Veerkracht: revanche van het individu

Transcriptie

1 Veerkracht: revanche van het individu Christina van der Feltz-Cornelis SYMPOSIUM SOCIALE PSYCHIATRIE: REVANCHE VAN HET SYSTEEMDENKEN 6 november 2014, Janskerk, Utrecht

2 Revanche Nieuwe partij om het verlies van de eerste te herstellen

3 Veerkracht Schokbestendigheid: het vermogen om te herstellen na een schok

4 Concept Resilientia (Lat), Resilience (Eng) 1626: terugkaatsing van een echo Francis Bacon 1668: terugveren na het ervaren van ongeluk of het begaan van een zonde Henry More 1830: psychische veerkracht Oxford English Dictionary 1824: schokbestendigheid van een materiaal Fysica 1950: onderdeel van de adaptatie aan interne en externe stressoren bij kinderen Jack en Jeanne Block, Stanford University

5 Onderwerpen Individueel bij kinderen bij volwassenen Persoonlijkheidsaspect Proces dat je doorloopt Sociale veerkracht

6 Kinderen INDIVIDUEEL

7 Epidemiologisch onderzoek Het vermogen effectief om te gaan met interne stress ten gevolge van eigen kwetsbaarheid en met externe stress En zelfs in zeer moeilijke omstandigheden een stabiele, gezonde persoonlijkheid te ontwikkelen 698 baby s van arme immigranten op Hawaii 50 jaar gevolgd vanaf Prof. Emmy Werner, University van California in Davis en Dr. Ruth Smith, klinisch psychologe op Kauai, Hawaii

8 Na 20 jaar 204 van de 698 kinderen hadden op enig moment voor hun 20 e leer- of gedragsproblemen. Van die 204 hoogrisico kinderen had 72 procent op hun 20 e geen goede ontwikkeling Maar 28 procent had een vak geleerd en een gezin gesticht en hadden niet méér psychische problemen dan de meer gefortuneerde algemene bevolking op Hawaii. Deze kinderen hadden veerkracht.

9 Beperkte veerkracht Ernstige leer- of gedragsproblemen vóór 10 de en psychische problemen of delinquent gedrag op hun 18 de.

10 204 met beperkte veerkracht: meisjes 23 factoren: 52 % van 0-2 jaar, 26 % van 2-10, 22% in de adolescentie 65 % omgeving en 35 % bij de meisjes zelf. De adolescentie voegt ongeveer 20 procent veerkracht bepalende factoren toe en de rol van de omgeving neemt dan bij meisjes toe. De meisjes moeten juist in de adolescentie de grootste problemen overwinnen, die te maken hebben met sociale druk, afhankelijkheid en (de dreiging van) tienerzwangerschappen.

11 204 met beperkte veerkracht: jongens 24 factoren: 54% van 0-2 jaar, 38% van 2-10, en 8% in de adolescentie. 66% omgeving vs 33% factoren bij de jongens zelf. De rol van de omgeving neemt ook bij de jongens toe in de adolescentie, maar beduidend minder dan bij meisjes. De grootste hobbels voor jongens liggen vóór de adolescentie en hebben te maken met leren omgaan met agressie Aan het eind van de adolescentie gaat het hen weer relatief goed.

12 Veerkracht bij meisjes Positieve factoren Oudere vader Goede kwaliteit ouder-kindrelatie Aandacht in het eerste levensjaar Goede lichamelijke conditie, informatieverwerking en zelfredzaamheid op het 2de jaar Alternatieve verzorgers naast de ouders Positieve wijze waarop het meisje op haar 18de over zichzelf denkt Negatieve factoren Jonger kind in het gezin Scheiding van de moeder in 1 e jaar Mindere rijping hersenen op 2 e jaar Herhaalde ernstige lichamelijke ziekten en medische behandeling Veel life events Ruzies tussen ouders/ in familie Problematische relatie tussen het adolescente meisje en haar vader

13 Veerkracht bij jongens Positieve factoren Knuffelbaar, lief, goedmoedig en goed gehumeurd temperament Goede kwaliteit moeder-zoon relatie Positieve interactie met onderzoeker en autonomie op 2 e jaar Mate waarin gezin als emotioneel steunend wordt ervaren van 2-10 Kwaliteit van het gezinsleven volgens de jongen tussen zijn 10 e en 18 e Negatieve factoren Jonger kind in het gezin Scheiding van de moeder in 1 e jaar Mindere rijping hersenen op 2 e Ernstige herhaalde lichamelijke ziekten en medische behandeling Dood van een broertje of zusje Ruzies tussen de ouders Veel life events Laag IQ van de ouders Afwezigheid van de vader

14 Goede veerkracht

15 Kinderen PERSOONLIJKHEID

16 Veerkrachtige kinderen 37 kinderen Leer- en gedragsproblemen op hun 10 de Op hun 18de hadden ze hun school afgemaakt, geen problemen en een bevredigend sociaal en familieleven

17 Eigenschappen ten opzichte van minder veerkrachtige leeftijdsgenoten Ze waren Gezonder Actiever Meer sociaal gericht Ze hadden Het gevoel dat ze zelf invloed hadden op wat hen overkwam Een positiever zelfbeeld Een meer verzorgende, verantwoordelijke en prestatiegerichte opstelling Een samenhangend leven opgebouwd, dus niet versnipperd of impulsief Ze hechtten er belang aan zichzelf te verbeteren, te leren en psychisch te groeien

18 Kinderen PROCES

19 Boris Cyrulnik: het belang van een getuige Vier factoren spelen een rol bij veerkracht na een trauma: Isolement Onbegrip of verbijstering over de eigen emoties Innerlijke verwarring naar aanleiding van het trauma Schaamte Een kind met een getuige van wat hij moet doormaken, waarmee hij zijn verbijstering kan delen en zijn innerlijke verwarring kan overwinnen, heeft meer kans om op termijn de weg te vinden in zijn leven

20 Volwassenen INDIVIDUEEL

21

22 Degenen die het niet goed deden op hun 40 e 16% van de mensen Problemen met Financiën Werk Of conflicten met hun familie. Dit hing samen met hun herkomst en aanleg En met keuzes die ze wel of niet maakten

23 Factor: ziekte 11% had een vader die alcoholist was en worstelde zelf met alcoholproblemen 2 procent had een ouder, meestal een moeder, met een psychose gehad en kreeg zelf psychische problemen rond 40 e 3 procent had problemen rond de geboorte gehad en had een ontwikkelingsstoornis als zwakbegaafdheid of andere gezondheidsproblemen

24 Hoe ouder je wordt, hoe meer invloed je zelf krijgt op je leven Belasting met ziekte in je aanleg en je afkomst is de grootste factor voor een moeilijk leven op je veertigste Naarmate je ouder wordt, neemt echter de omgevingsinvloed af en de invloed van je eigen keuzes neemt toe En dat kan zelfs die aanleg en afkomst minder invloedrijk maken, dat scheelt een factor 2 Psychotherapie, medicatie, herstel van ziekte

25 Begint het leven bij 40?

26 Na 40 jaar Eén op de drie van alle kinderen had nooit problemen ontwikkeld Van de adolescenten met problemen deed 65% het goed op hun 40 e : Stabiele huwelijken en werk Tevreden over de relatie met hun partner en kinderen Een verantwoordelijke rol in hun gemeenschap Tot die tijd werd een kind dat hoog risico of getraumatiseerd was als verloren beschouwd. Sinds dit onderzoek is dat niet meer vanzelfsprekend

27 Volwassenen PERSOONLIJKHEID

28 Eigenschappen Een plan hebben: eigen koers Doorzettingsvermogen Doortastend, Discipline Optimisme Eigenwijs Weerbaar en zelfstandig Zelfvertrouwen, zelfacceptatie Proberen te leren van eigen fouten Sociaal vaardig en zich laten adopteren

29 Volwassenen PROCES

30 Veerkracht bevorderende keuzen Ontsnappen uit een ongunstig milieu van herkomst Doorleren (Bijvoorbeeld in het leger) baan en opleiding combineren Een huwelijk met een stabiele huwelijkspartner Geloof en een actief lidmaatschap van een geloofsgemeenschap (Soms) In psychotherapie gaan: medicatie

31 SOCIALE VEERKRACHT

32 Sociale uitsluiting Een gebrek aan sociale veerkracht in een samenleving kan leiden tot sociale uitsluiting. Individuen krijgen geen toegang tot de middelen die ze nodig hebben, zoals drinkwater, wegen, scholen en ziekenhuizen. Als dit gebeurt in een samenleving, kan dat leiden tot een botsing van individuele waarden en hoe iemand denkt over zichzelf en de waarden en waardering die die gemeenschap aan het individu laat zien

33 Post Traumatic Embitterment Disorder Het verschil met de posttraumatische stressstoornis is dat PTED wel optreedt na een negatief life event, maar dat dat negatieve life event geen levensbedreigende gebeurtenis is, zoals bij PTSS. Het is een gebeurtenis die men tot gangbare negatieve life events rekent, maar die toch een basisgevoel van vertrouwen schaadt, zoals het verlies van een baan of geliefde. Bij PTED staat niet zozeer angst, maar een gevoel van sociaal onrecht, boosheid, verbittering, hulpeloosheid en wraakfantasieën op de voorgrond. Michael Linden

34 PTED Alle mensen met PTED voelen onrecht 98 procent van hen ervaart een gevoel van verbittering 92 procent is razend over wat hen is overkomen Gemiddeld hebben mensen 2,5 jaar last van deze stoornis Wijsheidstherapie om te behoeden voor wraak, moord of zelfmoord

35 Veerkracht als proces Het goede doen

36 Sociale veerkracht Het vermogen van groepen mensen die met elkaar zijn verbonden in een organisatie, sociale klasse, ras, gemeenschap of natie, om hun welbevinden te doen voortbestaan of te verbeteren wanneer dat welbevinden wordt bedreigd. Peter Hall en Michele Lamont van Harvard University

37

38 Succesvolle samenleving Een samenleving die zijn leden de middelen kan verschaffen om een gezond, veilig, en vervullend leven te leiden. Sociale veerkracht is een wezenlijk kenmerk van een dergelijke samenleving en is gestoeld op een goede sociale en culturele basis.

39 Antifragiliteit Nassim Nicholas Taleb

40 Vermogen om beter te worden van een onverwachte zeldzame en desastreuze gebeurtenis

41 Antifragiliteit Ga er niet van uit dat je alles kan zien aankomen Kwel jezelf niet als je wordt overvallen door iets Ga de confrontatie aan in een reeks van experimenten om ervan te leren en er beter van te worden Bedrijven (beurs) proberen dit en misschien is het ook iets voor individuen

42

43 CONTACT