Help! Ik moet gelukkig zijn

Transcriptie

1 Help! Ik moet gelukkig zijn

2

3

4

5

6

7 Toch wou ik dat ik net iets vaker, iets vaker simpelweg gelukkig was (Renee Froger slaat de nagel op de kop)

8 The single most remarkable fact about human existence is how hard it is for humans to be happy. - Steven Hayes - -> we hebben alles dat andere levende wezens nodig hebben voor geluk (warmte, eten, beschutting, sociale stimulatie ) -> en toch zijn we er blijkbaar niet gelukkiger door geworden

9

10

11

12 Mensen laten het hier niet bij!! Mensen doen waar ze goed in zijn: problemen oplossen. -> we zoeken naar manieren om toch gelukkig te zijn

13 Belangrijk onderscheid Buitenwereld! Zoek het probleem! Zoek een oplossing -> lukt heel vaak. Mensen zijn de beste probleemoplossers op aarde.

14 Belangrijk onderscheid Buitenwereld! Zoek het probleem! Zoek een oplossing -> lukt heel vaak. Mensen de beste probleemoplossers op aarde. Binnenwereld! Zoek het probleem! Zoek een oplossing -> lijkt niet te lukken. Mensen trachten op allerlei manieren controle te krijgen over hun innerlijke belevingen.

15 Problemen in de buitenwereld

16 Problemen in de binnenwereld! Stress! (chronische) Pijn! Angst! Down voelen/depressie! Obsessieve/psychotische/traumatische gedachten/herinneringen! Schaamte, schuld, minderwaardig voelen! Craving naar wat dan ook! en ga zo maar door!

17 Mensen zijn vindingrijk

18 Soms met ernstige gevolgen

19 Experiëntiële vermijding! Experiëntiële vermijding (transdiagnostisch proces) = het trachten te beïnvloeden of controleren van innerlijke problemen! Het is een normaal menselijk proces! Het is wetenschappelijk aangetoond dat dit proces een zeer belangrijke rol speelt bij het ontstaan en vooral instandhouden van psychologische problemen. Hayes, Wilson, Gifford, Follette, & Strosahl (1996)

20 Experiëntiële vermijding als onderliggend, transdiagnostisch proces Anxiety Depression Psychosis Treatment Dropout Burnout & Stress General Well Being/ Func4oning Work Chronic Pain Experiential Avoidance Performance Paren4ng Behaviors Ea4ng Disorders Substance Abuse Borderline PD Weight Loss/ Maintenance Health Care U4liza4on S4gma/ Prejudice Chronic Medical Problems Recent Reviews: Biglan, Hayes & Pistorello, 2008; Chawla & Ostafin, 2007; Hayes et al., 2006

21 ! Experiëntiële vermijding kan veel vormen aannemen: " Vermijden van situaties " Ongedaan maken (bv compulsies) " Verdoven (bv. middelenmisbruik) " Afleiding (bv workoholic) " Directe controle (bv gedachtenstop)! De inhoud of vorm is misschien verschillend, maar de functie is steeds vermijden van innerlijke ervaringen.

22 Conclusie Ondanks wat we wensen, hopen en aangeleerd krijgen, hebben we weinig of geen controle over onze innerlijke ervaringen. Hier controle over trachten te krijgen is gedoemd om te falen Uit de klinische praktijk blijkt ironisch genoeg vaak dat juist de pogingen van de patiënt om het probleem op te lossen, het probleem in stand houdt. De nagestreefde oplossing wordt het echte probleem. Giorgio Nadone & Paul Watzlawick

23

24

25

26 Wat zegt ACT:! Enerzijds moeten we als mens leren dat het leven niet steeds rozengeur en maneschijn is. We dienen te weten dat vechten tegen innerlijke problemen de zaken vaak alleen nog maar erger maakt (wat niet betekent dat we nooit eens mogen vermijden!)! Accepteren is hier de boodschap (Acceptance deel)

27 EN! Anderzijds is geluk niet het afwezig zijn van problemen, maar wel het aanwezig zijn van waardevolle zaken en hier tijd en energie in steken.! Welke zaken vindt je belangrijk in je leven, en waar wil je energie in steken?! Vol toewijding hier mee bezig zijn (commitment deel van ACT).

28 Wat is dat nu eigenlijk?

29 ! Een derde generatie gedragstherapie (samen met oa MBCT, DGT, BA)! Verschillende niveau s: " filosofie: functioneel contextualisme " (leer)theorie: relational frame theory " Klinische model: ACT " Componenten/processen: hexaflex! Het is experiëntieel werken: niet zo zeer begrijpen, eerder ervaren (vgl zwemmen, fietsen)

30 ! Empirisch ondersteund bij tal van problemen zoals: - angst - depressie - OCD - schizofrenie - BPD - (werk)stress - PTSD - chronische pijn - Middelenmisbruik - automutilatie - epilepsie -... (voor een overzicht van artikels over dit onderwerp;

31 ! Sinds maart 2011 een Empirical Supported Treatment (EST) in Amerika! Bruikbaar bij volwassenen, adolescenten en kinderen, individueel of in groep! Naast het curatieve wordt ACT meer en meer ook preventief ingezet, op scholen en bedrijven (werkstress programma s)

32 32

33 33

34 34

35

36

37 Trouwens: ACT! A= Accept! C= Choose! T= Take action In drie woorden het hele model uitgelegd

38 38

39 Hij die niet weet welke koers hij vaart, heeft nooit wind in de zeilen.

40 He who has a why to live for, can bear almost any how Friedrich Nietzsche Hij die niet weet welke koers hij vaart, heeft nooit wind in de zeilen To have a good live, it s not enough to remove what is wrong with it. We also need a positive goal - Csikzentmihalyi

41 ! Opmerkelijk: mensen weten vaak heel goed wat ze niet meer willen in hun leven. De focus ligt op de problemen en op het weg krijgen ervan.! Vragen we mensen wat ze wel willen in hun leven, dan blijft het vaak stil

42 ! Het werken rond waarden, is werken rond de vraag wat wil ik wel in mijn leven. " Een waardevol leven kunnen leiden is het doel van ACT (en niet symptoomreductie) " Geven richting aan leven (waardevol leven ipv strijden) én aan de therapie " Waarden opsporen: waar de pijn zitten, zitten de waarden

43 Waarden geluk?! Twee vormen van geluk: 1. Geluk het gevoel. Dat is vluchtig, hangt af van zoveel variabelen. Bvb stress op werk, met welk been je uit bed bent gestapt, het weer, het gemoed van je kinderen Geluk de mate waarin het leven dat je zou willen leiden en het leven dat je nu leidt overeenstemmen. Hier kan je aan werken. Hierover hebben we het in ACT.

44 Waarden: hoe bespreken?! Individueel en in groepen (preventief en curatief) via opbouw in oefeningen 1) Biografie/grafschrift oefening 2) Levensdomeinen 3) Waarden

45 ! Vriendschap! Partnerschap! Ouderschap! Familie! Recreatie/sport! Opleiding/training! Werk! Gemeenschapswerk! Spiritualiteit! Lichamelijk welzijn! Esthetiek! Milieu

46

47

48 Experiential Bull's Eye

49 Levensdomeinen! Zijn geen waarden, maar terreinen waarop je waardevol kan handelen.! Belang in het ideale leven tevredenheid over hoe het nu in het leven is.! Hoe groter de discrepantie,hoe meer werk aan de winkel

50 ! Op deze twaalf levensdomeinen kan je waardevol handelen.! Waarden zoals: gastvrijheid, warmte, onafhankelijkheid, vernieuwing, vrijheid! Waardenspel om hierrond het gesprek op gang te brengen! Later: huiswerk om denken over belangrijke levensdomeinen/waarden verder te zetten.

51 Waardenspel

52

53 ! Dit waardenwerk is waar het om draait in ACT; wat brengt je dichter bij je waarden! Zowel in therapie als in preventie maakt waardenwerk deel uit van de start van de therapie. Wat is het einddoel? Wat is de motivatie van iemand om te komen? Wat wil je in het leven?

54

55 55

56 For after all, the best one can do when it s raining is to let it rain Henry Wadsworth Longfellow

57 ! je innerlijke ervaringen zijn niet de vijand! " Acceptatie = bereid zijn je innerlijke ervaringen te accepteren, je ervoor open te stellen, er niet meer mee te vechten, het ruimte te geven... " De tegenhanger van acceptatie is experiëntiële vermijding " Vermijding = voortdurend in strijd zijn met je innerlijke ervaringen

58 Idee van acceptatie Geef me de kracht om te veranderen wat ik kan veranderen, de moed om te aanvaarden wat ik niet kan veranderen en de wijsheid om het onderscheid tussen beiden te weten Franciscus van Assisi

59

60

61 Conclusie: in de wereld tussen onze oren lijken we geen controle te hebben, en toch proberen we dit <-> buitenwereld <-> wat we aanleren <-> wat we hopen! Het is hopeloos: creatieve hopeloosheid " Het oplossingen zoeken is hopeloos, niet de persoon zelf!

62 ! De strijd staken, metafoor van het touwtrekken " Omdat strijden je zoveel kost (kast metafoor)! Accepteren is een houding, zonder dat je de zaken die je accepteert ook goed vindt (Jan de zwerver metafoor)! Als een knop die aan of af staat

63 Touwtrekken tegen het monster

64 Belang van waarden! Het gaat in ACT over actief accepteren, niet over passief bij de pakken blijven zitten en alles lijdzaam ondergaan.! Actief omdat we accepteren zodat we tijd en energie zouden hebben om bezig te zijn met wat we belangrijk vinden in het leven.! Waarden zijn héél belangrijk, geven de richting aan de therapie en het leven

65 65

66 66

67

68 20 Ik maak mijn leven - kaartspel! Iedereen gelijk aantal energiepunten! 1 kaart omdraaien! Iedereen beslist hoeveel energiepunten je inzet.! Je mag inze_en (ook niets of alles)! Iedereen steekt biedhand gesloten vooruit.! Handen openen + energiepunten tellen! Hoogste bieder wint groene kaart! Laagste bieder krijgt rode kaart! Gelijkspel: dobbelsteen lost op! Iedereen heec kaart omgedraaid? Opnieuw verdelen van energiepunten! Einde? Alle kaarten zijn omgedraaid

69 Belangrijk!! Therapeutische houding! Band met waarden! Niet opleggen het is als het groeien van gras of het koken van een kikker! Oefenen oefenen oefenen

70 Net als een leeuw die in een papieren kooi is gezet, zitten mensen over het algemeen het meest gevangen in de illusies van hun eigen geest. Maar hoewel het anders lijkt, is die kooi niet echt een barrière die de menselijke geest kan tegenhouden. Steven C. Hayes

71 Soms lijkt het alsof de gedachten een gevangenis vormen die ons tegenhoudt

72 Probleem?! Hoe meer mensen geloven in de gedachten en ermee samenvallen ik ben, hoe meer dat dit verkrampend en belemmerend werkt.! We spreken dan over fusie : samenvallen met gedachten.

73 De-fusie! Doel: niet de inhoud veranderen, maar wel de context van ermee samenvallen -> de manier waarop een therapeut met gedachten omgaat, is wezenlijk verschillend tussen een 2 de en 3 de generatie gedragstherapeut

74 ! 2 de generatie gedragstherapie (cognitieve therapie): " Cognitieve verandering staat centraal; TH en CL werken samen om het denken weer met de realiteit te laten overeenstemmen (Clark, 1995) " Ze zoeken naar een verandering van vorm of frequentie van niet-helpende gedachten en emoties (Ciarrochi & Bailey, 2008)

75 Verstoord zelfbeeld en reparatie

76 Meer accurate voorstelling

77 " False beliefs, cognitieve distorsies en dergelijke meer liggen aan de basis van het probleem " Men maakt gebruik van technieken zoals cognitief herstructureren, meerdimensioneel evalueren, neerwaartse pijl techniek, uitdagen van gedachten, realiteitstoetsing... " DOEL = ingaan op de INHOUD van de gedachten en deze trachten te veranderen

78

79

80 there is little empirical support for the role of cognitive change as causal in symptomatic improvements achieved in CBT. (Longmore & Worrell, 2007) lezing ACTmodel

81 ! 3 de generatie gedragstherapie: " In ACT/RFT gaat men er van uit dat we geen controle hebben over het proces van denken, maar wel op de manier waarop we omgaan met de producten van ons denken " Men gaat niet in op de inhoud, maar op de FUNCTIE van gedachten

82 Het blijkt dat normale mensen per dag enkele tientallen, zo niet honderden gedachten over seks of agressie hebben. Met andere woorden: het is kennelijk heel gewoon om dit soort gedachten te hebben, maar er vervolgens niets mee te doen. We denken allemaal wel dat we zo rationeel en weldenkend zijn, maar in praktijk blijkt dat je hersenen een stortvloed aan zinloze, bizarre, agressieve of seksuele gedachten produceren, de hele dag door! Je hersenen zijn net een overenthousiaste peuter: het klinkt allemaal heel schattig maar je moet niet alles serieus nemen. Het is zaak om te ontdekken wat je wel, en wat je niet serieus moet nemen. (Marco Kleen, Vizier nr 2, 2009)

83 Fusie: de wereld door een slecht gekleurde bril

84 Defusie: als we ons bewust worden van de bril

85

86 De werkbaarheidsvraag! Als deze gedachten me zouden leiden, zou ik dan dichter komen bij een goed leven? -> Ja: gebruik de gedachte -> Nee: klik niet door op de gedachte en wacht tot er bruikbaardere opkomen

87 The mystery of life is not a problem to be solved, but a reality to be experienced Søren Kierkegaard ( )

88 ! Deeltje waar we het minste uitleg over zullen geven (gezien tijdsbestek); is het beste gekend! Niet in het verleden of de toekomst zijn, maar hier en nu, zonder oordeel! Vanuit het hier en nu naar je stroom innerlijke ervaringen kunnen kijken

89 Therapeut vaardigheden! Zonder eigen ervaring, moeilijk competent over te brengen! Is ervaringsgericht, niet verbaal: dus zoals een ski-leraar best kan skiën om te kunnen coachen -> Opleidingen zijn zo opgebouwd

90 Conclusie! Eenvoudig, maar niet gemakkelijk! Nooit volledig, zelfs niet bij ZENmeesters! Aandacht als een tijdsmachine op hol! Tip: houdt je ogen open tijdens een oefening...let op de cliënt. Vraag vaak vind je het ok om door te gaan en spreek een teken af

91 Zelf-als-context! Linken met mindfulness en defusie! Gaat over identiteitsontwikkeling en zelfbeeld. " Je kan ook hier mee samenvallen (fuseren) ik ben zo, de aard van het beestje verander je niet, ik ben iemand die -> het zelfbeeld kan op deze manier invloed uitoefenen op gedrag (mensen willen consistent zijn met hun zelfbeeld). Op deze manier kan dit zelfs een self-fulfilling prophecy worden (vgl. testdieren)

92 ! Soms staat gehechtheid aan een zelfbeeld mensen in de weg flexibel te leven -> metafoor met man en maatpak Flexibel leren omgaan met het eigen zelfbeeld wat is werkbaar en wat niet?

93 Elke tocht van duizend mijl, begint met een enkele stap Lao Tzu

94 ! Je komt volgens mij niet naar hier om van je probleem af te geraken, maar omdat je je leven terug wilt (JoAnne Dahl video)! Leven volgens je waarden doe je niet door er over na te denken, wel door actie te ondernemen Van waarden -> doelen Van doelen -> actie! Vandaag, deze week, deze maand, dit jaar...

95 Actieplannen en doelen! Specifiek en meetbaar! Praktisch en uitvoerbaar! Vermijd dodemans doelen! Publiek engagement! Gelinkt aan waarde (en zo intrinsieke bekrachtiging door natuurlijke feedback)! Wat is de kleinste stap die je zou kunnen nemen? (ideeën van oplossingsgerichte therapie zijn zéér bruikbaar voor dit deel)

96 Uitschuivers! Bergbeklimmer metafoor! Harris: 2 soorten verbintenispatronen " 1: ga een verbintenis aan, verbreek ze, geef het op " 2: ga een verbintenis aan, verbreek ze, lik je wonden, vat jezelf bij de kraag, leer van de ervaring, zorg dat je terug op het juiste pad geraakt en ga een andere verbintenis aan.

97 ! Merk op: het proces is belangrijk, niet de uitkomst " Metafoor van het skiën! Werken rond toegewijde actie gebeurd op het einde van het groepsprogramma; dit proces is een gelegenheid om alle aangereikte zaken te oefenen in het echte leven: hoe kan ik mijn leven vormgeven volgens mijn waarden, met mijn innerlijke ervaringen

98

99 ! Dus: ondanks alle moeilijkheden en beperkingen, je leven leven zoals je wilt De tragedie van het leven is niet dat het te vlug eindigt, wel dat we te lang wachten om ermee te beginnen. W.M. Lewis

100

101

102

103 ! Hayes, Strosahl & Wilson (2006). ACT, een experiëntiële weg naar gedragsverandering. Harcourt, Amsterdam ISBN (het ACT basisboek)! Harris, (2010). Acceptatie en Commitment Therapie in de praktijk. Hogrefe uitgevers, Amsterdam. ISBN ! Luoma, Hayes & Walser (2007). Leer ACT! Vaardigheden voor therapeuten. Bohn Stafleu Van Loghum. ISBN: (ACT boek met oefeningen DVD)

104 ! A-Tjak, J. & De Groot, F. (2008). Acceptance & Commitment Therapy; een praktische inleiding voor hulpverleners. Bohn Stafleu van Loghum, Houten ISBN

105 ! Bohlmeijer (2009) Voluit Leven. Boom, ISBN ! Harris (2009). De valstrik van het geluk. Bohn Stafleu van Loghum, ISBN ! Hayes (2006). Uit je hoofd, in je leven. Nieuwezijds, ISBN ! Ciarrochi, Hayes, Bailey, (2012) Get Out of Your Mind and Into Your Life for Teens: A Guide to Living an Extraordinary Life ISBN: ! Mattijsen, D. (2012) ACTief Opvoeden, Hogrefe, ISBN

106

107 ! Greco, L.A. & Hayes, S.C. (2008). Acceptance & Mindfulness treatments for children & adolescents; a practitioner s guide. New Harbinger publications, Oakland, ISBN ! Ciarrochi, Hayes, Bailey, (2012) Get Out of Your Mind and Into Your Life for Teens: A Guide to Living an Extraordinary Life ISBN: ! Mattijsen, D. (2012) ACTief Opvoeden, Hogrefe, ISBN

108 ! Eifert, G.H. & Forsyth, J.P. (2007). Acceptance & Commitment Therapie bij angststoornissen. Nieuwezijds, Amsterdam, ISBN ! Zettle, R.D. (2005). ACT for depression. New Harbinger publications, Oakland, ISBN ! Walser, R.D. & Westrup, D. (2007). ACT for the treatment of PTSD and trauma related problems. New Harbinger publications, Oakland, ISBN

109 ! Harris, R. (2009). ACT with love. New Harbinger publications, Oakland ISBN

110 ! Harris, R. (2009). De valstrik van het geluk. Bohn Stafleu van Loghum, Houten ISBN ! Hayes (2006). Uit je hoofd, in je leven. Nieuwezijds, ISBN ! De training in Nederland was deels gebaseerd op het boek Bohlmeijer, E. & Hulsbergen, M. (2009). Voluit Leven. Uitgeverij Boom, ISBN

111 ! Rehfeldt, R.A. & Barnes-Holmes, Y. (2009). Derived Relational Responding: applications for learners with autisme and other developmental disabilities. New Harbinger publications, Oakland, ISBN ! Hayes, S.C., Hayes, L.J., Reese, H.W., Sarbin, T.R. (1993). Varieties of scientific contextualism. Context press, Reno, ISBN

112 ! Contextual Behavioral Science site (ACBS): een schat aan informatie rond oa RFT en ACT, zowel wetenschappelijk, theoretisch als praktisch Values-based dues, open community Internationale ACT listserve: acceptanceandcommitmenttherapy/ Hiervoor moet je lid zijn van ACBS 11 2

113 ! Nederlandstalige ACT site: Nederlandstalige ACT intervisiegroep actintervisie 11 3

114 Vragen?! Mail me gerust:

115