Meer. In het zicht van de haven. Fryslân Topattractie en Het Friese Merenproject. nummer 32, 2015

Transcriptie

1 nummer 32, 2015 Meer danmeren Fryslân Topattractie en Het Friese Merenproject In het zicht van de haven Het Friese Merenproject is een samenwerkingsverband van gemeenten, Wetterskip Fryslân, Recreatieschap De Marrekrite, branche- en natuurorganisaties onder regie van provincie Fryslân. Het Friese Merenproject is onderdeel van de ambitie Fryslân Topattractie.

2 de grens Over de grens Over Het Friese Merenproject wil grenzeloos varen mogelijk maken. Dat betekent de mogelijkheden in eigen provincie vergroten, maar ook letterlijk de grens oversteken: die met buurprovincies, aangrenzende wateren en verder kijkend ook de Nederlandse grens. In deze rubriek leest u hier meer over. De snelle opmars van electric-only Op Boot Holland: 15 jaar Het Friese Merenproject Van 6 tot en met 11 februari 2015 stond het WTC Expo in Leeuwarden in het teken van Boot Holland. Dit keer vierde de populaire watersportbeurs twee jubilea: 25 jaar Boot Holland en 15 jaar Het Friese Merenproject. Voor provincie Fryslân was de zilveren editie van de beurs een ideaal podium om te laten zien wat haar project tot nu toe heeft bereikt en hoe gastvrij Fryslân inmiddels is. Zij deed dit samen met het recreatieschap De Marrekrite in een echte Fryske stand. Aan de hand van onder meer een wandplattegrond en een tijdlijn gaf de provincie bezoekers een prachtig overzicht van de resultaten en actuele werkzaamheden van Het Friese Merenproject. Ook waren in de stand de Love Fryslân - letters van Merk Fryslân te zien. Baggeren vaarwegen Súdwest-Fryslân van start Het baggeren van de vaarwegen in Súdwest-Fryslân is begonnen. Op 28 januari gaven gedeputeerde Jannewietske de Vries en wethouder Durk Stoker gezamenlijk het startsein bij de Wytmarsumerfeart. De werkzaamheden maken deel uit van het baggerprogramma, dat provincie Fryslân en gemeente Súdwest- Fryslân samen hebben opgesteld. De gemeente werkt hiermee het achterstallig onderhoud in de vaarwegen weg, zodat ze beter bevaarbaar zijn voor recreanten. Gemeente Súdwest-Fryslân draagt het beheer en onderhoud van haar vaarwegen over aan de provincie en Wetterskip Fryslân. Voor die overdracht moet dit water diep genoeg zijn. De komende twee jaar baggert zij daarom 68 kilometer vaarweg; de rest heeft al voldoende diepte. Na de Wytmarsumerfeart zijn dit jaar wateren bij Sneek, Oppenhuizen, IJlst en Heeg aan de beurt. In 2016 volgen Workum, Koudum, Hindeloopen, Hemelum/ Bakhuizen en Stavoren. Fryslân zet grote stappen op het gebied van elektrisch varen. Komende zomer kunnen watersporters genieten van de eerste Friese electric-only route tussen Heeg en Oudega. Ook de aanleg van een tweede elektrische vaarverbinding, de Bûtenfjildroute, staat al in de planning. Elektrisch varen is schoon en fluisterstil. Deze vorm van watersport is daardoor niet alleen milieuvriendelijk, maar ook extra ontspannend voor recreanten. Een optimale vaarbelevenis is te vinden op electric-only routes. Aangezien hier alleen elektrisch of hybride aangedreven boten mogen varen, hoeft niemand zich daar meer te ergeren aan lawaaierige motoren. Rondje vanaf Heeg De eerste Friese electric-only vaarroute is komende zomer een feit. Voor elektrische sloepen ligt er dan een prachtig rondje vanaf Heeg over de Idsegeasterpoel naar Oudega en via het Ringwiel en het Sânmar weer terug naar Heeg. Om de route klaar voor gebruik te maken, verhogen provincie Fryslân en gemeente Súdwest-Fryslân een aantal bruggen en duikers. Daarnaast baggeren zij de vaarten, om het water voldoende diepte en breedte te geven. Verder liggen er langs het traject straks enkele nieuwe aanlegsteigers. Een optimale vaarbelevenis Route door Bûtenfjild Na de zomer start in het natuurgebied Bûtenfjild alweer de aanleg van de volgende elektrische route, genaamd Bûtenfjildroute. Eind vorig jaar bereikten de provincie en gemeenten Dantumadiel en Tytsjerksteradiel hierover een akkoord. De vaarverbinding loopt vanaf de Grutte Wielen bij Leeuwarden naar de Swemmer bij Zwaagwesteinde. Zo opent dit traject Noordoost-Fryslân als de achtertuin van Leeuwarden. Ook hier bestaan de werkzaamheden uit het ophogen van bruggen en het baggeren van het water. Bovendien komen er twee sluizen langs de vaarroute. Volgens planning is de Bûtenfjildroute eind 2016 klaar. Reidmarroute Op korte termijn komt er in Fryslân zelfs een derde electric-only route: de Reidmarroute. Samen met de provincie heeft gemeente Súdwest-Fryslân daarvoor de financiering rond gekregen. Het nieuwe vaartraject is een voormalige kanoroute vanuit Bolsward over de Blauhûsterpuollen naar Oudega. Hans van Amersfoort, voorzitter van de Werkgroep Reidmarroute, is enthousiast. Deze route biedt de watersporter zoveel moois. Het is echt bijzonder om hier in stilte door het groene landschap te varen en de rust van de natuur te ontdekken. Ook lokale ondernemers hebben er belang bij; een electric-only route zorgt immers voor een grotere stroom van toeristen. De Reidmarroute is een investering die zich vele malen uitbetaalt. Meer natuur en recreatie in het Potskar In het natuurgebied het Potskar bij Sneek maken provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân samen werk met werk. Het Potskar is aangewezen als Natura 2000-gebied. Wetterskip Fryslân herstelt hier de kaden langs de Griene Dyk en aan de noordkant van het Snitser Mar. Daarbij krijgt het gebied onder andere natuurvriendelijke oevers en een ondiepe waterplas voor steltlopers. Naast recreatiegebied de Potten komt 9 hectare nieuwe natuur. De vrijkomende grond wordt gebruikt voor het Potskar-project. De maatregelen dragen bij aan het behalen van de natuurdoelstellingen van provincie Fryslân. Daarnaast sluiten ze aan bij de recreatiedoelen van Het Friese Merenproject; de herinrichting maakt het gebied immers extra aantrekkelijk voor wandelaars, fietsers en kanoërs. Ook komen er bijvoorbeeld picknicktafels met informatie over de omgeving. In het project werken de provincie en Wetterskip Fryslân samen met Staatsbosbeheer, lokale natuurorganisaties, ondernemers en omwonenden. 2 3

3 De vruchten van vijftien jaar Friese Merenproject Al bijna vijftien jaar lang maakt Het Friese Merenproject werk van de watersport in Fryslân. Inmiddels komt voor dit ambitieuze project de eindstreep in zicht. Gedeputeerde Jannewietske de Vries kijkt tevreden terug op de afgelopen jaren. Voor ondernemers en gemeenten is het nu tijd om de vruchten Doelen van provincie Fryslân voor Recreatie & Toerisme : te plukken, zegt zij. Een flinke kwaliteitsimpuls voor het Elfstedenvaarroute, die het mogelijk maakt Aantrekkelijke watersport- Naar 10,5 miljoen toeristische overnachtingen in 2015 vaargebied van Fryslân, dat is waar Het om de fameuze Elfstedentocht van begin tot plaatsen Van 60 miljoen naar 70 Friese Merenproject zich sinds de start in eind per boot af te leggen. Of de nieuwe Ook aan de wal is er veel in gang gezet. miljoen bezoeken in mee bezighoudt. Zo wil de provincie de bestedingen en de werkgelegenheid in haar toeristische sector vergroten. Fryslân heeft het slim aangepakt, vindt vaarroute bij Balk, die watersporters over de Luts door de bossen van Gaasterland leidt. Dit jaar staat onder meer in het teken van het heropenen van het Polderhoofdkanaal Toegangspoorten en watersportkernen zijn een stuk aantrekkelijker dankzij nieuwe recreatieve voorzieningen, zoals aanlegplaatsen, sanitair en water- en stroompunten. 5% jaarlijkse groei van het aantal bestedingen vanaf 2015 De Vries. Ondanks de crisis is zij blijven investeren in de vaarrecreatie. Daarmee onderscheidt ze zich duidelijk van andere watersportgebieden in West-Europa. Als en het verder uitdiepen van de Turfroute. Deze laatste vaarweg is dan toegankelijk voor boten met een diepgang van 1,30 meter. Een grote mijlpaal in 2014 was de Havens, kades en binnensteden of dorpscentra worden heringericht om bezoekers beter te kunnen ontvangen. Zo ontwikkelen Dokkum en Franeker zich momenteel tot echte Toename van 1000 toeristische banen tot en met 2017 de economie straks weer aantrekt, zijn wij oplevering van de tweede Johan Frisosluis Waddenpoorten. Harlingen werkt aan een beter voorbereid dan onze concurrenten. in Stavoren. Hiermee kwam er daar een ambitieus havenplan met een terminal voor einde aan de lange wachttijden in het zeecruiseschepen. Bovendien kijken wij in Grenzeloos varen zomerseizoen en varen recreanten nu vlot al deze watersportplaatsen tegelijkertijd naar De investeringen van Het Friese Merenproject hebben op veel plekken voor indrukwekkende resultaten gezorgd. Het vaarnetwerk is flink uitgebreid. Een mooi voorbeeld is de Noordelijke Fryslân binnen. Fryslân heeft het slim aangepakt mogelijkheden om de leefbaarheid voor inwoners te vergroten, vertelt de gedeputeerde. Het Friese Merenproject probeert voortdurend verschillende belangen met elkaar te verenigen. Met oog voor de natuur Win-winsituaties zijn eveneens te vinden in gebieden als de Wolvetinte en het Potskar. Verbeteringen voor recreatie gaan hier hand in hand met het opwaarderen van de natuur. De Vries: De natuur is het goud van Fryslân. We waken er steeds voor om voldoende aandacht en respect voor haar te hebben. Dit blijkt bijvoorbeeld ook uit de winterrustgebieden. In deze delen van de Friese meren geldt tussen 1 oktober en 1 april een erecode. De code vraagt watersporters om de gebieden niet in te varen, zodat watervogels daar in alle rust kunnen overwinteren. Verder maakt de Schoonwatercampagne Gewoon schoon, lekker fri(e)s watersporters bewust van het belang van schoon zwem- en vaarwater. Afgelopen zomer is daarbij de Vuilwaterboot ingezet. Steeds populairder wordt het stille, duurzame elektrisch varen. Provincie Fryslân stelde hiervoor verschillende subsidies beschikbaar. Komende zomer is de eerste Friese electric-only route klaar. We moeten nu niet stilzitten De weg naar 2018 Officieel stopt Het Friese Merenproject eind Maar dit was pas de eerste stap, geeft de gedeputeerde aan. De infrastructuur, de hardware, ligt er. Nu gaat het om de software : het is aan ondernemers en gemeenten om de commerciële kansen te grijpen die dankzij dit project zijn ontstaan. Denk aan leuke, creatieve arrangementen en aantrekkelijke aanbiedingen. Ook de mindware, gastvrijheid, is daarbij van groot belang. Voor de sector Recreatie & Toerisme staan de komende jaren in het teken van de aanloop naar Leeuwarden Culturele Hoofdstad Fryslân kan in dat jaar zo n twee à drie miljoen extra bezoekers verwachten. In haar beleid zet de provincie in op internationalisering, duurzaamheid en kwaliteitsverbetering, innovatie en het verder uitbouwen van de recreatieve basisinfrastructuur. Ook zoekt zij naar crossovers: slimme verbindingen tussen toerisme en andere sectoren. De Vries: 2018 biedt ons een prachtig vooruitzicht. In de tussentijd moeten we niet stilzitten, maar elkaar inspireren en gezamenlijk actie ondernemen. Zo kunnen wij onze toeristische ambities naar een hoger niveau tillen! 4 5

4 Puzzelen met pauzes brug- en sluisbediening Hoe in Fryslân de brug- en sluisbediening is geregeld, kan voor de watersporter een hele puzzel zijn. Wanneer houdt de brugwachter middagpauze? Waar moet ik klompgeld betalen? Samen met betrokken partijen zoekt het recreatieschap De Marrekrite naar een heldere, eensgezinde aanpak. Het is een onderwerp dat tien jaar lang niet hoog op de agenda stond, vertelt Lourens Touwen, directeur van De Marrekrite. Maar door de vele ontwikkelingen op het gebied van de Friese vaarrecreatie is de discussie onlangs weer geopend. In overleg met provincie Fryslân heeft De Marrekrite de leiding in deze discussie op zich genomen. Afgelopen november trapte het recreatieschap af met een bijeenkomst voor vertegenwoordigers van de provincie, gemeenten en andere betrokken organisaties. Touwen: Wij stelden hen vragen als: hoe gunstig of ongunstig zijn de huidige Friese brug- en sluisbedieningstijden voor de recreant? Hoe zijn de pauzes in het hoogseizoen af te schaffen en waar moeten we dan rekening mee houden? Willen we ook van het klompgeld af? Het is een echt een veelzijdig thema met vele belanghebbenden. Een veelzijdig thema met vele belanghebbenden Gemengde gevoelens Een voorstander van het opheffen van de pauzes in de zomer is provincie Fryslân. Dit sluit aan bij haar ambitie om toeristen een gastvrije ontvangst te bieden. Remco Wahle, clusterleider Brug- en Sluisbediening bij de provincie, zou de bruggen en sluizen het liefst zelfs nog een uurtje langer open laten. Als je ziet hoe belangrijk de watersport is voor Fryslân, lijkt het mij niet meer dan logisch. Er is inmiddels ontzettend veel in deze branche geïnvesteerd. We moeten er wel voor zorgen dat dit zich voldoende uitbetaalt. Verschillende gemeenten hebben gemengde gevoelens; het afschaffen van de pauzes en het klompgeld kost immers geld. Daarnaast hebben zij te maken met de Arboregelgeving voor de brugwachters. Bovendien kunnen de pauzes bevorderlijk zijn voor de bestedingen aan de wal. Voor scholen is buiten de schoolvakantie het uurtje pauze handig om kinderen tussen de middag over de brug naar huis te laten gaan. De openingstijden zijn allesbepalend voor het toeristisch vaargedrag Spitssluiting en treinschema s De openingstijden van de bruggen en sluizen hebben niet alleen invloed op het vaarverkeer, maar ook op het auto- en treinverkeer. Vooral treinen laten zich niet leiden door wat er op het water gebeurt. Wij streven naar een zo uniform mogelijk systeem voor heel Fryslân, zegt Touwen, zodat het overzichtelijk is voor de recreant. Maar spitssluiting en treinschema s zijn twee beperkingen waar we rekening mee moeten houden. Verder speelt nog de vraag in hoeverre de bruggen en sluizen op afstand bedienbaar zijn. Want hoe meer bediening op afstand plaatsvindt, hoe minder capaciteit aan brugwachters nodig is. Touwen: Alles bij elkaar is het zo n complex, belangrijk vraagstuk! De openingstijden zijn echt allesbepalend voor het vaargedrag van toeristen en het gevoel dat zij aan Fryslân overhouden. Ik hoop dat wij uiteindelijk tot een mooie, voor iedereen acceptabele oplossing kunnen komen. Geef uw mening! De Marrekrite is benieuwd hoe de watersporter zelf over de bedieningstijden denkt. Om de meningen alvast te peilen, legde zij begin februari bezoekers van Boot Holland drie stellingen voor: 1. Pauzes Stel: Fryslân schaft de pauzes op de bruggen af. Het gevolg kan zijn, dat er dan in het voor- en naseizoen later wordt gestart, of eerder wordt gestopt met draaien. Dit vind ik: O Goed O Niet goed 2. Openingstijden Stel: er zou in het voor- en naseizoen korter bediend worden, dan kan dat het beste door: O s Morgens later te beginnen O s Avonds eerder te stoppen 3. Betalingen Het invoeren van een betaalbaar, algemeen vaarvignet voor Fryslân heeft de voorkeur boven het heffen van klompgeld op bruggen en sluizen. O Eens O Oneens OPROEP: De Marrekrite wil graag weten hoe u deze vragen zou beantwoorden. Zij zou het erg waarderen als u uw antwoorden kunt sturen naar info@marrekrite.frl. Bedankt voor uw input! 6 7

5 Jury onder de indruk van locatie aan het water Column Bert van der Werf Column De mooiste supermarkt van Nederland Eind vorig jaar werd de Coop in Stavoren op het Supermarktvastgoedcongres uitgeroepen tot mooiste supermarkt van Nederland. De jury was vooral te spreken over de fraaie locatie aan het water, vertelt eigenaar Bert van der Werf. Werkzaamheden aan de Tigerbunker op Terschelling Meer dan Meren: Fryslân Topattractie Dit is wat ze in ons vakjargon een échte prijs noemen. Ik zag onze supermarkt wel als kanshebber, maar dat wij zo glansrijk zouden winnen, kwam als een verrassing. Wat de juryleden aansprak, was onder andere de functionaliteit en de vormgeving van het gebouw. Doordat het hoge puntdak het beeld oproept van een boerderij, sluit onze Coop mooi aan bij de bebouwing in de directe omgeving. Maar de jury was nog het meest onder de indruk van de locatie aan het water. De goede bereikbaarheid van de supermarkt per boot, inclusief aanlegplek, vond zij perfect passen in een rasechte watersportplaats als Stavoren. Ik ben erg blij met deze titel, het is de beste reclame die je kunt bedenken. Wij zitten nog niet zo lang in dit pand, in februari 2014 maakte ik de stap van buurtwinkel naar full-service supermarkt. Zo kan ik beter inspelen op de kansen die Het Friese Merenproject hier gecreëerd heeft. Het is geweldig dat dit meteen zijn vruchten afwerpt. Stavoren ontwikkelt zich steeds verder op toeristisch gebied. Denk aan de nieuwe sluis, het plan Middenmeer, het terugbrengen van de historie... Ik hoop dat ook veel andere Staverse ondernemers daarmee hun voordeel weten te doen en voor een aantrekkelijk recreatief aanbod zorgen. De toerist die onze stad bezoekt, moet immers onmiddellijk kunnen zien: hier in Stavoren is wat te beleven! De provincie heeft de ambitie om van Fryslân de plek te maken waar toeristen in Nederland het liefst naar toe gaan. Fryslân Topattractie richt zich op het versterken van de aantrekkelijkheid van de 11-steden, het Waddengebied, de Friese meren en de Friese wouden. Ondernemers, overheden en onderwijs spelen hierin de hoofdrol. Kijk voor meer informatie op Atlantikwall in het Waddengebied De Atlantikwall is een 5200 kilometerlange verdedigingslinie die de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben aangelegd ter voorkoming van een geallieerde invasie. Deze verdedigingslinie loopt langs de zeekust van Noorwegen (Noordkaap), via Denemarken, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk tot aan de Spaanse grens. Deze Atlantische muur werd gebouwd tussen 1942 en 1944 en kent in en rond het Waddengebied een geheel eigen verhaal en dynamiek. Historie in het Hanzekwartier In Stavoren wordt er al vijftien jaar aan gewerkt om van het Hanzekwartier iets bijzonders te maken. De oudste stad van Fryslân wil Merenproject van provincie Fryslân. Ook op andere plekken in de Het plan voor het Hanzekwartier maakt deel uit van Het Friese hier haar roemruchte verleden terug laten komen. Dit doet zij door stad wil Stavoren haar rijke historie weer tot leven brengen. Hiermee de contouren van het Blokhuis, een militair strategisch verdedigingswerk uit de zestiende eeuw, weer bloot te leggen. Dit fort had een waardigheid voor toeristen. Voor inwoners van Stavoren ontstaat er ontwikkelt zij zich tot een steeds grotere cultuurhistorische beziens- omvang van 88 bij 83 meter en was omgeven door een brede gracht. zo bovendien een nog mooiere woonomgeving. Een aantal initiatiefnemers heeft de ambitie om de Atlantikwall in het Waddengebied meer onder de aandacht te brengen. Op 22 augustus 2014 is het startsein gegeven voor de restauratie en het toegankelijk maken van de bunkers op Terschelling. De zogenaamde Tigerstelling maakt onderdeel uit van de Atlantikwall. Op Vlieland (Stelling 12H), Schiermonnikoog (Schleidorp) en Ameland (Bunker Ameland) wordt gewerkt aan vergelijkbare projecten. In de volgende fase wordt de verbinding gelegd met Texel en het vasteland (Den Helder, bunker in kweldergebied Noorderleech en Delfzijl) en de Afsluitdijk (Den Oever en Kornwerderzand). Ontsluiten, verbinden en bewaren van het oorlogserfgoed staan hierbij centraal. Naast het (ook digitaal) ontsluiten van de bunkercomplexen, zetten de initiatiefnemers in op onder meer educatie en erfgoedroutes langs de Atlantikwall. Initiatiefnemers: Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, Monumentenzorg Fryslân, Libau Steunpunt Groningen, Cultuurcompagnie Noord-Holland, CAL-XL, Kazemattenmuseum Kornwerderzand en De Nieuwe Afsluitdijk. 8 9 Fryslân Topattractie

6 Meer wandelmogelijkheden in Fryslân De vaarwegen hebben met Het Friese Merenproject een behoorlijke impuls gekregen. Met een Integraal Wandelplan is het nu tijd om de wandelpaden in Fryslân aan te pakken. Een 11 steden -wandelpad is één van de projecten uit dit plan. Gevoel van urgentie De Marrekrite, Landschapbeheer Friesland, Merk Fryslân en de provincie Fryslân hebben het initiatief genomen om te komen tot een provinciebreed wandelplan. Niet eerder stonden zij op deze manier samen aan de wieg van een nieuw project om tot een integrale versterking van het toeristische aanbod te komen. Dat zij nu de handen ineengeslagen hebben, is illustratief voor het gedeelde gevoel van urgentie om tot een compleet routeaanbod te komen. wordt in de wandelinfrastructuur. Enerzijds is het belangrijk om het gebied op orde te brengen voor de nieuwe stroom toeristen die Fryslân in 2018 kan verwachten en anderzijds om reeds gedane investeringen van Het Friese Merenproject verder te verzilveren. De trends en ontwikkelingen in de markt laten zien dat er kansen zijn, die nu nog onvoldoende door Fryslân worden geïncasseerd. Daarom wordt nu ingezet op een provinciedekkend wandelpadennetwerk dat wordt ontsloten met modaties, erfgoed, etc.). Dit wordt gekoppeld aan het vaar-, fiets- en wandelroutenetwerk én toeristische informatie langs de routes. Verder worden o.a. themaroutes gecombineerd met projecten uit het bidbook van culturele hoofdstad (Eleven Fountains), Stekjes, wandelevenementen, pakketreizen met bagagevervoer en het inzetten van nieuwe media ten behoeve van de beleving van de toerist. De handen ineen geslagen De Marrekrite verzorgt de project- keling van het wandelpadennetwerk en de routes en de ontwikkeling en realisatie van stekjes. Merk Fryslân regelt de ontwikkeling en uitvoering van de strategische marketingcampagne. Daarnaast worden verschillende maatschappelijke organisaties benaderd om aan te sluiten en mee te denken, zoals bijvoorbeeld Recron en KNBLO. Zij kunnen zorgen voor draagvlak en het stimuleren van aanvullende activiteiten bij hun achterban (evenementen, arrangementen, uitzetten dagtochten). varen en fietsen, nu kan zij in het wandelaanbod nog een belangrijke inhaalslag maken. Een van de eerste projecten die uitgevoerd gaat worden is een 11 stedenwandelpad gericht op natuur, cultuur, beleving en historie. Deze verbindende themaroute wordt door de Koninklijke Wandelbond Nederland (KWBN) en Wandelnet op dit moment gerealiseerd in opdracht van de provincie Fryslân. Vanaf 2017 moet de route het hele jaar door begaanbaar zijn en daarmee een aantrekkelijke tegenhanger Wandelen is de trend Wandelen is al de meest beoefende buitenactiviteit in Nederland en het aantal actieve wandelaars neemt nog steeds toe. Dit komt onder meer doordat wandelen heel laagdrempelig is: je hebt er geen bijzondere uitrusting voor nodig; je hoeft je niet aan te sluiten bij een vereniging; het vraagt geen speciale technieken die je alleen met les onder de knie Waarom investeren in de wandelinfrastructuur? Kees Terwisscha, communicatieadviseur voor Landschapsbeheer Friesland, schreef het projectplan en vindt het belangrijk dat er geïnvesteerd knooppunten en aansluitingen op vaar- en fietsroutes en wandelpaden in de aangrenzende provincies. Daarnaast wordt de digitale basisinfrastructuur van knooppuntennetwerken in een database gezet (met informatie over horeca, accom- begeleiding, de aanbestedingen en vergunningen, de realisatie, onderhoud en beheer en de integratie van knooppuntennetwerken en de daarbij behorende toeristische informatie. Landschapsbeheer Friesland richt zich voornamelijk op de ontwik- Verbinden van varen, fietsen en wandelen Wandelaars zijn voor Fryslân een doelgroep met een enorme potentie. Investeren in wandelen levert veel op. De provincie heeft in het verleden met name ingezet op worden van het Pieterpad, zonder twijfel het bekendste lange afstand wandelpad dat Nederland kent, aldus Terwisscha. krijgt: wandelen kan bijna iedereen en ook tot op hoge leeftijd. 10 Fryslân Topattractie Fryslân Topattractie 11

7 In gesprek met. Directeur Planetarium Franeker: Adrie Warmenhoven Het Koninklijk Eise Eisinga Planetarium in Franeker kan uitbreiden. De ,- voor de uitbreiding naar het buurpand is beschikbaar. Provincie Fryslân en de gemeente Franekeradeel stellen ieder ,- beschikbaar voor de uitbreiding. Daarnaast ontvangt het Planetarium een schenking van ,- van de BankGiroLoterij. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelde eerder al subsidie beschikbaar. Directeur Adrie Warmenhoven is blij dat het Planetarium kan uitbreiden. We kunnen extra ruimte bijzonder goed gebruiken. De laatste tien jaar zijn we van zo n bezoekers gegroeid naar bezoekers. De huidige beschikbare ruimte is simpelweg te klein om al die bezoekers op een juiste manier te ontvangen en voldoende museale activiteiten voor de bezoekers aan te bieden. Daarnaast kan de entree in het historische huis van Eise Eisinga, met name in de drukke vakantieperiodes, de grote aantallen bezoekers moeilijk verwerken. Met dit derde pand erbij kunnen we de bezoekers veel beter opvangen en zo ook betere kwaliteit geven. Nominatie Werelderfgoed Met de uitbreiding is het Planetarium beter en Fryslân is dan Culturele Hoofdstad van voorbereid op de definitieve nominatie Europa. In april 2015 wordt bekend hoe voor de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het de vervolgprocedure eruit ziet. Mocht het Planetarium streeft naar een nominatie in Planetarium worden opgenomen op de Het is dan exact 200 jaar geleden dat Werelderfgoedlijst, dan worden er veel Koning Willem-I het Planetarium bezocht extra bezoekers verwacht. V.l.n.r. directeur Adrie Warmenhoven, burgemeester Fred Veenstra, commissaris van de Koning John Jorritsma, gedeputeerde Jannewietske de Vries en wethouder Caroline de Pee. Uitbreiding In het nieuwe pand, een voormalige bakkerij, komt de ingang van het museum, horeca, het kantoor en een educatieve ruimte voor bezoekende scholen en gezinnen. Het originele woonhuis van Eise Eisinga wordt nog meer in oorspronkelijke staat teruggebracht. In de vrijgekomen ruimte in het pand van Eisinga worden onder andere de gedigitaliseerde handschriften van Eisinga tentoongesteld. Colofon maart 2015 Meer dan Meren is een uitgave van Het Friese Merenproject, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Tweebaksmarkt 52, , Ontwerp: OzingaVorm Tekst, productie en vormgeving: Camerik Voortman communicatie- en pr-adviseurs. Drukwerk: Van der Eems Foto s: Hoge Noorden, gemeente Súdwest-Fryslân, Camerik Voortman, gemeente Dantumadiel, Klaas Pot, Henri Vos, Dore Bakker, Frans Mulder, Coop Stavoren, Lieuwe Kaspers, Jonathan Andrew en Joachim de Ruijter HET FRIESE MERENPROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR DE EUROPESE GEMEENSCHAP EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING EN SNN, EZ/KOMPAS Bij het tot stand komen van de Meer dan Meren is getracht zoveel mogelijk toestemming te verkrijgen voor het beeldgebruik van de oorspronkelijke uitgevers. Indien een rechthebbende denkt aanspraak te kunnen maken op het beeldgebruik, graag contact op te nemen met Provincie Fryslân. 12 Fryslân Topattractie