passie voor spoor Afdeling Eemland

Transcriptie

1 passie voor spoor Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen Stationsplein LE AMERSFOORT Afdeling Eemland Programma 2018

2 donderdag 11 januari Stereo - dia s presentatie: Gerard de Graaf Voor het eerst sinds jaren zal er weer een ouderwetse stereodiavoorstelling te zien zijn in Eemland. De 3D-opnamen van NS in de jaren '30 gemaakt door W.A. Koch zullen nog eens vertoond worden. Daarnaast een allegaartje van opnamen bij NS in de jaren '90 (o.a de bouw van DM90), naast wat smalspoortjes bij steenfabrieken en Oekraïense en Roemeense bosspoorlijnen. De spreker weet nog niet wat hij nog meer gaat mee brengen. Twee dingen staan al wel als een paal boven water: 1. het slot van de voorstelling wordt gevormd door dia's van de Oerwoudtram van Napal Putih (Odr 2/2011) en 2. de voordracht is absoluut eenmalig en zal uitsluitend in Eemland te zien zijn. Oerwoudtram van Napal Putih. Een Schöma-loc voor een met afgegraven veen beladen trein P R O G R A M M A E E M L A N D 2

3 donderdag 8 februari Filmavond: vanaf 22 juli een nieuw tijdperk voor het openbaar vervoer in Amsterdam presentatie: Rob de Haan Daarom kijken wij nog één keer terug in de tijd... Met de komst in 1839 van de spoorwegen in Amsterdam ontstond de behoefte aan aansluitend openbaar vervoer in de vorm van omnibussen om de passagiers vanaf het station langs de Haarlemmerweg in de stad op hun bestemming te brengen. En in december 1843 volgde treinstation Weesperpoort. Vanaf 1875 reed de eerste paardetram van de Plantage naar het Leidseplein. Al spoedig werd het aantal lijnen uitgebreid waarbij veel lijnen de Dam als beginpunt hadden. In 1900 kwam ook in de hoofdstad de elektrische tram: tussen Leidseplein en Haarlemmerplein. In de volgende jaren werd het net uitgebreid met vaak het Centraal Station als bestemming. Vrijwel elke Amsterdamse stadswijk werd direct met het CS verbonden. Deze luxe is voor een groot deel tot op de dag van vandaag behouden, zowel bij de tram als de bus. Maar met de komst van de Noord/Zuidmetrolijn zal er veel veranderen in het lijnennet: een groot aantal tram- en buslijnen zal 'aantakken' bij één van de metrostations. Gezien al deze veranderingen zal Rob de Haan vanavond nog één keer zijn films, opgenomen in de jaren '60 en '70, vertonen met beelden van blauwe, grijze en gele trams! Herinnering aan de oliebollenrit P R O G R A M M A E E M L A N D 3

4 donderdag 8 maart Trams in Noord Afrika, exotisch en modern presentatie: Karel Hoorn Oorspronkelijke trambedrijven die 2018 gehaald hebben vinden we alleen in Egypte. Het betreft een restant van het voorstadsnet van Caïro Heliopolis en twee netten in Alexandrië. Het programma begint met de exotische omstandigheden waarmee het stadstrambedrijf van Caïro zich voortsleepte in het verkeer, tot het tenslotte ten onder ging. De voorstadstram van Heliopolis heeft zich door zijn vrije banen in zeer afgeslankte vorm nog weten te handhaven. De woestijnstad Helwan, ten zuiden van Caïro heeft in de tachtiger er jaren een heel nieuw tramnet gekregen, dat door verwaarlozing eigenlijk niet meer in bedrijf is. Rest ons in Egypte de stad Alexandrië met een stevig voorstadsnet (Ramleh) en een vrij goed stadsnet. Op dit laatste rijden nog steeds de Düwag trams uit Kopenhagen in verschillende aangepaste uitvoeringen. Het bedrijf ziet deze trams als de beste koop die zij ooit gesloten heeft ondanks nieuwere trams uit Japan. Modern zijn de bedrijven in Marokko, waar in Rabat en Casablanca gigantische eenheden voor meer dan 400 personen een druk vervoer afwerken. In Tunis is in 1985 een nieuw trambedrijf opgericht, dat zich de laatste jaren weer heeft uitgebreid tot een zestal lijnen, met hogeen lagevloer materieel. Tenslotte gaan we naar Algerije waar tijdens mijn bezoek drie fonkelnieuwe trambedrijven in dienst waren in Algiers (2011), Oran (2013) en Constantine (2013). Het materieel is Frans (Citadis) en wordt nu ook in Algerije gemaakt. In vier andere steden is de aanleg van nieuwe netten al begonnen en gedeeltelijk in dienst gekomen terwijl nog een achttal lijkt te volgen. Kortom oud en nieuw in verschillende vormen. Alexandrië, lijn 10, 890, Werkwagen 407 Ibrahim el Awal straat; 14 november Constantine-Setram. lijn 1,106 Mosquée Abdelkader. 18 maart Foto s: Karel Hoorn. Caïro-CTA. lijn 2, met schapen, Midan Ahmed Maher; 1 november P R O G R A M M A E E M L A N D 4

5 donderdag 12 april Amsterdam oorlog en wederopbouw Presentatie door Railtheater Amsterdam De basis van deze kroniek in beeld en geluid over het wel en wee van het leven in de hoofdstad in deze periode wordt gevormd door het Amsterdamse trambedrijf. In de oorlogsjaren ontstonden specifieke situaties, zoals de verduistering, de etenstrams en bij het busbedrijf de houtgasgenerator. Na het successievelijk opheffen van enkele tramlijnen werd, gedwongen door de moeilijker wordende omstandigheden, het trambedrijf op 9 oktober 1944 geheel gestaakt. Na de bevrijding begon men aan de wederopbouw. Veel materieel was onbruikbaar of kwam onherstelbaar beschadigd uit Duitsland terug, maar op 18 juni 1945 reed de eerste tram weer uit. Men moderniseerde door het aanschaffen van nieuwe drieassige trams en het verbouwen van een aantal tweeassers. In de eerste helft van de jaren vijftig deden zich grote problemen voor, zoals een staking, waarbij militairen het vervoer trachtten gaande te houden en het door de politie afkeuren van veel trams, die door hun matige remcapaciteiten en het drukker wordende verkeer steeds vaker bij aanrijdingen betrokken waren. Een lichtpuntje was de verlenging van lijn 13 naar Slotermeer, maar daar stond wel de verbussing van de tramlijnen 11, 12, 17 en 18 tegenover. De komst van nieuwe gelede trams zou de redding van de Amsterdamse tram blijken te zijn. Daarentegen werden de interlokale smalspoortramlijnen van de Noord-Zuid-Hollandsche Vervoer Mij naar Waterland en Haarlem/Zandvoort gesloten. De Nederlandse Spoorwegen stonden in de jaren van de bezetting en de wederopbouw ook voor grote problemen. NS investeerde in veel nieuw materieel, hetgeen leidde tot het einde van de stoomtractie in Nederland. De Beneluxdienst, de TEE en het station Amsterdam-Sloterdijk zagen het licht, maar op de Haarlemmermeerspoorlijnen werd het personenvervoer beëindigd. In een presentatie over Amsterdam ontbreekt ook het personenvervoer over het water natuurlijk niet. Na de bevrijding volgde de wederopbouw; de verwoeste havens en Schiphol werden hersteld. Steeds meer levensmiddelen gingen van de bon en in de loop van de jaren vijftig begon de welvaart voorzichtig toe te nemen. Wij stellen enkele succesvolle Amsterdamse artiesten aan u voor en laten u de bouw van de tuinsteden zien. Naast vele andere feiten, zoals de komst van de televisie, ziet en hoort u dat Koningin Juliana werd ingehuldigd en dat de Tour de France in 1954 in Amsterdam startte P R O G R A M M A E E M L A N D 5

6 donderdag 17 mei Geldersche Tramwegen Presentatie: Jaap Nieweg De Achterhoek. Eigenlijk zegt de naam het al. Zeker als je kijkt naar de infrastructuur in de tweede helft van de 19e eeuw. Een achtergebleven gebied. Vanaf 1881 worden daar stoomtramlijnen ontwikkeld, die uiteindelijk in 1934 tot het samenwerkingsverband Geldersche Tramwegen (GTW) leiden. Een verhaal over de stoomtramontwikkeling en mensen die er werkten en de gebruikers. Benzinewagen 101, Arnhem Velperplein; Locomotief 401 Lichtenvoorde in Dieren spoorstation; Laatste rit van de jubileumtram met conducteur Lammers e.a., Doesburg; 31 augustus Doetinchem, locomotieven 406, 602, 16 en 401 (v.l.n.r.); 22 juni tot september heeft Eemland zomerpauze 2018 P R O G R A M M A E E M L A N D 6

7 donderdag 13 september Spoorwegveiligheid Presentatie: René Jongerius Spoorwegongevallen spreken tot de verbeelding en dat geldt vooral voor ongevallen als gevolg van het rijden door onveilig sein: De eenzame machinist die een fout maakt en daarmee de levens van anderen in gevaar brengt. Al vroeg kwam de roep om hulpmiddelen om het rijden door onveilig sein te verhinderen. Niet alleen spoorwegingenieurs maar ook amateuruitvinders stortten zich op het onderwerp, maar meestal met weinig succes. Spoorwegdirecties hadden ook lange tijd weinig trek om in automatische treinbeïnvloeding te investeren. In zevenmijls-stappen gaan we door de Nederlandse spoorweggeschiedenis. Per periode bekijken we welke ernstige ongevallen zich voordeden en tot wat voor ontwikkelingen dat leidde. Na de ramp bij Harmelen werd dat niet alleen een zaak van het spoorwegbedrijf maar ook van de nationale en zelfs internationale politiek. Zo eindigen we bij een spoorwegnet dat anno 2018 vier systemen voor automatische treinbeïnvloeding kent: ATB-EG, ATB-Vv, ATB-NG en ERMTS. Woerden, Daarlerveen voorsein met elektrische aandrijving. Zwolle, stoptonend hoofdsein aan de lensbrug. Schiedam, P R O G R A M M A E E M L A N D 7

8 donderdag 11 oktober Berliner Metamorphosen deel 2 Presentatie: John Krijgsman Op 9 november 2016 presenteerde John bij ons zijn eerste deel over Berlijn. Vanavond het tweede deel van het overzicht van de grote veranderingen die zich overal in Berlijn hebben voltrokken door de deling van de stad ten gevolge van de Koude Oorlog en het weer samensmelten van de stad na de val van De Muur in Hij bezocht Berlijn en omstreken sinds 1973 meer dan honderd keer en maakte er zo n dia s en digitale opnamen van de stad en het railvervoer. Door de jaren heen ging hij vaak terug naar dezelfde plekken om daar keer op keer de veranderingen vast te leggen. Aan de hand van deze foto s met bijpassende verhalen maken we een tijdreis van meer dan 40 jaar door en rond Berlijn, langs en over De Muur, met (stoom)trein, tram, U-Bahn en S-Bahn. Op de Dag van de Arbeid werd de Berliner S-Bahn in het oostelijk stadsdeel uitgedost met de DDR-vlag en de rode socialistische vlag. Friedrichshagen, 1 mei Bahnhof Friedrichstraße was een ingewikkeld grensstation, knooppunt tussen Oost en West, gelegen in Oost-Berlijn. Op 16 november 1989, een week na de val van de Muur, maakte op het afgeschermde perron van de Oostberlijnse S-Bahn niemand zich meer druk om fotografen. Foto s: John Krijgsman P R O G R A M M A E E M L A N D 8

9 donderdag 8 november Spoorwegen op de landkaart; na de pauze tien jaar SNE Presentatie:.Ronald Bokhove Voor de pauze laat Ronald Bokhove ons in de presentatie Spoorwegen op de kaart de wisselwerking tussen spoor en kaart zien met vele voorbeelden uit binnen- en buitenland. Met de komst van de spoorwegen verandert het kaartbeeld: lijnen, emplacementen en stations krijgen een plek, als onderdeel van de topografie, als hulpmiddel bij het plannen van een rit of als opwarmertje voor een onvergetelijke reis. Thematische kaarten verbeelden opkomst en soms ondergang van het spoor en verklaren ruimtelijke verschijnselen waarin railvervoer een rol speelt. U gaat het vanavond allemaal zien, want een kaartje zegt meer dan duizend woorden. Na de pauze kunnen we lekker wegzakken als dezelfde presentator een visueel overzicht geeft van tien jaar NVBS-excursies tussen 2007 en Hij heeft als reisleider bij de SNE vele tochten georganiseerd, maar hij laat ook opnamen zien van excursies die door zijn collega s zijn geleid. Dat betekent beelden uit verre landen als Bangladesh, Zuid-Korea, Taiwan en Syrië. Maar we blijven ook dichter bij huis als we gaan spoorzoeken in het Westland, op Koninginnedag de Rotterdamse haven bezoeken of in de sneeuw naar Stadskanaal zwoegen. En wie weet zet het u wel aan om zélf eens aan een NVBS-excursie deel te nemen. Of behoort u al tot de groeiende schare enthousiaste deelnemers? Koninginnedagrit Havens in Rotterdam op een kaartfragment in een Bos-atlas P R O G R A M M A E E M L A N D 9

10 donderdag 13 december Scandinavië Presentatie: Sjoerd Bekhof Sjoerd Bekhof sluit het seizoen 2018 af. Deze keer richt hij de focus op Scandinavië, een deel van Europa dat hij al eerder bezocht. Intussen heeft hij alle uithoeken gezien, samen met zijn reisgenoot Frank Aakster. In 2017 lag de nadruk op de reis op Finland. Het land van de duizend meren, de scheppingen van Jean Sibelius, met het beroemde Finlandia, het serviesgoed van Arabia, de telefoontjes van Nokia, maar ook van breedspoor en alleenheerschappij van de Finse Staatsspoorwegen VR. Helsinki (Helsingborg) is niet alleen de hoofdstad van het land maar ook het middelpunt van het spoorwegnet. Dit strekt zich uit naar het oosten met een drietal verbindingen met het naburige Rusland en naar het noorden tot de steden Kemijärvi en Kolari. Beide eindpunten liggen boven de Poolcirkel en worden met nachttreinen uit Helsinki bediend. In de zomer dagelijks, in de winter enkele keren per week. De westkant van Finland ligt grotendeels aan de Botnische Golf. Daarover wordt de verbinding met de Zweedse hoofdstad Stockholm met schepen onderhouden. De spoorverbinding met Zweden bestaat uit gemengd spoor tussen Tornio en Haparanda aan de Zweedse kant. De normaalsporige verbinding is al jaren buiten gebruik. Reizigersvervoer tussen deze plaatsen is er niet meer. De lading van de op breedspoor rijdende goederentreinen wordt in Haparanda overgeslagen op normaalsporig materieel. Rond Helsinki is intensief voorstadsverkeer, waar voornamelijk nieuw materieel van Stadler rijdt. Bijzonder zijn de treinen naar de Russische steden. De Allegro treinstellen naar Sint Petersburg en de nachttrein naar Moskou. De spoorwegen in Scandinavië zijn probleemloos te fotograferen. Allegro hogesnelheids trein naar Sint Petersburg (l) en een Finse Pendolino in het hoofdstation Helsinki. De Russische e-loc die de nachttrein uit Moskou in Vainikkala heeft afgeleverd voor het vervolg van de reis naar Helsinki P R O G R A M M A E E M L A N D 1 0

11 De afdeling Eemland komt bijeen in gebouw Railzicht, Stationsplein 299, 3818 LE Amersfoort (achter het P&R-terrein) Treinreizigers lopen via uitgang Barchman Wuytierslaan en volgen de weg langs de ingang van het P&R-terrein Tijdstip: tweede donderdag van de maand Aanvang uur (zaal vanaf uur open) Einde uur Eemland stelt een bijdrage van 2.00 op prijs

12 Toen in Amersfoort perronopzichters en groene hondekoppen een dagelijkse verschijning waren. Versterking voor Den Haag op spoor 4 is klaargezet aan de losplaats Smallepad. De foto s van het programma staan in het teken van veranderingen in en bij het station Amersfoort