Treinen die komen en gaan

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Treinen die komen en gaan"

Laurens Dekker
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Treinen die komen en gaan HET STALEN NS-REIZIGERS MATERIEEL VAN NEDERLANDSE BODEM Carel van Gestel

3 Treinen die komen en gaan HET STALEN NS-REIZIGERSMATERIEEL VAN NEDERLANDSE BODEM CAREL VAN GESTEL

5 INHOUD INLEIDING 4 TREINEN DIE KOMEN 6 ELEKTRISCH BUFFERMATERIEEL VERBRANDINGSMOTORRIJTUIGEN 1 12 D-TREINRIJTUIGEN VERBRANDINGSMOTORRIJTUIGEN 2 16 GETROKKEN RIJTUIGEN JAREN DERTIG 20 DE DIESEL-DRIE VAN ELEKTRISCH MATERIEEL 1935/ STROOMLIJNMOTORRIJTUIGEN 32 DE DIESEL-VIJF 34 ELEKTRISCH MATERIEEL ELEKTRISCH MATERIEEL RIJTUIGEN PLAN D 42 DE BLAUWE ENGELEN 44 RIJTUIGEN PLAN E 48 ELEKTRISCH MATERIEEL BENELUXMATERIEEL TEE-TREINSTELLEN 54 RIJTUIGEN PLAN K/N 58 DIESELTREINSTELLEN PLAN U 60 ELEKTRISCH MATERIEEL 1964 (PLAN T/V) 62 RIJTUIGEN PLAN W 64 TREINEN ONDERWEG 66 TREINEN DIE GAAN 124 Interieur tweede klas van een treinstel Mat 40, met uitzicht via de stuurstand. > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO NS

7 1 > TREINEN DIE KOMEN Elektrisch buffermaterieel keurig in het gelid bij de revisieloods van de werkplaats aan de Zaanstraat te Amsterdam in 1939, het jaar waarin de spoorwegen in Nederland honderd jaar bestonden. > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO NS

8 D-TREINRIJTUIGEN 1928 D eze rijtuigen zijn herkenbaar aan de ovale vensters aan de beide uiteinden van de zijwanden en staan om die reden bekend als ovaleramenrijtuigen, kortweg ovaalramers. Door Beijnes en Werkspoor werden er in 1928 twee series gebouwd, de AB en de C Het Duitse Westwaggon voegde daar in 1931 nog de rijtuigen AB aan toe. De rijtuigen waren geschikt voor de dienst op talrijke West- en Oost Europese landen; als binnenlandse rijtuigen hebben twaalf exemplaren het eind van de jaren zestig nog gehaald, veertig jaar oud. Eén rijtuig is bewaard gebleven, de AB 7216; het bevindt zich in een prachtig gerestaureerde staat bij de SGB in Goes. Een rijtuig uit de serie C in aanbouw bij Werkspoor in Zuilen, > HET UTRECHTS ARCHIEF, COLLECTIE DE PATER, FOTO WERKSPOOR Klaar voor levering aan de Nederlandsche Spoorwegen, rijtuig C 7206, met trots gepresenteerd door Werkspoor te Zuilen, > HET UTRECHTS ARCHIEF, COLLECTIE DE PATER, FOTO WERKSPOOR 14

9 Houten banken zijn standaard in het interieur derde klas, ook bij dit D-treinrijtuig uit de serie C > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO WERKSPOOR TREINEN DIE KOMEN 15

11 Een overzicht van in aanbouw zijnde bakken Materieel 36 bij Beijnes in Haarlem, een beeld om eens rustig voor te gaan zitten... > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO J.W. MARTENS

12 V BENELUXMATERIEEL 1957 olgens het concept van de tweewagenstellen van Mat 54 werden ook twaalf treinstellen gebouwd voor de Beneluxdienst, acht voor NS en vier voor de Belgische NMBS, met respectievelijk de nummers en Ze werden in 1957 geleverd door Werkspoor in aansluiting op de bouw van de Hondekop-tweetjes en waren donkerblauw van kleur met een brede gele band. Elektrisch gezien waren ze een primeur, omdat ze op twee verschillende gelijkspanningen konden rijden, de Nederlandse 1500 V en de Belgische 3000 V. Ze gingen dienstdoen op de verbinding Amsterdam CS Brussel Zuid. Van de ooit geplande eindbestemming Luxemburg is het echter nooit gekomen. 52

13 Beneluxtreinstel 1201 tijdens een proefrit op het emplacement van Maarn op 2 juli De letters B NS zouden al vóór de officiële indienststelling verdwenen zijn, de gele band werd doorgetrokken over de neus. > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO L. HESSELS (NS) Enkele rijtuigbakken van het Beneluxmaterieel op het terrein van Werkspoor te Utrecht, Op de voorgrond een rijtuig van treinstel 1202, erachter dat van de > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO WERKSPOOR TREINEN DIE KOMEN 53

14 Een trein bestaande uit vier rijtuigen van het elektrisch buffermaterieel 1924 bij vertrek uit Amsterdam CS richting Haarlem op 26 maart > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO NS 86

15 In het station van s -Hertogenbosch is op 11 oktober 1952 bepaald geen gebrek aan belangstelling tijdens een show van nieuw materieel: elektrische locomotief 1305 en enkele Plan D-rijtuigen in een even opvallende als besmettelijke turquoise kleur; deze zou daarom binnen een paar jaar vervangen worden door donkerblauw. > FOTO LUUD ALBERS Twee dieselmotorrijtuigen uit 1934 in de stelplaats van de Centrale Werkplaats van NS te Tilburg in april 1954, met de md 147 (onder) en 158. Na de oorlog kon van de overgebleven rijtuigbakken van de serie de serie samengesteld worden; deze werd in 1952 bij de komst van de Blauwe Engelen vernummerd in > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO NS TREINEN ONDERWEG 87

17 Op 8 oktober 1976 vond bij Tongelre Aansluiting, ten oosten van Eindhoven, ten gevolge van een verkeerde wisselstand een zijdelingse aanrijding plaats tussen treinstel 221 van Mat 46 en een goederentrein, getrokken door elektrische locomotief Het treinstel ontspoorde, evenals het achter de loc in opzending meegevoerde motorpostrijtuig mp Voor de 221 betekende dit einde verhaal. > HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO NS

18 COLOFON Uitgave WBOOKS, Zwolle Tekst en samenstelling Carel van Gestel Met medewerking van Luud Albers, Marcel van Ee, Rob van Ee, Victor Lansink en Peter van der Vlist Vormgeving Frank de Wit 2015 WBOOKS / Carel van Gestel Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Van werken van beeldende kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam. c/o Pictoright Amsterdam ISBN NUR 680 Over de auteur Carel van Gestel (Zeist 1946) was vanaf 1968 leraar Engels in Utrecht en Den Haag, en vanaf 1971 in Arnhem; sinds enkele jaren is hij met pensioen. Reeds vanaf zijn jeugd is hij geïnteresseerd in fotografie, kerken, orgels en spoorwegen. Over dit laatste onderwerp staan talrijke artikelen en boeken op zijn naam, terwijl Van Gestel ook de auteur is van twee forse boeken over kerkorgels, waaronder het alom geroemde Orgelrijk. Van zijn hand verscheen in 2006 het eerste van de uit vier delen bestaande serie Van kerk naar kerk. Samen met Jeroen Jeroense publiceerde hij in 2012 de bundel Open boek, een spirituele ontdekkingsreis door het jaar. Na Er kan nog een trein komen, dat in 2014 verscheen, is Treinen die komen en gaan het tweede boek dat hij voor WBOOKS heeft verzorgd. Op deze pagina: Feest in Boxtel op 11 mei 1950 ter gelegenheid van de elektrificatie van de spoorlijnen in Noord-Brabant. HET UTRECHTS ARCHIEF, COLLECTIE DE PATER, FOTO NS Schutblad: Line-up van elektrische treinstellen van NS bij de werkplaats Leidschendam op 13 september 1956, met v.l.n.r. Materieel 24, Materieel 36, Materieel 46 en Materieel 54. HET UTRECHTS ARCHIEF, FOTO VAN SCHAIK (NS) Op het omslag: Mat 54-tweewagenstel 328 op de Maasbrug bij Ravenstein, 23 augustus FOTO CAREL VAN GESTEL Pagina 1: Een machinist in de stuurstand van een diesel-elektrisch vijfwagenstel serie rond HET UTRECHTS ARCHIEF, COLLECTIE DE PATER, FOTO WERKSPOOR Literatuur Carel van Gestel, Bert van Reems, Dieseltreinen in Nederland, Alkmaar 1989 Carel van Gestel, Bert van Reems, Lex Tempelman, Elektrische treinen in Nederland, deel 1, Alkmaar 1992 Carel van Gestel, Bert van Reems, Lex Tempelman, Elektrische treinen in Nederland, deel 2, Alkmaar 1994 Carel van Gestel, Bert van Reems, Peter van der Welle, Elektrische treinen in Nederland, deel 3, Alkmaar 1997 Carel van Gestel, Peter van der Meer, Blauwe Engelen en Rode Duivels, Alkmaar 2000 Carel van Gestel, Peter van der Meer, Hondekoppen en Muizeneuzen, Alkmaar 2003 R.T. Jongerius, Spoorwegongevallen in Nederland, , Haarlem 1993 Kees Mooij en Aarnoud Bak, Alle stalen getrokken rijtuigen op een rij, Amersfoort 2003 Martin van Oostrom, NS-motorrijtuigen ombc en omc, Rosmalen 2007 Heleen Vieveen en Henk Sijsling, Treindesign, Amsterdam 1989

20 Treinen die komen en gaan HET STALEN NS-REIZIGERSMATERIEEL VAN NEDERLANDSE BODEM Het is nu nauwelijks nog voor te stellen dat er ooit in Nederland volop spoorwegmaterieel werd gebouwd. Decennialang heeft dit het beeld van de spoorwegen in Nederland bepaald, totdat in 1970 Werkspoor de poorten moest gaan sluiten. Dit boek geeft een beeld van al het stalen NS-reizigersmaterieel van die periode, te beginnen in de fabriek waar het werd gemaakt en eindigend op de plaats waar het ten slotte terecht zou komen, de schroothoop. Kortom, een treinreis door de tijd, nostalgie in optima forma!

Vergelijkbare documenten

nostalgie op het spoor

nostalgie op het spoor DE EERSTE ELEKTRISCHE LOCOMOTIEVEN VAN NS Carel van Gestel INHOUD INLEIDING 4 1 NUT EN NOODZAAK 1947-1950 6 2 VERANDERING 1951-1956 32 3 UITBREIDING 1957-1966 80 4 VERNIEUWING 1967-1976