Stichting STRO Oude Gracht AR Utrecht Nederland T: KvK:

Transcriptie

1 Stichting STRO Oude Gracht AR Utrecht Nederland T: KvK: Jaarverslag 2011

2 Inhoudsopgave: 1. Voorwoord 3 pagina 2. Waar staat STRO voor? 4 3. Projecten STRO Uruguay Midden-Amerika El Salvador: Más Suchitoto El Salvador: PuntoTRANSacciones Honduras: Gota Verde Costa Rica: CoopeVictoria Nicaragua: Coöperatie 20 de Abril Nederland Methodologische ontwikkelingen Commodity Backed Currency Loan Backed Currency Commercial Credit Circuit (C3) Migranten, remittances en C Cyclos software Apreciondo lo nuestro: Waardeer het onze! Algemene informatie STRO Organisatiestructuur STRO Raad van Toezicht Comité van Aanbeveling Donateurs Financiële positie STRO 23 2

3 1. Voorwoord STRO voert proefprojecten uit die ons telkens een stapje dichterbij brengen richting de doorbraak naar een nieuw geldsysteem dat meer mensen kansen geeft zich te ontplooien, beter uitpakt voor het milieu en stabieler is. Elk jaar maken we daar vorderingen in, ook in 2011 weer met onze projecten in onder andere Uruguay, Honduras, El Salvador, Costa Rica en Nicaragua. Nederland raakte in 2011 in de ban van de Griekse crisis. Daarmee verdween het geloof dat de crisis wel was overgewaaid. Voor STRO aanleiding om in de komende jaren ook dichter bij huis actief te worden. Het Europese beleid is dermate stom dat we hier zeker nog jaren problemen kunnen verwachten. Er is een tekort. Laten we even mee gaan in de veronderstelling dat daar iets aan moet gebeuren. Dan zou je toch denken dat je twee mogelijkheden hebt: meer verdienen of minder uitgeven. Toch accepteren we dat minder uitgeven het gespreksonderwerp is. Daarmee lopen we weg voor de vraag: hoe kunnen we meer verdienen? Hoe kunnen we voorkomen dat bedrijven op halve kracht werken, dat de bouw stagneert en dat er veel mensen werkloos rond lopen? En laten we dan toch alsjeblieft als Europeanen denken. Dan is het centrale thema niet bezuinigen, maar de jeugdwerkloosheid. Want wat laten we ons inpakken en ons het hoofd op hol brengen door de financiële markten. Door banger te zijn voor die structuren die we middels wetten kunnen vormgeven, terwijl we onze jeugd de meest dynamische periode in hun leven laten vergooien achter de geraniums. Oplossingen heeft STRO al jaren: Bevrijd arbeid van alle belastingen (dus ook BTW!) en belast wat je wilt vermijden: het niet gebruiken/oppotten van geld, zodat dat blijft rollen, het belasten van het milieu en het gebruik van grondstoffen waar een volgende generatie er ook nog graag wat van zou hebben. In 2012 zullen we een grote campagne in Europa starten om de STRO-oplossingen te promoten. Want het is duidelijker dan ooit dat het anders moet. Hoogachtend, Henk van Arkel Directeur van Stichting STRO Marinus-Jan Veltman Voorzitter Raad van Toezicht 3

4 2. Waar staat STRO voor? Missie en werkwijze STRO s missie is het ontwikkelen en introduceren van economische structuren die inherent duurzamer zijn dan de bestaande. Ons doel is om regionale economieën op te bouwen en nieuwe kansen te creëren voor degenen die in armoede leven. Het theoretische idee hierachter is dat het financiële systeem zoals het tegenwoordig functioneert, te snel geld onttrekt uit arme gemeenschappen in de vorm van rente en importen, hetgeen resulteert in een economische situatie van structurele onderbenutting van capaciteiten. De methodes van STRO ondersteunen economische initiatieven, specialisatie en organisaties om kapitaal te vinden voor investeringen en handelen. Dit geschiedt op een wijze die economische keuzes bijstuurt naar duurzamere keuzes op sociaal, economisch en ecologisch gebied. STRO ontwikkelt methodes, voert ze uit, evalueert en systematiseert ze en brengt ze vervolgens met lokale partners in de praktijk. Als STRO een nieuwe methode ontwikkeld heeft, testen we die eerst in een pilot project. Dat zijn altijd kleine projecten met veel ruimte om de uitvoering bij te stellen. Indien de pilot succesvol was, wordt het project op grotere schaal uitgevoerd in een demonstratieproject. Een demonstratieproject laat aan anderen de werking en impact van onze methodes zien. Om te zorgen voor verdere verspreiding van de methodes, kunnen geïnteresseerden demonstratieprojecten bezoeken en zijn de handleidingen van de methodes en de benodigde Cyclos software (zie ook 4.4) vrij beschikbaar. In hoofdstuk 4 worden onze belangrijkste methodes beschreven en in hoofdstuk 3 de projecten waar deze methodes in de praktijk gebracht worden. Doelen voor 2012 en daarna Het doel van STRO voor de komende jaren is om onze geld methodes verder te ontwikkelen en te verspreiden: In Europa starten we een campagne met de slogan Koop Lokaal met een eigen digitale munt om zo de lokale economie te stimuleren en extra banen te creëren. In Portugal zullen we proberen de Koop Lokaal campagne daar te ondersteunen met slim social trade geld dat de koopkracht daar effectiever laat circuleren voordat het de wereld over gaat. In 2011 werd al met Spaanse contacten gekeken of daar een initiatief te starten was, maar dat lukte nog niet. Ook al zijn de nieuwste STRO modellen in staat om geld te verdienen, we hebben domweg zelf niet het investeringskapitaal dat nodig is om ze van de grond te tillen. Met partners in de VS werden in 2011 de eerste stappen gezet richting projecten daar in het hart van het Westers geldsysteem. Hiermee gaan we in 2012 verder. In 2011 lukte het om de Cyclos 3.6 versie uit te brengen. Cyclos kan nu door grote aantallen mensen tegelijk gebruikt worden, kan SMS en kaart betalingen aan, is kortom een volwassen programma te worden. Tegelijk kon met Cyclos 4 begonnen worden dankzij de steun van Stichting Doen en de Zweedse Postcode Loterij. In Cyclos 4 wordt de basis opzet weer helemaal van de grond opgebouwd, zodat het programma overzichtelijk blijft en alle nieuwe elementen een logische plek krijgen. In 2011 besloten we niet langer te wachten tot de Uruguayaanse bureaucratie de C3U aan de praat kreeg en begonnen we met de bouw van de verschillende C3 elementen, 4

5 die dan als alles draait door de regering kan worden overgenomen. Dit resulteerde in een eerste C3, die tussen taxi s, gemeente Montevideo en bedrijven in het eind van het jaar. In 2012 staan in de planning om met het Ministerie van Arbeid de C3 voor de coöperatieven vorm te geven en aan het eind van het jaar met het ministerie voor de uitkeringsgerechtigden het voedsel versterkingsprogramma. In 2012 of 2013 hopen we een nieuwe versie van Social Trade in de praktijk te testen. Daarbij wordt koopkracht die in omloop komt gelabeld, zodat de kosten van het geld beter verdeeld kunnen worden. In 2011 werd begonnen met het voorbereiden van een project wat tot doel heeft het geld dat migranten naar hun families sturen een veel positievere impact te geven op de lokale economie. Hiermee gaan we zeker door in Op dit moment stimuleert dat geld namelijk nauwelijks de lokale economische ontwikkeling en maakt het mensen afhankelijk van een stijl van consumeren waar elektronische goederen meer waardering krijgen dan zaken die lokaal kunnen worden geproduceerd en die de sociale structuur versterken. 5

6 3. STRO s projecten in C3- Uruguay Lange tijd hebben we in Uruguay klemgezeten in de bureaucratie. Ons vast laten zetten met vertrouwen in de beloftes en het geloof dat de capaciteiten aanwezig zijn om die waar te maken. In 2011 hebben we besloten het roer om te gooien: we wachten nu niet meer tot de regering de C3-Uruguay heeft georganiseerd, maar organiseren zelf alle onderdelen stuk voor stuk zodat het dan nog een kwestie van inkoppen is voor de regering. Want de goede wil is er en we krijgen volop ruimte van de regering: De gemeente Montevideo gebruikt de Taxi C3; Met de Minister van Arbeid bouwen we de Coöperatieve C3 en we gaan daar testen hoe het werkt met deelname van de belastingdienst; Met Accor (die van de hotelketen) bereiden we de verspreiding van voedselbonnen voor die door weer een ander onderdeel van de regering als bijzondere bijstand aan arme gezinnen worden verstrekt. Elk van deze trajecten vraagt veel aandacht en tijd, maar nu we hier veel meer zelf het voortouw nemen zijn we minder afhankelijk van de bureaucratie. Op deze manier hebben we de basis gelegd voor een breed gedragen Social Trade beweging in Uruguay, die over een aantal jaren als de verschillende initiatieven aan elkaar worden gekoppeld een voorbeeld is van wat het Nieuwe Geld inmiddels kan betekenen. Stap voor stap wordt het Social Trade betalen ingevoerd In Uruguay worden papieren waardebonnen gebruikt voor taxi's, benzine, boodschappen etc. Een voorbeeld: als medewerkers van bedrijven of de overheid van Uruguay voor hun baas gebruik maken van taxi s krijgen ze nu bonnen mee, deze worden dan ondertekend en na een rit aan de taxichauffeur gegeven. Deze levert ze in bij de taxicentrale, die op haar beurt een rekening schrijft naar het bedrijf of de gemeente, het geld int en vervolgens de taxichauffeur zijn geld geeft. Een omslachtig proces dat de STRO-software veel effectiever afhandelt. Dankzij de introductie van het nieuwe STRO geld kunnen ambtenaren van de gemeente Montevideo die voor hun werk de taxi nemen, sinds december 2011 met hun mobiele telefoon een SMS verzenden om de taxi te betalen. STRO s Cyclos software zorgt dan voor de rest: de gemeente krijgt direct digitaal de informatie aangeleverd over de ritten en de kosten en welke medewerkers deze kosten hebben gemaakt. Van de Nieuw-Geldrekening van de gemeente wordt het bedrag afgeschreven en automatisch krijgen de taxichauffeurs het bedrag op hun saldo bijgeschreven. De taxichauffeur kan het geld opnemen of zijn koopkracht besteden via zijn Nieuw-Geldrekening om bijvoorbeeld benzine te tanken of onderhoud aan de taxi te laten verrichten. 6

7 Social Trade Instituut De interesse van andere landen om een C3 in hun land in te voeren is groot. Daarom heeft onze lokale partner STRO-Uruguay het Social Trade Instituut opgericht. Het doel van het Instituut is om door kennisoverdracht, training en stages geïnteresseerden te helpen met het invoeren van C3 s. Als eerste stap is in 2010 het Social Trade Expert Program (STEP) uitgevoerd. In STEP werd online kennis over de C3 en achtergronden gedeeld met ruim 100 deelnemers. Als vervolg waren op een congres georganiseerd door de Amerikaanse Ontwikkelingsbank (IADB) bijeenkomsten met vertegenwoordigers van organisaties en overheden die daadwerkelijk de capaciteit hebben om een C3 in te voeren. In 2011 heeft het Social Trade Instituut trainingen en workshops verzorgd, in Uruguay of ter plekke, aan organisaties en overheidsinstellingen uit onder andere Costa Rica, de Verenigde Staten, Paraguay, Frankrijk en Uruguay. Presentatie van de C3-methode in Paraguay 7

8 3.2 Midden-Amerika El Salvador: Más Suchitoto De Salvadoraanse Stichting voor Reconstructie en Ontwikkeling (REDES) werd opgericht in 1989 om in de nadagen van de burgeroorlog vluchtelingen helpen terug te keren naar hun eigen woonplaats. REDES verstrekt sinds kort kredieten aan boeren in lokale eenheden (UDIS genaamd) met een lagere rente dan bij een gewone lening. De UDIS kunnen uitgegeven worden bij de 123 winkels die samen het netwerk Xúchit tutut vormen, maar ook in de lokale markt op zondag die weer sinds kort in ere is hersteld. Op deze markt zijn alleen maar lokale producten te koop. In 2011 is er ook een Tourist box geïntroduceerd voor ecotourisme waar toeristen voor een pakket van diensten en overnachtingen in UDIS kunnen betalen. Verder kunnen toeristen UDIS kopen om uit te geven bij restaurants en souvenir winkels. Eén van de pakketten waarvoor toeristen in UDIS kunnen betalen Ook kunnen de UDIS uitgegeven worden bij het Punto TRANSacciones project (zie volgende paragraaf). Voordelen van het systeem: Kredieten in UDIS zijn 3% goedkoper dan dollar kredieten Korting en andere acties voor klanten die in UDIS bij winkels en lokale markt betalen waardoor het aantal klanten en omzet is toegenomen. In 2011 was de omzet ruim UDIS (1 UDI = 1 dollar). In workshops met de Waardeer het onze methode (zie ook 4.5) werken boeren, bedrijven, gemeentes, scholen en NGO s samen aan plannen voor een beter Suchitoto = Más Suchitoto. Dankzij de workshops en coaching die onderdeel zijn van dit project, hebben bewoners van de regio tientallen nieuwe bedrijven opgestart waarvan het merendeel gerund wordt door vrouwen. 8

9 3.2.2 El Salvador: PuntoTRANSacciones STRO heeft samen met de NGO Fusai (Fundación Salvadoreña de Apoyo Integral) het bedrijven netwerk PuntoTRANSacciones opgezet in de hoofdstad San Salvador en directe omgeving. Leden krijgen een krediet in lokale eenheden (TRANS genaamd) die ze bij andere leden kunnen besteden. Ze lossen hun krediet af door zelf producten of diensten in TRANS te verkopen of door TRANS te kopen voor dollars. Werknemers van deelnemende bedrijven kunnen ervoor kiezen een deel van hun salaris in TRANS als voorschot uitbetaald te krijgen In 2008 is het netwerk van start gegaan. Ruim 400 bedrijven (in de categorie klein en micro bedrijf) en particulieren doen mee die in 2011 een omzet ter waarde van 1,2 Betaling in TRANS per sms in een restaurant in San Salvador miljoen dollar in het netwerk maakten. In 2011 is de steun van STRO aan dit project gestopt. PuntoTRANSacciones heeft twee investeerders gevonden die garant staan voor de financiering tot het moment dat de inkomsten uit de belasting op iedere transactie binnen het netwerk de kosten dekken. Verder heeft PuntoTRANSacciones aan de Cyclos software (zie 4.4) de sms-module toegevoegd, die in 2011 van start gegaan is. Dat betekent dat deelnemende bedrijven elkaar nu per sms betalen. In 2011 werden alle vele duizenden transacties zo afgehandeld Honduras: Gota Verde Gota Verde (Groene Druppel) mikt op ontwikkeling van kleine lokale gemeenschappen in één van de armste delen van Latijns-Amerika, de Yoro regio in Honduras. Kleine boeren, alleenstaande moeders en groepen inheemsen voeren het project uit om zo extra inkomsten te krijgen en om hun eigen culturele identiteit te kunnen handhaven. Aanpak: planten van olieproducerende Jatrophabomen (jatropha curcas) op hellingen om erosie tegen te gaan, als heggen en als schaduwbrenger tussen gewassen in. kleinschalige productie, verwerking en verkoop van de pure plantaardige olie (PPO) uit de zaden van deze bomen een lokale munt (Pez = vis) om de onderlinge economische relaties te versterken. De deelnemende boeren zijn verenigd in de coöperatie BYSA (250 leden) die als kenniscentrum fungeert en de individuele deelnemers steunt. BYSA verstrekt ook krediet. 220 boeren hebben zo de oliegewassen kunnen planten en ook hun voedselgewassen kunnen verbeteren. Hierdoor hoefden deze boeren niet te lenen bij tussenpersonen, die 40 tot 100% rente rekenen. De boeren konden dankzij de kredieten ruim 300 hectares jatropha en 260 hectares met voedselgewassen zoals maïs en bonen planten. Cordaid steunt het Gota Verde kenniscentrum dat de opgedane ervaringen en kennis verspreidt in Centraal Amerika. In Costa Rica en Nicaragua worden waarschijnlijk twee nieuwe projecten gestart die zullen bouwen op de ervaringen in Yoro. Funder, het landbouwkundig instituten van Honduras heeft in het Gota Verde belangrijke ervaring opgedaan om in andere delen van het land de introductie van Jatropha te kunnen begeleiden. Hiermee heeft STRO het punt bereikt dat we ons werk aan de reguliere kanalen kunnen overlaten. 9

10 BYSA heeft met het Wereld Voedsel Programma een overeenkomst afgesloten die een eerlijke prijs voor hun gewassen garandeert. De Peces worden inmiddels geaccepteerd door 42 bedrijven. BYSA betaalt met Peces een deel van het salaris van haar werknemers, koopt er jatropha zaden mee en verstrekt kredieten deels in Peces. Op deze manier heeft BYSA in Peces in omloop gebracht, wat gelijk is aan ongeveer $ De dekking van de Peces zijn de door BYSA geproduceerde biobrandstof. BYSA garandeert dat elke Pez die in omloop is bij BYSA, besteed kan worden om biobrandstof te kopen. Boeren die deelnemen aan het Gota Verde project 10

11 3.2.4 Costa Rica: CoopeVictoria CoopeVictoria is een bloeiende landbouw coöperatie in de regio Grecia (Costa Rica) aan de voet van de indrukwekkende vulkaan Poas. Met een grote diversiteit aan producten is CoopeVictoria een drijvende kracht voor de plaatselijke economie. Met het eigen complementaire geldsysteem, betaalt Coopevictoria in lokale eenheden (UDIS) voor producten van haar leveranciers, het salaris (deels) aan 28 van haar werknemers en geeft ze een bonus van 2% in UDGIS bij aankopen in haar eigen winkels. Van deze korting hebben ruim 1000 leden geprofiteerd. Daarnaast doneert CoopeVictoria de UDIS aan een goed doel, namelijk de stichting voor palliatieve zorg in Grecia. De UDIS kunnen besteed worden in de winkels van CoopeVictoria (een benzinestation en een distributiecentrum voor landbouwproducten). De producten die daar gekocht worden, vormen de dekking van de uitgegeven UDIS. Het biodiesel project van Coopevictoria hergebruikt bakolie die leerlingen van lokale scholen inzamelen bij hun eigen families en lokale bedrijven. CoopeVictoria betaalt een eerlijke prijs in UDIS voor de gebruikte olie, die ten goede komt aan de schoolbudgetten. Coopevictoria verwerkt de olie tot biodiesel voor verkoop bij haar benzinestation en voor haar eigen voertuigen. In 2011 hebben scholieren bijna liter gebruikte bakolie opgehaald. In totaal heeft Coopevictoria in 2011 bijna 5 miljoen UDIS in omloop gebracht, met een waarde van ongeveer euro. Donatie van UDIS aan de stichting voor palliatieve zorg in Grecia In 2011 besloot de coöperatie een volgende uitdaging aan te gaan en het bestaande UDIS project uit te breiden met een C3 (zie ook 4.3) en een kredietcoöperatie. De technici en de directie vlogen naar STRO-Uruguay om daar met eigen ogen te zien wat je moet doen om zo n initiatief op te zetten en een intensieve training te ontvangen. In de loop van 2012 moeten de vergunningen en organisatie voor de kredietcoöperatie klaar zijn, waarna onmiddellijk ook de C3 opgepakt gaat worden. 11

12 3.2.5 Nicaragua: Coöperatie 20 de Abril Coöperatie 20 de Abril is gevestigd in Quilalí, in het noorden van Nicaragua. De ruim leden van de coöperatie zijn voornamelijk boeren en kleine zelfstandigen. 20 de Abril verzorgt financiële diensten zoals sparen en overboekingen vanuit migranten vanuit het buitenland naar Nicaragua. Daarnaast helpt ze haar leden met de vermarkting en verwerking van landbouwproducten zoals koffie en maïs. Na een jaar van voorbereiding is in december 2011 het project Coopevales van start gegaan: de uitgifte van een eigen lokale munt. 20 de Abril brengt Coopevales in omloop als bonus om sparen te stimuleren en als bonus bij aanschaf van producten van de winkels van de cooperatie. De Coopevales kunnen besteed worden bij deze winkels en om kredieten terug te betalen In december zijn de eerste 7000 Coopevales (ongeveer 300 euro) in omloop gebracht. Supermarkt van coöperatie 20 de Abril STRO medewerker Suzanne Olivier bezocht eind de Abril in Nicaragua. Hieronder een verslag van een project in voorbereiding: Op zoek naar bereik. Vroeg op weg naar één van STRO s nieuwste partners: de coöperatie 20 Abril, gevestigd in Quilalí, 7 uur rijden vanaf Managua, de hoofdstad van Nicaragua. Het grootste deel van de weg is onverhard. Er gaat maar één bus per dag. Sommige gezinnen in de regio die overboekingen hebben ontvangen van familieleden die in het buitenland werken, moeten vanuit hun dorp wel 8 uur reizen naar Quilalí om hun geld op te halen bij de coöperatie. En op de terugweg lopen ze met veel geld op zak het risico beroofd te worden. STRO helpt 20 Abril om oplossingen te vinden. Maar voor het zover is, moet eerst nog een hoop onderzoek gedaan worden. Morgen gaan we daarom het veld in. Vandaag hebben we een belangrijke missie. We gaan op pad met 2 mobieltjes, eentje met een abonnement van Movistar, de andere van Claro. Dit zijn de twee grootste telecombedrijven in de regio. Ieder heeft z n eigen bereik in het gebied. We zijn op zoek naar waar we bereik hebben, om zo in kaart te brengen waar mobiele telefoons werken. Waarom? 20 Abril en STRO gaan een methode testen waarbij overboekingen van familie uit het buitenland per mobieltje gebeuren in STRO geld. De families besparen zo flink tijd en kosten van reizen en ze zijn veiliger af. Niet langer 8 uur in de bus zitten om het geld van je oom die werkt in de VS op te halen, maar direct extra economische activiteit in de gemeenschappen zelf. We hadden redelijk vaak bereik en kwamen zelfs een nieuwe antenne tegen die het bereik binnenkort flink zal vergroten. De hoogte in op zoek naar bereik om mobiel te bellen in de omgeving van Quilalí, Nicaragua 12

13 3.3 Nederland Het kantoor in Nederland helpt met het verder ontwikkelen van de monetaire methodes samen met onze partners waarmee we de methodes in demonstratieprojecten testen en brengt STRO s werk in de publiciteit om zo meer steun te krijgen voor de projecten. STRO s helpdesk adviseerde in 2011 organisaties in o.a. de Filippijnen, Tonga, Nederland en Kenia die STRO om advies vroegen over monetaire methodes om de lokale economie te stimuleren. De economische crisis leidt tot meer media aandacht in Nederland voor het werk van STRO, zoals een interview in het VARA radio programma Vroege Vogels en een presentatie op het Sustainable Finance Lab, een initiatief van een aantal bekende Nederlandse economen om te komen tot een duurzame financiële sector. v.l.n.r: STRO medewerker Jaap Vink, voorzitter van LETS Amsterdam Ingrid Schut en voorzitter van het Sustainable Finance Lab Herman Wijffels Campagne Duurzame Biobrandstof Biobrandstoffen liggen onder vuur, omdat ze soms voedselproductie en natuurwaarden bedreigen. Het demonstratieproject Gota Verde (zie ook ) produceert goede biobrandstof en stimuleert lokale ontwikkeling zonder aantasting van natuur of voedselproductie. STRO heeft Gota Verde getoetst aan duurzaamheidscriteria voor biobrandstof. Hieruit is gebleken dat Gota Verde daadwerkelijk duurzame biobrandstof produceert. Een andere conclusie van het onderzoek is dat het soms lastig is om de duurzaamheidscriteria in de praktijk te gebruiken, met name voor een kleinschalig project. Met de campagne duurzame biobrandstof hebben we in Nederland het Gota Verde project gepromoot om het draagvlak voor goede biodiesel en de bekendheid van de duurzaamheidscriteria te vergroten en deze criteria een gezicht te geven. De campagne bestond uit een goed bezochte website, en Facebook page, een conferentie en lezingen. Hoogtepunt in 2011 was de wedstrijd Biorijder 2011, een verkiezing van de meest duurzame rijder op biobrandstof. 13

14 De campagne en media-aandacht hebben gezorgd voor een beter begrip van biobrandstof: biobrandstof is soms fout en soms goed, en met inachtneming van bepaalde criteria is het mogelijk om duurzame biobrandstof te produceren. Met donaties en subsidies opgehaald dankzij de campagne is het Gota Verde kenniscentrum in Centraal gefinancierd ter ondersteuning van nieuwe duurzame biobrandstofprojecten. John van den Enden winnaar Biorijder 2011 John van den Enden is de winnaar geworden van Biorijder Hij wint biogas voor zijn Volvo ter waarde van 1000 euro. John s reactie op zijn eerste plaats: Ik ben er erg blij mee. Ik zie het ook als een bevestiging dat een keuze voor biobrandstof en een schonere auto ook rendabel kan zijn. Zo wordt de overschakeling ineens 1000 euro goedkoper. Ik ben ook trots op al die mensen die op me gestemd hebben. Ik hoop dat het jullie ook heeft gegeven wat je er van had verwacht. Het is o zo belangrijk dat we met zijn allen door blijven gaan, ongeacht de weerstand en de tegenstromen. Steeds meer mensen kijken uit naar een andere manier van samenleven, naar een andere manier van omgaan met de natuurlijke rijkdommen. Eerder motiveerde John zijn deelname aan Biorijder 2011 als volgt: "Bij deze stuur ik u mijn foto's van mijn (t)rots in de branding. Mijn samenkomen van twee werelden: de luxe van een Volvo V70 met alles er op en er aan die is omgebouwd tot een zuinige, milieubewuste auto op Biogas en CNG. Het was niet gemakkelijk om het voor elkaar te krijgen, maar ik ben o zo blij dat ik het heb gedaan. Het koste me wel 25cm kofferruimte, maar met een actieradius van 450km op 29kg ben ik erg blij. Mijn dochter schilderde mijn methaangasleveranciers op de bak. Heerlijk rijden op Biogas!" STRO op internet en sociale media STRO s websites zijn belangrijk voor de voorlichting van een breder publiek over de mogelijkheden van lokale geld- en handelssystemen voor regionale ontwikkeling in ontwikkelingslanden: voor het brede Nederlandse publiek. voor een internationaal, gespecialiseerd publiek. Op deze website kunnen bezoekers de Social Trade Game spelen en zo als manager van een bedrijvennetwerk leren hoe zo n netwerk functioneert Campagne website voor duurzame biobrandstof (zie ook hierboven) 14

15 De website voor iedereen die de gratis software Cyclos (zie ook 4.4) wil gaan gebruiken voor de administratie van zijn/haar lokaal geld systeem Facebook: Op STRO s facebook pagina verschijnt minimaal één keer week een bericht over STRO s werk of andere interessante projecten Ook op Twitter plaatst STRO geregeld een kort berichtje over ons werk of andere interessante initiatieven Europese Koop Lokaal campagne in 2012 van start We waren tot nog toe vooral actief in Latijns-Amerika bij het toepassen van onze methodes, zoals het Commercial Credit Circuit of C3-bedrijvennetwerken met interne verrekening. Deelnemende bedrijven en klanten verrekenen onderlinge transacties met een eigen interne munt (zie hoofdstuk 4 voor een verdere uitleg van onze methodes). De eurocrisis en economische crisis maken de vraag actueel of het C3-model ook in Europa en Nederland kans van slagen heeft. Hoewel de crisis vooralsnog niet leidt tot grotere werkloosheid, ook omdat de goedkope euro de export stimuleert, zijn de eerste schaduwen wel zichtbaar: kleinere bedrijven hebben minder klanten en kunnen moeilijker leningen krijgen. Een C3-bedrijfsnetwerk zou de liquiditeitspositie van het MKB kunnen versterken. Niet alleen de crisis, maar vooral ook de transitie naar duurzaamheid maken een andere economie en ander geld noodzakelijk. In 2012 zullen we starten met een Europese Koop Lokaal campagne om mensen en bedrijven te werven die samen met ons aan de slag gaan voor C3-netwerken in heel Europa, ook in Nederland. Voordat zo n netwerk succesvol van start kan gaan zijn veel bedrijven nodig, zodat alle producten en diensten daadwerkelijk binnen het netwerk geleverd kunnen worden. En er zijn veel deelnemers nodig, omdat veel potentiële klanten het aantrekkelijk maakt voor bedrijven om mee te doen. Als uitgangspunt om te starten lijkt het dat particulieren en bedrijven het verschil kunnen maken voor een transitie naar duurzaamheid. Wilt u meedoen aan de Nederlandse C3, dan kunt u zich vanaf half mei opgeven via de website 15

16 4. Methodologische ontwikkelingen Veel regio s en gemeenschappen in ontwikkelingslanden laten lokale hulpbronnen ongebruikt. Dit zijn hulpbronnen die ze kunnen gebruiken om hun eigen ontwikkeling te stimuleren: (gedeeltelijk) werklozen (mensen die kunnen en willen werken), land dat ongebruikt blijft, uitrusting waarvan slechts een fractie van de capaciteit wordt gebruikt. Aan de andere kant zijn er consumenten en ondernemingen die huizen, producten en diensten nodig hebben, maar niet het geld hebben om deze aan te schaffen. Gevangen in deze paradoxale situatie van ongebruikte hulpbronnen, gecombineerd met een onvervulde behoefte, blijven deze regio s vaak arm. Ondernemers hebben niet de middelen om te investeren, want ze hebben geen toegang tot krediet of kunnen de hoge rentelasten niet dragen. Tegelijkertijd hebben de consumenten niet het vermogen hun producten te kopen en wel de behoefte aan werk. De beperkende factor in deze situatie kan geïdentificeerd worden als een gebrek aan ruilmiddel. Samen met partnerorganisaties ontwikkelt STRO methodes die het probleem verminderen van het gebrek aan ruilmiddel in lokale en regionale economieën. Met de economische crisis kunnen deze methodes niet alleen in arme gebieden in het Zuiden ingezet worden maar ook in het Westen. 4.1 Commodity Backed Currency (munt gedekt door goederen) Een organisatie of bedrijf geeft bonnen uit waarmee ze producten en diensten koopt die ze nodig heeft of waarmee ze een deel van de salarissen van haar personeel uitbetaalt. De ontvangers kunnen de bonnen besteden bij alle bedrijven en winkels die meedoen en kunnen in ieder geval altijd uitgegeven worden aan producten bij de organisatie die de bonnen uitgeeft. De bonnen zijn dus gedekt door producten. Deze methode testen we in de praktijk in de coöperatie projecten in Costa Rica en Nicaragua (zie en 3.2.5) waar de dekking gevormd wordt door de producten die de landbouwcoöperaties maken. In Gota Verde (3.2.3) is de dekking van de bonnen biobrandstof, gemaakt van de jatropha zaden. 4.2 Loan Backed Currency (munt gedekt door leningen) De eenheden in een Loan Backed Currency (LBC) project zijn gedekt door schulden die weer gedekt zijn door garanties van bijvoorbeeld een verzekeringsmaatschappij dat ze niet terugbetaalde schulden zullen uitkeren. Een microkrediet instelling kan een deel van haar leningen uitgeven in eenheden die ze vervolgens accepteert als betaalmiddel om leningen mee af te lossen. Eenheden kunnen de vorm van bonnen hebben of digitaal zijn met gebruik van onze Cyclos software (zie 4.4). In het begin zullen alleen bedrijven met schulden bij de microkrediet instelling de eenheden accepteren, maar de verwachting is dat naarmate er meer eenheden in omloop komen, ook andere bedrijven de eenheden zullen accepteren, omdat dit leidt tot extra omzet voor hen. Bij toenemende acceptatie kan een groter deel van het leenfonds van de instelling uitgeleend worden in eenheden. Het voordeel voor de microkrediet instelling is dat zij haar leenkapitaal vergroot zonder extra kosten (gedefinieerd als de kosten om leenkapitaal aan te trekken, bv. rentevergoeding aan spaarders). Vooral in landen met hoge rentes kan de LBC leiden tot grote verschillen in rentepercentages tussen leningen in de nationale munt en leningen in eenheden. De LBC methode wordt momenteel toegepast in het Más Suchitoto project (zie 3.2.1). 16

17 4.3 C3: Handelsnetwerk rond nieuw geld In een C3 (Commercial Credit Circuit) kunnen ondernemingen claims ruilen voor liquiditeit. Voorwaarde is dat er een garantie is dat de claim op een zeker moment omgezet kan worden in geld. Door deze garantie is de claim zelf bijna geld. Het verschil is dat dit betaalmiddel alleen maar in dit specifieke betaalcircuit gebruikt kan worden. Voordelen zijn meer handel, lagere rentekosten voor ondernemingen en verhoogde koopkracht voor consumenten. In 2011 draaide de C3 methode volop in C3-PuntaTRANSacciones (zie 3.2.2). In C3-Uruguay (3.1) is methode eind 2011 van start gegaa. Wat is een C3 (Commercial Credit Circuit)? Een C3 biedt ondernemers toegang tot sneller en goedkoper krediet. Zo bestaat de mogelijkheid om uitstaande rekeningen (= nog te ontvangen geld) onmiddellijk besteedbaar te maken. In theoretische, economische termen optimaliseren participanten hun bestedingen, niet alleen vanuit het perspectief goederen en diensten te verkrijgen, maar ze proberen ook mee te wegen wat de kans is dat hun bestedingen zullen terugkeren in de vorm van werkgelegenheid of nieuwe verkoop. Hoewel de C3-methode in veel opzichten op commerciële barter lijkt, is het beter te begrijpen met als voorbeeld van General Motors. Dit bedrijf betaalde haar leveranciers met bonnen die deze kunnen verzilveren op het moment dat de auto s verkocht worden. Deze claim op toekomstige cash wordt dankzij het handelsnetwerk op Internet bijna net zo liquide als geld. Bedrijven en organisaties van ondernemers sluiten zich aan bij de C3, omdat deze zorgt voor commerciële relaties en toegang tot koopkracht. Binnen het netwerk handelen ondernemingen en consumenten met elkaar door middel van bonnen of een geautomatiseerd systeem (Cyclos software) om de transacties te bevorderen (e-marketing, ook beschikbaar voor kleinere ondernemingen) en betalingen te registreren. De claims die de leden t.o.v. elkaar hebben, hebben een garantie van de partnerbank. Consumentengeld, uitgebreid krediet uit de ketens van toeleveranciers (zoals in het voorbeeld met General Motors) en roterend krediet realiseren leningen tegen lage kosten voor de leden. Op deze manier kan het collectieve, economische voordeel van de keuze voor handel binnen de C3 vertaald worden naar individuele voordelen. De interne handel zorgt voor nuttige informatie om de verzoeken om leningen te evalueren. Dit kan leiden tot goedkopere processen en hogere tarieven voor de terugbetaling Migranten, remittances en C3 Remittances zijn geld dat migranten terugzenden naar hun familie. Het totaal aan overboekingen van remittances is hoger dan het totaal van Direct Foreign investment en Ontwikkelingshulp. STRO is al enige tijd bezig om een methodologie te ontwikkelen om het geld van migranten en migranten kennis te gebruiken voor de ontwikkeling van hun gemeenschappen van herkomst, door de overdracht van remittances overmakingen via / in een plaatselijke C3. Gezinnen krijgen remittances in de vorm van een claim in plaats van de nationale valuta. De claims hebben dezelfde waarde als het overgemaakte bedrag door de migrant (+ een bonus). De claims kunnen alleen worden besteed bij de bedrijven die lid zijn van de C3. Er is een time-gap tussen het moment waarop de remittances worden ontvangen in claims en wanneer geld daadwerkelijk nodig is voor de conversie naar de nationale munt. Deze time gap wordt dan ook gebruikt om overmakingen te clusteren in hogere volumes om betere voorwaarden te onderhandelen en om korte termijn financiering van microkredieten 17

18 mogelijk te maken waardoor het gebrek aan commerciële kapitaal voor de kleine bedrijfjes aangepakt word. In STRO s methode zou de migranten hen de mogelijk geven om zelf te bepalen voor welke doeleinden hun geld in hun land van herkomst door de familie word gebruikt op deze manier zouden de migranten meer controle hebben over de uitgaven van hun zelf verdiende geld (bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat de maandelijkse onderwijs kosten van hun kinderen standaard worden betaald). STRO is op dit moment bezig om C3 transacties mogelijk te maken via mobiele telefoons, hierbij zal de C3-Remittances project beter aangepast zijn aan de behoeften van de migranten die in het algemeen een druk dagelijks leven hebben. Het is waard om op te merken dat de migranten heel goed inzicht kregen over de voordelen van het voorstel voor de lokale ontwikkeling van hun eigen gemeenschap, en zag ook dit programma als een kans om eventueel een dag terug naar huis te kunnen gaan. In Nicaragua hebben we een C3-remittances project in voorbereiding. 4.4 Internet transactie software Cyclos Cyclos is open-source (gratis) software voor online en mobiel bankieren en wordt gebruikt door complementaire geldsystemen, (lokale) banken, microkrediet instellingen en remittance programma's. Cyclos wordt gebruikt in STRO s eigen projecten in Brazilië, Uruguay en El Salvador, maar ook in meer dan 100 andere projecten waar STRO niet bij betrokken is. Eind 2011 is Cyclos uitgebracht samen met de beta versie van de SMS module. De belangstelling voor deze nieuwe versie is zeer groot, omdat het een volledig pakket biedt voor mobiel en internet bankieren. De groeiende belangstelling voor Cyclos blijkt ondermeer uit de sterke toename downloads van Cyclos: van 350 downloads per maand in 2010 tot meer dan 1000 downloads per maand eind 2011 via (de grafiek hieronder laat het aantal downloads per maand zien voor 2011). We zijn erg trots op de nieuwe versie van Cyclos 3.6 en denken dat we hiermee een volwassen veelzijdig en vooral nuttig product hebben gecreëerd dat op tal van manieren de economie kan stimuleren. De SMS module is in 2011 op diverse plekken in gebruik genomen: In Uruguay wordt Cyclos gebruikt voor een pilot waarmee passagiers taxi's via de SMS kunnen betalen. De taxi krijg een melding op hun dashboard dat de betaling binnen is. In Centraal Amerika heeft Puntotransacciones (zie ook 3.2.2) als eerste de SMS module in gebruik genomen en ze zijn zeer tevreden over software. Er zijn vergaande plannen om de dienstverlening uit te bereiden naar andere landen in de regio. In Engeland gebruikt het lokale geld project the Brixton Pound Cyclos en de SMS module om de lokale economie te stimuleren en de lokale cohesie te versterken. 18

19 In Ethiopië gebruikt Belcash Cyclos als backend voor een systeem dat miljoenen gebruikers kan bedienen. De technische infrastructuur is inmiddels operationeel, maar men wacht nog op toestemming van de Centrale Bank van Ethiopië. Cyclos 4 Omdat de uitontwikkeling van Cyclos 3.6 veel tijd van het team in beslag heeft genomen, heeft de ontwikkeling Cyclos 4.0 vertraging opgelopen. Desalniettemin is ongeveer de helft van de functionaliteit inmiddels geprogrammeerd. Ook zijn er een aantal belangrijke structurele aanpassingen gedaan, zo is de structuur enigszins gewijzigd door de lessen die we van Cyclos 3.6 geleerd hebben, vooral op het gebied van de veiligheid. Daarnaast is er besloten begin 2012 de JUnit test te gaan schrijven, waarmee alle services getest kunnen worden, de structuur hiervoor is eind 2011 opgezet. Als alles meezit, zal Cyclos 4.0 eind 2012 gepubliceerd worden. 4.5 Apreciando lo nuestro: waardeer wat je hebt! Apreciando lo nuestro (APLN): deze STRO methode stimuleert lokale economie door het oprichten van kleine bedrijven, die veel verschillende lokale producten op de markt brengen. Mensen kunnen dan veel meer lokale producten kopen. En daarmee lokale werkgelegenheid stimuleren. Iedereen die wil kan meedoen aan een APLN workshop. Eerste aandachtspunt is daar de vraag: hoe werkt lokale economie? En wat betekent het dat geld overwegend buiten de regio wordt besteed? De volgende stap is dan: ontdekken van eigen wensen en mogelijkheden. Mogelijkheden die meestal veel groter zijn dan gedacht. Deelnemers hebben vaak al een bepaalde vaardigheid of een goed netwerk! In het vervolgtraject van APLN werken deelnemers samen met een coach. Vaak komen nieuwe initiatieven niet van de grond omdat mensen het gevoel hebben er alleen voor te staan. Daarom biedt de coach een luisterend oor en helpt met netwerken. Kortom: helpt om de droom te vertalen naar concrete handvatten. Lokaal geld, lokale productie en eigen kracht ontdekken met APLN STRO werkt met lokaal geld om de lokale productie te stimuleren en introduceert waar nodig aangepaste duurzame technologie. APLN is de derde component van de STRO-methode: het bouwen op initiatief van de mensen zelf. Hun energie is daarbij het uitgangspunt en zij worden geholpen te ontdekken hoe ze de ontwikkeling van hun gemeenschap gezamenlijk aan kunnen pakken. Daarvoor is het van belang om te begrijpen wat het eigen koopgedrag voor de gemeenschap doet en wat men omgekeerd als producent te bieden heeft.. De APLN-pilot vond plaats in het Gota Verde project (3.2.3) in Yoro in Honduras. STRO werkt samen met NGO WorldVision, met lokale media, scholen, kerken, gemeentes, kredietinstellingen en coöperaties. Het resultaat is verbreding van het lokale productie aanbod en meer klandizie voor lokale bedrijven. Zo traint coöperatie Carnel daar kleine boeren in verschillende landbouwmethodes om tot een veel gevarieerder lokaal groenteaanbod te komen. Microfinanceorganisatie Funed werkt mee met microkredieten. Verspreiding Apreciando lo nuestro Na het succes in Yoro hebben andere organisaties STRO ingehuurd om APLN verder te verspreiden. Samen met de ontwikkelingsorganisaties WorldVision en het Centro de Desarrollo Humano en de FAO (het Wereldvoedsel programma van de Verenigde Naties) heeft STRO het programma uitgebreid naar een groot aantal andere regio s van Honduras. Ook in het Más Suchitoto project (zie 3.2.1) in El Salvador wordt de APLN methode succesvol toegepast en de hoop is om het in 2012 ook in Uruguay te introduceren. 19

20 5. Algemene informatie over STRO 5.1 Organisatiestructuur van STRO STRO is een Nederlandse stichting waar eind betaalde medewerkers werkten, versterkt door 4 vrijwilligers. Bij partnerorganisaties STRO-Uruguay, Instrodi en ons kantoor in Honduras werken 35 adviseurs en programmeurs om de projecten ter plekke te ondersteunen. Het softwareteam is gevestigd in Porto Alegre en Montevideo, waar het nauw betrokken is bij de gebruikers van de software. Dankzij het PSO Youthzone en het Crossover programma kon STRO jongeren en migranten naar onze projecten uitzenden om die te ondersteunen en tegelijkertijd werkervaring op te doen. De directeur Nederland van STRO is : Henk van Arkel. In 2011 ontving hij een bruto jaarsalaris van , een forse, vrijwillige verlaging ten opzichte van 2010, vanwege de teruglopende inkomsten. Volgens de berekeningsmethodiek die de VFI heeft opgesteld naar aanleiding van de code Wijffels voor Goede Doelen, zou de directeur mogen verdienen, waar hij dus zeer ruim onder zit 1. De directie is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van STRO. 5.2 Raad van Toezicht Stichting STRO heeft een Raad van Toezicht (RvT) die per 31 december 2011 uit de volgende personen bestaat: Naam Functie in RvT: Werkzaam in: Lid sinds: Marinus-Jan Voorzitter LED-toepassingen 2005 Veltman Janet Helder Lid Belastingdienst 2005 Bert van t Holt Lid Gepensioneerd 2011 De Raad van Toezicht is verantwoordelijk voor het toezicht op het beleid van STRO en de algemene gang van zaken uitgevoerd door de directie. Hiertoe behoort ook het goedkeuren van de financiële verslagen en de begrotingen van het komende jaar. De Raad van Toezicht heeft twee maal vergaderd in 2011 en daarbij de jaarrekening 2010 en de begroting voor 2012 goedgekeurd. Daarnaast is de RvT geïnformeerd door de directie over de stand van zaken van de lopende projecten en projecten die mogelijk van start gaan. De financiële situatie van STRO is uitgebreid besproken, omdat juist nu STRO s innovaties in het geld zo hard nodig zijn, de subsidies aan STRO fors zijn terug gelopen. Leden van de RvT krijgen geen betaling of vergoeding voor deze verantwoordelijkheid, zij doen dit werk op vrijwillige basis. De leden hebben geen nevenfuncties. Leden mogen maximaal 10 jaar aaneengesloten lid zijn van de Raad van Toezicht. 1 Zie voor de berekeningsmethodiek de Adviesregeling beloning directeuren van Goede Doelen uit december 2005 van de VFI, de brancheorganisatie van erkend goede doelen. Volgens deze methodiek scoort de directeur van STRO 375 bsd-punten wat neerkomt op functiegroep G: max. 87,000 pj. 20

21 5.3 Comité van Aanbeveling Het Comité van Aanbeveling van STRO bestaat uit: Herman Wijffels, hoogleraar 'duurzaamheid en maatschappelijke verandering, ex-bewindvoerder van de Wereldbank en ex-informateur van het kabinet Balkenende IV: STRO maakt andere wegen naar een menswaardig bestaan zichtbaar, als alternatief voor de steeds dominantere geldeconomie. Margreeth de Boer, ex-minister VROM: Wat ik in de STRO aanpak zo waardeer is dat u gewoon doorgaat met uw activiteiten; steeds zoekend naar een weg en een methode, die met vallen en opstaan wel tot dat doel leidt, die eerlijker en duurzamer samenleving. Professor Bob Goudzwaard, emeritushoogleraar aan de VU in Amsterdam: Al jarenlang houdt STRO in onze samenleving de hoop gaande dat concrete en zinvolle veranderingen mogelijk zijn. Zij geeft daar met handen en voeten uitdrukking aan, momenteel tot in het buitenland toe. Als één organisatie effectief de leugen aantoont van de slogan TINA, there is no alternative, dan is het wel STRO. Jan Terlouw, ex-minister van economische zaken, fysicus en kinderboekenschrijver: Om de klimaatverandering effectief tegen te gaan, zijn diepe ingrepen nodig op het gebied van investeringen. O.a daarom is het van groot belang dat STRO zoekt naar nieuwe structuren, die minder belemmerend zijn voor het voeren van beleid voor de langere termijn. 21

22 5.4 Donateurs, ANBI en CBF Verklaring van geen bezwaar STRO heeft ongeveer donateurs en geïnteresseerden die drie maal per jaar een nieuwsbrief ontvangen met de laatste informatie over de projecten. STRO streeft er naar dat de kosten van donateurswerving zo laag mogelijk zijn ten opzichte van het totaal bedrag aan donaties. In 2011 bedroeg dit percentage 5%. Stichting STRO is door de belastingdienst aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI), wat betekent dat giften aan STRO aftrekbaar zijn van de belasting. Verder had STRO tot eind 2009 de Verklaring van geen bezwaar van het Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF) die eisen stelt aan bestuur, beleid, rapportage en fondswerving. Omdat het CBF de regels heeft aangepast, zou STRO nu een nieuw keurmerk moeten aanvragen: het CBF-keur. Dit keur kost jaarlijks enkele duizenden euro s terwijl de verklaring van geen bezwaar slechts een paar honderd euro kostte. Omdat we dat geld liever aan projecten besteden, hebben we besloten geen CBF-certificering meer aan te vragen. Uiteraard blijven we wel voldoen aan de regels die het CBF aan ons stelde. STRO is een Algemeen Nut Beogende Instelling: uw giften zijn aftrekbaar van de belastingen 22

23 6. Financiële positie STRO Na het wegvallen van de subsidie van de Medefinancierings-subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in 2010 heeft STRO haar activiteiten sterk moeten concentreren. Zeker omdat we weten dat ook een andere belangrijke donor, PSO, haar inkomsten sterk teruglopen en na 2012 ophoudt te bestaan. STRO heeft in het verleden altijd alle geld ingezet om zo snel mogelijk een alternatief voor het geldsysteem te ontwikkelen. We hebben dus maar zeer beperkt eigen vermogen. Na jaren van kleine verliezen moeten we dus deze jaren minsten iets positief draaien om de continuïteit van ons werk niet in gevaar te brengen. Gelukkig hebben we nog steeds een kleine groep zeer trouwe donateurs. Nu het geldsysteem zo duidelijk in crisis is krijgen zij meer dan gelijk om van giften aan STRO hun prioriteit te maken. Ook kunnen we gelukkig rekenen op donoren zoals Stichting DOEN van de Postcodeloterij, de Zweedse Postcodeloterij, Stichting Milieubehoud en Welzijn, Stichting Brandnetel en het International Development Research Centre of Canada. STRO is op zoek naar een rijk persoon die zijn geld wil inzetten om beter geld te bereiken. Maar vooralsnog zijn we deze persoon nog niet tegen gekomen. Enerzijds zullen we ons werk niet goed genoeg verkopen, anderzijds moeten we kennelijk concurreren met de makkelijker te bereiken doelen. Wij kunnen niet beloven dat we onze (grote) doelstelling halen, maar we kunnen wel voor investeerders een goede kans bieden op heel redelijke winstcijfers. Voor 2013 verwachten we minstens een jaar met stevige rode cijfers. In de daarop volgende jaren rekenen we erop dat de bovengenoemde projecten zo duidelijk laten zien hoe we een doorbraak hebben gerealiseerd naar een eerlijker geldsysteem dat de donaties van particulieren voldoende zijn om de activiteiten waar nodig te financieren. 23