1. Geld in het recht

Transcriptie

1 1. Geld in het recht Geld heeft verschillende functies in onze monetaire economie: Circulatiefunctie: Geld is een algemeen aanvaard ruilmiddel. Alle goederen, prestaties en diensten die in de handel zijn kunnen worden ingeruild tegen geld. Waardemeter: Geld stimuleert de concurrentie, ondernemingen ijveren voor de laagste prijs. Koopkrachtreserve: Geld is een middel tot vermogensvorming, sparen, beleggen, investeren en kredietverlening. 1.1 Soorten Geld Men kan drie soorten geld onderscheiden: Chartaal geld. Giraal geld. Elektronisch geld Chartaal geld Chartaal geld is in een papieren of metalen voorwerp belichaamd. Het bestaat uit muntstukken en bankbiljetten. Men omschrijft dit wel eens als fiat geld: ze ontlenen hun betaalkracht aan een wetsbepaling, de intrinsieke waarde is zeer klein. Chartaal geld is in België het enige wettige betaalmiddel, hetgeen impliceert dat een schuldenaar zijn schuldeiser in principe steeds kan dwingen om betaling in chartaal geld te aanvaarden. Het vormt daarentegen geen gedwongen betaalmiddel, hetgeen impliceert dat de partijen kunnen overeenkomen dat de betaling niet in chartaal geld, doch enkel op girale wijze kan geschieden. Uitzonderingen: Witwaswetgeving: Verplichting om giraal te betalen voor bedragen boven de KB nr. 56: Boven BEF heeft de handelaar het recht om girale betaling te eisen (consument heeft dit recht niet!). Contractuele afspraken: vb. men kan biljetten van 500 weigeren, maar dit moet de contractsrelatie binnendringen. Het vermelden van het rekeningnummer of logo s van kredietkaarten worden beschouwd als een uitnodiging tot girale betaling, tenzij anders bepaald. 1

2 Men mag ondernemingen niet verbieden een toeslag te vragen voor betalingen door middel van een bepaald betalingsinstrument. Vroeger sloten kredietkaartmaatschappijen namelijk overeenkomsten met ondernemingen die dergelijke toeslagen verbood Giraal geld Met de term giraal geld worden beschikbare tegoeden op een geldrekening bedoeld. Het tegoed op een geldrekening kwalificeert men als een schuldvordering van de rekeninghouder op de rekeninghoudende kredietinstelling. De rekeninghouder is dus geen eigenaar van de gelden, hetgeen betekent dat hij niet tot een revindicatie van de gestorte sommen kan overgaan. In geval van faillissement beschikt de rekeninghouder dus slechts over een schuldvordering in de massa. De schuldvordering van de rekeninghouder op zijn kredietinstelling bezit een bijzonder en zelfstandig karakter. Zij omvat de verbintenis van de kredietinstelling om het rekeningtegoed ter beschikking te houden van de rekeninghouder die de gelden kan opvragen of erover kan beschikken middels de girale en elektronische betaalinstrumenten die hem door de kredietinstelling worden verstrekt. De verbintenis is onherroepelijk en staat los van de onderliggende verhoudingen. Dit betekent dat, eens de kredietinstelling haar wil heeft geuit om zich persoonlijk te verbinden, de excepties die hun oorsprong vinden in de valuta- of provisieverhouding niet tegenwerpelijk zijn aan de rekeninghouder. Zo zal de bank een overschrijving te gunste van een leverancier niet teniet kunnen doen indien blijkt dat de leverancier gebrekkige goederen leverde. De financiële instelling kan zich evenmin beroepen op het gegeven dat de rekening van de opdrachtgever niet geprovisioneerd was, of nog dat zij op het interbancaire niveau geen genoegdoening heeft gekregen. Dit laatste geldt enkel voor zover de financiële instelling geen voorbehoud van goede afloop heeft bedongen (= contractuele afwijking op de zelfstandigheid van de verbintenis). In de praktijk is dit meestal het geval. De algemene bankvoorwaarden bepalen dat de financiële instelling de rekening van de rekeninghouder kan crediteren vooraleer zij de gelden van een andere financiële instelling heeft verkregen, doch dat dergelijke creditering geschiedt onder voorbehoud van goede afloop. Verkrijgt de bank de betrokken gelden niet, dan kan zij de rekening opnieuw debiteren. Het voorbehoud van goede afloop is belangrijk bij cheques, waar de rekening van de begunstigde gecrediteerd worden onder voorbehoud van goede afloop. Dit voorbehoud verdwijnt eenmaal de bank van de begunstigde van de bank van de trekker de informatie krijgt dat er genoeg geld op de rekening van de trekker staat. Men werkt beter met een bankcheque, hierbij wordt het bedrag van de cheque op een interne rekening geplaatst. De begunstigde is aldus zeker van betaling en hoeft niet te vrezen voor het voorbehoud van goede afloop. 2

3 Banken zijn nooit verplicht om gelden zonder voorbehoud van goede afloop toe te kennen. Dit is vervelend want een cliënt weet niet wanneer het voorbehoud verdwijnt, en de bank durft soms lang wachten vooraleer tot de debitering over te gaan. Dit kan echter soms een fout uitmaken indien er een causaal verband bestaat (vb. bank weet al een tijdje dat schuldenaar failliet is, maar wacht nog een maand vooraleer over te gaan tot debitering van de rekening; schade = verlies van een kans). De kredietinstelling is gehouden tot een resultaatsverbintenis om de tegoeden, die aanwezig zijn op de rekening van haar cliënten terug te geven aan de rekeninghouder of aan de door hem aangewezen persoon. Aangezien de verbintenis betrekking heeft op geld en dit een vervangbare zaak is, heeft overmacht geen bevrijdende werking (genera non pereunt). De bank kan haar restitutieverbintenis (ter beschikking stellen van cash geld + overschrijvingen) uitvoeren door de gelden aan de rekeninghouder of een door hem aangewezen persoon te bezorgen. De restitutieverbintenis kan in de algemene voorwaarden gemodaliseerd worden. Zo kan bijvoorbeeld afgesproken worden dat geldafhalingen boven een bepaald bedrag een bepaalde tijd op voorhand moeten worden aangevraagd Elektronisch geld Cumulatieve voorwaarden voor elektronisch geld: Monetaire waarde. Vertegenwoordigd door een vordering op de uitgevende instelling (obligatoire verhouding). Opgeslagen op een elektronische drager. Uitgegeven in ruil voor ontvangen gelden. Als betaalmiddel aanvaard door andere ondernemingen dan de uitgever. Kopieerkaart rechtenbib is bijvoorbeeld geen elektronisch geld, want enkel de rechtenbib aanvaardt het als betaalmiddel. Bancontact is geen elektronisch geld, het is een elektronisch betaalmiddel. Proton: Wanneer een protonkaart wordt opgeladen, dan worden de tegoeden die zich op de rekening van de kaarthouder bevinden (giraal geld), overgeboekt van zijn rekening naar een floatrekening (een interne rekening van de financiële instelling die de protonkaart heeft uitgegeven). De aard van het tegoed wijzigt hierbij niet, aangezien de debitering van de rekening van de kaarthouder leidt tot de creditering van de float-rekening bij de bank (giraal geld). Wanneer een betaling wordt verricht met de protonkaart worden elektronische pulsen overgedragen van de protonkaart naar de terminal van de handelaar. De handelaar kan de ontvangen pulsen evenwel niet gebruiken vooraleer hij zijn terminal ledigt en zijn bankrekening met het bedrag van de uitgevoerde transacties wordt gecrediteerd (giraal geld). De creditering van de rekening van de begunstigde handelaar gaat samen met de debitering van de float-rekening. Paypal: Betalen via adres, men vermijdt zo overschrijvingskosten. Het verschil met proton ligt in het feit dat de ontvanger de ontvangen gelden direct kan gebruiken. 3

4 Pingping: Betalen via gsm (al dan niet via oplaadbaar tegoed). M-Banksafe: verbinding tussen gsm en bankrekening. Geen elektronisch geld maar een elektronisch betaalmiddel. Pingping: het betalen via een gsm-nummer, de ontvanger kan de gelden direct gebruiken in dat geval. 1.2 Betaling in geld in de verhouding schuldenaar-schuldeiser Principe van het monetair nominalisme Het principe van het monetair nominalisme houdt in dat een verbintenis tot betaling van een geldschuld moet worden voldaan door de betaling van het nominale bedrag. Een daling in de reële waarde komt in beginsel ten laste van de schuldeiser, terwijl een stijging nadeel brengt aan de schuldenaar. Het principe van monetair nominalisme is niet van openbare orde of dwingend recht. Partijen kunnen het principe dus contractueel uitsluiten of beperken. Dit gebeurt door middel van inlassing in de overeenkomst van waardebeveiligingsbedingen, zoals indexeringsclausules. De keuze van de index is in beginsel vrij, behoudens wanneer een bijzondere wet het gebruik van een bepaalde index voorschrijft (vb. woninghuur). Het principe van het monetair nominalisme geldt enkel voor geldschulden en niet voor waardeschulden zoals vergoedingen van delictuele schulden Laattijdige betaling van een geldschuld Art BW: In geval van laattijdige betaling van een geldschuld kan de schuldeiser aanspraak maken op een moratoire interest of nalatigheidsinterest, dit vanaf de ingebrekestelling en aan de wettelijke interestvoet. Contractuele afwijkingen op art BW komen echter zeer vaak voor. Zo wordt veelal bedongen dat de schuldeiser recht heeft op nalatigheidsinteresten zonder ingebrekestelling en wordt hierbij een hogere interestvoet bedongen dan de wettelijke interestvoet. Bijkomend wordt veelal voorzien in een forfaitaire schadevergoeding. 4

5 In verhouding tot consumenten moeten ondernemingen echter rekening houden met de WMPC: Art. 74, 17 WMPC: Verbod van niet-wederkerige en niet-gelijkwaardige schadebedingen en nalatigheidsinteresten. Art. 74, 24 WMPC: Verbod van schadebedingen waarvan het bedrag van de bedongen schadevergoedingen duidelijk hoger is dan de schade die door de onderneming kan worden geleden. In de verhouding tussen ondernemingen onderling en ondernemingen en aanbestedende overheden moet rekening gehouden worden met de Wet Betalingsachterstand. Art. 5 Wet Betalingsachterstand: In geval van laattijdige betaling heeft de schuldeiser van rechtswege en zonder ingebrekestelling recht op betaling van een nalatigheidsinterest, dit vanaf de dag volgend op de vervaldatum. Het betreft de zogenaamde referentie-interestvoet vermeerderd met 7 procentpunten en afgerond tot het hogere halve procentpunt. Art. 7 Wet Betalingsachterstand: De rechter kan, op verzoek van de schuldeiser, de bedongen vergoeding herzien indien deze vergoeding kennelijk onbillijk is ten nadele van de schuldeiser. Bij de beoordeling houdt de rechter rekening met alle omstandigheden, met inbegrip van de goede handelspraktijken en de aard van het product of de dienst en gaat de rechter onder meer na of de schuldenaar objectieve redenen heeft om af te wijken van de bepalingen van de Wet Betalingsachterstand. 1.3 Geld in de internationale handel Betaalmunt en verbintenismunt De verbintenismunt is de munteenheid waarin een geldschuld is uitgedrukt (in obligatione). De betaalmunt is de munt waarin de betaling daadwerkelijk plaatsvindt (in solutione). De verbintenismunt wordt doorgaans in de overeenkomst bepaald en is meestal een natuurlijk gevolg van het internationale verkeer. De keuze van een bepaalde verbintenismunt kan ook worden bepaald door de wens van de partijen om zich te beveiligen tegen waardeschommelingen. In vele gevallen zullen de verbintenismunt en de betaalmunt dezelfde zijn. Nochtans kunnen ze van elkaar verschillen omwille van een aantal redenen: Local payment rule: Schuldenaar heeft het recht de betaling te verrichten in de lokale munt van de plaats van betaling. Deze regel vindt zelfs toepassing indien de overeenkomst hier niet uitdrukkelijk voorziet, maar ze kan wel bij overeenkomst worden uitgesloten. Indien de overeenkomst niet bepaald waar de betaling moet geschieden, moet de plaats van betaling vastgesteld worden aan de hand van het op het contract toepasselijke recht. Wisselbeperkingen (moeten voorafgaand goedgekeurd worden door IMF): Bepaalde landen leggen beperkingen op m.b.t. het gebruik van haar eigen munt (vb. landen in het middenoosten: bij vertrek moet men alle lokale munten en biljetten terug omruilen). 5

6 Het is mogelijk dat de bevoegde rechtbank een partij slechts kan veroordelen tot de betaling in de munt van het forum. Wat de Belgische rechtbanken betreft; zij kunnen een partij enkel veroordelen tot de betaling van een bedrag in de munteenheid van een lidstaat van de OESO. Wanneer de betaalmunt niet overeenstemt met de verbintenismunt, moet tot conversie worden overgegaan. Partijen kunnen contractueel in een bepaalde conversiekoers voorzien d.m.v. een conversiebeding. Dit kan gebeuren door een vaste pariteit of men kijkt naar de wisselkoersverhouding op de dag van betaling. Bij ontstentenis van een conversiebeding, wordt conversie traditioneel geregeld overeenkomstig de lex contractus. In België wordt daarbij toepassing gemaakt van de payment date rule, bij toepassing waarvan de conversiedatum moet overeenstemmen met de datum waarop de betaling daadwerkelijk plaatsvindt. De schuldeiser kan aanspraak maken op een schadevergoeding indien de verbintenismunt tegenover de betaalmunt was gedevalueerd tussen de vervaldatum en de betaaldatum. Bepaalde andere landen hanteren de breach date rule die inhoudt dat de conversie moet geschieden aan de hand van de koers die geldt op de vervaldatum Wisselkoersschommelingen Indien de partijen gevestigd zijn in landen die een verschillende nationale munt hebben, ontstaat er een wisselkoersrisico in hoofde van de partijen. Zij kunnen zich op veel manieren hiertegen indekken: Valutaclausule: Keuze voor een sterke munt. Valutawaardebeding: Verbintenismunt wordt vastgekoppeld aan één (of meerdere) andere sterke munt(en). Muntoptieclausule: Schuldeiser of schuldenaar kan op het tijdstip van betaling kiezen voor een bepaalde munt. Overdracht van schuldvordering (vb. factoring). Valutatermijncontract: Contract gesloten met een financiële instelling waarbij men overeenkomt op een bepaalde tijdstip een bepaalde som in een vreemde munt te verkopen of kopen tegen een overeengekomen prijs ongeacht de wisselkoers op dat moment. 6

7 2. Rekeningen 2.1 Inleiding Bankverrichtingen kunnen zowel middels een rekening als over the counter geschieden. In het laatste geval geschiedt de verrichting zonder dat een rekening wordt geopend. Vroeger kwam dit meer voor, maar de mogelijkheden werden beperkt door de FSMA (vb. vroeger kon men een cheque innen bij de bank van de schuldenaar, kasbon aan toonder: handig om successierechten te vermijden). Weliswaar zal de boekhouding van de bank een spoor bevatten van deze verrichting, doch er wordt geen rekening geopend. Wisseltransacties tot kunnen over the counter geschieden. De rekening is vooreerst een boekhoudkundig instrument, elke verrichting geeft aanleiding tot een credit- of een debetpost en leidt telkens tot een nieuw saldo. De rekening is tevens een instrument dat voorziet in de afwikkeling en vereffening van verrichtingen. Tenslotte kunnen rekeningen beschouwd worden als instrumenten die een soort zekerheid verstrekken. 2.2 Soorten rekeningen De zichtrekening De zichtrekening kan uitsluitend geopend worden bij een kredietinstelling, zij beschikken over een wettelijk monopolie om van het publiek terugbetaalbare gelden te ontvangen (vergunning vereist). De hoofdbedoeling van de zichtrekening is de bewaargeving van de erop gestorte sommen en de toegang tot de bancaire diensten die de cliënt de mogelijkheid bieden om te allen tijde te beschikken over de tegoeden die zich op zijn rekening bevinden. De termijnrekening en de spaarrekening dienen niet voor betalingen ( zichtrekening). Het HvC besliste dat de zichtrekening niet gekwalificeerd kan worden als een bewaargeving. Enerzijds omdat de bewaarnemer, i.t.t. de financiële instelling, niet het recht heeft om de ontvangen tegoeden te gebruiken, anderzijds omdat de bewaarnemer ertoe gehouden is om de in bewaring gegeven zaak zelf terug te geven. Dit is van belang omdat schuldvergelijking verboden is m.b.t. de restitutieverbintenis van de bewaarnemer. De kwalificatie als verbruiklening gaat ook niet op, aangezien dit zou impliceren dat bij elke nieuwe storting een nieuw contract van verbruiklening zou moeten worden gesloten. Door de meerderheid wordt de zichtrekening dan ook aanzien als een overeenkomst sui generis. 7

8 2.2.2 Spaarrekening De spaarrekening wordt niet gebruikt voor de uitvoering van betalingsverrichtingen, doch dient om gelden in bewaring te geven, dit om deze gelden een zekere rente te laten opbrengen. De spaarrekening is fiscaal aantrekkelijk, aangezien de rente tot een bepaald bedrag is vrijgesteld van de roerende voorheffing Termijnrekening De termijnrekening zet gelden voor een bepaalde periode vast, waardoor zij in principe niet opvraagbaar zijn binnen de contractueel bepaalde termijn, dit in ruil voor de toekenning van een hogere rente. Hier is echter wel roerende voorheffing verschuldigd. De termijnrekening is een verbruiklening. De termijndeposito is een systeem dat ervoor zorgt dat gelden een hogere rente verkrijgen dan een spaarrekening voor een korte termijn. Dit is meestal maar mogelijk vanaf een bepaald bedrag en er is roerende voorheffing verschuldigd Rekening-courant De rekening-courant is een consensuele en wederkerige overeenkomst met een aleatoir en intuitu personae karakter tussen twee of meerdere partijen die met elkaar in regelmatige betrekkingen staan. Aan het gebruik van een rekening-courant zijn diverse voordelen verbonden. Vooreerst vereenvoudigt het gebruik van een rekening-courant de afwikkeling van de verrichtingen die de partijen met elkaar stellen, doordat de afzonderlijke betaling van elke verrichting wordt vervangen door de betaling van een saldo bij de afsluiting van de rekening. Daarnaast houdt de rekeningcourant een vorm van kredietverlening in. Tenslotte kan de rekening-courant beschouwd worden als een instrument dat strekt tot zekerheid. Het doel van de rekening-courant is verschillend van dit van de zichtrekening. Bij een zichtrekening beoogt de titularis gelden toe te vertrouwen aan de bank om van bankdiensten te kunnen genieten en wenst de bank zoveel mogelijk fondsen te verzamelen om haar kredietwerkzaamheden te kunnen uitvoeren. Bij een rekening-courant daarentegen willen de partijen de regeling van hun wederzijdse vorderingen en schulden zoveel mogelijk opschorten tot aan de afsluiting van de rekening, zodat een kredietverlening bestaat voor de partij die in debet staat. 8

9 Kenmerken rekening-courant: Consensueel karakter: De rekening-courant berust op een overeenkomst tussen de partijen. Algemene affectatie: Alle vorderingen die de partijen tegenover elkaar bezitten moeten in de rekening worden opgenomen. Wederzijdse remises: Noodzakelijk dat er remises plaatsvinden door beide partijen, indien er slechts eenzijdige remises zijn kan men niet spreken van een rekening-courant. Men kan wel bedingen dat er slechts voor één partij een debetpositie mogelijk is. Quasi-novatoir karakter: De bestaande schuld wordt evenwel vervangen, maar niet door een nieuwe schuld, maar door rekeningposten. Er is pas opeisbaarheid bij het afsluiten van de rekening-courant. Als gevolg leidt een boeking van een schuldvordering in de rekeningcourant tot bevrijding van de schuldenaar, er kan dus geen beslag of verjaring meer plaatsvinden en de zekerheden vervallen (men kan dit vermijden door de zekerheden te koppelen aan de rekening-courant zelf). In een zuivere rekening-courant kan geen betwisting meer worden gevoerd over de onderliggende verbintenis. Ondeelbaarheid: Enkel het saldo bij afsluiting is opeisbaar. Het is evenwel mogelijk beslag te leggen op het creditsaldo. Het is onduidelijk welke interestvoet gevolgd moet worden (wordt best bepaald in het contract). Het verbod van anatocisme geldt niet voor de rekening-courant tijdens haar levensduur. Volgens de klassieke leer leidt iedere inschrijving in rekening tot een omzetting van een schuldvordering in een rekeningpost die een louter boekhoudkundige entiteit uitmaakt en de schuld kan pas vastgesteld worden bij de afsluiting van de rekening en dit d.m.v. een globale compensatie van alle credit- en debetposten Kwaliteitsrekening Een kwaliteitsrekening is een rekening waarbij bij de tenaamstelling wordt aangegeven dat de titularis de rekening houdt in een bepaalde kwaliteit of hoedanigheid (vb. rubriekrekening notaris). Eigen aan de kwaliteitsrekening is dat de tegoeden die geboekt worden op de rekening ingevolge de bijzondere bestemming die aan de rekening wordt gegeven, afgescheiden wordt van het vermogen van de rekeninghouder. Het onmiddellijke voordeel van een dergelijke affectatie van het rekeningtegoed is dat deze tegoeden niet blootgesteld worden aan het verhaalsrecht van de privéschuldeisers van de rekeninghouder. In geval van beslag door de privé-schuldeisers van de rekeninghouder zal overgegaan kunnen worden tot revindicatie. De een op naam van een advocaat geopende derdenrekening vindt zijn oorsprong niet in een wettelijke bepaling ( rubriekrekening notaris), maar in de deontologische regels van de Orde van Advocaten. Het HvC oordeelde daarom dat de gelden die zich op dergelijke derdenrekening bevinden wel vatbaar zijn voor beslag vanwege de privé-schuldeisers van de advocaat. 9

10 2.2.6 Escrow-account De escrow-account is volgens sommige auteurs een rekening die een persoon op zijn naam opent bij een bank en waarvan het creditsaldo dient tot zekerheid van bepaalde verbintenissen die deze persoon heeft ten overstaan van de bank en die voortkomen uit verbintenissen die de bank, op vraag van de titularis van de rekening, is aangegaan ten overstaan van derden. Andere auteurs hanteren een ruimere definitie en stellen dat een escrow-account een rekening is die geopend wordt o.g.v. een overeenkomst waarin de partijen van een basiscontract bepalen dat een document of een som geld wordt overhandigd aan een derde (escrowee), een persoon die vreemd blijft aan het contract en waarbij die derde er zich toe verbindt de overhandigde zaak enkel uit handen te geven aan de begunstigde indien een aantal voordelen zijn vervuld, volgens de beoordeling van de escrowee. Vb.: Overdracht van onderneming: X draagt een onderneming over maar is begaan met zijn werknemers. Y moet een bepaald bedrag overmaken op een escrow-account en krijgt die som terug indien na twee jaar de werkgelegenheid is behouden, zoniet gaat de som naar de ontslagen werknemers. Indien schuldeisers van Y beslag leggen, kunnen de werknemers het terugvorderen maar er is geen wettelijke regeling (HvC zou dus anders kunnen besluiten, zie arrest over derdenrekening) Gezamenlijke en meervoudige rekeningen Een meervoudige rekening is een rekening die werd geopend op naam van twee of meer personen (vb. echtpaar, naakte eigenaar en vruchtgebruiker). Een dergelijke rekening kan slechts functioneren onder de handtekening van alle titularissen. De rekeninghouders kunnen evenwel aan elkaar een volmacht verlenen. Deze volmacht kan beperkt worden tot een bepaald bedrag. Tussen de rekeninghouders bestaat geen passieve solidariteit, hetgeen impliceert dat de rekeninghouder niet aangesproken kan worden met het oog op de betaling van het gehele debetsaldo. Dit kan evenwel bedongen worden (wordt meestal gedaan in de bankvoorwaarden). De gezamenlijke rekening kent een actieve hoofdelijkheid tussen de titularissen, hetgeen impliceert dat elke titularis het saldo van de rekening kan opeisen. De betaling door de bank in handen van één van de titularissen is bevrijdend t.a.v. de anderen zolang de bank niet door één van hen vervolgd is. I.t.t. bij een meervoudige rekening, maakt het einde van een rekeninghouder geen einde aan de solidariteit. De erfgenamen van de overleden titularis zullen dezelfde rechten als hun rechtsvoorganger op de rekening kunnen uitoefenen. 10

11 2.3 Openen van een rekening Algemene voorwaarden De rekeningovereenkomst komt tot stand ingevolge het samentreffen van de wilsuiting van de partijen (solo consensu). In de praktijk wordt veelal een geschrift opgemaakt, doch dit strekt er vooral toe de nodige zekerheid te bieden op het niveau van het bewijs. Op privaatrechtelijk vlak zijn er geen bezwaren om een rekeningovereenkomst op afstand of zelfs elektronisch te sluiten. Meeste instellingen laten evenwel niet toe dat de contractsluiting volledig elektronisch verloopt. Men moet namelijk de cliënt kunnen identificeren. Wanneer iedereen een kaartlezer heeft voor de elektronische identiteitskaart, kan het contract volledig elektronisch afgesloten worden. De rechten en de plichten van de partijen worden in de praktijk beheerst door de algemene voorwaarden. Opdat een cliënt verbonden is door de bankvoorwaarden is het noodzakelijk dat hij voorafgaand aan de totstandkoming van de overeenkomst kennis heeft genomen of redelijkerwijze kennis heeft kunnen nemen van de contractvoorwaarden en deze voorwaarden uitdrukkelijk of stilzwijgend heeft aanvaard. In de praktijk anticiperen financiële instellingen op de moeilijkheden waartoe de toepassing van deze regel zou kunnen leiden door de cliënt bij het sluiten van de overeenkomst te laten verklaren dat hij een exemplaar van de contractuele voorwaarden heeft verkregen en dat hij de contractuele voorwaarden uitdrukkelijk aanvaardt. In de rechtspraak wordt de geldigheid van deze clausule erkend Recht op een rekening? Bij de vraag of men recht heeft op een rekening moet een onderscheid gemaakt worden naargelang de Wet Basis-bankdienst al dan niet van toepassing is. Indien de Wet Basis-bankdienst niet van toepassing is geldt het gemeen recht en dus het principe van de contractvrijheid. Een handelaar is verplicht een zichtrekening te bezitten, anders is er geen inschrijving mogelijk in de KBO. Art. 3, 1 Wet Basis-bankdienst: De consument heeft het recht om een basis-bankdienst te verwerven. Art. 3, 2 Wet Basis-bankdienst: Inhoud van de basis-bankdienst. De financiële instelling is niet verplicht om een debetkaart ter beschikking te stellen, maar in de praktijk doet ze dit meestal wel. Art. 3, 3 Wet Basis-bankdienst: De maximale prijs bedraagt 12 euro (jaarlijks geïndexeerd). 11

12 Art. 2, 2 Wet Basis-bankdienst: Consument is iedere natuurlijke persoon die in het kader van de onder de wet vallende verrichtingen, handelt met een oogmerk dat kan worden geacht vreemd te zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteiten en die in België zijn hoofdverblijfplaats heeft ( definitie in WCK). Het verblijf is een feitelijk gegeven, er is geen domicilie of een inschrijving in het bevolkingsregister vereist. Wat internationale overschrijvingen betreft is er discussie in de rechtsleer. In de Europese Unie moet men rekening houden met het vrij verkeer van kapitaal, buiten de EU zijn bijkomende kosten mogelijk. Indien er bijkomende kosten zijn kan men niet spreken van een basisbankdienst. Art. 4, 1 Wet Basis-bankdienst: Indien een consument aanspraak wil maken op een basisbankdienst, mag hij niet reeds over een basisbankdienst beschikken en mag hij niet in het bezit zijn van een zichtrekening of andere gebonden producten. Art. 4, 2 Wet Basis-bankdienst: KB bepaalt welke gebonden producten geen beletsel vormen voor de basisbankdienst: Spaar- of termijnrekeningen (discussie of dit ook geldt voor effectenrekeningen) waarvan het jaarlijks gemiddelde niet hoger is dan Verzekeringen. Kredietovereenkomsten. Art. 6, 1 Wet Basis-bankdienst: De kredietinstelling mag een aanvraag weigeren of de basisbankdienst opzeggen indien de consument werd veroordeeld voor bepaalde strafbare feiten (oplichting, misbruik van vertrouwen, frauduleus bankroet, valsheid in geschrifte, witwassen, ). Indien de basisbankdienst door de kredietinstelling aan de consument wordt verstrekt op basis van valse verklaringen, zal de consument aansprakelijk zijn voor de schade en zal opzegging mogelijk zijn Witwaswetgeving Wanneer de rekeningovereenkomst op klassieke wijze tot stand komt, geschiedt de identificatie van een natuurlijk persoon a.d.h.v. de inlezing van de elektronische identiteitskaart. De concrete toepassingsmodaliteiten van de identificatieverplichting bij transacties op afstand worden verduidelijkt in een circulaire van de FSMA. Deze bepaalt dat de identiteit van een natuurlijke persoon op afstand geverifieerd kan worden op drie manieren: Elektronische identiteitskaart (probleem: adres staat hier niet op, andere documenten zullen dus nodig zijn). Gekwalificeerd certificaat. Kopie van een bewijsstuk dat de natuurlijke persoon aan de onderneming heeft bezorgd (vb. kopie van identiteitskaart). 12

13 Ook op basis van het gemeen recht bestaat in hoofde van de financiële instelling een verplichting om de cliënt afdoende te identificeren. Indien er fraude wordt gepleegd kan de bank aansprakelijk gesteld worden indien blijkt dat zij haar identificatieverplichting niet heeft nageleefd (vb. innen van een geruiste cheque op een rekening uitsluitend daarvoor geopend). De bank gaat evenwel vrijuit indien er valse documenten in het spel zijn Bijzondere precontractuele informatieverplichtingen Er zijn verschillende bijzondere precontractuele informatieverplichtingen waarmee desgevallend rekening moet worden gehouden: Prijsaanduiding homogene financiële diensten. Wet betalingsdiensten (onderscheid tussen eenmalige betalingstransacties en raamcontracten). Wet consumentenkrediet. Overeenkomsten op afstand. Diensten van de informatiemaatschappij Herroepingsrecht In bepaalde gevallen zal de consument die een rekening opent over de mogelijkheid beschikken om de overeenkomst te herroepen. Dit is het geval indien de rekening wordt geopend bij de consument thuis en de consument de bank niet voorafgaandelijk en uitdrukkelijk heeft verzocht bij hem thuis langs te komen met de bedoeling om te onderhandelen over het sluiten van een contract (art. 61 WMPC), indien de overeenkomst wordt gesloten op afstand (art. 53 WMPC), alsook indien de rekening een geoorloofde debetstand op rekening inhoudt die niet binnen de drie maanden moet worden afgelost (art. 18 WCK). De herroepingstermijn bedraagt 14 kalenderdagen, behalve in het geval van een verkoop bij de consument thuis waar de termijn slechts 7 werkdagen bedraagt, te rekenen vanaf de dag die volgt op de ondertekening van het contract. Indien de overeenkomst wordt gesloten op afstand of indien het een consumentenkrediet begint de termijn te lopen de dag van het sluiten van de overeenkomst. 13

14 2.4 Werking van de rekening Boeking in rekening Wanneer de rekening ten onrechte wordt gecrediteerd, beschikt de bank over de mogelijkheid om dit bedrag van de rekeninghouder terug te vorderen o.g.v. de leer van de onverschuldigde betaling (art BW). De bank zal alsdan tot een tegenboeking kunnen overgaan. De bank moet dit niet vragen, noch in rechte vorderen. De creditering wordt niet geschrapt, men gaat over tot een debitering (twee aparte posten op rekeningoverschrift). Er is enkel interest verschuldigd indien de rekeninghouder te kwader trouw was (m.a.w.: een rekeinghouder die geen melding maakt van een onterechte creditering van een groot bedrag zal te kwader trouw zijn) Informatieverplichtingen Rekeninguittreksels kunnen op papier worden verstrekt, maar dit kan ook elektronisch indien de rekeninghouder over internetbankieren beschikt. Art. 34 Wet Betalingsdiensten: De betalingsdienstgebruiker die zich rekenschap geeft van ofwel een niet-toegestane betalingstransactie, ofwel een niet-correct uitgevoerde betalingstransactie, kan alleen van zijn betalingsdienstaanbieder rechtzetting verkrijgen indien hij hem onverwijld en uiterlijk dertien maanden na de valutadatum van de debitering (kennisgeving door betaler) of creditering (kennisgeving door begunstigde), kennis geeft van de bewuste transactie. Indien de kennisgeving niet onverwijld gebeurt, dan bestaat er een weerlegbaar vermoeden dat de rekeninghouder het eens is met de transactie van de bank. De rekeninghouder heeft evenwel nog de mogelijkheid om dit vermoeden te weerleggen binnen de termijn van dertien maanden. Na het verstrijken van de termijn van dertien maanden ontstaat een onweerlegbaar vermoeden. Indien de betalingsdienstgebruiker geen consument is, kan de termijn van dertien maanden contractueel worden ingekort (bankvoorwaarden t.a.v. professionelen: meestal 30 of 60 dagen) Valutadatum Art. 2, 18 Wet Betalingsdiensten: De valutadatum is het referentietijdstip dat door de belastingsdienstaanbieder wordt gebruikt voor de berekening van de interesten op de geldmiddelen waarmee een rekening wordt gedebiteerd of gecrediteerd. De valutadatum is dus de datum waarop een bepaald bedrag bij een debitering stopt met het genereren van interesten en bij een creditering begint met het opleveren van interesten. 14

15 Art. 47 Wet Betalingsdiensten: Indien contanten op een betaalrekening worden gestort door een consument is de valutadatum, de datum van de storting. Indien de storting geschiedt door een nietconsument, dienen de gelden uiterlijk op de werkdag die volgt op de storting gevaluteerd te worden. Art. 48, 1 Wet Betalingsdiensten: In geval van creditering van de rekening mag de valutadatum niet later zijn dan de werkdag waarop het bedrag van de betalingstransactie op de rekening van de betalingsdienstaanbieder van de begunstigde wordt gecrediteerd. Art. 48, 2 Wet Betalingsdiensten: De valutadatum van de debitering van de betaalrekening mag niet vroeger vallen dan het tijdstip waarop het bedrag van die betalingstransactie van die rekening is gedebiteerd. Gelet op het ruime toepassingsgebied van de Wet Betalingsdiensten, vallen de meeste betalingstransacties hieronder. Transacties die worden uitgesloten van het toepassingsgebied zijn transacties met papieren cheques en wisselbrieven die door de begunstigde aan de bank ter incasso worden aangeboden. Wat het incasso van cheques betreft, is het gebruikelijk te werken met een valutadatum D+3, hetgeen impliceert dat het gecrediteerde bedrag slechts rente begint op te leveren drie bankwerkdagen na de creditering van de rekening van de begunstigde. Het is logisch dat de begunstigde geen rente verkrijgt voor de termijn gedurende dewelke de betalingsdienstaanbieder zelf nog niet in het bezit is van de gelden die op de rekening van de begunstigde werden gecrediteerd Interesten Wat de berekening van de interesten betreft, wordt aanvaard dat de berekening van de interesten volgens de methode van 360 dagen geschiedt. Anatocisme is principieel verboden (art BW), slechts wanneer aan drie cumulatieve voorwaarden is voldaan wordt anatocisme toegelaten: Het moet gaan om vervallen interesten van geldschulden. De vervallen interesten moeten over een jaar verschuldigd zijn. De kapitalisatie moet in een bijzondere overeenkomst bedongen zijn of moet in een gerechtelijke aanmaning zijn gevorderd en deze overeenkomst of aanmaning moet bij iedere jaarlijkse vervaldag worden hernieuwd. Het verbod van anatocisme geldt evenwel niet voor de rekening-courant. Deze afwijkende regel geldt enkel gedurende het bestaan van de rekening-courant. Eens de rekening-courant is afgesloten is het verbod terug van toepassing. Er is discussie m.b.t. de vraag of het verbod van anatocisme ook geldt voor andere rekeningen. Voorstanders van een toepassing van het verbod steunen zich op het principe dat uitzonderingen restrictief geïnterpreteerd moeten worden. Andere auteurs zijn echter van oordeel dat de van het gemeen recht afwijkende regel voor de rekening-courant, tevens kan aangewend worden voor andere rekeningen. 15

16 De mogelijkheid van de partijen om bij een lening op interest vrij te bedingen welke rente verschuldigd is, wordt beperkt door het verbod van woeker (art. 1907ter BW). Dit verbod geldt echter enkel wanneer de kredietverlening geschiedt door middel van een lening op interest, die niet ressorteert onder de toepassing van het Wet Consumentenkrediet. Dit verbod kan aldus ook niet toegepast worden wanneer de kredietverlening geschiedt d.m.v. een kredietopening. De rechter kan, op vordering van de lener, de verplichtingen van de lener bij een lening op interest verminderen tot de terugbetaling van het geleende bedrag en de wettelijke interest indien aan twee cumulatieve voorwaarden is voldaan: De uitlener heeft misbruik gemaakt van de behoeften, zwakheden, hartstochten of onwetendheid van de lener. De uitlener heeft voor zichzelf of voor anderen een interest of andere voordelen bedongen die klaarblijkelijk de normale interest en de dekking van het risico van de lening overschrijden Eenzijdige wijzigingen Wat eenzijdige wijzigingen van de overeenkomst betreft is het van belang een onderscheid te maken naargelang de Wet Betalingsdiensten, de WMPC en de Wet Consumentenkrediet al dan niet van toepassing zijn. De WMPC speelt indien de rekening door een consument geopend werd en de Wet Betalingsdiensten niet van toepassing is (spaarrekening, termijnrekening). In het geval van een zichtrekening kan ook de WCK van toepassing zijn, namelijk indien de zichtrekening toelaat krediet in de zin van de WCK te verlenen. In de verhouding tot consumenten moet men steeds een onderscheid maken naargelang het een wijziging van de contractvoorwaarden betreft of een wijziging van de rentevoet of wisselkoers. In het geval een rekening wordt geopend voor professionele doeleinden moet geen rekening gehouden worden met de WMPC en de WCK. Bij toepassing van het gemeen recht kan een financiële instelling zich het recht voorbehouden om de algemene voorwaarden eenzijdig te wijzigen. Wanneer de financiële instelling gebruikt maakt van dit eenzijdig wijzigingsrecht, is sprake van een partijbeslissing, die door de rechter marginaal getoetst kan worden. De financiële instelling mag haar eenzijdig wijzigingsrecht derhalve niet uitoefenen op een kennelijk onredelijke wijze. Art. 16, 1, 1 e lid Wet Betalingsdiensten: Wijzigingen van het raamcontract moeten vooraf schriftelijk of op een andere duurzame drager aan de betalingsdienstgebruiker worden voorgesteld, uiterlijk twee maanden voor de inwerkingtreding van de voorgestelde wijziging. Art. 27 Wet Betalingsdiensten: Betalingsdienstaanbieders hebben de mogelijkheid artikel 16 uit te sluiten in de verhouding tot betalingsdienstgebruikers die geen consument zijn. 16

17 Art. 14, 3 Wet Betalingsdiensten: Het is mogelijk om wijzigingen in de rentevoet of wisselkoers met onmiddellijke ingang en zonder voorafgaande kennisgeving toe te passen indien deze mogelijkheid is voorzien in het raamcontract en de wijzigingen gebaseerd zijn op de overeengekomen referentierentevoet of referentiewisselkoers. De Wet Betalingsdiensten heeft voorrang op de WMPC als lex specialis, maar niet op de WCK. Indien de zichtrekening aldus de mogelijkheid biedt om krediet te verwerven, dan zal de betalingsdienstaanbieder niet kunnen bedingen dat de voorwaarden van de kredietovereenkomst gewijzigd kunnen worden (art. 30, 1 WCK). De debetrentevoet en de kosten verbonden aan een geldafhaling via een geldautomaat kunnen echter wel eenzijdig gewijzigd worden (art. 30, 2 WCK). De consument dient evenwel op papier of op een andere duurzame drager in kennis te worden gesteld van een wijziging van de debetrentevoet, dit voordat de wijziging van kracht wordt (art. 30, 3 WCK). Indien de Wet Betalingsdiensten geen toepassing vindt (spaar- en termijnrekeningen) en de overeenkomst wordt met een consument gesloten, dan moet men rekening houden met de WMPC. De financiële instelling kan evenwel wijzigingen voorstellen en die door de consument (stilzwijgend) laten aanvaarden. Sommige financiële instellingen gaan hier echter heel ver in (vb. stellen wijzigingen voor en achten dat die aanvaard worden wanneer de klant een verrichting doet), die niet altijd getolereerd worden aangezien ze soms een kennelijk onevenwicht van de rechten en verplichtingen tussen partijen inhouden. Art. 74, 2 WMPC: Voor overeenkomsten van onbepaalde duur, heeft de financiële instelling de mogelijkheid om zich het recht voor te behouden om de voorwaarden ten nadele van de consument te wijzigen, maar ze is verplicht om de wijziging voorafgaandelijk aan de consument mee te delen en de consument een redelijke termijn te bieden om de overeenkomst kosteloos en zonder schadevergoeding te beëindigen. Een voorafgaande kennisgeving is evenwel niet noodzakelijk indien de wijziging de rentevoet betreft en de financiële instelling een geldige reden heeft op de voorafgaande kennisgeving achterwege te laten. Art. 74, 3 WMPC: De bank kan zich niet het recht voorbehouden om de voorwaarden van een contract van bepaalde duur eenzijdig te wijzigen Bedingen van eenheid van rekening en compensatiebedingen Een beding van eenheid van rekening heeft tot gevolg dat alle door de bank op naam van dezelfde titularis geopende rekeningen, ongeacht hun munt, aard of modaliteiten, slechts een onderdeel vormen van een enige en ondeelbare rekening-courant. M.a.w. de verschillende rekeningen maken slechts onderverdelingen uit van één enkele rekening. Bij een compensatiebeding worden de saldi van de rekeningen, die juridisch zelfstandig zijn, gecompenseerd. Het compensatiebeding heeft aldus een aanvullende functie t.a.v. het beding van eenheid van rekening. Gelet op het verbod om tot schuldvergelijking over te gaan na faillissement rijst de vraag in welke mate deze bedingen een rol kunnen spelen in geval van faillissement. 17

18 Vb. Gefailleerde heeft een zichtrekening met debetsaldo en een spaarrekening met creditsaldo Indien het beding tegenwerpelijk is zal de gefailleerde een vordering van 100 tegenover de bank. Indien dit beding echter niet tegenwerpelijk is heeft de bank een vordering in de massa ten belope van en heeft de gefailleerde een vordering van tegenover de bank. Volgens de Wet Financiële Zekerheden kunnen nettingovereenkomsten in het geval van de opening van een insolventieprocedure aan derden worden tegengeworpen voor zover de schuldvordering en de schuld waarop de schuldvergelijking moet worden toegepast, bestaan op het ogenblik waarop de insolventieprocedure plaatsvindt en voor zover de nettingovereenkomst is gesloten voor het tijdstip waarop de insolventieprocedure wordt geopend. Deze tegenstelbaarheid voorzien in de Wet Financiële Zekerheden geldt evenwel niet voor nettingovereenkomsten gesloten tussen of met natuurlijke personen die geen kooplieden zijn. Ten opzichte van die personen dient toepassing gemaakt te worden van het gemeen recht (belangrijk in geval van collectieve schuldenregeling). Volgens het gemeen recht is compensatie na insolventie mogelijk wanneer de vorderingen voortvloeien uit eenzelfde overeenkomst, alsook wanneer tussen de vorderingen een nauwe samenhang bestaat. Volgens bepaalde auteurs volstaat het dat de samenhang wordt bedongen, andere stellen dan weer dat de bedongen samenhang niet kunstmatig mag zijn en moet beantwoorden aan de realiteit van de verhouding tussen partijen en aan de economie van de overeenkomst die tussen hen bestaat. Uit rechtspraak van het HvB Luik blijkt evenwel dat bedingen van eenheid van rekening en compensatiebedingen in bepaalde gevallen een kennelijk onevenwicht kunnen creëren tussen de rechten en plichten van de partijen. Wat het beding van eenheid van rekening betreft werd geoordeeld dat een beding dat alle rekeningen, ongeacht hun aard en ongeacht de voorwaarden die op deze rekening van toepassing zijn samenvoegt, een kennelijk onevenwicht creëert tussen de rechten en plichten van partijen. Wat het compensatiebeding betreft vond het HvB Luik het vooral problematisch dat de bank zich het recht voorbehield om naar eigen goeddunken te bepalen op welke saldi de schuldvergelijking zou slaan. Dergelijk beding creëert een kennelijk onevenwicht, enerzijds omdat het de bank een volledige discretionaire bevoegdheid verleent, anderzijds omdat aan de consument de mogelijkheid wordt ontnomen om van zijn kant tot schuldvergelijking over te gaan. Er moet wel gewezen worden op het feit dat niet elk beding van eenheid van rekening of compensatiebeding in de verhouding tot consumenten steeds onrechtmatig is. 18

19 2.4.7 Beslag onder derden op een bankrekening Het derdenbeslag in handen van een bank is één van de meest voorkomende gevallen van beslag onder derden. D.m.v. dergelijk beslag wordt door de schuldeiser van een cliënt van de bank beslag gelegd in handen van de bank en dit op alle tegoeden die zijn schuldenaar heeft bij die bank. Als derde beslagene dient de bank binnen de 15 dagen een verklaring af te leggen omtrent hetgeen zij aan de beslagen schuldenaar verschuldigd is. Ingevolge het beslag mag de bank de beslagen tegoeden niet meer uit handen geven, op straffe van gewoon schuldenaar te worden verklaard voor de oorzaken van het beslag. Na het beslag kunnen geen gelden meer afgehaald worden en mag de bank in geen geval de rekening van de beslagen schuldenaar nog debiteren voor overmakingsopdrachten, die nog werden geïnitieerd na het tijdstip waarop beslag werd gelegd. Indien de debitering van de rekening van de beslagene heeft plaatsgevonden voor dit tijdstip, dan kan de financiële instelling de debitering behouden en de rekening van de begunstigde crediteren. Werd daarentegen beslag gelegd voorafgaand aan de debitering van de rekening, dan mag de bank deze rekening niet debiteren. Dezelfde principes kunnen toegepast worden bij een betaling met een Bancontact/maestrokaart. Wordt beslag gelegd na het tijdstip waarop de kaart werd gebruikt (maar vooraleer de rekening van de kaarthouder werd gedebiteerd), dan kan de financiële instelling van de beslagen kaarthouder de rekening niet debiteren. Gaat het om een doorlopende opdracht of domiciliëring, dan mag de betalingsdienstaanbieder de rekening van de betaler in uitvoering van de doorlopende opdracht of domiciliëring niet meer debiteren nadat de akte houdende het beslag werd ontvangen. Bij verrichtingen die worden geïnitieerd met een kredietkaart is het tijdstip van het gebruik van de kaart niet determinerend. De debitering van de rekening van de kaarthouder is immers niet het rechtstreekse gevolg van de betaling met een kredietkaart, doch geschiedt in uitvoering van de domiciliëring die door de houder aan zijn financiële instelling is gegeven. Het beslag heeft betrekking op het creditsaldo ten tijde van het beslag onder voorbehoud van de lopende verrichtingen. Met het oog op de vaststelling van het voor beslag vatbare saldo moet niet alleen rekening gehouden worden met het creditsaldo ten tijde van het beslag, doch tevens met de lopende verrichtingen. HvC: Indien een overschrijving via meer dan één bank verloopt en er beslag wordt gelegd op de rekening van de begunstigde van die overschrijving, dan maakt het bedrag van de overschrijving deel uit van het beslagbaar tegoed, zodra de rekening van de bank van de begunstigde met het bedrag van de overschrijving werd gecrediteerd. Het is dus niet vereist dat de rekening van de begunstigde zelf werd gecrediteerd opdat het betrokken bedrag onder het beslag zou vallen. 19

20 De vaststelling dat het beslag slechts betrekking heeft op het creditsaldo ten tijde van het beslag impliceert dat gelden die na het beslag op de rekening worden gestort en die niet voortkomen uit lopende verrichtingen (vers geld) niet onder het beslag vallen. Interesten zijn niet als vers geld te beschouwen en vallen dus onder het beslag. 2.5 Sluiting van de rekening Beëindiging op grond van elementen onafhankelijk van de wil van de partijen Overlijden, faillissement, Vrijwillige beëindiging van de overeenkomst Indien de Wet Betalingsdiensten geen toepassing vindt dient de beëindiging van de overeenkomst te geschieden volgens de principes van het gemeen recht. Dit betekent dat overeenkomsten van bepaalde duur (vb. termijnrekeningen) niet kunnen worden opgezegd en dat overeenkomsten van onbepaalde duur (vb. zichtrekening van een persoon die geen consument is en waarbij de Wet Betalingsdiensten is wegbedongen) door de betalingsdienstaanbieder kunnen worden beëindigd met inachtneming van de in het contract bepaalde opzegtermijn of, bij gebreke daarvan, een redelijke opzegtermijn. De bank mag zich evenwel niet schuldig maken aan rechtsmisbruik bij de beëindiging (vb. beëindiging omdat bank een proces verloor tegen cliënt). Er is sprake van rechtsmisbruik indien de bank zonder geldige reden het verzoek van de cliënt om de opzegtermijn te verlengen weigert. Indien de Wet Betalingsdiensten van toepassing is, dan maakt men een onderscheid tussen de beëindiging door de betalingsdienstaanbieder en die door de betalingsdienstgebruiker. Art. 17, 1 Wet Betalingsdiensten: De betalingsdienstgebruiker kan het raamcontract te allen tijde opzeggen, dit ongeacht of het contract voor bepaalde of onbepaalde duur is gesloten. Behoudens wanneer de partijen in het raamcontract een opzegtermijn zijn overeengekomen, die niet langer mag zijn dan één maand. De opzegging door de betalingsdienstgebruiker geschiedt kosteloos. Art. 17, 2 Wet Betalingsdiensten: De betalingsdienstaanbieder kan enkel een voor onbepaalde duur gesloten raamcontract opzeggen en dit enkel indien deze mogelijkheid in het raamcontract is voorzien. De overeenkomst kan uiteraard steeds ontbonden worden in geval één van de partijen zich schuldig maakt aan een voldoende ernstige wanprestatie. 20