Teach like a Champion - Het Jonge Kind

Transcriptie

1 Onderstaande technieken ondersteunen leerkrachten om hun vaardigheden verder uit te diepen en te ontwikkelen. Op deze manier wordt het beste uit de leerachten én uit de kinderen gehaald, door o.a. te werken aan betrokkenheid, zelfstandigheid en sociaal welbevinden. Deze samenvatting bestaat uit zeven hoofdstukken die in samenhang de domeinen vormen voor effectief onderwijs. De gekozen technieken zijn effectief, laagdrempelig om in te voeren voor zowel leerkrachten als kinderen en sluiten aan bij datgene waar leerkrachten in de praktijk tegenaan lopen. Wij hopen dat jullie bewust aan de slag gaan om de technieken toe te passen in verschillende settings (grote kring, kleine kring, spel in verschillende hoeken) binnen de eigen situatie en dat jullie die ervaringen zullen delen met je collega s. Hoofdstuk 1: De lat hoog leggen Het is van belang om hoge verwachtingen te hebben wanneer je werkt met jonge kinderen. Dit vormt de beste stimulans om het kind te prikkelen om meer te ontdekken en dus meer te leren. De technieken Weet niet geldt niet en De formulering telt, laten zien hoe je de lat hoog legt in jouw groep. TECHNIEK 1 WEET NIET GELDT NIET Betrokkenheid creëren en leren luisteren naar elkaar. De leerkracht zorgt ervoor dat de vraag die aan een kleuter wordt gesteld, altijd wordt afgesloten met het goede antwoord gegeven door hetzelfde kind. Als het kind het antwoord niet kan of wil zeggen, wordt hij geholpen om uiteindelijk toch het antwoord op de oorspronkelijke vraag te geven. Het is niet erg als het kind het antwoord niet weet, maar het is wel erg als hij het niet probeert. Vier basisvormen voor het gebruik van techniek Weet niet geldt niet: 1. De leerkracht geeft het antwoord en het kind herhaalt het. 2. Een ander kind geeft het antwoord en het kind (of de groep als geheel) herhaalt het. 3. De leerkracht geeft een aanwijzing en het kind gebruikt die om achter het goede antwoord te komen. 4. Een ander kind geeft de aanwijzing en het kind gebruikt die om achter het goede antwoord te komen. Bruikbare aanwijzingen om het kind in de juiste denkrichting te duwen: De plaatst waar het antwoord kan worden gevonden. De stap in het proces die op dat moment vereist is. Een andere naam of uitleg voor de term waarmee wordt geworsteld.

2 Aandachtspunten - Laat de vragen aansluiten bij het niveau van de kinderen. - Geef het kind voldoende denktijd (5 tot 10 sec. is reëel). - Als je de vraag herhaalt, gebruik dan zoveel mogelijk dezelfde bewoordingen. - Laat kinderen weten dat je terugkomt voor het goede antwoord. - Vraag niet meer dan twee andere kinderen om hulp. Wanneer regelmatig bij kinderen wordt teruggekomen om ze het goede antwoord te laten herhalen of geven, resulteert dit uiteindelijk in situaties waar zoveel mogelijk kinderen zo vaak mogelijk direct het goede antwoord geven. Topleerkrachten leggen op deze manier de lat hoog! TECHNIEK 2 DE FORMULERING TELT De kern van De formulering telt is dat het niet alleen gaat om wát kinderen zeggen maar ook hóe ze het zeggen. De leerkracht legt de lat hoog door kinderen te laten verwoorden in hele zinnen die grammaticaal correct zijn, hen verstaanbaar te laten praten en zoveel mogelijk woorden te laten gebruiken die ze al kennen. Deze techniek ondersteunt hiermee het aanleren van goed taalgebruik. 1. Volledige zinnen Laat kleuters zoveel mogelijk oefenen met het vormen van volledige meerwoordzinnen. Geef het goede voorbeeld door zelf te allen tijde in hele zinnen te spreken. De norm wordt dan om zoveel mogelijk in hele zinnen te antwoorden. Vier manieren om het antwoorden in hele zinnen te stimuleren: 1. Voor kinderen is het het duidelijkst om ze hier voorafgaand aan de vraag op te wijzen. Dit kan verbaal met een zin als Ík wil een hele zin horen of Kan je het in een hele zin zeggen?. 2. Het kan worden voorgedaan nadat de vraag is gesteld: Wat wil je later worden? Begin de zin met Ik wil later. 3. Kinderen kunnen er non-verbaal door middel van een gebaar (handen bij elkaar naar handen uit elkaar) of het aanwijzen van een pictogram op worden gewezen. 4. Als een kind met een enkel woord of onvolledige zin antwoordt, kun je hem achteraf nogmaals kort verbaal dan wel non-verbaal erop wijzen dat je een antwoord in een hele zin verwacht. 2. Grammaticale correctheid Het aanleren van zelfstandige naamwoorden met lidwoorden is een onderdeel voor kleuters dat alleen door bijsturing van de leerkracht correct kan worden aangeleerd.

3 Twee eenvoudige en snelle manieren om fouten te benoemen en te corrigeren: 1. Het benoemen van het correcte woord of zinsdeel ( spiegelen ). 2. De vraag herhalen en de kleuter de fout zelf late corrigeren. (juiste formulering voorzeggen als het de kleuter niet lukt) 3. Verstaanbaarheid Om kinderen naar elkaar te laten luisteren, is het een voorwaarde dat ze verstaanbaar spreken. 4. Het verbinden van aantallen aan voorwerpen Je kunt hier betekenis aangeven door bij het voorbereidend rekenen telkens de aantallen te laten verbinden aan de concrete voorwerpen. Hoofdstuk 2: Een goede planning is het halve werk Een effectief instructiemoment is kort, doelgericht en levendig doordat wordt aangesloten bij de belevingswereld van het jonge kind. De activiteit valt of staat met een goede voorbereiding. Met een goede voorbereiding wordt bedoeld dat eerst wordt nagegaan waar de kinderen zich in hun ontwikkeling bevinden, om vervolgens de doelen en activiteiten hierop af te stemmen. De techniek Zichtbaarheid gaat over de wijze waarop je de kinderen laat zien aan welk doel je met de activiteit werkt. TECHNIEK 3 ZICHTBAARHEID Als kinderen zich bewust zijn van wat gaat komen tijdens een activiteit, worden ze geprikkeld en kunnen ze bewuster nieuwe informatie opnemen. Het doel van een activiteit wordt van tevoren aan de kleuters in woord en beeld zichtbaar gemaakt. Aandachtspunten - Het leerdoel is zichtbaar in het lokaal. Het leerdoel kan d.m.v. concreet materiaal, een plaatsje, foto of tekening worden neergelegd of de instructietafel en/of worden opgehangen bij de tagritmekaarten. Op deze manier is het voor de kleuters, maar ook voor ouders of collega s, elke dag herkenbaar waaraan wordt gewerkt. - Het leerdoel moet eenvoudig verwoord worden.

4 Hoofdstuk 3: Structuur en presentatie Het is belangrijk om in de voorbereiding van een activiteit aandacht te besteden aan de opbouw van een activiteit. Het hanteren van een goed instructiemodel is hierbij van belang. Drie fases binnen de opbouw van een activiteit: 1. ik-fase: het geleidelijk overbrengen van kennis en vaardigheden van de leerkracht 2. wij-fase: kinderen leren met hulp van de leerkracht zoveel mogelijk opdrachten zelf uit te voeren. 3. Jullie-fase: kleuters gaan zelfstandig spelend leren. De leerkracht begeleid en moedigt aan. Om de overstap naar een volgende fase te maken is de beheersing van de vaardigheid van belang. Als leerdoelen over meerdere activiteiten worden verspreid, zal er regelmatig moeten worden teruggegaan om het onderwerp in verschillende betekenisvolle contexten te herhalen. TECHNIEK 4 AFZWAAIER Om te meten hoe effectief de activiteit was en in hoeverre de kinderen het aangeboden onderwerp kennen of beheersen, kan de techniek Afzwaaier worden ingezet. Beëindig je activiteit met een handeling of enkele vragen om kort en krachtig het leerdoel te evalueren. Effectieve Afzwaaiers zijn: 1. Kort 2. Bedoeld om informatie op te leveren 3. Passend bij het jonge kind VOORBEELD Groep 2 zit in de kring: lk: Jullie hebben vandaag geleerd over de letter m. We hebben woorden bedacht met de letter m, we hebben de letter in de lucht geschreven met onze vinger en we hebben hem gemaakt van klei. Ik heb hier een blad en een potlood voor jullie. Leg je blad maar op je stoel en ga op je knieën voor de stoel zitten. Er staan verschillende letters op het blad. Jullie mogen nu een cirkel zetten om de letter m. Op de achterkant van het blaadje mag je zelf de m tekenen.

5 Hoofdstuk 4: Kinderen bij de activiteit betrekken Hoe zorg je voor een hoge betrokkenheid bij kleuters? Door hen betekenisvolle, rijke en uitdagende activiteiten aan te bieden. Door iets actiefs te doen worden de ontwikkelingsgebieden als motoriek, spraak en cognitie met elkaar verbonden. Met de techniek Bliksemspel kun je kleuters op een actieve, veilige en persoonlijke manier bij de activiteit betrekken. De techniek Vraag en antwoord zorgt voor een collectieve wijze van betrokkenheid creëren bij kleuters. TECHNIEK 5 BLIKSEMSPEL Het Bliksemspel biedt antwoord op de vraag Hoe kun je ervoor zorgen dat iedereen bij de activiteit betrokken is, maar je ook oog hebt voor het individuele kind? Het Bliksemspel is een werkwijze waarbij jouw vragen niet telkens door één kind, maar door alle kinderen in gedachten worden beantwoord. Jij wijst alleen één kind aan die het antwoord hardop zegt. Dit vergroot niet alleen de betrokkenheid, maar kinderen herhalen of oefenen ook op een vlotte manier het (nieuwe) onderwerp. Tevens geeft dit jou data wélke kleuters al over het onderwerp weten en wát ze precies weten. Het Bliksemspel is alleen veilig en effectief als het voldoet aan drie principes: 1. Systematisch Houdt een realistisch tempo geschikt voor kleuters aan, waarbij ten minste een denktijd van drie tot vijf seconden wordt gehanteerd. Het kind wordt zo niet overhaast en jan met meer zelfvertrouwen het correcte antwoord geven. 2. Positief Een goed uitgevoerd Bliksemspel zorgt voor een positieve en oplettende sfeer in de groep en begint met een goede voorbereiding. Wanneer een leerkracht de houding uitstraalt: Ik weet dat jij het antwoord weet zorgt dit voor een opgewekte en leergierige houding bij kinderen. 3. Niet onverwacht Een Bliksemspel is pas effectief als iedereen weet wat er gaat komen. Het moet worden ingeoefend en aangekondigd. Om het een vaste routine te laten worden, moet je Bliksemspel elke dag inzetten. Gebruik een pictogram bij het dagritme. Bliksemspel variant: Meertraps-raket Laat de vragen in moeilijkheid toenemen. De vragen kun je aan één kind of afwisselen tussen verschillende kinderen.

6 De sleutel tot een effectief Bliksemspel: Timing van de naam Stel eerst de vraag, geef denktijd en noem pas daarna een naam. Op die manier zorg je ervoor dat ieder kind jou vraag kan beantwoorden en dat hij betrokken is. Vormen om een beurt te geven Beurtstokjes (lollystokjes met naam) Grabbelzak (naamkaartjes in een zakje) Gooien of rollen van een: o Pittenzakje o Zachte bal of knuffel Tikken op de schouder Uitnodigen om naast je op de stip (rond matje) te komen staan. TECHNIEK 6 VRAAG EN ANTWOORD De leerkracht stelt een vraag en de groep (of de kleine kring) antwoord in koor. Op deze manier creëer je betrokkenheid, een energieke en positieve sfeer en oefenen kinderen het onderwerp. Vraag en antwoord zet je in als de aandacht van de kinderen verslapt. Vijf niveaus, oplopend in moeilijkheidsgraad: 1. Nazeggen: kleuters herhalen een antwoord of vullen een bekende uitspraak aan. 2. Terugkoppelen: de leerkracht stelt een vraag naar aanleiding van een activiteit. 3. Inslijpen: op verzoek van de leerkracht herhalen de kinderen nieuwe stof of een goed antwoord van een ander kind. 4. Herhalen: de kleuters moeten terugdenken aan antwoorden of informatie die eerder in een kringmoment of activiteit zijn besproken. 5. Oplossen: de kinderen geven tegelijk antwoord op de vraag van de leerkracht. Voorwaarde is dat de groep weet wat voor soort antwoord je van hen verwacht.

7 Hoofdstuk 5: Een sterke groepscultuur Een goede, positieve groepscultuur draagt bij aan de optimale ontwikkeling van jonge kinderen. Topleerkrachten inspireren, leren hun kinderen continu iets op de goede manier zelfstandig te doen en moedigen dit gedrag aan door middel van beloningen en consequenties. Vaste routines zorgen voor de voorspelbaarheid waar kinderen goed bij gedijen. TECHNIEK 7 STRAKKE OVERGANGEN Strakke overgangen zijn momenten waarop kinderen vlot overschakelen van de ene naar de andere plaats of activiteit. Dit gebeurt routineus, overzichtelijk en zonder uitgebreide aanwijzingen van de leerkracht. Aandachtspunten 1. Neem de tijd Leer kinderen stapje voor stapje hoe deze overgang het meest efficiënt kan worden gedaan. Zo ontstaat een effectief ritueel en dit betaalt zich op jaarbasis uit in een meer speelleertijd én een rustige (lees beter) sfeer op de groep. 2. Hanteer een stappenplan Benoemen van het begin en het einddoel (lopen van het lokaal naar de gang) of opgedeeld in meerder stapjes. Hierbij noem je niet alleen einddoel, maar ook het proces dat nodig is om dit doel te bereiken. Voorbeeld: Stap 1: Sta op van je stoel Stap 2: Pak een vriendje bij de hand en ga in de rij staan Stap 3: Gebruik op de gang je fluiterstem Stap 4: Pak je jas en trek hem aan Stap 5: Loop naar buiten 3. Houd de snelheid erin Pas wanneer kleuters weten wat er van ze wordt verwacht, kan worden geoefend op snelheid. Tel met de kinderen hoeveel seconden het duurt voordat bijv. de kring wordt gevormd. Gebruik hiervoor een Timer Timer, kleurenklok of Zandloper. Kleuters genieten van de complimenten over het steeds sneller neerzetten van de stoelen in de kring! Ze zien het als een uitdaging om iets zo snel mogelijk én zelfstandig uit te voeren. 4. Houd de controle, ook gedurende het schooljaar Een overgang blijft strak als er aandacht aan word besteed en erop wordt toegezien dat kinderen de stappen uitvoeren zoals is afgesproken. Neem zelf altijd een centrale positie in in de groep, bijv. op de drempel tussen het lokaal en de gang, zodat je overzicht kunt houden.

8 TECHNIEK 8 SARK Kleuters hebben het nodig om de juiste luisterhouding aan te leren en elke keer op de toepassing te worden gewezen. Je kunt pas van kleuters eisen dat ze aan je verwachtingen voldoen, als je van tevoren aan ze duidelijk hebt gemaakt wat je verwachtingen zijn. Wijs kinderen daarom eerst op het aannemen van SARK, de juiste luisterhouding, voordat je met een instructie of activiteit start. Het acroniem SARK staat voor de volgende gedragspatronen: - Ssssstil zijn, - Armen over elkaar, - Rechtop zitten, - Kijk naar de juf/meester Dit woord: - Is kort en krachtig; - Werkt snel en efficiënt; - Bevat zichtbare onderdelen die letterlijk bij kinderen kunnen worden teruggezien. - Kan zowel vooraf of tijdens een instructie worden benoemd als de aandacht verslapt; - Kan worden ondersteund met een handgebaar en/of een pictogram. Het acroniem SARK zal net als de techniek Strakke overgangen moeten worden ingeoefend. Neem regelmatig de stappen met de kleuters door. Het gaat om het spelenderwijs aanleren van de vaardigheden die een beter concentratie- en luistervermogen oplevert. Benadruk bij het oefenen met de kleuters dit leerdoel: SARK helpt jullie om dingen te leren.

9 Hoofdstuk 6: Gedragsnormen vastleggen en handhaven De techniek die orde en rust kan brengen in een groep op een positieve en constructieve manier, is de techniek 100%. TECHNIEK 9 100% De kern van de techniek is dat 100% van de kleuters voor de volle 100% meedoet tijdens de activiteit. Dat is geen streven, maar dat is de norm. Drie stelregels die je helpen om te bereiken dat kleuters weer opletten en opdrachten uitvoeren 1. Grijp zo min mogelijk verstorend in. Het effect van verbaal klassikaal corrigeren wordt onderschat. Deze correcties kosten effectieve speelleertijd, zijn vaak onveilig (kind wordt aangesproken t.o.v. de hele groep) en negatief geformuleerd (het gaat vaak om ongewenst gedrag te bestraffen i.p.v. gewenst gedrag te prijzen). Hoe meer je corrigeert hoe sneller de aandacht van de groep verslapt, nog voordat de activiteit goed en wel is begonnen of afgerond. Zes manieren die kleuters met een minimum aan ophef tot de orde kunnen worden geroepen, geordend van minst naar meest verstoren: Niveau 1. Non-verbale correctie (oogcontact, gebaar, aanraking, wijzen op pictogram enz.) Niveau 2. Positieve groepscorrectie ( Wij zitten allemaal SARK! ) Niveau 3: Anonieme individuele correctie ( Ik stop even, Ik zie niet alle ogen. Ik wil alle ogen zien. (kijk rond) Bijna alle ogen. Keurig, nu kijkt iedereen naar mij! ) Niveau 4: Individuele correctie onder vier ogen. (naar kind toelopen) Niveau 5: Ultrasnelle publieke correctie ( Jurgen, ik wil dat je nu recht gaat zitten) Niveau 6: Consequenties Als een kind tijdens de activiteit in zijn gedrag niet is bij te sturen, ondanks één of meerdere correcties op bovengenoemde niveaus, kan soms een consequentie niet uitblijven. Kies dan een consequentie passend bij de situatie, zoals de stoel laten omdraaien uit de kring of even apart laten zitten. 2. Blijf rustig en redelijk Laat uit je woorden en houding blijken dat het belangrijk is wat er in je groep gebeurt. 3. Houd het zichtbaar en overzichtelijk Geef voorafgaand aan een activiteit aan wat je van de kinderen verwacht. Het is belangrijk dat de kleuters weten dat wat jij vraagt belangrijk is. Laat blijken dat je controleert of kinderen voor 100% meedoen.

10 Hoofdstuk 7:Werken aan karakter en vertrouwen Als een leerkracht, om wat voor reden dan ook, niet in staat is contact te leggen met een kind zal er geen kennis worden overgedragen. Voor kinderen is het cruciaal dat ze gezien worden, dat ze elkaar vertrouwen en dat er een positieve groepscultuur heerst. Op basis van veiligheid en voorspelbaarheid kan een kind zich pas ontwikkelen. Door als leerkracht zelf positief te zijn en kinderen d.m.v. complimenten te bevestigen in hun gedrag werk je aan een positief klimaat oftewel aan karakter en vertrouwen. TECHNIEK 10 PRECIES PRIJZEN De mate en wijze van complimenteren beïnvloed het gedrag van kinderen niet alleen positief, maar soms ook negatief. Om verkeerd toegepaste positieve aanmoedigingen te voorkomen is het belangrijk om, zoals de naam van de techniek al zegt, precies te prijzen. Drie vuistregels voor het jonge kind: 1. Maak onderscheid tussen erkenning en lof Het zelfvertrouwen van jonge kinderen wordt bevorderd wanneer ze worden erkend in hun gedrag. Erkennen gaat om een concrete beschrijving en daarmee bevestiging van het gedrag wat wordt verwacht in de groep. Het uitspreken van lof gaat een stapje verder. Hierbij is de handeling of prestatie van het kind boven verwachting. Dit gaat gepaard met een oordeel als heel goed, fantastisch of geweldig. 2. Prijs (en erken) op luide toon, corrigeer zachtjes 3. Complimenten moeten oprecht zijn