelijk is om elektrisch rijden te faciliteren. Netbeheerder Stedin en provincie Utrecht willen middels proeftuinen infrastructuur elektrisch rijden ervaring opdoen met de verschillende aspecten van deze infrastructuur. Het gaat hierbij met name om het testen van diverse onderdelen van de infrastructuur voor elektrisch rijden en om een analyse van mogelijke gebruikers. Voor de gebruikerskant wordt in eerste instantie vooral gekeken naar gesloten groepen van gebruikers die grotere wagenparken bezitten, met als randvoorwaarde dat het een publiek toegankelijke voorziening betreft waar ook particulieren gebruik van kunnen maken. Voor deze samenwerkingsagenda ligt de nadruk bij het elektrisch rijden op de analyse van mogelijke grebruikers en hun gedragingen, niet op een uitrol naar de particulieren markt. Kennis inwinnen en verspreiden, advisering en pilotprojecten spelen de hoofdrol. Voor de zomer zal een regeling verder worden uitgewerkt waar beide partijen een bijdrage in hebben. De Provincie Utrecht en Stedin zullen binnen deze agenda samen optrekken en met name de mogelijkheden aandragen en gemeenten en andere betrokken partijen enthousiasmeren. De provincie Utrecht kiest in deze samenwerking hoofdzakelijk een identificerende en faciliterende rol. De provincie realiseert zelf geen projecten. Om de ambitie voor een klimaatneutrale regio in 2040 kracht bij te zetten faciliteert de provincie initiatieven van andere partijen maximaal. Meer specifiek kan de provincie wel een belangrijke rol spelen in het aandragen van mogelijke samenwerkings- en/of financieringsconstructies om initiatieven te verwezenlijken. Stedin opereert vanuit de positie als de netbeheerder in de provincie Utrecht, als technisch beheerder van de elektriciteits- en gasinfrastructuur en als marktfacilitator. Stedin zal de nadruk leggen op het inbrengen van reeds opgedane kennis uit voorgaande projecten. Daarbij kan Stedin een eerstelijns adviesrol innemen en adviseren om mogelijke energievarianten te laten doorrekenen. In voorkomende gevallen zal Stedin zelf als partij binnen projecten optreden. Van belang is ook de inbreng van het professionele netwerk van beide om uiteindelijk met geschikte partners de stap te kunnen maken naar concrete projecten. Drs. W.M. de Jong Lid College van Gedeputeerde Staten Provincie Utrecht Portefeuille Wonen, Milleu, Duurzaamheid en Strategie Dr. J. W.A. de Swart Directeur Stedin Netbeheer BV
7 De agenda Informatiebijeenkomsten [ ] Het bevorderen van effectieve regionale samenwerking tussen relevante partners in de energieketen om gericht innovatie teweeg te brengen. Per regio (bijv. Milieudienst) voor gemeenten, plaatselijke ondernemers en andere potentiële samenwerkingspartners informatiebijeenkomsten organiseren over ontwikkelingen op het gebied van efficient toepassen en duurzame decentrale productie van energie. Onderdeel is de rol van de infrastructuur in de toekomstige energievoorziening en de mogelijke ontwikkeling van Smart Grids daarbinnen in het bijzonder. Stedin zal informatie geven over deze ontwikkelingen vanuit de kan van de infrastructuur en haar rol(-len) in de energieketen daarbij toelichten. Leggen van contacten en faciliteren van de bijeenkomsten. Informeren en adviseren als kennispartij. Proeftuinen infrastructuur elektrisch rijden [ ] Kennis en ervaring opdoen met verschillende aspecten van de infrastructuur die noodzakelijk is om elektrisch rijden te faciliteren. Gesloten groepen van gebruikers die grotere wagenparken bezitten laten deelnemen aan proeftuinen infrastructuur elektrisch rijden met als randvoorwaarde dat het een publiek toegankelijke voorziening betreft waar ook particulieren gebruik van kunnen maken. Het gaat om het testen van diverse onderdelen van de infrastructuur voor elektrisch rijden en om een analyse van mogelijke gebruikers. Medio 2011 zal een concrete regeling verder worden uitgewerkt waar beide partijen een bijdrage in hebben. Initieren, regisseren, financieren ( ,-) adviseren over de laagst mogelijke kosten voor het inpassen van de palen in de Infrastructuur, uitvoeren analyses en advisren over optimaal gebruik, bijdrage van ,- t.b.v. extra meet- en registratieapparatuur. Smart Grids, rendement voor iedereen [ ] Komen tot een aantal voor alle betrokken partijen rendabele dienstverleningsconcepten en financieringsconstructies voor innovaties in verduurzaming Samen met relevante stakeholders op middelgrote schaal (meer dan 100 woningen) experimenteren met dienstverlening rondom Smart Grids in diverse woon- én bedrijfsomgevingen. Hierbij staat nadrukkelijk het ontwikkelen van dienstverleningsconcepten centraal en niet zozeer de techniek van smart grids. De ontwikkelde concepten zullen worden toegepast in twee concrete wijken, waarbij vooralsnog wordt gedacht aan Wijk West (Gemeente Utrecht) en Nieuwland (Gemeente Amersfoort). Door twee pilots aan te wijzen is proeftuinoverstijgende samenwerking en kennisdeling binnen dit project mogelijk. In de pilots wordt onder andere onderzocht in hoeverre de voor de pilot ontwikkelde dienstverleningsconcepten aan kunnen slaan, en om dat mogelijk te maken, worden gebruik en productie van elektriciteit continu op elkaar afgestemd. Regisseren (cofinancier), initiëren, faciliteren.
8 Adviseren over de projectaanpak, investeren in additionele hardware t.b.v. het project, uitvoeren van analyses over de resultaten en overdragen van kennis Pilotprojecten saldering zon-pv [ ] Het testen van administratieve oplossingen voor het dubbel belasten van energie die duurzaam middels PV wordt opgewekt in een collectief systeem en wordt gebruikt door deelnemers in het collectief die elders gesitueerd zijn, en voor benutting van hun eigen energie het openbare net gebruiken. Er zijn op dit moment veel initiatieven voor de opwekking van duurzame energie met zon-pv. Deze projecten zijn in de meeste gevallen alleen rendabel met SDE-subsidie of door toepassing van salderen. Saldering houdt in dat de aan het net teruggeleverde stroom wordt afgetrokken van het eigen verbruik. Het voordeel hiervan is dat de consument de prijs bespaart die hij normaal gesproken aan de energieleverancier betaalt per kwh (ruim 20 cent), terwijl het teruglevertarief slechts 9 cent bedraagt. Steeds meer partijen lijken bereid mee te werken aan het rendabel maken van zon-pv projecten op deze manier. Netbeheerders hebben een belangrijke rol bij het toepassen van de salderingssystematiek. Mogelijk locaties zijn: o Soesterkwartier Amersfoort o Bergkwartier Amersfoort Eventueel kan er ook schaalvoordeel behaald worden voor gebruikerscollectieven door vraagbundeling, waarbij concurrentiegerichte dialoog als middel ingezet kan worden. In het kader van het Duurzaame Dakenplan hebben zich al diverse partijen (Rooftop Energy; WeKa;.) bij de provincie Utrecht gemeld met financieringsconstructies voor grootschalige toepassing van zon-pv. Faciliteren/initieren. Marktfacilitator. Schaalvergroting groen gas Bunschoten [start 2011] Binnen de provincie Utrecht en gekoppeld aan het aardgasnet de volgende stap zetten naar vergroten van de schaal waarop locaal geproduceerd groen gas kan worden ingevoed. Binnen een verkennende haalbaarheidstudie om te bezien of we deze vergroting vanuit ruimtelijk- en milieuperspectief mogelijk kunnen maken. De provincie participeert in deze studie samen met gemeente Bunschoten-Spakenburg en Stedin. Stedin is als regionale netbeheerder betrokken bij het huidige project in Bunschoten-Spakenburg waarbij nu al groen gas uit vergisting van visafval wordt ingevoerd in het regionale gasnet. Op dit moment is de provincie als bevoegd gezag bezig met een nieuwe vergunning om uitbreiding van de activiteiten op de huidige locatie mogelijk te maken. Naar de toekomst heeft het bedrijf plannen voor vestiging op een locatie aan de Groeneweg, waarbij het volume produceerbaar groen gas aanzienlijk kan worden vergroot. Bevoegd gezag Kennispartij voor groen gas, beheerder regionaal gasnet en contact naar Gasunie. Interreg-project groengas HUB [start 2011]
9 De realisatie van een infrastructuur voor het verzamelen van nog niet tot aanrdgaskwaliteit opgewerkt biogas om dit centraal tot groen gas op te werken. Dit moet leiden tot ketenoptimalisatie en daarmee tot verbetering van de rentabiliteit van groen gas. Het onderzoek zal zich onder andere richten op de vraag of er een manier is waarop het opwerken en toevoegen van het biogas tot groen gas in het aardgasnetwerk rendabel kan plaatsvinden. Hiervoor is schaalvergroting van belang. Daarvoor wordt de mogelijkheid onderzocht om een biogasopwerkingsen -injecteerunit open te stellen voor meerdere aanbieders van biogas en zo een op- en overslag (biogashub) te realiseren. Een bijzonder aspect hierbij is dat we biogas van uiteenlopende oorsprong (droogvergisters, co-vergisters, mestvergisters, rwzi-vergisters, stortgas, industriële vergisters enz.) willen kunnen aansluiten. Hierbij wordt tevens gekeken met optimalisatie in combinatie met tijdelijke opslag en verstroming binnen het totaalconcept. Faciliteren/initieren. Kennispartij voor groen gas, beheerder regionaal aardgasnet, exploitant biogas-hub Duurzame energieopwekking [ ] Netbeheerders te stimuleren haar rol uit te breiden door ook zelf te gaan investeren in de opwekking van duurzame elektriciteit, door Stedin hierin landelijk het voortouw te doen nemen. De provincie zal Stedin uitdagen om invulling te geven aan de mogelijkheid om het eigen netverlies zelf duurzaam te produceren. Waar mogelijk wordt gezamenlijk gezocht naar locaties en worden randvoorwaarden zoals bijvoorbeeld vergunningsprocedures voorspoedig ingevuld. Dit betreft in potentie een aanzienlijke hoeveelheid van circa 4% van de totale hoeveelheid energie die er door het netwerk wordt getransporteerd. Aanjager (Potentieel) Projecteigenaar Monitoring energiegebruik [ ] Inzicht of energiebesparingsprogramma s effectief zijn en op koers liggen. Eerst bepalen welke informatie provincie en gemeenten nodig hebben voor hun specifieke monitoringsprogramma. Daarnaast verkennen in hoeverre en onder welke condities Stedin de provincie Utrecht en de Utrechtse gemeenten van informatie kan voorzien en of Stedin mogelijke analyses hierop zou kunnen uitvoeren om de data te verrijken. Mogelijk kan monitoring als onderdeel van de informatiebijeenkomsten worden meegenomen waarbij de toepassing van energiedata centraal staat. Aandachtspunt is om hierbij mee te nemen welke informatie ook voor Stedin in haar rol als technisch beheerder van het netwerk van belang is. vragende partij Aanbieder van informatie. Kennispartner, Adviseur Solar Valley [ ] Het stimuleren van op grotere schaal op geografisch gekoppelde locaties duurzaam zonne-elektriciteit op te wekken en ook lokaal te gebruiken om zo de omvang van zon-pv te vergroten
10 Een samenwerkingsverband van bedrijven in de Utrechtse Waarden (Lopik-Montfoort-Oudewater), dat zich wil inzetten voor duurzame energie in de Utrechtse Waarden (en daarna het hele Utrechtse Groene Hart). Streven is te beginnen met zonne-energie, nl. het benutten van bedrijfsdaken (zowel agrarisch en op bedrijventerreinen) voor zonnepanelen. De stuurgroep wil z.s.m. een coöperatie oprichten (waar alleen bedrijven lid van kunnen worden) die het mogelijk maakt snel aan de slag te gaan en werkenderwijs problemen te lijf te gaan. Faciliteren. Technisch partner inpassen zonne-energie, optimalisatie van de aansluiting.
Helmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieSmart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility
Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieSmart Grid. Verdiepende opdracht
2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina
Nadere informatieVerduurzaming bestaande gebouwde omgeving
NOABERSCHAP Verduurzaming bestaande gebouwde omgeving Duurzame energie is een kwestie van ordenen, maar ook van keuzes maken. Verduurzaming gebouwde Omgeving 1 Verduurzamen gebouwde omgeving & Cogas Business
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieLokale energiecoöperatie
Lokale energiecoöperatie Stuwende kracht achter de de duurzame energietransitie van onderaf 1 Inhoud I. Visie II. De Energie Coöperatie III. Eemflow Energie VOF 2 Van Klimaat beleid naar Energie transitie
Nadere informatieDe Europese lidstaten in het kader van de Lissabon-afspraken de EU tot de meest innovatieve economie ter wereld willen maken;
INTENTIEVERKLARING CO 2 AFVANG, TRANSPORT en OPSLAG Partijen 1. De Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, vertegenwoordigd door de heer ir. J. van der Vlist, Secretaris-Generaal
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieSTRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA
STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert
Nadere informatieEnexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015
Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieGreen Deal van Netbeheer Nederland met de Rijksoverheid
Green Deal van Netbeheer Nederland met de Rijksoverheid Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Staatssecretaris
Nadere informatieHet is deze verduurzaming van de elektriciteitsproductie die afspraken aan de andere tafels van het Klimaatakkoord mogelijk maakt.
Notitie vereniging van energienetbeheerders in Nederland Aan Tafel Elektriciteit - Klimaatakkoord Van Marc van der Linden Datum 27 maart 2018 Onderwerp Inbreng Netbeheer Nederland voor de Tafel Elektriciteit
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieSlimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander
Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-
Nadere informatieSamen omschakelen Arnhem, 7 september 2016
Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak
Nadere informatieDe warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen.
De warmtemarkt van morgen: rol van gas, elektriciteit en warmtedistributie bij verwarming van woningen. Inhoud De warmtemarkt Warmtevraag woningen Warmtemarkt voor woningen Gasdistributie en CV ketel Elektriciteitsdistributie
Nadere informatieEen duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat?
Een duurzaam en energieneutraal eiland - hoe mooi is dat? Hoe mooi zou het zijn als Ameland op een duurzame manier kan voorzien in zijn eigen behoefte aan elektriciteit, warmte en water? Stel je voor:
Nadere informatieWelkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve
Welkom Samen naar een klimaatneutraal Mariahoeve 1 29 maart 2018 Deze presentatie Doel bijeenkomst: toelichten en dialoog Ambities gemeente Den Haag Waarom Mariahoeve als pilotwijk Wat willen we bereiken
Nadere informatiePosition paper Regietafel Energietransitie Utrecht
Position paper Regietafel Energietransitie Utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Hieronder treft u informatie over de Regietafel
Nadere informatieMono vergisting in Wijnjewoude?!
Mono vergisting in Wijnjewoude?! Jan Willem Bijnagte bijnagte@cocos.nl www.cocos.nl 06 82404591 Inhoud CCS Mono mestvergisting Gasverwaarding Noord Deurningen Bio-Up Kansen Wijnjewoude Mono mestvergisting
Nadere informatieARN, uw duurzame innovatieve partner!
ARN, uw duurzame innovatieve partner! WELKOM! 5 maart 2019 ARN als energie- en grondstoffenproducent Aandeelhouders/PPS-structuur Regio Nijmegen 37,5% Regio De Vallei 11,76% Regio Rivierenland 5,88% REMONDIS
Nadere informatieMANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008
MANAGEMENT SAMENVATTING ENERGIERAPPORT 2008 Er is de komende jaren een fundamentele verandering van onze energievoorziening nodig om het hoofd te bieden aan de mondiale uitdagingen op energiegebied: de
Nadere informatieRegionale Energie Strategie
Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt
Nadere informatiePosition Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving
Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving 25 maart 2019 Pagina 2 van 5 Ingrijpende veranderingen voor het Nederlandse energienet De energietransitie
Nadere informatieRegionale Energie Strategie
Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt
Nadere informatie100% groene energie. uit eigen land
100% groene energie uit eigen land Sepa green wil Nederland op een verantwoorde en transparante wijze van energie voorzien. Dit doen wij door gebruik te maken van duurzame energieopwekking van Nederlandse
Nadere informatieEnergieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie
Energieproject Hoog Dalem Pionierend een bijdrage leveren aan de energietransitie 10-12-2015 Michiel van Ierssel Wie ben ik? - Projectleider bij Heijmans SysteemIntegratie & Techniek (SIT) binnen Heijmans
Nadere informatieZonder Energieopslag geen Energietransitie. Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013
Zonder Energieopslag geen Energietransitie Teun Bokhoven Duurzame Energie Koepel WKO-Manifestatie / 30 Oktober 2013 Duurzame Energie Koepel 6 brancheorganisaties (wind, zon, bodemenergie, bio, warmtepompen,
Nadere informatie... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid
Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!
Nadere informatieDe noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad
De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad Delft, 9 maart 2018 Sander Fijn van Draat, Mark Jurjus, Hans Schneider Beheert het netwerk voor gas en stroom Inhoudsopgave
Nadere informatieAandeelhoudende gemeenten van Cogas willen
Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Energie verduurzamen maar: Nationaal landschap leent zich minder voor zonne- en windenergie; Ondergrond minder geschikt voor WKO en geothermie; Inzet hout: beperkt
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informaties-hertogenbosch, juni 2013 Samenwerkingsovereenkomst Brabantse Pilot Publieke Laadinfrastructuur Provincie Noord-Brabant en Enexis
Samenwerkingsovereenkomst Brabantse Pilot Publieke Laadinfrastructuur Provincie Noord-Brabant en Enexis INHOUD 1. Inleiding 2. Pilot laadinfrastructuur Brabant 3. Overwegingen 4. Doelstellingen 5. Gefaseerde
Nadere informatieGeachte informateur, Hartelijke groet, Jocelyn Schaap Strategisch Omgevingsmanagement Alliander. E
Van: Schaap, Jocelyn Verzonden: donderdag 16:17 Aan: coalitievorming2019 coalitievorming2019@noord-holland.nl Onderwerp: Handreiking coalitieakkoord Geachte informateur,
Nadere informatieVAN GAS LOS. Werkconferentie Warmtetransitie. 1 juni 2017, De Nieuwe stad, Zandfoort aan de Eem te Amersfoort
VAN GAS LOS Werkconferentie Warmtetransitie 1 juni 2017, De Nieuwe stad, Zandfoort aan de Eem te Amersfoort Programma 08.45 09.15 Inloop 09.15 09.30 Welkomstwoord - Anika de Kruijf van De Nieuwe Stad -
Nadere informatieEnergieakkoord: Wij zijn aan zet!
Energieakkoord: Wij zijn aan zet! Energieakkoord in het kort - Akkoord over energiebesparing binnen de SER tussen overheid, natuur- en milieuorganisaties, vakbonden, energieproducenten, netbeheerders,
Nadere informatiePERSDOSSIER. Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer
PERSDOSSIER Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer Inleiding De gemeente Deventer heeft de ambitie een energieneutraal bedrijvenpark te ontwikkelen aan de A1 ten zuiden van Deventer. Op vrijdag
Nadere informatieEnergietransitie en schaalvoordelen
Energietransitie en schaalvoordelen Samenvatting McKinsey-onderzoek Oktober 2013 CONTEXT Recent is door McKinsey, in opdracht van Alliander, een onderzoek uitgevoerd naar de vraag: Wat zijn de voordelen
Nadere informatieTransitie naar een. CO -neutrale toekomst
Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieSmart Grids proeftuinen. Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN)
Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN) Smart Grids proeftuinen Innovatieprogramma Intelligente Netten
Nadere informatieGroene Fabriek Lochem
Groene Fabriek Lochem CCS Energie, innovatief en integraal 12 adviseurs Onderwerpen Biomassa Mono-mestvergisting op de boerderij Biogasopwerking tot Groen gas Mestraffinage Houtstook / torrefactie Kennisoverdracht
Nadere informatieRoadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014
1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden
Nadere informatieTKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014
TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieOnderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte Utrecht en Nieuwegein
Postbus 19020, 3001 BA Rotterdam Wethouder van Hooijdonk p/a gemeente Utrecht Postbus 16200 3500 CE Utrecht Rotterdam, 24 november 2016 Kenmerk: W&K/MvdB/20161124 Onderwerp: Routekaart Verduurzaming Stadswarmte
Nadere informatieKlimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels
Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken Ingrid Giebels 1-11-2018 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, en energiebesparing Hoe? Faciliteren, aanjagen en
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieGroen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?
Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.
Nadere informatieThemaochtend zonne-energie
Themaochtend zonne-energie UNETO-VNI streeft naar een vitale marktpositie en een optimaal economisch en financieel handelsklimaat voor de leden: ondernemers in de installatiebranche en in de elektrotechnische
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieGreen Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei
Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en
Nadere informatieDuurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling
Duurzame Energieinfrastructuur en Gebiedsontwikkeling 6 maart 2017 ir. A. Schiltmans MCD Meeting Bouwcampus, Grip op de Maas (heel) kort DGO Context van gas naar warmte Welke alternatieven zijn er Grootschalige
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie.
De rol van biomassa in de energietransitie. Bert de Vries Plaatsvervangend directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, Ministerie van Economische Zaken Inhoud 1. Energieakkoord 2. Energietransitie
Nadere informatieNieuwsbrief Energie april 2013
b6agina 1 van 6 Nieuwsbrief Energie april 2013 Inhoud Nieuws Duurzame energieveiling van start Nieuwe visie ontwikkeling biogas Algen en zeewier: hoe duurzaam is de productie? Kwaliteitsborging helpt bij
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 538 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatieRegio Stedendriehoek
Regio Stedendriehoek 1 Energieneutrale regio Energietransitie Stedendriehoek Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst,Zutphen Netbeheer en Duurzame Gebiedsontwikkeling Pieter van der Ploeg, Alliander
Nadere informatieKlimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen
Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.
Nadere informatieGreen Gas Technology. Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar. Shared Succes
Green Gas Technology Duurzaam, betrouwbaar, betaalbaar Shared Succes Imtech en Green Gas Technology Imtech is de technologie partner voor bedrijven die biogas willen opwaarderen naar aardgaskwaliteit.
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres
Nadere informatieGas als zonnebrandstof. Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030
Gas als zonnebrandstof Verkenning rol gas als energiedrager voor hernieuwbare energie na 2030 1 Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 Introductie Meer hernieuwbare energie Extra hernieuwbare energie in Nederland? Verkennen
Nadere informatieCOLLEGEVOORSTEL. Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel. Te besluiten om
COLLEGEVOORSTEL Onderwerp Energieneutraal Krimpen aan den IJssel Te besluiten om 1. De ambitie vast te stellen om in 2050 als Krimpen aan den IJssel energieneutraal te zijn. 2. Een stappenplan op te stellen
Nadere informatieVerkenning mogelijkheden invoeding groengas. Johan Jonkman
Verkenning mogelijkheden invoeding groengas Johan Jonkman Verkenning mogelijkheden invoedinggroengas op het aardgasnetwerk van NV RENDO In opdracht van: Agentschap NL Ministerie van EL&I Contactpersoon:
Nadere informatieBedrijventerrein Isselt/Awest: op weg naar duurzame innovatie
Bedrijventerrein Isselt/Awest: op weg naar duurzame innovatie Bij elkaar brengen van vraag en aanbod voor duurzaam energiegebruik op bedrijventerrein Isselt/Awest 1 juni 2016 Projectaanpak samengevat Innovem
Nadere informatieIk ben als bestuurder in deze provincie bijzonder geïnteresseerd in de kansen van nieuwe energie voor onze kenniseconomie.
Welkomstwoord van Jan Franssen, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland, bij het Lustrumcongres 'Geothermal Heat is Cool' van het Platform Geothermie, Den Haag, 24 oktober 2012 ---------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieDe Lokale Duurzame Energie Coöperatie. EnergieCoöperatieBoxtel WWW.ECBOXTEL.NL. Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk
De Lokale Duurzame Energie Coöperatie EnergieCoöperatieBoxtel Betaalbaar, duurzaam, eigen en onafhankelijk WWW.ECBOXTEL.NL LDEC: Waarom en waartoe leidt het Samen met leden realiseren van betaalbare, duurzame,
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk 2016Z15884
Nadere informatieTransitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie. Regio West Friesland
Transitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie Regio West Friesland 7-2-2019 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, en energiebesparing
Nadere informatieGas op Maat. Postbus 250, 3190 AG Hoogvliet Rotterdam Telefoon +31(0)
Gas op Maat De maatschappij is op weg naar een CO 2 -neutraal energiesysteem. De gassector wil graag bijdragen aan het behalen van deze doelstelling. In de transitieperiode is de rol van aardgas maatwerk:
Nadere informatiePosition paper regietafel energietransitie utrecht
Position paper regietafel energietransitie utrecht februari 2017 position paper regietafel energietransitie utrecht 2/6 Regietafel Energietransitie Utrecht Dit document beschrijft de opzet van de Regietafel
Nadere informatiedorpsinformatie avond Haarle Energieneutraal
dorpsinformatie avond Haarle Energieneutraal Agenda Opening Waarom dit Haarlese initiatief Samen denken samen doen - John Disselhorst - Alexander ter Kuile - Jet Mars Ondersteuning Gemeente Hellendoorn
Nadere informatieEnergie-Nederland: Deze Green Deal is een belangrijke stap voor de verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening de komende decennia
Persbericht Vereniging Energie-Nederland Den Haag, 3 oktober 2011 Energie-Nederland: Deze Green Deal is een belangrijke stap voor de verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening de komende decennia
Nadere informatieSamen naar een duurzaam verwarmde gebouwvoorraad zonder aardgas. Hans Schneider (Liander) programma
Samen naar een duurzaam verwarmde gebouwvoorraad zonder aardgas Hans Schneider (Liander) programma Alliander en de warmtetransitie Verantwoord van het aardgas af, op naar een nieuwe (lokale) warmtevoorziening
Nadere informatieDe toekomst van de netten
De toekomst van de netten Speelveld, energieneutrale wijk, rol van smart grids dr. C. (Cor) Leguijt, presentatie Kivi-Niria, 8 okt. 2013 Inhoud de toekomst van de netten Kort: over CE Delft De hoeken van
Nadere informatieNederland wordt slimmer met energie
Nederland wordt slimmer met energie SPEECH Bert de Vries, plv. Directeur-generaal Energie, Telecom en Mededinging, NEBC 8 juni (uitgesproken door Jaco Stremler (plv. directeur Energie en Duurzaamheid)
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieOntwerp Gezonde Systemen
Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden
Nadere informatieHet Energiebeleid van komende jaren. dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten
Het Energiebeleid van komende jaren dr.j.a. Vijlbrief DG Energie, Telecom en Markten Opbouw Ambities en hoofdlijnen Ontwikkelingen in het energieveld Keuzes van het kabinet Ambitie Regeerakkoord: 1. Minder
Nadere informatieSmart Grids. Ernst ten Heuvelhof 10-1-2011. Challenge the future. Delft University of Technology
Smart Grids Ernst ten Heuvelhof Smart Grids Twee-richtingsverkeer stroom in laagspanningsnet Real time prijzen stroom zichtbaar voor afnemers Taskforce Smart Grids Ingesteld door Minister van EZ Secretariaat
Nadere informatieSTARTDOCUMENT. 1. De kracht van samenwerking. 2. Waarom een NWP
STARTDOCUMENT 1. De kracht van samenwerking Deltalinqs Energy Forum, Havenbedrijf Rotterdam, Havenbedrijf Amsterdam, Havenbedrijf Eemsmond, Energy Valley, Stichting Zero Emissie Busvervoer, RAI Platform
Nadere informatieGroeiplan voor warmte. een initiatief van provincies, gemeenten en sector
Groeiplan voor warmte een initiatief van provincies, gemeenten en sector 27 november 2015 De Provincies Gelderland, Zuid-Holland, Noord-Holland, en Limburg, Metropoolregio Rotterdam Den Haag, de Gemeenten
Nadere informatieDe snelste route naar aardgasvrije wijken
De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik
Nadere informatieNotitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland
Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal
Nadere informatieENERGIE IN EIGEN HAND
Zonne-energie voor bedrijven? ENERGIE IN EIGEN HAND De Stichting Beheer Bedrijvenpark Merm, heeft een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor bedrijven om d.m.v. aanbrengen van zonnepanelen op het
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieWat is de Gasunie Verkenning 2050?
Wat is de Gasunie Verkenning 2050? De Verkenning 2050 is Gasunie s visie op een mogelijke route naar een betrouwbare en betaalbare CO 2 -neutrale energievoorziening in Nederland in 2050 De Verkenning laat
Nadere informatieProjectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard
Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard Gemeente Maasdriel commissie Ruimte 9 januari 2013 Teun Biemond Jan Woertman 1 Inhoud 1. Voorstellen 2.Herstructurering en Duurzaamheid 3.Duurzame
Nadere informatieUw logo. Pieter van der Ploeg. Strategie. Alliander
Pieter van der Ploeg Strategie Alliander Inhoud 1. Wat is Alliander 2. Van ambitie naar concrete vraag 3. Van nu en hier naar daar en straks en hoe kom ik daar 4. Wie doen mee 5. Voorbeeld van belang van
Nadere informatieEnergizing the city: Almere energy axis
Inhoud Energizing the city: Almere energy axis... 3 Van Noord/West naar Zuid/Ooost... 4 Energie die stroomt door de as... 5 Focus on knowledge & education... 6 Focus on innovation & experiments... 7 Focus
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieDuurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025
Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân
Nadere informatieStimulering lokale hernieuwbare energie productie vanaf 2020
Stimulering lokale hernieuwbare energie productie vanaf 2020 Jon Eikelenstam Programmadirectie Energieuitdagingen 2020 Ministerie van Economische Zaken Agenda 1. Bevindingen uit evaluatie van salderingsregeling
Nadere informatie