SUSTAINABILITY. Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding kunststofverpakkingen. huishoudelijk afval. Stichting Nedvang ADVISORY

Transcriptie

1 SUSTAINABILITY Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding kunststofverpakkingen uit huishoudelijk afval Stichting Nedvang ADVISORY

2 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding kunststofverpakkingen uit huishoudelijk restafval KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Dit rapport heeft 23 pagina s BH/hh/Bijlagen 2010 KPMG Advisory N.V., een Nederlandse naamloze vennootschap, is een dochtermaatschappij van KPMG Europe LLP en lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International Cooperative ( KPMG International ), een Zwitserse entiteit. Alle rechten voorbehouden.

3 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Inhoudsopgave A Beschrijving nascheidingsproces 1 A.1 Onderdelen/processen van de keten van nascheiding 1 B Beschrijving kostenposten per onderdeel van keten van nascheiding 5 B.1 Inzameling & transport 5 B.2 Scheiding en nascheiding 5 B.3 Transport naar sorteerder 10 B.4 Sortering 10 C D E Draaiboek en monitoringprotocol praktijkproeven nascheiding (november 2009) 11 Draaiboek en monitoringprotocol praktijkproeven sortering (update april 2010) 12 Beschrijving praktijkproeven nascheiding Omrin en Attero (november 2009) 13 F Beschrijving sorteerproef Omrin materiaal (april 2010) 14 G Beschrijving sorteerproef Attero materiaal (mei 2010) 15 H Samenvatting en beschrijving analyseresultaten proeven sortering 16 I Validatie kostenposten en referenties 17 I.1 Validatie kostenposten 17

4 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 A Beschrijving nascheidingsproces Nascheiding is een relatief nieuwe methode om procesmatig, met behulp van diverse scheidingstechnieken, kunststof verpakkingen uit gemengd huishoudelijk restafval af te scheiden. A.1 Onderdelen/processen van de keten van nascheiding A.1.1 A.1.2 A.1.3 Inzameling & transport Gemeenten bieden het ingezamelde huishoudelijke restafval aan bij een door Nedvang gecontracteerde nascheidingsinstallatie. Op dit moment zijn dat Omrin te Oudehaske (Friesland) en Attero (voorheen Essent) locatie Vagron te Groningen. Voorscheiding & nascheiding In de nascheidingsinstallatie worden in diverse stappen en met behulp van scheidingstechnieken als zeeftrommels, folie/papierzuigers, magneten en infraroodtechnologie waarmee kunststoffen herkend worden (NIR) de diverse kunststoffen uit het huishoudelijk afval gehaald. Bij Attero worden ook filmgrabbers ingezet, bij Omrin ook een ballistische scheider. Hoofdstappen in het proces in de nascheidingsinstallatie zijn: Scheiding in een organisch natte fractie (ONF), een metaalfractie en een gemengde kunststoffractie. ONF wordt naar een vergistingsinstallatie gevoerd. Vervolgens nascheiding van de gemengde kunststoffractie met als resulterende output een folie kunststoffractie en een vormvaste kunststoffractie. Er komen ook diverse reststromen vrij, waaronder een hoogcalorische gemengde papier/ kunststoffractie (refused derived fuel, RDF). De RDF wordt ingezet als brandstof in verbrandingsinstallaties. Sortering Een sorteerstap in een sorteerinstallatie is nog noodzakelijk om de gewenste kunststoffracties uit het Uitvoerings- en Monitoringprotocol te verkrijgen (onder andere PET, PE-flessen, PE-folies, PP). In de sortering worden ook scheidingstechnieken ingezet als zeeftrommels, folie/ papierzuigers, magneten en infraroodtechnologie (NIR). De sortering vindt niet plaats op het terrein van de nascheiders maar bij de sorteerinstallatie van Tönsmeier in Porta Westfalica, Duitsland. Hiertoe worden de kunststoffracties uit de nascheiders getransporteerd naar de sorteerinstallatie. De gehele keten van nascheiding is weergegeven in figuur A.1. De verschillende materiaalstromen in de keten van nascheiding zijn weergegeven in figuur A.2.

5 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Figuur A.1. Schema van de gehele keten van nascheiding 7. PET flessen 1. Huishoudelijk afval Sorteerinstallatie Nascheidingsinstallatie 2. Kunststof folie 8.PE flessen 9. PE folies 10. PP 4. RDF 5. ONF 6. Metalen 3. Kunststof vormvast 11. Harde kunststoffen 12. Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) 13. Overig Figuur A.2. Schema van de verschillende materiaalstromen in de keten van nascheiding A.1.4 Processen in de nascheidingsinstallaties Hoofdstappen in het proces in de nascheidingsinstallaties van Omrin en Attero zijn scheiding van het huishoudelijk restafval in een organisch natte fractie (ONF), een metaalfractie en een gemengde kunststoffractie en vervolgens nascheiding van de gemengde kunststoffractie in een folie kunststoffractie en een vormvaste kunststoffractie.

6 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 A Proces in de nascheidingsinstallatie van Attero Het proces van scheiding en nascheiding in de installatie van Attero is weergegeven in figuur A.3. Figuur A.3. Schema van processen van scheiding en nascheiding in de nascheidingsinstallatie van Attero De processtappen zijn op hoofdlijnen: Storten van huishoudelijk restafval in de bunker Invoer van huishoudelijk restafval uit de bunker met een grijper via een opvoerband naar zeeftrommel Zeeftrommels 1 en 2 scheiden de stroom op deeltjesgrootte Folie/papierzuigers 1 en 2 scheiden papier en kunststoffolie af De filmgrabber scheidt de kunststoffolie af De magneet scheidt metalen af De NIR scheider scheidt de vormvaste kunststof af De baler baalt de folie kunststoffractie en vormvaste kunststoffractie

7 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 A Proces in de nascheidingsinstallatie van Omrin Het proces van scheiding en nascheiding in de installatie van Omrin is weergegeven in figuur A.4. Figuur A.4. Schema van processen van scheiding en nascheiding in de nascheidingsinstallatie van Omrin De processtappen zijn op hoofdlijnen: Storten van huishoudelijk restafval in de bunker Invoer van huishoudelijk restafval uit de bunker met een grijper via een opvoerband naar zeeftrommel Zeeftrommels 1, 2 en 3 scheiden de stroom op deeltjesgrootte Folie/papierzuigers 1 en 2 scheiden papier en kunststoffolie af Magneten 1, 2 en 3 scheiden metalen af De ballistische scheider scheidt de stroom in zwaardere en lichtere delen De NIR scheider 1 scheidt uit de zwaardere stroom de vormvaste kunststof af De NIR scheider 2 scheidt uit de lichtere stroom de folie kunststoffractie af De baler baalt de folie kunststoffractie en vormvaste kunststoffractie

8 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 B Beschrijving kostenposten per onderdeel van keten van nascheiding KPMG heeft onderzocht hoe de kosten die worden gemaakt bij de nascheidingsinstallaties gerelateerd kunnen worden aan het proces van kunststofnascheiding, welke te onderscheiden kostenposten dit precies betreft en hoe deze berekend en verantwoord kunnen worden. Hieronder wordt per onderdeel van de keten van nascheiding en per kostenpost toegelicht wat onder een betreffende kostenpost wordt verstaan. B.1 Inzameling & transport B.1.1 Inzamelkosten op basis van tarief Inzamelkosten zijn de kosten voor inzameling, transport en op/overslag van huishoudelijk restafval. Voor de inzamelkosten zijn diverse bronnen geraadpleegd (zie Hoofdstuk 5). Inzamelkosten kunnen sterk verschillen per inzamelgebied. Naar aanleiding hiervan is er voor gekozen om de kosten te baseren op het rapport van de NVRD Algemene ontwikkelingen en bedrijfsprestatie NVRD Benchmark Afvalinzameling uit In dit rapport worden de gemiddelde inzamelkosten inclusief eventueel transport naar gemeentelijke op/overslagpunten gegeven voor stedelijke, stedelijk/landelijke en landelijke inzamelgebieden. Aan deze benchmark nemen enkel publieke bedrijven deel. Deze gegevens zijn gecombineerd met gegevens van het CBS (inwoners per huishouden). De kosten voor inzameling & transport zijn dus niet activity based bepaald. Specifieke gegevens van individuele gemeenten over eventuele additionele transportkosten van gemeentelijke op/overslagpunten naar nascheidingsinstallaties (sterk verschillend per inzamelgebied) zijn niet bekend en niet onderzocht. Deze eventuele additionele transportkosten zijn daarom niet inbegrepen in het tarief voor inzamelkosten. B.2 Scheiding en nascheiding Voor de processen scheiding en nascheiding zijn de volgende kostenposten relevant. B.2.1 Indirecte kosten Indirecte kosten zijn kosten die niet direct kunnen worden toegerekend aan het primaire proces. Vaak gaat het hierbij om kosten die gemaakt worden ten behoeve van de gehele organisatie en daarom niet direct zijn te relateren aan het proces. 1 NVRD, 17 Maart 2009, Algemene ontwikkelingen en bedrijfspresentatie NVRD Benchmark Afvalinzameling Peiljaar 2007

9 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 De indirecte kosten dienen daarom toegerekend te worden aan het nascheidingsproces aan de hand van een vooraf vastgestelde verdeelsleutel. De verdeelsleutel en de berekening voor deze toerekening is door de installaties zelf aangeleverd. Het gaat hierbij om verschillende verdeelsleutels afhankelijk van de kostenpost. Hierbij valt te denken aan het verbruik per installatie voor de verdeling van de energiekosten en het aantal FTE werkzaam per processtap voor de verdeling van de personele kosten. De verdeelsleutels zijn gevalideerd afgestemd. In het kader van het kostenonderzoek nascheiding zijn de volgende indirecte kosten meegerekend: Kosten OR De kosten voor de uitvoering van de ondernemingsraad. Het gaat hierbij om de personele kosten van de medewerker(s) belast met deze taak. De verdeelsleutel van deze kosten naar het primaire proces is het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. Reis- en verblijfkosten De kosten voor reis en verblijf van medewerkers binnen de organisatie. De verdeelsleutel van deze kosten naar het primaire proces is het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. Scholing De kosten van scholing van medewerkers binnen de organisatie. De verdeelsleutel van deze kosten naar het primaire proces is het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. ICT De kosten van ICT toepassingen die niet direct gerelateerd kunnen worden aan het nascheidingstraject. De verdeelsleutel van deze kosten naar het primaire proces is het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. Kantoorkosten Het gaat hier om de kosten gerelateerd aan het kantoor zoals huisvestingskosten van kantoor, materiaalkosten en meubels. Deze kosten zijn niet direct toe te rekenen aan de activiteiten in het scheidings- en nascheidingsproces en worden daarom toegerekend op basis van het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. Bedrijfskleding De kosten van de kleding van het personeel. Het gaat hierbij om de verplichte kleding die nodig is op de werkvloer omwille van veiligheid en hygiëne zoals veiligheidsschoenen, mondkapjes, jassen en broeken.

10 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Aangezien de kosten van deze kleding gerelateerd kunnen worden aan de mensen die de kleding dragen is de verdeelsleutel voor deze kosten eveneens het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. Overhead De overhead is het deel van een budget dat een organisatie aan de eigen organisatie besteedt. Het is een maat voor de efficiëntie van een organisatie. Overhead kan hiermee in veel gevallen worden beschouwd als een synoniem voor indirecte kosten. In dit model wordt de overhead beschouwd als de indirecte kosten van het concern die worden toegerekend aan het bedrijfsonderdeel waar de scheiding en nascheiding plaatsvindt. B Personeelskosten Operators De personeelskosten per operator. Het gaat hierbij om het jaarloon inclusief sociale lasten per FTE. Deze kosten worden vermenigvuldigd met het aantal FTE waarmee de totale personeelkosten worden verkregen. Andere personeelsgerelateerde kosten zoals scholing, kleding en reis- en verblijfkosten zijn ondergebracht in de indirecte kosten en worden toegerekend op basis van het aantal FTE per bedrijfsonderdeel. De kosten van de operators voor de scheidingsinstallatie worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Inhuur Naast de operators maken de installaties ook gebruik van inhuurpersoneel om de ondercapaciteit veroorzaakt door ziekte en verlof van vaste medewerkers te compenseren. Als kosten voor de inhuur wordt gebruik gemaakt van het commerciële tarief dat door de installaties wordt betaald voor de inhuur van personeel. Op basis hiervan worden de kosten per FTE voor inhuur berekend. De kosten van inhuur voor de scheidingsinstallatie worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. B Installatiekosten Investeringskosten De investeringskosten zijn alle kosten die zijn gemaakt voor de aanschaf en installatie van de machines en installaties die benodigd zijn voor de uitvoering van het kunststofnascheidingsproces. Het gaat hierbij om zowel de scheidingsinstallatie als de nascheidingsinstallatie inclusief bijbehorende apparatuur. De kosten van de scheidingsinstallatie zijn toegerekend naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. De totale investeringskosten worden gebruikt voor de berekening van de afschrijvingskosten per jaar.

11 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Voor beide installaties zijn de aanloopkosten niet meegenomen in de investeringen omdat dit niet past binnen de scope van het onderzoek. Het gaat hier om project management, engineering en overige aanloopkosten ten behoeve van de ontwikkeling, installatie en ingebruikname van de nascheidingsinstallatie 2. Energieverbruik De kostenpost energieverbruik bevat alle kosten gerelateerd aan het elektriciteitsverbruik van de installaties. De energiekosten zijn berekend door het totale elektriciteitsverbruik van de installatie vermenigvuldigd met het tarief van elektriciteit per kilowattuur. Het energieverbruik van de installaties is gevalideerd aan de hand van verbruiksoverzichten. De kosten voor scheiding worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Onderhoud De onderhoudskosten hebben betrekking op alle kosten die worden gemaakt voor onderhoud van zowel de scheidingslijn als de nascheidingslijn. De kosten zijn berekend op basis van een percentage van de investeringen. De kosten van onderhoud voor de scheidingslijn worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Verzekeringen Evenals de verzekeringskosten zijn ook de verzekeringskosten berekend op basis van een percentage van de investeringskosten. De kosten van de verzekeringen voor de scheidingsinstallatie worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Huisvestingskosten De huisvestingskosten omvatten alle kosten gerelateerd aan de huisvesting van zowel de installaties als de ondersteunende diensten. Het gaat hierbij om de kosten van de installatiehallen, terrein en het kantoor dat ondersteunend is aan de werkzaamheden die ten behoeve van scheiding en nascheiding worden uitgevoerd. Met betrekking tot het kantoor gaat het om de kosten van het gebouw. Zoals eerder aangegeven zijn de overige kosten gerelateerd aan het kantoor meegenomen in de indirecte kosten. Op basis van de investeringen voor de huisvesting wordt een bedrag voor de afschrijving per jaar vastgesteld. Dit bedrag wordt meegenomen in de kostprijs. De kosten van de afschrijvingen per jaar voor huisvesting van de scheidingsinstallatie zijn toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. 2 Deze kosten bedragen voor Attero circa en voor Omrin circa

12 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 Materiaalkosten De postenkost materiaalkosten omvat alle kosten die betrekking hebben op de materialen die worden gebruikt voor de uitvoering van het nascheidingsproces. Het grootste deel van de kosten wordt hierbij veroorzaakt door de kosten van draad en folie. Draad en folie wordt gebruikt in het nascheidingsproces bij het balen van de kunststof. De materiaalkosten van de scheidingsinstallatie zijn toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Handelingkosten De handelingkosten hebben betrekking op alle kosten voor het verwerken van de materialen buiten de installatie. Het gaat hierbij om kosten van intern transport van de scheidingslijn naar de nascheidingslijn en kosten van transport naar de opslag. Hulpstoffen De kosten voor hulpstoffen bevatten alle kosten die worden gemaakt voor de benodigde verbruikbare stoffen gerelateerd aan het kunststof nascheidingsproces. Het gaat hierbij met name om de kosten van benzine en olie voor de installaties en de transportmiddelen. De kosten van hulpstoffen van de scheidingslijn zijn toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie is opgeleverd. Afschrijvingen per jaar De afschrijvingen per jaar zijn berekend aan de hand van de investeringskosten zoals eerder beschreven in dit onderdeel van het rapport. De afschrijvingstermijn die hierbij wordt gehanteerd is afhankelijk van investering en gevalideerd aan de hand van fiscale regels en vergelijkbare installaties. De kosten van de afschrijvingen van de scheidingslijn zijn toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Rente De rente kosten hebben betrekking op alle kosten die worden betaald voor rente van de kredieten voor de investeringen die gerelateerd zijn aan het nascheidingsproces. De rente percentages zijn gevalideerd aan de hand van de rentekosten van vergelijkbare ondernemingen en installaties. Werkkapitaal Het werkkapitaal is het verschil tussen de vlottende activa (voorraden, debiteuren, liquide middelen) op de balans van een onderneming en de vlottende passiva (crediteuren en overige kortlopende schulden). Het gaat hierbij om de liquide middelen die een onderneming dient aan te houden om aan de kortlopende schulden te voldoen en de debiteurenkosten te compenseren.

13 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 De kosten van het werkkapitaal van de scheidingslijn worden toegerekend aan het nascheidingsproces naar rato van het aantal ton kunststof dat door deze installatie wordt opgeleverd. Totale additionele kosten De additionele kostenpost bevat alle kosten die niet onder een van bovenstaande categorieën kon worden geplaatst. In het huidige model is vooralsnog geen gebruik gemaakt van deze post. Transport De transportkosten zijn de kosten van het transport van de installaties naar de sorteerinstallatie in Duitsland. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een tarief per ton dat is vastgesteld op basis van door de nascheiders aangeleverde informatie over transportkosten (ritprijzen, afstanden van de nascheidingsinstallaties in Oudehaske en Groningen naar sorteerder Tönsmeier in Porta Westfalica, Duitsland). Het gaat hierbij om de zuivere transportkosten, kosten die zijn gemaakt voor het verkrijgen van de kennisgeving (exportvergunning) en overige kosten die gerelateerd kunnen worden aan het transport van het afval naar de sorteerinstallatie in Duitsland. De informatie is vergeleken met transportkosteninformatie naar diverse sorteercentra in Duitsland van Nedvang en transportkosteninformatie van Attero naar de sorteerders Dela, Nehlsen en Alba in Duitsland. Op basis van deze informatie en de vergelijking is een gewogen gemiddelde berekend van transportkosten per ton dat wordt gebruikt in het model. B.3 Transport naar sorteerder B.3.1 Transportkosten op basis van tarief Voor het bepalen van de kosten van transport van de nagescheiden kunststoffracties naar de sorteerinstallatie is gebruik gemaakt van gegevens van transporteurs op basis van afgesloten contracten voor transport naar sorteerinstallaties in Duitsland. Gegevens zijn aangeleverd door Nedvang en de nascheiders Omrin en Attero. B.4 Sortering B.4.1 Sorteerkosten op basis van tarief Voor het bepalen van de kosten van sortering wordt gerekend met een commercieel tarief per uur van de geselecteerde sorteerder Tönsmeier in Duitsland. Er wordt geen inzage gegeven in meer gedetailleerde kosteninformatie voor kostenposten. Voor omrekening van het tarief per uur naar een tarief per ton zijn gegevens over tonnage per uur noodzakelijk. Informatie over tonnage per uur voor de sortering is verkregen uit de praktijkproef die met Omrin en Attero materiaal is uitgevoerd bij sorteerder Tönsmeier (zie hoofdstuk 6). De praktijkproef geeft inzicht in de input en output, de massabalans en het kwaliteit van de gesorteerde kunststoffracties (aan de hand van de kwaliteitseisen van bijlage C3 van het Monitoring- en uitvoeringsprotocol).

14 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 C Draaiboek en monitoringprotocol praktijkproeven nascheiding (november 2009)

15 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 23 november 2009

16

17 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Verantwoording Titel Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen Opdrachtgever KPMG Advisory N.V. Projectleider ir. Geert Cuperus Auteur(s) ir. Jurgen Ooms Projectnummer Aantal pagina's 46 (exclusief bijlagen) Datum 23 november 2009 Handtekening Ontbreekt in verband met digitale versie. Dit rapport is aantoonbaar vrijgegeven. Colofon Tauw bv afdeling Milieu Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 3\46

18 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 4\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

19 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Ondertekening Doel van de proef en van het draaiboek Verloop van de praktijkproef Hoofdlijnen van de praktijkproef Scope van de monitoring Uitgangspunten Verloop van de praktijkproef Kwaliteitsborging Benodigde materialen Organisatie Planning Chronologisch overzicht van de praktijkproef Inleiding Chronologisch overzicht praktijkproef Vagron Chronologisch overzicht praktijkproef Omrin Chronologisch overzicht praktijkproef Tönsmeier Bijlage(n) 1. Definities van kwaliteitseisen Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 5\46

20 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 6\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

21 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 1 Inleiding Dit document bevat een draaiboek voor de uitvoering van een praktijkproef voor de nascheiding van kunststof verpakkingen uit huishoudelijk afval. Achtereenvolgens wordt het volgende behandeld: Doel van de praktijkproef en van het draaiboek Verloop van de proef Organisatie Planning De volgende documenten vormen onderdeel van het draaiboek, maar worden in gescheiden documenten aangeleverd: Monitoringsprotocol Dit document beschrijft het schema voor de monsterneming en analyse. Monsternameformulieren Deze documenten worden gebruikt door uitvoerend personeel. Zij beschrijven in detail de werkzaamheden die ter plekke van de installatie moeten worden uitgevoerd. Als er tegenspraken of onduidelijkheden tussen dit document en de afgeleidde documenten bestaan gaat dit draaiboek boven de afgeleidde documenten. Als achtergrond bij dit draaiboek wordt een rapport geleverd met de onderbouwing van de keuzes die vastliggen in het draaiboek. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 7\46

22 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 8\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

23 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 2 Ondertekening Onderstaande partijen gaan akkoord met hetgeen is overeengekomen en afgestemd over de praktijkproef ten behoeve van het kostenonderzoek nascheiding kunststof verpakkingen en is vastgelegd in dit draaiboek. De partijen verklaren dat zij het draaiboek tijdens de proef zo goed mogelijk zullen volgen, maar accepteren ook dat tijdens een proef zoals beschreven in dit draaiboek zich onverwachte gebeurtenissen voor kunnen doen. In dat geval zal tussen de partijen worden overlegd op welke wijze de proef wordt voortgezet en welke invloed dit heeft op de resultaten. Stichting Nedvang KPMG Advisory N.V. Omrin Essent milieu (Vagron) Tauw bv Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 9\46

24 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 10\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

25 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 3 Doel van de proef en van het draaiboek Het doel van de praktijkproef is het genereren van gegevens voor het kostenonderzoek. Meer precies zijn deze gegevens kwantiteit- en kwaliteitsgetallen van de materiaalstromen (in en output) die in de nascheidingsinstallatie en de sorteerinstallatie lopen. Dit houdt concreet in dat in dit draaiboek wordt beschreven hoe. Inzicht wordt gekregen in de inputstroom en de uitgaande kunststofstromen in de een scheidingsinstallatie voor huishoudelijk afval en hoe de massabalans is over een sorteerinstallatie voor de kunststoffracties die bij scheiding uit huishoudelijk afval ontstaan Wordt gevalideerd of geproduceerde kunststoffracties na sortering voldoen aan de eisen uit het Uitvoerings- en monitoringsprotocol van Nedvang Met de bovenstaande gegevens kan KPMG de kosten voor het scheiden en sorteren van kunststof verpakkingsmateriaal inzichtelijk maken. In dit draaiboek staat het programma beschreven dat moet worden uitgevoerd en dat er in voorziet dat de praktijkproef goed wordt gemonitord. Hierdoor moeten de bovenstaande doelstellingen van de praktijkproef gerealiseerd kunnen worden. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 11\46

26 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 12\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

27 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 4 Verloop van de praktijkproef 4.1 Hoofdlijnen van de praktijkproef Bij de praktijkproef gaan we er van uit dat kunststof verpakkingsmateriaal niet wordt gescheiden aan de bron. Dit materiaal zit dus nog in het grijze restafval. Om het kunststof alsnog geschikt te maken voor hergebruik moet het worden gescheiden van de rest van het huishoudelijke afval. Dit gebeurt in twee stappen: 1. Nascheiding van huishoudelijk afval. Dit gebeurt in Nederland op twee plekken, te weten bij Vagron (Groningen) en Omrin (Oudehaske). Nascheiding levert twee kunststoffracties op. Een lichte fractie bestaat vooral uit folies, een wat zwaardere fractie bestaat vooral uit harde kunststoffen (van flessen, flacons etc.). Beide fracties bestaan uit een mengsel van kunststoffen. Bij Omrin worden deze stromen gemengd voordat zij getransporteerd worden 2. De gemengde kunststoffen worden verder gesorteerd in een speciale sorteerinstallatie. Hier worden zoveel mogelijk zuivere kunststoffen gesorteerd. Dit gebeurt in een Duitse installatie namelijk de installatie van Tönsmeier in Porta Westfalica De praktijkproef omvat de volgende activiteiten: Nascheiding van huishoudelijk afval door zowel Omrin als Vagron Sortering van de kunststoffracties die Omrin en Vagron produceren Voor de nascheiding bij Omrin en Vagron wordt de proef uitgevoerd tijdens de reguliere bedrijfsvoering. Sortering zal plaatsvinden bij het bedrijf Tönsmeier in Duitsland. Hier zullen wel speciaal voor dit doel afgemeten runs worden uitgevoerd. Er wordt één run uitgevoerd met kunststoffen van Vagron en één run met kunststoffen van Omrin. De beide kunststoffracties die uit de nascheidingsinstallaties komen zullen worden samengevoegd voordat zij de sorteerinstallatie ingaan. 4.2 Scope van de monitoring De monitoring van de praktijkproef moet informatie op de volgende vragen op betrouwbare wijze opleveren: Wat zijn de aandelen van de individuele kunststofsoorten in de ingaande stroom (huishoudelijk afval) en de uitgaande kunststofstromen van de scheidingsinstallaties? Nb. Bij Vagron komen twee kunststofstromen vrij. Bij Omrin komt het kunststof na menging als één stroom vrij Wat zijn de massa s van de verschillende stromen in de sorteerinstallatie zodat een massabalans kan worden opgesteld? Bij Vagron zal alleen de massa van de ingaande stroom en de massa van de uitgaande kunststofstromen worden bepaald Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 13\46

28 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Wat zijn de aandelen van de individuele kunststofsoorten in de ingaande en uitgaande stromen van de sorteerinstallatie (massabalansen)? Wat is de zuiverheid van de gesorteerde kunststofsoorten in relatie tot de eisen uit het Uitvoerings- en monitoringsprotocol? 4.3 Uitgangspunten Duur van de proef De nascheiding van huishoudelijk afval zal gebeuren in twee installaties: Omrin en Vagron. De duur van de praktijkproef bij deze installaties is vanwege de representativiteit gesteld op twee weken. In deze periode wordt ruim voldoende kunststoffractie geproduceerd om een sorteerproef uit te kunnen voeren. De sorteerproef bij Tönsmeier zal pas plaatsvinden na de praktijkproef bij de scheidingsinstallaties en nadat de EVOA kennisgeving is goedgekeurd. Voor de sorteerinstallatie is de input veel homogener dan voor de nascheiding. Bij Tönsmeier kan daardoor naar verwachting worden volstaan met een proef van één dag voor Omrin en één dag voor Vagron. Voor Omrin zal geprobeerd worden om een proefrun te draaien met extra materiaal. Deze proef moet dan direct achter de proef van Vagron aan worden gedraaid. Hierdoor blijft het gebruik van de installatie van Tönsmeier beperkt tot twee dagen. Deze beide dagen zullen naar verwachting plaats vinden op een zondag omdat dan zeker ruimte is in de installatie van Tönsmeier. Als er op andere dagen ruimte is dan kan dan ook worden gesorteerd. De precieze invulling van de proef hangt met name af van de EVOA-meldingen en de ruimte bij Tönsmeier. In dit draaiboek is uitgegaan van proeven op zondag Inkomend afval De praktijkproef vindt plaats tijdens normaal gebruik van de te monitoren nascheidingsinstallaties. Dit betekent dat tijdens de proef het reguliere aanbod aan afval zal worden verwerkt dat anders ook door de installaties zou gaan. Dit heeft als consequentie dat tijdens de praktijkproef ook een beperkte hoeveelheid bedrijfsafval zal worden verwerkt, dat anders ook bij de nascheidingsinstallatie aangevoerd en verwerkt zou worden. De hoeveelheid afval die zal worden verwerkt is afhankelijk van het aanbod dat gedurende de proef wordt aangeboden door gemeenten. De minimale hoeveelheid afval die moet worden verwerkt om te komen tot voldoende kunststoffen (50 ton) voor de sorteerinstallatie is ongeveer ton. Dit is een productie die in ongeveer een halve week wordt verwerkt. De productie van 50 ton kunststoffen wordt dus gemakkelijk gehaald binnen twee weken. 14\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

29 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Procescondities Uitgangspunt voor de praktijkproeven is dat de proef representatief is voor de normale bedrijfsvoering. Nascheidingsinstallaties zijn namelijk flexibel en kunnen op verschillende manieren worden ingesteld. Gestuurd door de fluctuaties in het aanbod gebeurt dit bij de nascheidingsinstallaties voortdurend. Tijdens de praktijkproef wordt dan ook geaccepteerd dat de instellingen van de installatie worden aangepast. Dit geldt expliciet voor de installatie van Tönsmeier. Daar zal bemonsterd worden zodat de installatie bijgestuurd kan worden zodat de vereiste kwaliteit wordt behaald. Indien nodig zullen de uitgaande stromen handmatig opgewerkt worden zodat zij voldoen aan de eisen van het Uitvoerings- en monitoringsprotocol Transport kunststoffen naar Tönsmeier De productie van kunststoffen gedurende de twee weken bij de scheidingsinstallaties is groter dan benodigde hoeveelheid bij Tönsmeier. Uit de totale productie van twee weken wordt op aselecte manier een hoeveelheid kunststoffen gekozen die getransporteerd wordt naar Tönsmeier. De scheidingsinstallaties zorgen zelf voor het transport naar Tönsmeier. Over de kosten van het transport wordt tussen de scheidingsinstallaties en Nedvang overeenstemming bereikt voor de proef. Transport van gescheiden kunststoffen naar Tönsmeier vindt plaats op dezelfde manier zoals het regulier zou gaan plaatsvinden. Dit is voor de beide sorteerinstallaties verschillend. Hieronder staat aangegeven hoe dit plaats zal vinden. Vagron De kunststoffen worden in balen aangeleverd. De folies en de vormvaste kunststoffen worden gescheiden aangeleverd. Bij Tönsmeier worden deze beide fracties gemengd in een massaverhouding zoals zij vrijkomen bij Vagron. Samenvoegen zal plaatsvinden in de doseerinstallaties en op de lopende banden naar de zeeftrommel. In de zeeftrommel zal genoeg menging plaatsvinden. Omrin De fracties folies en vormvaste kunststoffen die bij Omrin vrijkomen worden bij Omrin zelf gemengd in een massaverhouding zoals zij vrijkomen uit de installatie. Het gemengde materiaal dat naar Tönsmeier wordt vervoerd zal worden, wordt opgeslagen in 40 m 3 containers. Deze containers worden vervolgens naar Tönsmeier getransporteerd. Let op! De kunststoffen dienen bij een proef op zondag op zijn laatst op zaterdag aanwezig te zijn in verband met het rijverbod op zondag. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 15\46

30 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Te produceren kunststof stromen Door aanpassingen in de instellingen van de sorteerinstallatie voor kunststoffen kan de aard van de output gestuurd worden. Door met een lossere instelling te scheiden zullen de gewenste kunststof fracties groter worden maar ook meer vervuild. Door met een strakkere instelling te scheiden zal er minder verontreiniging in de gewenste fracties aanwezig zijn, maar zal de omvang van deze fracties kleiner zijn. Ten behoeve van de proef is het gewenst dat ieder van de kunststofsoorten gesorteerd worden die beschreven zijn in het uitvoeringsprotocol ook moet de proef gericht zijn op het behalen van de kwaliteitseisen van deze kunststofsoorten. De kwaliteitseisen voor de kunststofstromen zijn gedefinieerd in het Uitvoerings en monitoringsprotocol. De definities zoals die in het protocol staan zijn echter voor meerdere interpretaties vatbaar. Daarom zijn voor deze praktijkproef de definities iets specifieker omschreven. Deze definities zijn beschreven in bijlage Basis voor de monitoring De monitoring moet alle gegevens opleveren om conclusies te kunnen trekken over ingaande en uitgaande stromen en zuiverheden zoals genoemd in bijlage 1, zodat de ontbrekende gegevens worden geleverd voor het kosten onderzoek. Daartoe worden op diverse plekken in de scheidingsinstallaties en in de sorteerinstallatie monsters genomen en massa s bepaalt. Deze plekken zijn weergegeven in figuur 4.1. Het betreft alle input en outputstromen van zowel de scheidingsinstallatie als de sorteerinstallatie. Hierbij moet opgemerkt worden dat in de praktijk bepaalde stromen op meerdere plaatsen in het proces vrijkomen. Deze stromen worden dan samengevoegd onder de naam zoals die in de figuur genoemd staat. (RDF komt bij Omrin bijvoorbeeld op drie plaatsen uit de installatie.) Figuur 4.1 Overzicht van monsternemingsplaatsen Nb. Bij Vagron wordt alleen de massa bepaald van het huishoudelijk afval en de uitgaande kunststofstromen. Bij Omrin wordt de samenstelling van de kunststoffen bepaald na mengen. De massa s van de verschillende kunststofstromen worden wel apart bepaald. 16\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

31 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Aan de basis van de monsterneming ligt een monitoringsprotocol. Hierin wordt ingegaan op de volgende zaken: De exacte locatie van de monsterneming Het aantal monsters per plek Het aantal grepen dat nodig is om een monster samen te stellen De grootte van een greep De verdere bewerking van de monsters voorafgaande aan analyse Weging van de stromen Het monitoringsprotocol wordt als gescheiden document aangeleverd. De monitoring wordt uitgevoerd onder toezicht van Tauw. De feitelijke monsterneming vindt plaats door medewerkers van Tauw en door medewerkers van de betrokken bedrijven. Dit laatste is nodig voor de veiligheid van de medewerkers van Tauw. Daarnaast is voor sommige monsters de inzet van apparatuur vereist zoals shovels en kranen die niet door medewerkers van Tauw kunnen worden bediend. Hiervoor zal een beroep worden gedaan op de betrokken bedrijven of er moet van externen materiaal en machinisten worden ingehuurd. 4.4 Verloop van de praktijkproef Duur van de proef De proeven bij de installaties van Vagron en Omrin zullen twee weken duren vanwege de tweewekelijkse fluctuaties in het afvalaanbod. De proef begint op maandagochtend en eindigt op zondagavond van de daar opvolgende week. De nascheidingsproeven staan gepland voor week 48 en 49. In verband met fluctuaties in het afval door feestdagen worden de proeven het liefst niet worden uitgevoerd in de periode van 7 december tot 10 januari Daarom zijn de genoemde weken de enige periode dit jaar waarin de proef kan worden uitgevoerd. Voor de sorteerinstallatie is de input veel homogener dan voor de nascheiding. Er kan naar verwachting volstaan worden met een proef van een dag voor Omrin en een dag voor Vagron. Gedurende deze dag is er voldoende tijd om de installatie in te regelen en vervolgens de proef uit te voeren. De tijd die beschikbaar is ligt rond 21 uur per dag. Naar verwachting kan ongeveer 6 tot 8 ton nagescheiden kunststoffen worden verwerkt per uur. De 21 beschikbare uren moet dus voldoende ruimte bieden voor de partij van 50 ton. De dagen dat bij Tönsmeier kan worden gedraaid zijn beperkt tot zondagen en eventueel andere dagen dat de installatie vrij is. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 17\46

32 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Voor Omrin zal een proefrun worden gehouden aansluitend aan de praktijkproef met het materiaal van Vagron. Een werkdag bij Tönsmeier is lang genoeg om de proef met het materiaal van Vagron uit te voeren en daar aansluitend de proefrun van Omrin. Omrin zal voor de proefrun 20 ton gemengde kunststoffen naar Tönsmeier transporteren naast de 50 ton die nodig is voor de praktijkproef. Bij voorkeur wordt de sorteerproef uitgevoerd direct na de twee weken praktijkproef bij de nascheiders. Het kunststofmateriaal ligt dan ten hoogste 14 dagen opgeslagen bij de nascheiders. Dit is een periode die naar verwachting overeen komt met de praktijk. Bij langere opslagtijd neemt de kwaliteit van het materiaal af. Het kan zijn dat de sorteerproef niet aansluitend aan de praktijkproef bij de nascheiders kan worden uitgevoerd. Dit hangt vooral af van de EVOA melding. In dat geval wordt voordat de sorteerproef wordt uitgevoerd een nieuwe batch kunststofmateriaal geproduceerd. Als een nieuwe batch materiaal zal worden gedraaid zal ook deze batch worden bemonsterd om aan te kunnen tonen of de partij overeen komt met de in de praktijkproeven geproduceerde partij of niet Veiligheid Tijdens de praktijkproef zullen medewerkers van Tauw werkzaamheden uitvoeren binnen de inrichtingen van de scheidingsinstallaties. Dit brengt risico s met zich mee. De medewerkers van Tauw zullen de aanwijzingen die worden gegeven door de operators van de scheidingsinstallatie opvolgen. Medewerkers van Tauw zullen zich houden aan het locatiereglement van de scheidingsinstallaties. Alle medewerkers van Tauw die ingezet worden voor de monsterneming in dit project zijn VCA gecertificeerd. Voorafgaand aan de praktijkproeven zal bij ieder van de installaties een kick-off meeting worden gehouden waarbij de monsternemers en operators aanwezig zijn zodat afspraken gemaakt kunnen worden over veilig werken in de installatie. Bij Tönsmeier zijn medewerkers van Nedvang, KPMG, Essent en Omrin welkom bij de proeven. Bij Tönsmeier zijn handschoenen, helmen en reflectievesten aanwezig. Voor werkkleding en veiligheidsschoenen moet zelf worden gezorgd. 18\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

33 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Bedrijfsvoering Voor de eerste dag van de proef (maandag) wordt de bunker zo goed als leeg gemaakt en de installatie wordt leeg gedraaid. Het afval dat vanaf dan wordt ingenomen en in de bunker wordt gebracht behoort bij de praktijkproef. Dit is het afval dat door derden wordt aangeleverd. Omdat geen van de bij de proeven betrokken partijen hier invloed op heeft wordt de proef uitgevoerd met het afval zoals het in de twee proefweken wordt aangevoerd. Aan het einde van de proef wordt er naar gestreefd de afvalbunkers weer leeg te hebben zodat daaruit blijkt dat de aangevoerde hoeveelheid afval binnen de proefperiode is verwerkt. Bij niet-lege bunkers wordt een schatting gemaakt van de nog in de bunker aanwezige hoeveelheden. Ter ondersteuning worden foto s gemaakt van de bunkerstanden. De procescondities zijn de normale procescondities zoals die bij regulier bedrijf ingesteld zouden worden. Hierbij kunnen variaties optreden doordat meer of minder afval wordt aangeboden. Door optimalisatie van de procescondities is het mogelijk de opbrengst en de kwaliteit van de kunststoffracties uit de nascheiding te beïnvloeden. Dat is geen probleem zolang er maar sprake is van condities die tijdens reguliere bedrijfsvoering ook voor zouden komen. Optimalisatie maakt tenslotte deel uit van een normale bedrijfsvoering. Een belangrijke parameter hierbij is dan de doorzet van de installatie. De doorzet zal tijdens de proef gemonitord worden. Normaal wordt bij Omrin een doorzet gehaald van gemiddeld ongeveer ton afval per week, Vagron heeft een weekdoorzet van gemiddeld ongeveer ton afval per week. Tauw zal beoordelen of de doorzet tijdens de praktijkproef regulier was. Hiervoor krijgt Tauw gedurende enkele uren inzicht in de LMA gegevens (Amice) of de gegevens uit het geijkte weegsysteem van de sorteerinstallaties. Tijdens de proef wordt door de operators bijgehouden of er zich onregelmatigheden voordoen. Voorbeeld hiervan is als de NIR apparatuur uitvalt en de rest van de installatie gewoon doordraait. Ook langdurig stilleggen van de installatie vanwege technische of andere problemen zal worden bijgehouden. Deze informatie is nodig om te bepalen of de bedrijfsvoering tijdens de proef regulier was. Dit ter beoordeling van Tauw. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 19\46

34 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Monitoring De monitoring bestaat uit het nemen van monsters conform het monitoringsprotocol. Daarnaast worden de massa s van verschillende materiaalstromen bepaald. De hoofdlijn van de monitoring is als volgt. Vagron Van iedere tiende vracht die wordt aangevoerd wordt met de shovel een greep genomen. Deze grepen worden op een hoop in een hoek van de loshal opgestapeld. Aan het einde van de week wordt deze bult gemengd en uitgekruist tot een mengmonster met een massa van ongeveer kg Van de foliefractie elke dag twee balen op aselecte wijze gekozen. Deze balen worden in de balenpers kleiner gemaakt dan de overige balen. Per twee dagen wordt een mengmonster gemaakt van vier balen. Deze balen worden afgevoerd naar het analyselaboratorium. Er wordt een greep genomen van 25 kg van ieder van de vier balen. De vier grepen vormen het monster van één dag. Ieder monster wordt geanalyseerd Voor de harde kunststoffen wordt dezelfde procedure gevolgd als bij de folies. Een deelmonster weegt echter 30 kg De massa van het aangevoerde afval en de afgevoerde kunststofstromen worden bepaald aan de hand van de geijkte weegbrug die aanwezig is in de inrichting De monsters worden handmatig gesorteerd in kunststof en niet-kunststof bij Fuhler, waarna er voor ieder monster een deelmonster wordt genomen uit het gedeelte kunststof. De massa van het deelmonster bedraagt 35 kg De deelmonsters worden door de Wageningen universiteit met NIR-technologie gesorteerd in de verschillende kunststoffen Omrin Van het binnenkomende afval wordt per dag twee kraanknijpers uit de bunker genomen. Dit moeten geen volle knijpers zijn omdat anders de opslagruimte niet voldoende groot is. Aan het einde van iedere week wordt dit materiaal gemend en uitgekruist tot één monster dat wordt afgevoerd naar een analyselaboratorium Bij Omrin worden de foliefractie en de harde kunststoffractie nadat zij vrijkomen uit de installatie eerst apart gewogen. Daarna worden de kunststoffen gemengd en vervolgens opgeslagen in de bunker. Gedurende de proef wordt twee keer per dag vooruit de bunker een monster genomen en in een bigbag opgeslagen. De greepgrootte is ongeveer 1 m 3. Vier grepen vormen één momster De massa s van al de verschillende stromen worden bepaald met behulp van de geijkte weegbrug, zodat de doorzet en de productie kunnen worden bepaald. Alleen een gedeelte van de RDF-stroom wordt op rekenkundige maner bepaald ut de overige stromen 20\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

35 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL De monsters worden handmatig gesorteerd in kunststof en niet-kunststof bij Fuhler, waarna er voor ieder monster een deelmonster wordt genomen uit het gedeelte kunststof. De massa van het deelmonster bedraagt 35 kg De deelmonsters worden door de Wageningen universiteit met NIR-technologie gesorteerd in de verschillende kunststoffen Bij de sorteerinstallatie De monsters bij de sorteerinstallatie worden genomen tijdens het draaien van de installatie en worden direct ter plaatse geanalyseerd. Op deze manier kan de installatie worden bijgeregeld zodat de gewenste zuiverheden worden gehaald. Waarschijnlijk is het lastig om bij deze on-line meting de precieze kunststofsoort te bepalen. De kunststofsoortsamenstelling van een monster bepalen met een NIR apparaat kost namelijk meer tijd dan dat er tijdens de proefruns bij Tönsmeier is het PET, PP, PE-flessen, PE folie en de lichte gemengde kunststoffracties na sortering zijn relatief gering en ook relatief homogeen. Van deze stromen worden vijf monsters genomen bestaande uit vijf grepen van 15 kg Van de harde kunststoffen worden vijf monsters genomen in vijf grepen van 30 kg Ook bij de sorteerinstallatie worden de ingaande en de uitgaande stromen gewogen zodat een massabalans kan worden opgesteld De monsters worden handmatig gesorteerd in kunststof en niet-kunststof door INFA. De kunststoffen worden gesorteerd op kunststofsoort met NIR technologie Belangrijk bij de monitoring is dat monsters gewogen kunnen worden. Dit zal gebeuren door gebruik te maken van de weegbrug van de betrokken bedrijven. Als de monsterhoeveelheden te klein zijn om met de juiste precisie te kunnen wegen met een weegbrug worden de monsters gewogen in het analyselab of met een ter plaatse beschikbare weegschaal. De gronden waarop de monstergroottes en het aantal grepen zijn bepaald zijn weergegeven in de het rapport met achtergronden bij dit draaiboek. Opgemerkt moet worden dat statistisch onderbouwde monstername niet praktisch mogelijk is vanwege de grote hoeveelheden monster die dan nodig zijn. Tijdens de proef kan de hoeveelheid monster en eventueel het aantal monsters worden aangepast op basis van de vrijkomende gegevens en voortschrijdend inzicht in de materiaalstromen. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 21\46

36 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Naar Tönsmeier te transporteren materiaal Tijdens de praktijkproeven bij Omrin en Vagron wordt een gedeelte van het geproduceerde kunststof apart gehouden. In deze paragraaf wordt aangegeven op welke wijze dit zal gebeuren. Vagron Bij Vagron komen twee kunststofstromen vrij: folies en vormvaste kunststoffen. Deze stromen komen in balen uit de installatie. Gedurende de praktijkproef draait Vagron tien werkdagen. Op ieder van deze dagen worden balen folies en balen harde kunststoffen geproduceerd die eventueel nodig zijn voor de proef bij Tönsmeier. Dit is afhankelijk van de totale productie tijdens de praktijkproef. Daarom worden alle balen gemerkt zodat duidelijk is dat deze balen tijdens de proef zijn geproduceerd. De balen worden tijdens de proef gemerkt en van het begin tot het einde doorgenummerd. Vanwege ruimtegebrek worden de geproduceerde balen op de Essent locatie in Wijster opgeslagen. Aan het einde van de twee weken praktijkproef bij Vagron staat de gehele partij gemerkte balen in Wijster. Daar kan voor de proef bij Tönsmeier een random selectie uit worden gemaakt op basis van de nummering. De verhouding van de balen vormvaste kunststoffen en folies wordt hierbij gelijk gehouden aan de verhouding waarin zij geproduceerd zijn. Hierbij wordt afgerond op hele balen. De fout in de verhouding die daarmee gemaakt wordt is dan beperkt. Omrin Bij Omrin worden de kunststofstromen apart geproduceerd, en gewogen. De stromen worden echter in de bunker gemengd. Hierbij moet zo worden gemengd dat een verhouding ontstaat tussen vormvaste kunststoffen en folies die representatief is voor de reguliere productie. Dit wordt ondersteund door de wegingen die vooraf aan het mengen zijn gedaan. Of er in de juiste verhouding wordt gemengd wordt beoordeeld door Tauw. Van iedere gemengde partij wordt voordat deze in de bunker wordt geschoven een gedeelte genomen dat in 40 m 3 containers wordt opgeslagen voor transport naar Tönsmeier. Het overige materiaal wordt door Omrin verwerkt zoals zij dat wenst Analyses Sorteeranalyses worden bij een sorteerlaboratorium uitgevoerd. In Nederland zal de analyse worden uitgevoerd door Fuhler in Emmen, in Duitsland wordt op locatie gesorteerd door INFA. De sorteeranalyse vindt plaats op basis van onderscheid in kunststof/niet-kunststof. Uit de kunststoffractie wordt na mengen een deelmonster genomen dat zal worden geanalyseerd met NIR kunststofherkenning. Voor de stromen die moeten voldoen aan de kwaliteitseisen wordt ook de niet kunststof fractie verder uitgesorteerd. Dit is nodig omdat er eisen worden gesteld aan het maximale aandeel van verschillende afzonderlijke verontreinigingen. 22\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

37 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Hoewel de kunststoffractie ook kunststof zal bevatten dat niet afkomstig is van verpakkingen wordt er tijdens de analyse niet gekeken naar niet-verpakkingen. Alleen de totale kunststoffracties, verpakkingen en niet-verpakkingen gezamenlijk, worden bepaald. In tabel 4.1 is aangegeven welke analyses worden uitgevoerd. In de bijlage staat verder uitgewerkt welke fracties worden gedefinieerd en hoe wordt uitgesorteerd. Tabel 4.1 Totaaloverzicht van de te bepalen massapercentages in de verschillende materiaalstromen Nr PET PE PE PP Andere Harde Gemengde Metaal/ Andere PVC EPS Papier/ Andere Totale fles folie kunst- kunst- kunst- mineraal metaal- karton rest- massa stoffen stoffen stoffen >100 g delen stoffen (lichte totaal kunststoffen) 1 X X X X X X 2 X X X X X X 3 X X X X X X 4* X 5* X 6* X 7 X X X X X X X X X X X 8 X X X X X X X X X X X 9 X X X X X X X X X 10 X X X X X X X X X X X 11 X X X X X X X X X X X 12 X X X X X X X X X X X 13 X X X X X X * Massa s van deze stromen worden bij Vagron niet bepaald. Stromen 1 tot en met 6 betreft stromen in Nederland Stromen 7 tot en met 13 zijn stromen in Duitsland. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 23\46

38 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Als de fracties zijn uitgesorteerd in kunststof en niet-kunststof, wordt de kunststoffractie verder onderzocht met NIR apparatuur om de verschillende kunststofsoorten te bepalen. Omdat de hoeveelheid kunststof materiaal uit de genomen monsters zo groot is dat de analyse met de NIR apparatuur zeer lange tijd zou innemen worden deelmonsters genomen uit de kunststof monsters. Als de monsters zijn gesorteerd in kunststof en niet-kunststof wordt uit de kunststoffractie voor iedere kunststofmonster (bestaand uit meerdere grepen) 35 kg materiaal genomen dat verder wordt geanalyseerd met NIR techniek. Deze analyse wordt uitgevoerd met apparatuur en ondersteuning van de Wageningen Universiteit Verwerking van gegevens De resultaten van de analyses worden door Tauw in een spreadsheet verzameld. Aan de hand hiervan kunnen de gewenste massabalansen worden opgesteld. Bij de invoer van de gegevens wordt een controle uitgevoerd. Hierbij wordt onder andere beoordeeld of er sterk afwijkende waarden zijn gevonden. Als dat het geval is, dan zal overleg plaatsvinden met het uitvoerende laboratorium. Het rapport wordt voor het wordt aangeboden aan KPMG in concept toegestuurd aan de scheiders. Hierdoor wordt geborgd dat geen vertrouwelijke gegevens van de installaties in het eindrapport terecht komen. 4.5 Kwaliteitsborging Protocollering De aanpak van de praktijkproef zoals beschreven in dit draaiboek wordt besproken met Essent voor de proef bij Vagron, Omrin voor de proef in Oudehaske en KPMG en Nedvang als opdrachtgevers voor de proeven. Daarnaast wordt het draaiboek besproken met medewerkers van Tönsmeier voor het afstemmen van de proeven daar. Alleen na goedkeuring van alle partijen zal de praktijkproef, met als onderdeel daarvan onderhavig draaiboek, worden uitgevoerd Kwaliteit van het monitoringsprotocol Het monitoringsprotocol is opgesteld op basis van de state-of-the-art kennis betreffende monsterneming van afvalstoffen en monitoring van verwerkingsproeven. In een gescheiden document wordt de keuze voor het te volgen schema onderbouwd. Hierin is aangegeven dat een volledig statistisch juist onderbouwde proef in de gegeven context niet doenlijk is. Bij praktijkproeven als deze zijn altijd bepaalde praktische keuzen te maken, dit wordt in het begeleidende document nader toegelicht. Om de juiste aanpak volgens het monitoringsprotocol te valideren is INFA Institut in Munster gevraagd om de gekozen aanpak te beoordelen. INFA is een gerenommeerd Duits onderzoeksbureau dat vaak monitoringen uitvoert aan sorteerinstallaties, ondermeer installaties voor het sorteren van kunststoffen. 24\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

39 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Inzet van medewerkers De begeleiding van de proef en het nemen van monsters wordt uitgevoerd door ervaren personeel van Tauw. Er wordt van uit gegaan dat de betrokken bedrijven ondersteuning bieden bij het nemen van monsters. Deze ondersteuning bestaat uit personele inzet en de inzet van apparatuur zoals shovels of kranen om monsters te kunnen nemen en kunnen verplaatsen. Tevens is medewerking van acceptanten vereist om binnenkomende vrachten apart te houden. De monstername zelf zal worden uitgevoerd door medewerkers van Tauw of van de scheiders zelf. Dit in onderling overleg Toezicht door Tauw Tijdens de praktijkproef zal toezicht worden gehouden door medewerkers van Tauw. Niet alleen zal gekeken worden naar de correcte manier van monsternemen en of voldoende monsters op de juiste tijdstippen zijn genomen maar ook zal gekeken worden of op reguliere manier wordt gedraaid. Hierover zal op kwalitatieve manier worden gerapporteerd Werkwijze bij afwijkingen In tabel 4.2 zijn enkele mogelijke afwijkingen van het draaiboek geschetst met daarbij te nemen maatregelen. In deze en andere gevallen zal direct contact plaatsvinden tussen Omrin of Vagron en Tauw en KPMG om gerichte maatregelen te nemen. Tabel 4.2 Eventueel voorkomende afwijkingen en maatregelen daarvoor Mogelijke afwijking Er komt meer, minder of ander afval binnen dan in de reguliere situatie. Dit ter beoordeling van Tauw. Een deel van een installatie werkt niet of niet regulier Een monster kan niet worden genomen In de proefperiode wordt te weinig kunststof geproduceerd voor de sorteerinstallatie De sorteerinstallatie levert niet de gewenste kunststofproducten Afwijkende analyseresultaten Maatregel De strategie van monsterneming wordt aangepast om alsnog representatieve monsters te verkrijgen Afhankelijk van de situatie wordt monsterneming stopgezet. Het verzamelen van kunststoffracties wordt stopgezet. Opnieuw starten met de monstername volgt in overleg met betrokkenen. Incidenteel is dit toelaatbaar. Als dit structureel dreigt te worden volgen zo snel mogelijk aanpassingen, in overleg met betrokkenen. Bij personeel tekort kan aanvulling plaatsvinden vanuit Tauw. In overleg met betrokken partijen wordt de proef doorgezet totdat voldoende materiaal is verzameld. Indien mogelijk worden de procescondities aangepast. In het uiterste geval moet een run worden herhaald. Monsters worden door de laboratoria opgeslagen. Hierdoor is heranalyse mogelijk. Dit geldt niet voor droge stof bepalingen. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 25\46

40 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Mogelijke afwijking Uitval van weeginstallatie Er wordt niet voldoende van een bepaalde kunststoffractie geproduceerd om te kunnen bemonsteren. Maatregel In overleg met betrokken partijen wordt gezocht naar een andere weegbrug die voldoende nauwkeurig is. In overleg met de betrokkenen wordt gekeken of meer kunststof kan worden aangevoerd. Eventueel kan de monstername worden aangepast. 4.6 Benodigde materialen In deze paragraaf wordt vermeld welke materialen er nodig zijn voor het uitvoeren van de praktijkproeven. Vagron Shovel/heftruc + machinist voor het nemen en verplaatsen van monsters Heftruc voor het apart zetten van de kleine balen folies (twee keer per dag) Heftruc voor het apart zetten van de kleine balen harde kunststoffen (twee keer per dag) Shovel voor het apart zetten van grepen inkomend afval (vijf keer per dag) Shovel voor het mengen en uitkruisen van de opzij gezette grepen tot één mengmonster van kg Containers/bigbags om monsters op te kunnen slaan 20 bigbags voor de hard kunststofmonsters (vijf monsters vier grepen) Één keer 6 m 3 containers voor de huishoudelijk afval monsters van kg op 27 november Mogen ook bigbags zijn Één keer 6 m 3 containers voor de huishoudelijk afval monsters van kg op 4 december Mogen ook bigbags zijn Weegbrug en (intern) transport voor het kunnen bepalen van de massa s van de inkomende en uitgaande stromen Al het binnenkomende (huishoudelijk) afval Totalen van de uitgaande folies Totalen van de uitgaande harde kunststoffen Labels voor het markeren van de balen Labels voor monsterbaaltjes folies Labels voor monsterbaaltjes harde kunststoffen Labels voor de tijdens de praktijkproefgeproduceerde balen 26\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

41 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Mankracht van Tauw Één keer uitleg aan shovelmachinisten, monsternemers, weegbrugpersoneel Één keer aanwezig bij start proef Twee keer toezicht bij het mengen en uitkruisen van de afvalmonsters Drie tot vijf keer toezicht bij het monsternemen, controlebezoeken. Eventueel gecombineerd met andere bezoeken Één keer gegevens verzamelen uit weegsystemen Omrin Shovel + machinist voor het nemen en verplaatsen van monsters en materiaal voor Tönsmeier Containers om monsters op te kunnen slaan Één keer 40 m 3 container voor het opvangen van de grepen uit de bunker (onder tweede doseertrechter) Één keer container voor de huishoudelijk afval monsters van kg op 30 november Mogen ook bigbags zijn Één keer container voor de huishoudelijk afval monsters van kg op 7 december Mogen ook bigbags zijn Zeven keer 6 m 3 containers voor kunststofmonsters van ongeveer kg iedere twee dagen één container of het equivalent aan bigbags Weegbrug en (intern) transport voor het kunnen bepalen van de massa s van de inkomende en uitgaande stromen Al het binnenkomende (huishoudelijk) afval Totalen van de uitgaande folies Totalen van de uitgaande harde kunststoffen Totalen van de uitgaande RDF Totalen van de uitgaande metalen Weeginrichting in de ONF band Totale massa van het ONF dat van de scheidingsinstallatie naar de vergister gaat. Mankracht van Tauw Één keer uitleg aan shovelmachinisten, monsternemers, weegbrugpersoneel Één keer aanwezig bij start proef Twee keer toezicht bij het mengen en uitkruisen van de afvalmonsters Drie tot vijf keer toezicht bij het monsternemen, controlebezoeken Één keer gegevens verzamelen uit weegsystemen Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 27\46

42 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Tönsmeier Shovel/heftruc voor het nemen en verplaatsen van monsters Gereedschap om balen te kunnen openen Ruimte om de monsters te kunnen sorteren Containers/bigbags om monsters op te kunnen slaan Weegschaal voor het bepalen van de massa van de monsters Weegbrug voor het bepalen van de massa van de verschillende deelstromen Handmatige NIR apparatuur voor het analyseren van de kunststoffen De benodigde materialen bij Tönsmeier worden nog nader afgestemd tussen Tönsmeier, INFA en Tauw. 28\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

43 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 5 Organisatie In tabel 5.1 zijn de taken en verantwoordelijkheden van de betrokken partijen beschreven. Tabel 5.1 Taken en verantwoordelijkheden Partij Taken/verantwoordelijkheden KPMG Eindverantwoordelijk voor de praktijkproef in het kader van het kostenonderzoek. Beslissing nemen wanneer de proef doorgaat of niet. De praktijkproef kan tijdens de beoogde periode worden uitgevoerd bij Vagron, Omrin en Tönsmeier. Afhankelijk van medewerking van betrokken partijen. Vagron Leegdraaien bunker bij aanvang praktijkproef Een zo stabiel mogelijke procesvoering onder reguliere condities Wat reguliere condities zijn wordt beschreven in paragraaf Beschikbaarheid installatie voor monsterneming. Hiermee wordt bedoeld dat de installatie draait ten tijden van de praktijkproef en dat monsternemers toegang hebben tot de installatie op de momenten dat dit nodig is voor het uitvoeren van dit draaiboek. Logistieke ondersteuning bij monsterneming. Hiermee wordt bedoeld dat Vagron personeel beschikbaar heeft voor het begeleiden van externe monsternemers en voor het nemen van monsters gedurende praktijkproef. Beschikbaarheid shovel en andere materialen voor het nemen en verplaatsen van de monsters Beschikbaarheid personeel voor ondersteuning bij monsterneming. Opslag van monsters tot aan het transport. Transport van de monsters. Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 29\46

44 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Partij Taken/verantwoordelijkheden Omrin Leegdraaien bunker bij aanvang praktijkproef Een zo stabiel mogelijke procesvoering onder reguliere condities Wat reguliere condities zijn wordt beschreven in paragraaf Beschikbaarheid installatie voor monsterneming. Hiermee wordt bedoeld dat de installatie draait ten tijden van de praktijkproef en dat monsternemers toegang hebben tot de installatie op de momenten dat dit nodig is voor het uitvoeren van dit draaiboek. Logistieke ondersteuning bij monsterneming. Hiermee wordt bedoeld dat Omrin personeel beschikbaar heeft voor het begeleiden van externe monsternemers en voor het nemen van monsters gedurende praktijkproef. Beschikbaarheid shovel en andere materialen voor het nemen en verplaatsen van de monsters Beschikbaarheid personeel voor ondersteuning bij monsterneming. Opslag van monsters tot aan het transport. Transport van de monsters. Tönsmeier Leegdraaien bunkers bij aanvang praktijkproef Een zo stabiel mogelijke procesvoering onder reguliere condities Productie van de gewenste kunststof producten Beschikbaarheid installatie voor monsterneming Logistieke ondersteuning bij monsterneming Beschikbaarheid shovel Beschikbaarheid personeel voor monsterneming Opslag van monsters Zorgen dat de gesorteerde stromen worden verwerkt Tauw Verantwoordelijk voor het opstellen, afstemming en de kwaliteit van het draaiboek Afstemming van protocollen en praktische zaken met Vagron, Omrin en Tönsmeier Toezicht tijdens de uitvoering van proeven, monitoring en analyses Uitvoering monsterneming in samenwerking met Vagron, Omrin en Tönsmeier Verzorgen fysiek transport monsters naar laboratoria Verwerken van analyseresultaten in een rapport Nedvang Contacten leggen tussen de partijen Bezoek aan de installatie in Duitsland regelen Voldoen aan de wettelijke eisen voor het sorteergedeelte Vergoeden out of pocket kosten aan Omrin en Vagron voor bijvoorbeeld transport monsters naar Fuhler en Duitsland, huur van containers en ander materieel. 30\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

45 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 6 Planning In dit hoofdstuk staat de planning weergegeven. Week Activiteit Wie Voorbereiding Definitieve monsternemingsprotocollen Tauw Aankondiging sorteerlab tijdstip van aanleveren Tauw Regelen containers en kliko's Omrin, Vagron Bespreken praktische zaken met de bedrijven Tauw In orde brengen export vergunningen Omrin, Vagron <----- Praktijkproef Leegdraaien bunker Omrin, Vagron Monsterneming Tauw ism Omrin, Vagron Evt transport naar sorteerlab Tauw Sorteeranalyses Infa Transport kunststoffen naar Tönsmeier Omrin, Vagron Proef sorteerinstallatie Tönsmeier Monsterneming Tauw ism Tönsmeier Transport naar sorteerlab Tauw Sorteeranalyses Sorteerlab Verwerking gegevens Tauw Overleggen Bespreking draaiboek Allen Kick-off meeting Allen Voortgangsoverleg Allen Bespreking resultaten Allen Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 31\46

46 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 32\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

47 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 7 Chronologisch overzicht van de praktijkproef 7.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat beschreven welke acties wanneer worden uitgevoerd tijdens de praktijkproef. Achtereenvolgend komen de praktijkproeven bij Vagron, Omrin en Tönsmeier aan de orde. 7.2 Chronologisch overzicht praktijkproef Vagron Figuur 7.1 Overzicht van de materiaalstromen bij Vagron Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 33\46

48 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Tabel 7.1 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Vagron Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 Weekend voor de proef Afvalbunker leegdraaien, voorraden Vagron kunststoffen afvoeren 1 Maandag 07:00 uur Vooroverleg/toolboxmeeting + tekenen proefafspraken en veiligheid Vagron Nedvang TAUW 2 Maandag 07:30 uur Controle bunkerstanden Vagron Tauw 3 Maandag 08:00 uur Start praktijkproef, eerste aanvoer afval Vagron Tauw 4 Maandag gehele dag Monsters nemen en opslaan inkomend afval cf. Vagron Tauw monitoringsprotocol 5 Maandag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. monitoringsprotocol Vagron Tauw 6 Maandag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol Tauw 7 Maandag gehele dag Balen merken voor proef bij Tönsmeier Vagron Tauw 8 Dinsdag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 9 Dinsdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 10 Dinsdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 11 Dinsdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 12 Woensdag gehele dag* Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 13 Woensdag gehele dag* Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 14 Woensdag gehele dag* Monsters nemen van de vormvaste kunststoffen cf. monitoringsprotocol Vagron 34\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

49 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 15 Woensdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 16 Donderdag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 17 Donderdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 18 Donderdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 19 Donderdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 20 Vrijdag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 21 Vrijdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 22 Vrijdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 23 Vrijdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 24 Vrijdag na sluiting weegbrug Mengen en uitkruisen afvalmonster Vagron Tauw 25 Maandagochtend Transport van monsters naar Vagron sorteerlab 26 Maandag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 27 Maandag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 28 Maandag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 29 Maandag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 30 Dinsdag gehele dag Monsters nemen en opslaan inkomend afval cf. monitoringsprotocol Vagron Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 35\46

50 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 31 Dinsdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 32 Dinsdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 33 Dinsdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 34 Woensdag gehele dag* Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 35 Woensdag gehele dag* Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 36 Woensdag gehele dag* Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 37 Woensdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 38 Donderdag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 39 Donderdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 40 Donderdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 41 Donderdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 42 Vrijdag gehele dag Monsters nemen en opslaan Vagron inkomend afval cf. monitoringsprotocol 43 Vrijdag gehele dag Monsters nemen van de folies cf. Vagron monitoringsprotocol 44 Vrijdag gehele dag Monsters nemen van de vormvaste Vagron kunststoffen cf. monitoringsprotocol 45 Vrijdag gehele dag Balen merken voor proef bij Vagron Tönsmeier 46 Vrijdag na sluiten weegbrug Afvalmonster mengen en uitkruisen Vagron Tauw 47 Maandagochtend Monsters opsturen naar analyselab Vagron 36\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

51 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 48 Maandag Massa van de tweeweekse doorzet Tauw afval bepalen Vagron 49 Maandag Massa van de tweeweekse folie productie bepalen Tauw Vagron 50 Maandag Massa van de tweeweekse harde kunststof productie bepalen Tauw Vagron 51 Maandag Beoordeling of de doorzet regulier was. Tauw Vagron *Op woensdag vindt eens in de twee weken een geplande onderhoudsstop plaats. 7.3 Chronologisch overzicht praktijkproef Omrin SBI Rekas RDF Afval Bunker Zeeftrommel 1 Baler RDF 1 ONF NIR 1 Folies Papier/ folie Zeeftrommel 3 Ballistische scheider ONF Zeeftrommel 2 folie/papierzuiger Magneet 1 RDF 2 NIR 2 Vormvaste kunststof Magneet 2 Metaal Metaal RDF ONF Figuur 7.2 Overzicht van de materiaalstromen bij Omrin Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 37\46

52 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Tabel 7.2 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Omrin Stap Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? nummer 0 Weekend voor de proef Leegdraaien bunker Omrin 1 Maandag 05:00 uur Vooroverleg/toolboxmeeting + Omrin tekenen proefafspraken en veiligheid Nedvang TAUW 2 Maandag 05:30 uur Controle bunkerstand inkomende Omrin afval, kunststofbunkers, RDF bunker, Tauw weegstand van het ONF. 3 Maandag 06:00 uur Start praktijkproef, eerste aanvoer afval. Tauw Omrin 4 Maandag gehele dag Grepen nemen van het inkomend afval en opslaan cf. Omrin Tauw monitoringsprotocol 5 Maandag gehele dag Grepen nemen van de gemengde kunststoffen en opslaan cf. Omrin Tauw monitoringsprotocol 6 Maandag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. Tauw 7 Dinsdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 8 Dinsdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 9 Dinsdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 10 Woensdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 11 Woensdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 12 Woensdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 38\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

53 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stap Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? nummer 13 Donderdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 14 Donderdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 15 Donderdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 16 Vrijdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend afval en opslaan cf. Tauw Omrin monitoringsprotocol 17 Vrijdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 20 Vrijdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 21 Zaterdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 22 Zaterdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 23 Zaterdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 24 Zondag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 25 Zondag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 26 Zondag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 27 Maandag morgen Monsternemen uit de grepen huishoudelijk afval Tauw Omrin Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 39\46

54 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stap Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? nummer 28 Maandag morgen Kunststofmonsters en huishoudelijk Omrin afvalmonsters versturen naar analyselab. 29 Maandag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 30 Maandag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 31 Maandag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 32 Dinsdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 33 Dinsdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 34 Dinsdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 35 Woensdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 36 Woensdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 37 Woensdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 38 Donderdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 39 Donderdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 40 Donderdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 40\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

55 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stap Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? nummer 41 Vrijdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend afval en opslaan cf. Tauw Omrin monitoringsprotocol 42 Vrijdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 43 Vrijdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 44 Zaterdag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 45 Zaterdag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 46 Zaterdag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 47 Zondag gehele dag Grepen nemen van het inkomend Omrin afval en opslaan cf. monitoringsprotocol 48 Zondag gehele dag Grepen nemen van de gemengde Omrin kunststoffen en opslaan cf. monitoringsprotocol 49 Zondag gehele dag Materiaal apart houden voor proef bij Omrin Tönsmeier cf. 50 Maandag morgen Monsternemen uit de grepen huishoudelijk afval Tauw Omrin 51 Maandag morgen Kunststofmonsters en huishoudelijk Omrin afvalmonsters versturen naar analyselab. 52 Maandag Massa van de tweeweekse doorzet afval bepalen Tauw Omrin 53 Maandag Massa van de tweeweekse RDF productie bepalen Tauw Omrin 54 Maandag Massa van de tweeweekse ONF productie bepalen Tauw Omrin Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 41\46

56 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stap nummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 55 Maandag Massa van de tweeweekse metaal productie bepalen Tauw Omrin 56 Maandag Massa van de tweeweekse folie productie bepalen Tauw Omrin 57 Maandag Massa van de tweeweekse harde kunststof productie bepalen Tauw Omrin 58 Maandag Beoordeling of de doorzet regulier was. Tauw Omrin Bij Omrin vindt op maandagmorgen gepland onderhoud plaats aan de installatie 7.4 Chronologisch overzicht praktijkproef Tönsmeier Geplande datum voor deze proef 13 december De precieze tijdstippen voor deze proef zijn nog niet bekend. Tabel 7.3 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Tönsmeier met het materiaal van Vagron Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 Uiterlijk dag voor de proef Aanvoer kunststoffen bij Tönsmeier Vagron 1 Zondag 04:00 uur Vooroverleg/toolboxmeeting + tekenen proefafspraken en veiligheid Tönsmeier Vagron TAUW 2 Zondag 04:30 uur Controle of installatie leeg is Tönsmeier Vagron Tauw 3 Zondag 04:45 uur Bepalen massa van de aangevoerde kunststoffen Tönsmeier Tauw Vagron 4 Zondag 05:00 uur tot 07:00 uur Start testruns, eerste doorvoer kunststoffen, inregelen installatie, nasorteren nodig of niet? Tönsmeier Tauw Vagron 5 Zondag 05:00 uur tot 07:00 uur Monsters nemen van de verschillende geproduceerde stromen zodat de installatie bij geregeld kan worden. Tauw Tönsmeier 42\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

57 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 6 Zondag 07:00 uur Bepalen massa van de in de proefrun verwerkte kunststoffen Tauw Tönsmeier en leegmaken installatie 7 Zondag 07:30 uur Start praktijkproef Tönsmeier Tauw Vagron 8 Zondag gehele dag Monsters nemen PET conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 9 Zondag gehele dag Monsters nemen PE-flessen conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 10 Zondag gehele dag Monsters nemen PE-folies conform Tauw monitoringsprotocol Tönsmeier 11 Zondag gehele dag Monsters nemen PP conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 12 Zondag gehele dag Monsters nemen harde kunststoffen Tauw conform monitoringsprotocol Tönsmeier 13 Zondag gehele dag Monsters nemen Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) Tauw Tönsmeier conform monitoringsprotocol 14 Zondag einde dag Bepalen verwerkte hoeveelheid Tauw kunststoffen tijdens de praktijkproef Vagron Aansluitend aan de praktijkproef met het materiaal van Vagron staat een proefrun gepland met het materiaal van Omrin. In de onderstaande tabel staan de te doorlopen stappen vermeld. De precieze tijdstippen voor deze proef zijn nog niet bekend. Tabel 7.4 Stappen die worden genomen tijdens de proefrun bij Tönsmeier met het materiaal van Omrin Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 Uiterlijk dag voor de proef Aanvoer kunststoffen bij Tönsmeier Vagron 1 Aansluitend aan leegdraaien Vooroverleg/toolboxmeeting + na de praktijkproef met het tekenen proefafspraken en Vagron materiaal veiligheid Kan eventueel ook gecombineerd worden met de toolboxmeeting om 4:00 uur. Tönsmeier Omrin TAUW Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 43\46

58 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 2 Aansluitend aan toolboxmeeting Start testruns, eerste doorvoer kunststoffen, inregelen installatie, nasorteren nodig of niet? 3 Tijdens proefdraaien Monsters nemen van de verschillende geproduceerde stromen zodat de installatie bij geregeld kan worden. 4 Einde proefrun Als de gewenste kwaliteiten zijn bereikt en er enige tijd constant gedraaid is of als al het materiaal verwerkt is kan de proefrun worden beëindigd. 5 Na proefrun Vastleggen van de instellingen van de installatie Tönsmeier Tauw Omrin Tauw Tönsmeier Tönsmeier Tauw Omrin Tönsmeier Geplande datum voor deze proef 20 december De precieze tijdstippen voor deze proef zijn nog niet bekend. Tabel 7.5 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Tönsmeier met het materiaal van Omrin Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 Uiterlijk dag voor de proef Aanvoer kunststoffen bij Tönsmeier Vagron 1 Zondag 04:00 uur Vooroverleg/toolboxmeeting + tekenen proefafspraken en veiligheid Tönsmeier Omrin TAUW 2 Zondag 04:30 uur Controle of installatie leeg is Tönsmeier Omrin Tauw 3 Zondag 04:45 uur Bepalen massa van de aangevoerde kunststoffen Tönsmeier Tauw Omrin 4 Zondag 05:00 uur tot 07:00 uur Start testruns, eerste doorvoer kunststoffen, inregelen installatie, nasorteren nodig of niet? Tönsmeier Tauw Omrin 44\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

59 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 5 Zondag 05:00 uur tot 07:00 uur Monsters nemen van de verschillende geproduceerde Tauw Tönsmeier stromen zodat de installatie bij geregeld kan worden. 6 Zondag 07:00 uur Bepalen massa van de in de proefrun verwerkte kunststoffen Tauw Tönsmeier en leegmaken installatie 7 Zondag 07:30 uur Start praktijkproef Tönsmeier Tauw Omrin 8 Zondag gehele dag Monsters nemen PET conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 9 Zondag gehele dag Monsters nemen PE-flessen conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 10 Zondag gehele dag Monsters nemen PE-folies conform Tauw monitoringsprotocol Tönsmeier 11 Zondag gehele dag Monsters nemen PP conform monitoringsprotocol Tauw Tönsmeier 12 Zondag gehele dag Monsters nemen harde kunststoffen Tauw conform monitoringsprotocol Tönsmeier 13 Zondag gehele dag Monsters nemen Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) Tauw Tönsmeier conform monitoringsprotocol 14 Zondag einde dag Bepalen verwerkte hoeveelheid Tauw kunststoffen tijdens de praktijkproef Omrin Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen 45\46

60 Kenmerk R JUO-kmn-V01-NL 46\46 Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen

61 Bijlage 1 Definities van kwaliteitseisen

62

63 De verschillende fracties die uit de sorteerinstallatie komen moeten voldoen aan de eisen uit het Uitvoerings- en monitoringsprotocol. De eisen staan hieronder weergegeven. PET (eventueel helder en bont) 97 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 3 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % PE-flessen (hoogwaardig PE) 98 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 2 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % PE (folies) 95 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 450 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststoffolie: 5 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <4 % Andere reststoffen: <4 %

64 PP (indien voldoende aanwezig) 97 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 3 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % Harde kunststoffen Minimaal 90 % kunststof verpakkingsmateriaal Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 10 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Papier of karton: <5 % Andere metaaldelen: <2 % PET-flessen (transparant): <4 % Andere reststoffen: <3 % Gemende kunststoffen (lichte kunststoffen) Minimaal 95 % kunststof verpakkingsmateriaal Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 250 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 5 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Papier of karton: <5 % Andere metaaldelen: <2 % PET-flessen (transparant): <4 % Andere reststoffen: <3 % De vervuiling die aanwezig mag zijn is hiermee vastgelegd. Hierbij wordt de volgende interpretatie aangehouden: X % zuiver betekent maximaal 100-X massa % andere stoffen dan de gewenste. Een aantal ongewenste stoffen mogen echter alleen aanwezig zijn in lagere massapercentages dan 100-X massa %. Deze stoffen zijn expliciet genoemd, zoals andere metaaldelen. Daarnaast kunnen er nog andere reststoffen aanwezig zijn dan de expliciet genoemde. Andere reststoffen zijn alle stoffen die in de opsomming van de betreffende fractie niet expliciet genoemd zijn. Het maximaal toegestane massapercentage aan andere reststoffen is meestal kleiner dan 100-X massa %. Totaal bestaat een fractie dus uit Zuiver + expliciet genoemde vervuilingen + andere reststoffen.

65 Voor dit onderzoek zijn daarnaast de volgende definities vastgesteld voor het bepalen van de bovenstaande eisen. Zuiverheid Voor de specifiek genoemde kunststoffen wordt een zuiverheid vastgesteld. Voor zuiverheid wordt uitgegaan van de volgende definitie: Ieder deeltje wordt ingedeeld op basis van het grootste aandeel materiaal op massabasis in dit deeltje. Bijvoorbeeld: een PET-fles met een dop van PE en een label van PP wordt ingedeeld als PET-fles. Het gewicht van de dop en het label tellen mee in de fractie PET. De in de fles achtergebleven inhoud wordt ook meegerekend met de hoeveelheid PET, evenals het aanhangend vuil en vocht. Een PE fles die bij de fractie PET terecht is gekomen wordt uiteraard bij de niet-pet fractie gerekend. Op deze manier ontstaat een fractie aan zuivere kunststof en een fractie vervuiling. Het totale gewicht van de zuivere kunststof wordt bepaald en dit wordt gedeeld door het gewicht van het totale monster. Hieruit volgt de zuiverheid. Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststoffen De vervuiling bestaat uit meerdere fracties van vervuiling die apart worden uitgesorteerd. De fracties worden hieronder beschreven. Het totale gewicht van de vervuilingen wordt bepaald en dit wordt gedeeld door het totale gewicht van het volledige monster. Hieruit volgt het aandeel vervuiling. Nb. Het aandeel vervuiling opgeteld bij de zuiverheid levert altijd 100 % op. Andere kunststoffen Uit de fractie vervuiling worden de kunststoffen in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. Hierdoor ontstaan de fracties overige kunststoffen en andere reststoffen. De massa van de fractie kunststof vervuiling wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage overige kunststoffen. PVC Uit de fractie overige kunststoffen wordt PVC in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. De massa van de fractie PVC wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage PVC. EPS Uit de fractie overige kunststoffen wordt EPS in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. De massa van de fractie EPS wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage EPS.

66 Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram Bij het sorteren van de vervuiling wordt onder andere een fractie metaal gemaakt en een fractie minerale reststoffen. Van beide fracties wordt bepaald of er delen aanwezig zijn die meer dan 100 gram wegen. Bij aanwezigheid van delen met een massa groter dan 100 gram voldoet de fractie niet aan de eisen. Nb. Het feit dat er in de proeven geen delen groter dan 100 gram worden gevonden leidt er niet direct toe dat geconcludeerd kan worden dat er nooit metaaldelen of minerale reststoffen voorkomen in de geproduceerde fracties. Dit kan niet worden bepaald op basis van statistiek. Andere metaaldelen Alle metaaldelen worden in een aparte fractie uitgesorteerd het gewicht van deze fractie wordt bepaald en gedeeld door het totale gewicht van het monster. Hieruit volgt het aandeel metaaldelen. Andere reststoffen Onder deze noemer vallen alle deeltjes in de fractie vervuiling die niet eerder genoemd zijn in de voorgaande paragrafen. De massa van deze fractie wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster.

67 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 D Draaiboek en monitoringprotocol praktijkproeven sortering (update april 2010)

68 Draaiboek sorteerproef Tönsmeier 16 april 2010

69

70 Draaiboek sorteerproef Tönsmeier

71

72 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Verantwoording Titel Draaiboek sorteerproef Tönsmeier Opdrachtgever KPMG Sustainability Projectleider ir. Geert Cuperus Auteur(s) ir. Jurgen Ooms Projectnummer Aantal pagina's 38 (exclusief bijlagen) Datum 16 april 2010 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Milieu Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: NEN EN ISO \38

73 6\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

74 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Inhoud Verantwoording en colofon Inleiding Ondertekening Met welk kunststof wordt de proef uitgevoerd? Omrin Attero Korte beschrijving van de installatie Monsterneming Monsternemingsmedewerkers Monsternemingsprotocol Aanpassen van de instellingen aan de hand van monsterneming Transport van monsters Wet en regelgeving Transport door medewerkers Tauw of van Wageningen Universiteit Massabalansen Massabalans tijdens de pre proef Welke materialen zijn nodig bij Tönsmeier en wie organiseert dit? Veiligheid Kostengegevens Planning Analyse Chronologisch overzicht \38

75 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Bijlage(n) 1. Definities van kwaliteitseisen 8\38

76 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 1 Inleiding In opdracht van Stichting Nedvang voert KPMG een activity based onderzoek uit naar de kostprijs en de kostenbandbreedtes als gevolg van gevoeligheden in de gehele keten van nascheiding van kunststofverpakkingen uit huishoudelijk restafval. De keten van nascheiding bestaat uit de volgende ketenonderdelen: Inzameling van huishoudelijk restafval & transport (inclusief eventueel opslag) naar nascheider Scheiding & nascheiding bij nascheider van huishoudelijk restafval in kunststoffracties Transport van nagescheiden kunststoffracties naar sorteerder Sortering van nagescheiden kunststoffracties bij sorteerder in de kunststoffracties volgens bijlage C3 Uitvoerings en monitoringsprotocol In het kader van het kostenonderzoek moeten een aantal praktijkproeven worden uitgevoerd. Voor deze praktijkproeven heeft Tauw een draaiboek geschreven waarin de verschillende stappen tijdens deze proeven zijn beschreven. Er zijn praktijkproeven volgens het draaiboek uitgevoerd bij de nascheidingsinstallaties in het noorden van Nederland. Nadat de proeven bij de nascheidingsinstallaties plaats hebben gevonden was het de bedoeling de kunststofstromen te sorteren bij de firma Tönsmeier in Duitsland. Om de gemengde kunststof naar de installatie van Tönsmeier te mogen transporteren is een EVOA beschikking nodig die toestaat dat de gemengde kunststoffen die onder de afvalwetgeving vallen worden geëxporteerd. Het verkrijgen van de benodigde EVOA beschikkingen heeft zo lang geduurd dat is de proeven bij Tönsmeier gedurende lange tijd zijn uitgesteld. Attero (het vroegere Essent Milieu) heeft daarom ter versnelling van het gehele proces zelf sorteerproeven uitgevoerd met de harde kunststoffen uit hun nascheidingsinstallatie. De proeven van Attero zijn uitgevoerd bij verschillende sorteerders in Duitsland. Deze proeven hebben inzicht gegeven in het sorteren van kunststoffen. Echter alleen in het sorteren van de harde kunststoffen van Attero. Hiermee is er inzicht in het sorteren van slechts een vierde van alle kunststofstromen die voor het kostenonderzoek van belang zijn. Van het sorteren van de zachte kunststoffen van zowel Attero als Omrin alsmede de harde kunststoffen van Omrin is geen informatie beschikbaar. Nu de benodigde EVOA beschikkingen eindelijk binnen zijn is besloten als nog de proeven bij Tönsmeier uit te voeren omdat daardoor inzicht ontstaat in het sorteren van alle vier de nagescheiden stromen. 9\38

77 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL In dit draaiboek staat beschreven hoe de proeven bij Tönsmeier uitgevoerd zullen worden. Een (kortere) beschrijving van de proeven stond ook al in het Draaiboek praktijkproef nascheiding kunststof verpakkingen (R JUO kmn V01). Dit draaiboek is een update van het gedeelte uit het genoemde draaiboek voor wat betreft het gedeelte dat te maken heeft met de proeven bij Tönsmeier. Er was een update nodig omdat door de proeven van Attero een voortschrijdend inzicht is ontstaan over de proeven en omdat er nog geen gedetailleerde afspraken zijn gemaakt over de proef bij Tönsmeier. 10\38

78 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 2 Ondertekening Onderstaande partijen gaan akkoord met hetgeen is overeengekomen en afgestemd over de praktijkproef in de installatie van Tönsmeier, ten behoeve van het kostenonderzoek nascheiding kunststof verpakkingen en is vastgelegd in dit draaiboek. De partijen verklaren dat zij het draaiboek tijdens de proef zo goed mogelijk zullen volgen, maar accepteren ook dat tijdens een proef zoals beschreven in dit draaiboek zich onverwachte gebeurtenissen voor kunnen doen. In dat geval zal tussen de partijen worden overlegd op welke wijze de proef wordt voortgezet en welke invloed dit heeft op de resultaten. Stichting Nedvang KPMG Advisory N.V. Omrin Essent milieu (Vagron) Tauw bv 11\38

79 12\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

80 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 3 Met welk kunststof wordt de proef uitgevoerd? 3.1 Omrin Tijdens de praktijkproef bij Omrin van 23 november tot en met 6 december is materiaal opgebulkt dat uit de nascheidingsinstallatie kwam. Het materiaal is opgeslagen in 40 m 3 containers. Uit de nascheidingsinstallatie komen twee stromen materiaal: Vormvaste kunststoffen en folies. Deze stromen zijn gemengd voordat zij zijn opgeslagen in de containers. Dit materiaal zal worden gebruikt voor de sorteerproeven bij Tönsmeier. In totaal is ongeveer 70 ton gemengde kunststoffen beschikbaar voor de proef. Omrin heeft het materiaal geschouwd en gaat akkoord met de proef bij Tönsmeier op basis van het materiaal uit de Nederlandse praktijkproeven. 20 ton van het materiaal wordt gebruikt tijdens de pre proef. 50 ton materiaal wordt gebruikt tijdens de definitieve proef. 3.2 Attero Tijdens de praktijkproef bij Vagron van 23 november tot en met 6 december is materiaal gebaald vrijgekomen uit de nascheidingsinstallatie. Dit materiaal betstaat uit twee verschillende stromen: Vormvaste kunststoffen en folies. Deze stromen zijn apart gebaald. De balen die tijdens de proef geproduceerd zijn hebben tijdens de proef een label gekregen. Hierdoor is het mogelijk dit materiaal te onderscheiden van de kunststoffen die op een ander tijdstip dan tijdens de proef zijn geproduceerd. De balen liggen nu opgeslagen op locatie Wijster van Attero. Voor de proef bij Tönsmeier zullen balen uit de opslag in Wijster worden gebruikt uit de praktijkproef in Nederland. De balen worden in een verhouding zoals zij zijn geproduceerd tijdens de praktijkproef getransporteerd naar Tönsmeier. Dit houdt in dat de verhouding ongeveer 2 balen harde kunststoffen ten opzichte van 1 baal folies zal moeten zijn. Over deze verhouding zal nog overeenstemming moeten worden bereikt tussen Attero, Tönsmeier en KPMG. Tauw levert een lijst waarop de nummers van de balen staan die worden gekozen uit de voorraad in Wijster. De keuze van de balen zal gestratificeerd in de tijd willekeurig zijn. In totaal zal ongeveer 50 ton materiaal voor de proef worden gebruikt. 13\38

81 14\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

82 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 4 Korte beschrijving van de installatie De installatie van Tönsmeier in Porta Westfalica is een installatie die ontworpen is voor het sorteren van DSD materiaal. Tijdens de proef worden alleen kunststoffen gesorteerd. Daarom worden de instellingen van de installatie aangepast aan de materialen die worden gesorteerd. Hiervoor is overleg geweest met HPT en Titech, die de instellingen van de installatie hebben aangepast. Hierdoor wordt de output van de installatie zo veel mogelijk gericht op het maximaliseren van de fracties die volgens het uitvoeringsprotocol gewenst zijn. Om de installatie zo effectief mogelijk te gebruiken worden de folies en de vormvaste kunststoffen tegelijkertijd door de installatie gesorteerd. Een flowdiagram van de installatie zoals die zal functioneren tijdens de proeven staat hieronder weergegeven. 15\38

83 16\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

84 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL De installatie van Tönsmeier kan de onderstaande lijst van materialen sorteren. 1. PE (folies) 2. Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) 3. Harde kunststoffen. Komt op twee plaatsen vrij maar wordt gemengd 4. PET (Helder en bont gezamenlijk) 5. PE (hoogwaardig PE) 6. PP 7. Rest >20 mm 8. Blik/ijzer 9. Dranken kartons 10. Aluminium 11. Papier en karton 12. Rest <20 mm Tijdens de proef zullen niet al deze stromen worden geproduceerd. Enerzijds omdat de materialen niet in het Nederlandse materiaal aanwezig zijn, anderzijds omdat er voor gekozen kan worden deze fracties niet uit te sorteren. De eerste 7 fracties in de bovenstaande lijst worden tijdens de proef bemonsterd. Daarnaast zullen de stromen 8 tot en met 11 ook vrijkomen maar naar verwachting in een dergelijk geringe mate dat bemonstering niet zinvol wordt geacht. Stroom 7 is de reststroom die overblijft nadat de gewenste stoffen zijn uitgesorteerd. Het is de bedoeling dat deze stroom zo klein mogelijk is tijdens de proef. 17\38

85 18\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

86 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 5 Monsterneming 5.1 Monsternemingsmedewerkers De monsterneming zal worden uitgevoerd door medewerkers van Tauw. 5.2 Monsternemingsprotocol In het Monitoringsprotocol praktijkproef kunststof nascheiding (R003 is beschreven hoeveel monsters van iedere stroom worden genomen en uit hoeveel grepen deze monsters bestaan. Door voortschrijdend inzicht is het nodig deze aantallen en grepen aan te passen. Met name de beperkte tijd in een dag en de grootte van een monster dat de grens over mag zijn hierbij bepalend voor de greepgrootte en het aantal grepen dat redelijkerwijs per dag genomen kan worden. Op dit moment wordt er vanuit gegaan dat van iedere van de onderstaande stromen vier grepen worden genomen tussen 20 en 25 kg. De grepen mogen niet groter zijn dan 25 kg omdat zij dan niet meer over de grens mogen worden getransporteerd zonder kennisgeving. De grepen moeten minimaal 20 kg wegen om nog representatief te zijn. Dit netto gewicht wordt bepaald met een veerunster bij de monstername. Als een greep niet zwaar genoeg is of als hij te zwaar is dan wordt de greep opnieuw genomen of uitgekruist. Door praktische bezwaren tijdens de proef kan het zijn dat er minder grepen genomen kunnen worden. Er wordt in ieder geval vanuit gegaan dat er 3 grepen per stroom worden genomen. Van de onderstaande stromen zullen monsters genomen worden: 1. Aangevoerd materiaal 2. PE (folies) 3. Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) 4. Harde kunststoffen. Komt op twee plaatsen vrij maar wordt gemengd 5. PET (Helder en bont gezamenlijk) 6. PE (hoogwaardig PE) 7. PP 8. Rest >20 mm Hieruit volgt dat er 32 grepen genomen worden die samen 8 monsters vormen. De grepen worden bij voorkeur genomen door een big bag onder de uitworp van een transportband te houden. Hierdoor ontstaat een representatieve greep waarin alle deeltjes even veel kans hebben om aanwezig te zijn in de greep. De grepen van de output stromen worden genomen van de uitworp van de transportbanden die in de bunkers uitkomen. 19\38

87 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Eventueel moet de vallende stroom worden opgevangen met een stuk zeil voordat de greep wordt overgebracht in een big bag. Grepen van de aangevoerde materialen zullen worden genomen door een big bag of zeil onder de doseerschroeven te houden. Voor het materiaal van Attero betekent dit dat er nog gekeken moet worden hoe de monstername in de juiste verhouding tussen vormvaste kunststoffen en folies. Dit zal 26 maart gebeuren. 5.3 Aanpassen van de instellingen aan de hand van monsterneming Om de installatie zo goed mogelijk in te stellen op de materialen die moeten worden gesorteerd en om de gewenste kwaliteiten van de outputstromen te behalen word met materiaal van Omrin een preproef gehouden. Tijdens de proef wordt de installatie ingeregeld en aan het einde van de pre proef worden monsters genomen volgens het monsternemingsprotocol uit de paragraaf hierboven. De monsters worden geanalyseerd volgens de normale analyseprocedure. Aan de hand van deze resultaten wordt de installatie van Tönsmeier eventueel nog bijgesteld voor de echte proef. 20\38

88 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 6 Transport van monsters 6.1 Wet en regelgeving De monsters moeten van Tönsmeier worden getransporteerd naar het analyselab van de Wageningen Universiteit. Hierbij moet rekening worden gehouden met de daarbij geldende regels met betrekking tot het vervoer van afvalstoffen. Het transporteren van afvalstoffen over de grens is gebonden aan regels die weergegeven zijn in de EVOA wetgeving. In de EVOA staat over het transport van monsters het volgende: 4. Overbrengingen van afvalstoffen die uitdrukkelijk bestemd zijn voor laboratoriumanalyse ter bepaling van hun fysische of chemische eigenschappen of van hun geschiktheid voor nuttige toepassing of verwijdering, vallen niet onder de procedure van voorafgaande schriftelijke kennisgeving en toestemming van lid 1. In plaats daarvan gelden de procedurele voorschriften van artikel 18. De hoeveelheid uitdrukkelijk voor laboratoriumanalyse bestemde afvalstoffen waarvoor deze uitzondering geldt, is de kleinste hoeveelheid die redelijkerwijs nodig is om de analyse in elk specifiek geval naar behoren uit te voeren, en bedraagt ten hoogste 25 kg. Bij ieder monster (<25 kg) behoort dus een formulier aanwezig te zijn uit bijlage VII van de EVOA. Dit houdt in dat er minimaal 27 formulieren aanwezig horen te zijn bij iedere praktijkproef. Tauw zorgt voor deze formulieren en de juiste manier van invullen. Er behoort volgens de EVOA ook van te voren een contract te zijn tussen de opdrachtgever en de ontvanger. In de toelichting op het invullen van het begeleidende formulier staat echter het volgende: Contract De opdrachtgever moet voordat het transport plaatsvindt, met de ontvanger een juridisch bindend contract afsluiten (geldt niet in geval van afvalstoffen voor laboratoriumanalyse). Er hoeft dus geen contract aanwezig te zijn tussen de opdrachtgever en de ontvanger. 6.2 Transport door medewerkers Tauw of van Wageningen Universiteit Het transport van de monsters van Tönsmeier naar Wageningen wordt uitgevoerd door Tauw of door de Universiteit Wageningen. Het transport voor de pre proef wordt uitgevoerd door Tauw. Voor het monstertransport na de praktijkproef staat nog niet vast welke van de twee genoemde partijen het transport op zich zal nemen. 21\38

89 22\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

90 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 7 Massabalansen De massa van de ingaande en uitgaande stromen moet worden vastgelegd zodat een massabalans kan worden opgesteld. Tönsmeier zorgt voor de wegingen nadat het materiaal is gebaald. Hiervoor wordt het materiaal in een container op de weegbrug gewogen. Door Tönsmeier worden dus de massa s van de volgende materiaalstromen aangeleverd: 1. Aangevoerd materiaal 2. PE (folies) 3. Gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) 4. Harde kunststoffen. Komt op twee plaatsen vrij maar wordt gemengd 5. PET (Helder en bont gezamenlijk) 6. PE (hoogwaardig PE) 7. PP 8. Rest >20 mm 9. Blik/ijzer 10. Dranken kartons (niet verwacht tijdens de sorteerproef) 11. Aluminium 12. Papier en karton (niet verwacht tijdens de sorteerproef) 13. Rest <20 mm Attero en Omrin leveren ook weegbrug gegevens aan van het materiaal dat van hun eigen locatie naar Tönsmeier is getransporteerd zodat een extra controle ontstaat. Het materiaal van Omrin wordt in 40 m 3 containers aangeleverd die niet worden uitgestort. Hierdoor is het mogelijk om de juiste verdeling van materiaal over de pre proef en de werkelijke proef in de hand te houden. Hiervoor worden de weeggegevens en de nummers van de bakken gebruikt. 7.1 Massabalans tijdens de pre proef Tijdens de pre proef worden alleen de stromen 1 tot en met 8 gewogen aan het einde van de proef om een indicatie te krijgen van een massabalans. Het wegen van de stromen 9 tot en met 13 wordt niet zinvol geacht omdat dit veel extra tijd en werk kost en het geen extra informatie oplevert. Ten eerste zijn de stromen 9 tot en met 13 zo klein dat er een grote weegfout zal worden gemaakt. Ten tweede is de pre proef gericht op het optimaliseren van de kwaliteit van de uitgangsgegevens. Ten derde wordt tijdens de proef nog gesleuteld aan de instellingen van de installatie. 23\38

91 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Een massabalans over de installatie tijdens de proef zal door de meetfouten in de kleine stromen 9 tot en met 13 geen betrouwbaar beeld geven van de proef. Daarnaast is een berekende massabalans een balans over een installatie die bijna constant is bijgeregeld tijdens de pre proef waardeloos voor voorspellingen over de resultaten tijdens de echte proef. 24\38

92 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 8 Welke materialen zijn nodig bij Tönsmeier en wie organiseert dit? Georganiseerd door Tönsmeier 1. Eventueel shovel/heftruc voor het nemen en verplaatsen van monsters en balen 2. Eventueel gereedschap om balen te kunnen openen 3. Ruimte om de monsters tijdelijk op te kunnen slaan 4. Weegbrug voor het bepalen van de massa van de verschillende deelstromen Georganiseerd door Tauw 1. Veerunster voor grove bepaling van het gewicht van de grepen 2. Big bags/zeil 3. Klok voor tijdwaarneming voor evenredige monstername tussen verschillende stromen 25\38

93 26\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

94 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 9 Veiligheid Personen die aanwezig zijn bij de proef zijn VCA vol opgeleid en zullen zich houden aan de veiligheidsvoorschriften van Tönsmeier. De monsterneming wordt uitgevoerd door medewerkers van Tauw. Zij zullen hierbij worden begeleid door een medewerker van Tönsmeier. 27\38

95 28\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

96 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 10 Kostengegevens KPMG ontvangt van OMRIN en Attero de gegevens over de kosten voor het transport. KPMG en de beide nascheiders regelen dit verder onderling. KPMG ontvangt via NedVang de kostengegevens voor het sorteren van de nagescheiden kunststoffen door Tönsmeier. 29\38

97 30\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

98 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 11 Planning De pre proef vindt plaats op 29 maart Uit deze proef worden monsters genomen die geanalyseerd moeten worden. Als de analyses bekend zijn dan zijn er nog één of twee dagen nodig om de gegevens te verwerken door Tauw en voor Omrin, HTP, Tönsmeier en Titech om de instellingen van de installatie van Tönsmeier eventueel aan te passen. Daarna kan de werkelijke praktijkproef plaats vinden. De praktijkproef van zowel Omrin als Attero zullen op dezelfde dag worden uitgevoerd. De datum voor deze proef is vastgesteld op 19 april \38

99 32\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

100 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 12 Analyse De analyse van de monsters wordt uitgevoerd door de Wageningen Universiteit. Tauw zal de resultaten interpreteren en toetsen aan de normen die in het uitvoeringsprotocol vermeld staan. De analyses worden uitgevoerd zodat de gegevens zoals vermeld in bijlage 1 van dit draaiboek beschikbaar komen. De gegevens in bijlage 1 komen overeen met de gegevens die vermeld stonden in het originele Draaiboek praktijkproef kunststof nascheiding. Er is 1 verschil: er wordt ook onderzocht wat het aandeel niet verpakkingskunststof is. Dit wordt apart gerapporteerd. 33\38

101 34\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

102 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL 13 Chronologisch overzicht In de onderstaande tabel staat het chronologisch overzicht van de pre proef met de kunststoffen van Omrin. De datum voor de pre proef is 29 maart Tabel 13.1 Stappen die worden genomen tijdens de pre proef bij Tönsmeier met het materiaal van Omrin Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 26 maart Aanvoer kunststoffen bij Tönsmeier Omrin 1 07:30 uur Vooroverleg/toolboxmeeting Tönsmeier Omrin TAUW Attero NedVang KPMG 2 07:50 uur Controle of installatie leeg is Tönsmeier Omrin Tauw 3 08:00 uur Bepalen massa van de aangevoerde kunststoffen 4 08:00 uur tot Start testruns, eerste doorvoer 11:00 uur kunststoffen, inregelen installatie, handmatig nasorteren nodig of niet? 5 11:00 uur tot Monsters nemen van de verschillende 12:00 uur geproduceerde stromen volgens het monsternemingsprotocol in paragraaf 4 van dit draaiboek. 6 13:00 uur Bepalen massa van de in de proefrun verwerkte kunststoffen (alleen hoofdstromen) en leegmaken installatie Tönsmeier Tauw Omrin Tönsmeier Tauw Omrin Tauw Tönsmeier Evt assistentie Tauw Tönsmeier In tabel 3.2 staat het chronologisch overzicht van de praktijkproef met de kunststoffen van Omrin. De datum voor de praktijkproef is nog niet vastgesteld. Ook de tijden zijn een inschatting. 35\38

103 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Tabel 13.2 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Tönsmeier met het materiaal van Omrin Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 1 6:30 uur Vooroverleg/toolboxmeeting Tönsmeier Omrin TAUW NedVang KPMG 2 7:00 uur Start praktijkproef Tönsmeier Tauw Omrin 3 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van PET conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 4 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van PE flessen conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 5 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen de PE folies conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 6 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen PP conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 7 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van de harde kunststoffen conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 8 7:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) Tauw Tönsmeier conform dit draaiboek 9 einde proef (verwachting rond 14:00 uur) Bepalen verwerkte hoeveelheid kunststoffen tijdens de praktijkproef Tauw Omrin Tönsmeier 10 Kort na einde proef Korte bespreking Tönsmeier Omrin Tauw In de onderstaande tabel staat het chronologisch overzicht van de praktijkproef met de kunststoffen van Omrin. De datum voor de praktijkproef is nog niet vastgesteld. Ook de tijden zijn een inschatting. 36\38

104 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL Tabel 13.3 Stappen die worden genomen tijdens de praktijkproef bij Tönsmeier met het materiaal van Attero Stapnummer Tijdstip Omschrijving Verantwoordelijke Uitgevoerd? 0 1 of twee dagen voor de Aanleveren van de kunststoffen Attero praktijkproef 1 15:30 uur Vooroverleg/toolboxmeeting Tönsmeier Attero TAUW KPMG NedVang 2 14:00 uur Controle of installatie leeg is Tönsmeier Attero Tauw 3 14:00 uur Bepalen massa van de aangevoerde kunststoffen Tönsmeier Tauw Attero 4 14:00 uur tot einde proef (verwachting Doorvoer kunststoffen, en verder inregelen installatie? Tönsmeier Tauw rond 19:00 uur) 5 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van PET conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 6 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van PE flessen conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 7 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen de PE folies conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 8 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen PP conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 9 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen van de harde kunststoffen conform dit draaiboek Tauw Tönsmeier 10 14:00 tot einde praktijkproef Omrin Monsters nemen gemengde kunststoffen (lichte kunststoffen) Tauw Tönsmeier conform dit draaiboek 11 einde proef (verwachting rond 19:00 uur) Bepalen verwerkte hoeveelheid kunststoffen tijdens de praktijkproef Tauw Omrin Tönsmeier 37\38

105 38\38 Kenmerk R JUO-srb-V02-NL

106 Bijlage 1 Definities van kwaliteitseisen

107

108 De verschillende fracties die uit de sorteerinstallatie komen moeten voldoen aan de eisen uit het Uitvoerings en monitoringsprotocol. De eisen staan hieronder weergegeven. PET (eventueel helder en bont) 97 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 3 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % PE flessen (hoogwaardig PE) 98 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 2 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % PE (folies) 95 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 450 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststoffolie: 5 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <4 % Andere reststoffen: <4 %

109 PP (indien voldoende aanwezig) 97 % zuiver Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 3 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Andere metaaldelen: <0,5 % Andere kunststoffen: <2 % PVC: <0,1 % EPS: <0,5 % Andere reststoffen: <2 % Harde kunststoffen Minimaal 90 % kunststof verpakkingsmateriaal Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 350 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 10 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Papier of karton: <5 % Andere metaaldelen: <2 % PET flessen (transparant): <4 % Andere reststoffen: <3 % Gemende kunststoffen (lichte kunststoffen) Minimaal 95 % kunststof verpakkingsmateriaal Moet in balen worden aangeleverd met een dichtheid van minstens 250 kg/m³ De balen dienen droog opgeslagen te zijn Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststof: 5 % Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram zijn niet toegestaan Papier of karton: <5 % Andere metaaldelen: <2 % PET flessen (transparant): <4 % Andere reststoffen: <3 % De vervuiling die aanwezig mag zijn is hiermee vastgelegd. Hierbij wordt de volgende interpretatie aangehouden: X % zuiver betekent maximaal 100 X massa % andere stoffen dan de gewenste. Een aantal ongewenste stoffen mogen echter alleen aanwezig zijn in lagere massapercentages dan 100 X massa %. Deze stoffen zijn expliciet genoemd, zoals andere metaaldelen. Daarnaast kunnen er nog andere reststoffen aanwezig zijn dan de expliciet genoemde. Andere reststoffen zijn alle stoffen die in de opsomming van de betreffende fractie niet expliciet genoemd zijn. Het maximaal toegestane massapercentage aan andere reststoffen is meestal kleiner dan 100 X massa %. Totaal bestaat een fractie dus uit Zuiver + expliciet genoemde vervuilingen + andere reststoffen.

110 Voor dit onderzoek zijn daarnaast de volgende definities vastgesteld voor het bepalen van de bovenstaande eisen. Zuiverheid Voor de specifiek genoemde kunststoffen wordt een zuiverheid vastgesteld. Voor zuiverheid wordt uitgegaan van de volgende definitie: Ieder deeltje wordt ingedeeld op basis van het grootste aandeel materiaal op massabasis in dit deeltje. Bijvoorbeeld: een PET fles met een dop van PE en een label van PP wordt ingedeeld als PET fles. Het gewicht van de dop en het label tellen mee in de fractie PET. De in de fles achtergebleven inhoud wordt ook meegerekend met de hoeveelheid PET, evenals het aanhangende vuil en vocht. Een PE fles die bij de fractie PET terecht is gekomen wordt uiteraard bij de niet PET fractie gerekend. Op deze manier ontstaat een fractie aan zuivere kunststof en een fractie vervuiling. Het totale gewicht van de zuivere kunststof wordt bepaald en dit wordt gedeeld door het gewicht van het totale monster. Hieruit volgt de zuiverheid. Maximale vervuiling met andere bestanddelen dan kunststoffen De vervuiling bestaat uit meerdere fracties van vervuiling die apart worden uitgesorteerd. De fracties worden hieronder beschreven. Het totale gewicht van de vervuilingen wordt bepaald en dit wordt gedeeld door het totale gewicht van het volledige monster. Hieruit volgt het aandeel vervuiling. Nb. Het aandeel vervuiling opgeteld bij de zuiverheid levert altijd 100 % op. Andere kunststoffen Uit de fractie vervuiling worden de kunststoffen in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. Hierdoor ontstaan de fracties andere kunststoffen en andere reststoffen. De massa van de fractie kunststof vervuiling wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage andere kunststoffen. PVC Uit de fractie overige kunststoffen wordt PVC in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. De massa van de fractie PVC wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage PVC. EPS Uit de fractie overige kunststoffen wordt EPS in een aparte fractiegesorteerd. Dit gebeurt op basis van NIR technologie. De massa van de fractie EPS wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Hieruit volgt het percentage EPS.

111 Metaal en minerale reststoffen met een stuksgewicht >100 gram Bij het sorteren van de vervuiling wordt onder andere een fractie metaal gemaakt en een fractie minerale reststoffen. Van beide fracties wordt bepaald of er delen aanwezig zijn die meer dan 100 gram wegen. Bij aanwezigheid van delen met een massa groter dan 100 gram voldoet de fractie niet aan de eisen. Nb. Het feit dat er in de proeven geen delen groter dan 100 gram worden gevonden leidt er niet direct toe dat geconcludeerd kan worden dat er nooit metaaldelen of minerale reststoffen voorkomen in de geproduceerde fracties. Dit kan niet worden bepaald op basis van statistiek. Andere metaaldelen Alle metaaldelen worden in een aparte fractie uitgesorteerd het gewicht van deze fractie wordt bepaald en gedeeld door het totale gewicht van het monster. Hieruit volgt het aandeel metaaldelen. Andere reststoffen Onder deze noemer vallen alle deeltjes in de fractie vervuiling die niet eerder genoemd zijn in de voorgaande paragrafen. De massa van deze fractie wordt bepaald en gedeeld door de massa van het totale monster. Naast de bovenstaande indeling wordt ook een indeling gemaakt naar verpakking en niet verpakking. Kunststoffen die geen verpakking zijn. Voor dit onderzoek wordt ook een overzicht gegeven van het aandeel, dat geen verpakking zijn. NB. Wageningen Universiteit maakt een diepere onderverdeling van de verschillende fracties. Een voorbeeld hiervan is hieronder weergegeven. De interpretatie van deze gegevens tot de bovenstaande fracties wordt gedaan door Tauw. Hieronder is weergegeven hoe deze interpretatie wordt uitgevoerd.

112 Tabel B1.1 Overzicht indeling van de uitgesorteerde fracties naar de normen van het uitvoeringsprotocol Fractie PET PE PE PP Gemengd Gemengd (hard) (folie) hard Zacht Kunststof Flessen en Flacons (KFF) Drankflessen PET >PET Helder Drank </= 0,5 l X X X X X X >PET Bont Drank </= 0,5 l X X X X X X >PET Helder Drank > 0,5 l X X X X X X >PET Bont Drank > 0,5 l X X X X X X Drankflessen PE X X X X X X Drankflessen PP X X X X X X Flacons PET X X X X X X Flacons PE X X X X X X Flacons PP X X X X X X Flacons anders X X X X X X Vormvast verpakkingen (overig) Dieptrekverpakkingen >PET dieptrek X X X X X X >PE dieptrek X X X X X X >PP dieptrek X X X X X X >PVC dieptrek 1 X X X X X X >PS dieptrek X X X X X X Vormvast verpakkingen (overig) >PET vormvast X X X X X X >PE vormvast X X X X X X >PP vormvast X X X X X X >PVC vormvast 1 X X X X X X >PS vormvast X X X X X X Folies Draagtasjes (PE) X X X X X X Overige folies (PE, PP) >Folie PET X X X X X X >Folie PE X X X X X X >Folie PP X X X X X X >Folie PVC 1 X X X X X X >Folie PS X X X X X X Buiten definitie van Nedvang Laminaatfolie, doordrukstrips X X X X X X >PVC houdende doordrukstrips 1 X X X X X X

113 Fractie PET PE PE PP Gemengd Gemengd (hard) (folie) hard Zacht Piepschuim trays 2 X X X X X X Piepschuim blokken 2 X X X X X X Siliconentubes/kitspuiten X X X X X X Kunststof niet verpakking >PET X X X X X X >PE (vormvast) X X X X X X >PE (folie) X X X X X X >PP X X X X X X >PVC 1 X X X X X X >PS X X X X X X Plastic Hero zakken (PE) X X X X X X Restafval (niet kunststof) >Organisch / ondefinieerbaar X X X X X X >Papier, Karton, Drankenkarton X X X X X X >Metaal 3 X X X X X X >Glas X X X X X X Restkunststoffen niet NIR sorteerbaar X X X X X X Restkunststoffen (PC, PLA, etc.) X X X X X X 1 Totaalgehalte PVC is de som van deze fracties 2 Totaalgehalte EPS is de som van deze fracties 3 Van de metaaldelen wordt bijgehouden of er een deel tussen zit >100 gram Verklaring: X Deze fractie wordt toegerekend aan het zuivere gedeelte in deze stroom X Deze fractie wordt toegerekend aan de vervuiling in deze stroom X Deze fractie wordt toegerekend aan het zuivere gedeelte in deze stroom mits het aandeel niet boven 4 % uitkomt.

114 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 E Beschrijving praktijkproeven nascheiding Omrin en Attero (november 2009)

115 Notitie Contactpersoon Geert Cuperus / Jurgen Ooms Datum 10 september 2010 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Resultaten praktijkproef kunststof nascheiding In deze notitie staan de resultaten en bevindingen van de praktijkproef kunststof nascheiding bij Omrin en Attero locatie Vagron. 1 Omrin 1.1 Totale massabalans De massa s die in de installatie van Omrin worden verwerkt zijn hieronder in figuur 1 weergegeven. De dikte van de pijlen geeft de massa van de materiaalstroom aan. Op de plaatsen waar gewogen is staan de exacte gewichten vermeld bij de pijl. Daar waar geen massa is bepaald door te wegen zijn de massa s geschat zodat het diagram getekend kon worden. Van de geschatte massa s zijn geen waarden in het diagram vermeld. De waarden die vermeld staan in het diagram zijn de hoeveelheden die gedurende de twee proefweken zijn verwerkt en/of geproduceerd. SBI Rekas ONF Afval 7096,26 Ton Bunker 7096,26 Ton Zeeftrommel ,18 Ton Baler RDF 1 318,26 Ton Folies 14,96 Ton Zeeftrommel 3 Ballistische scheider NIR 1 Zeeftrommel 2 folie/papierzuiger Magneet ,62 Ton RDF 2 NIR 2 RDF 3 104,94 Ton 132,32 Ton 1559,08 Ton Magneet 2 60 Ton Metaal Metaal Vormvaste kunststof 3201,516 Ton ONF Figuur 1.1 Totale massabalans Omrin Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 1\11

116 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL De gegevens uit de bovenstaande figuur zijn ook weergegeven in de onderstaande tabel. Tabel 1.1 Gewogen massa s in de nascheidingsinstallatie van Omrin Stroomnummer Omschrijving Massa (ton) Fout Deel van de ingaande stroom (%) 1 Huishoudelijk afval 7096,26* +/- <2% RDF ,18 +/- <0,4% 22, RDF 3 (uit beide NIR s) 1559,08 +/- <0,8% 22,0 4 RDF 2 van scheiding naar Rekas 2024,62 +/- <0,6% 28,5 5 ONF 3201,52 +/- <5% 45,1 6 Fijn metaal 60 +/- <0,4% 0,8 7 Grof metaal (blik) 104,94 +/- <0,4 1, ONF van zeeftrom. en 318,26 +/-0,3 4,5 ballistische scheider in Rekas 9 Folies 14,96 +/- 1,3% 0,2 11 Vormvaste kunststof 132,32 +/- 1,3% 1,9 * Uit deze hoeveelheid zijn monsters genomen. Het precieze totaalgewicht van de monsters is niet bekend maar wordt geschat op ongeveer 2,5 ton. De foutenmarge is aangepast voor deze onzekerheid 1.2 Opmerkingen over de totale massabalans De totale massabalans over de installatie van Omrin is vrij nauwkeurig. Van het ingaande materiaal wordt 98,1 % weer teruggewogen in de uitgaande stromen. Weegfouten en vochtverlies dragen bij aan het verschil tussen in en uitgaande metingen. Ondanks dat de bunkers bij zowel het begin als bij het einde van de proef leeggedraaid waren en er op het oog even veel materiaal aanwezig was bij het begin als bij het einde van de proef, kunnen fouten hierin ook bijdragen aan het verschil tussen ingaande en uitgaande stromen. In totaal wordt bij Omrin 2,1 % van het ingaande afval teruggewonnen als kunststoffen. Berekend op de hoeveelheid ingaande kunststoffen wordt ruim 9 % kunststof teruggewonnen. Dit is berekend op basis van een aandeel van 22,0 % aan kunststoffen in het ingaande huishoudelijke afval en de massa van de geproduceerde kunststoffen inclusief vervuiling. Dit aandeel van 22 % is het gemiddelde aandeel kunststoffen van twee huishoudelijk afval monsters. Wat de fout is in dit percentage is niet te bepalen op basis van deze twee metingen. Eén van de monsters waarvan het aandeel kunststoffen is bepaald was kleiner dan gewenst. Dit komt door een inschattingsfout van de soortelijke dichtheid. 2\11 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding

117 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Voor het Nederlandse huishoudelijk afval wordt een betrouwbaarheidsinterval aangegeven van +/- 1 %punt. Opgemerkt moet worden dat het gemiddelde percentage kunststoffen in huishoudelijk afval in Nederland op 20% lag in De hoeveelheid afval die tijdens de twee weken praktijkproef is aangeleverd is representatief voor de hoeveelheid die tijdens een reguliere bedrijfsvoering verwerkt wordt. Dit concluderen we uit de weegbruggegevens die door Tauw zijn ingezien tijdens de praktijkproef. 1.3 Zuiverheid van de kunststoffractie De monsters zijn in twee stappen geanalyseerd. Eerst is door de firma Fuhler een onderscheid gemaakt in kunststof/niet-kunststof. Vervolgens is de kunststoffractie uit deze handmatige sortering verder onderzocht met NIR techniek bij de Wageningen Universiteit Handmatige analyse De zuiverheid van de (gemengde) kunststoffractie is bepaald door Fuhler. De monsterneming is grotendeels uitgevoerd zoals vastgelegd in het draaiboek. De eerste greep is echter niet genomen doordat op dat moment nog geen kunststoffen geproduceerd waren. Een aantal grepen is op een later tijdstip genomen. In drie gevallen zelfs een dag later. De gevolgen hiervan voor de uiteindelijke resultaten zijn beperkt. De zuiverheid van de gemengde kunststoffen zoals die is geanalyseerd bij Fuhler bedraagt 89,5 %. Het 95 % betrouwbaarheidsinterval gebaseerd op een normale verdeling ligt tussen 84,8 % en 94,2 %. De gemengde kunststoffen bestaan uit de samengevoegde kunststofstromen uit de beide NIR apparaten. De gemengde kunststoffen bevatten dus zowel folies als vormvaste kunststoffen. De vervuiling bestaat vooral uit papier en karton maar ook uit stukjes hout, organisch materiaal en inert Gedetailleerde analyse Na de handmatige sortering van de genomen monsters resulteert een kunststoffractie en een niet kunststoffractie. De kunststoffractie die uit de eerste analysestap komt is verder onderzocht door Universiteit Wageningen. Hierbij is met behulp van NIR analyse het aandeel per kunststofsoort bepaald van het ingaande afval en van de gemengde kunststoffractie. De monsters zijn samengesteld door het nemen van grepen uit de kunststoffracties die door de firma Fuhler zijn gesorteerd uit de monsters van de respectievelijke deelstromen. Dit is gedaan conform het draaiboek. 1 Samenstelling van het huishoudelijk restafval: resultaten sorteeranalyses 2007 / SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer. Utrecht : SenterNovem, p. : fig., tab. - (3UA0818) ISBN/EAN Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 3\11

118 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL In tabel 1.2 en 1.3 zijn de resultaten weergegeven voor het ingaande afval respectievelijk voor de uitgaande kunststoffractie. Met andere kunststoffen wordt gedoeld op kunststoffen die wel met de NIR zijn te bepalen, maar die niet specifiek als parameter zijn opgevraagd. Met niet met NIR detecteerbare kunststoffen wordt gedoeld op kunststoffen die niet door de NIR apparatuur worden herkend (bijvoorbeeld doordat het zwart van kleur is). Tabel 1.2 Analyse per kunststofsoort van ingaand afval Type kunststof Gemiddeld aandeel Standaardfout 95 % betrouwbaarheidinterval PET 6,9 % 0,0 % 6,9 % tot 7 % PP 15,9 % 1,9 % 12,3 % tot 19,6 % PE vormvast 8,8 % 4,4 % 0,3 % tot 17,4 % PE folie 27,5 % 4,0 % 19,7 % tot 35,2 % andere kunststoffen 6,7 % 0,9 % 5 % tot 8,4 % niet met NIR detecteerbare 18,5 % 4,1 % 10,4 % tot 26,6 % kunststoffen andere reststoffen 15,6 % 3,6 % 8,6 % tot 22,6 % Tabel 1.3 Analyse per kunststofsoort van de gemengde kunststoffractie Type kunststof Gemiddeld aandeel Standaardfout 95 % betrouwbaarheidinterval PET 35,3 % 5,1 % 25,3 % tot 45,3 % PP 16,2 % 2,9 % 10,5 % tot 21,9 % PE vormvast 22,5 % 3,3 % 16 % tot 29 % PE folie 8,8 % 5,7 % -2,3 % tot 19,9 % andere kunststoffen 9,8 % 1,9 % 6,1 % tot 13,5 % niet met NIR detecteerbare 1,2 % 0,6 % -0,1 % tot 2,4 % kunststoffen andere reststoffen 6,2 % 1,1 % 4,1 % tot 8,3 % Gecombineerde analyse De resultaten van beide analysestappen die in de voorgaande paragrafen zijn beschreven kunnen worden gecombineerd tot een totaalanalyse. Deze gegevens staan in de onderstaande tabel weergegeven. 4\11 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding

119 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Tabel 1.4 Gecombineerde analyse per kunststofsoort van de gemengde kunststoffractie Omschrijving Aandeel (% m/m) PET 31,7 % PP 14,5 % PE vormvast 20,2 % PE folies 7,8 % Andere kunststoffen 8,7 % Niet met NIR detecteerbaar 1,0 % Totaal kunststoffen 83,9 % Niet kunststoffen 16,1 % Totaal 100 % 1.4 Recovery Op basis van de analyseresultaten en de massabalans is de recovery per kunststofsoort berekend. Dit is weergegeven in tabel 1.4. Tabel 1.4 Recovery per kunststofsoort Massa in input Massa in output Rendement (%) PET 107,72 46,44 43,12 PP 248,22 21,31 8,59 PE vormvast 137,38 29,60 21,55 PE folie 429,31 11,58 2,70 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 5\11

120 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL 2 Attero locatie Vagron 2.1 Totale massabalans Bij Vagron zijn minder gegevens bekend dan bij Omrin. Alleen de ingaande stroom en de uitgaande kunststofstromen zijn gewogen. De gegevens hiervan zijn weergegeven in de onderstaande figuur. De dikte van de pijlen geeft de massa van de materiaalstroom aan. Op de plaatsen waar gewogen is staan de exacte gewichten vermeld bij de pijl. Daar waar geen massa is bepaald door te wegen zijn de massa s geschat zodat het diagram getekend kon worden. Van de geschatte massa s zijn geen waarden in het diagram vermeld. De waarden die vermeld staan in het diagram zijn de hoeveelheden die gedurende de twee proefweken zijn verwerkt en/of geproduceerd. Figuur 2.1 Totale massabalans Vagron Stroomnummer Omschrijving Massa (ton) Fout Deel van de ingaande stroom (%) 1 Huishoudelijk afval 4436,9* +/- <2% Folie 40,4 +/- <0,3% 0,9 3 Vormvaste kunststoffen 80,9 +/- <0,3% 1,8 * Uit deze hoeveelheid zijn monsters genomen. Het precieze totaalgewicht van de monsters is niet bekend maar wordt geschat op ongeveer 7,5 ton. De foutenmarge is aangepast voor deze onzekerheid. Zie ook de paragraaf met opmerkingen over de totale massabalans voor interpretatie van dit getal 6\11 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding

121 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL 2.2 Opmerkingen over de totale massabalans De totale massabalans over de installatie van Vagron kan niet gecontroleerd worden door de ingaande en uitgaande stromen met elkaar te vergelijken. Daarmee is het onbekend hoe sluitend de balans is. In totaal wordt bij Vagron 2,7 % van het ingaande afval teruggewonnen als kunststoffen. Berekend op de ingaande kunststoffen wordt ruim 17 % van de kunststoffen teruggewonnen. Dit is berekend op basis van een aandeel van 15,9 % aan kunststoffen in het ingaande huishoudelijke afval en de massa van de geproduceerde kunststoffen inclusief vervuiling. Dit aandeel van 15,9 % is het gemiddelde aandeel kunststoffen van twee huishoudelijk afval monsters. Wat de fout is in dit percentage is niet te bepalen op basis van deze twee metingen. Voor het Nederlandse huishoudelijk afval wordt een betrouwbaarheidsinterval aangegeven van +/- 1 %punt. Opgemerkt moet worden dat het gemiddelde percentage kunststoffen in huishoudelijk afval in Nederland op 20 % lag in De hoeveelheid afval die tijdens de twee weken praktijkproef is aangeleverd is representatief voor de hoeveelheid die tijdens een reguliere bedrijfsvoering verwerkt wordt. Dit wordt geconcludeerd op basis van de weeggegevens waarin Tauw inzicht heeft gekregen tijdens de praktijkproef. Echter tijdens de proef is een gedeelte van het huishoudelijke afval verwerkt zonder dat de kunststofterugwinning aan stond. Het op deze manier verwerkte huishoudelijke afval is geschat op ongeveer 100 ton +/- 15 % op 29 november 2009 en berekend op basis van de uitgaande stromen op 53 ton +/- 5 % op 6 december. Vanuit praktische redenen, (om de bunker weer leeg te hebben op maandag) is de hoeveelheid afval die op 5 december is gebracht niet meer in de huisvuilbunker gestort maar in de KWD bunker. De hoeveelheid afval die op zaterdag is gebracht bedraagt 63,38 ton +/- 0,3 %. De hoeveelheid huishoudelijk afval waar het kunststof uitgehaald is bedraagt dus minder dan de aangeleverde hoeveelheid huishoudelijk afval. Gecorrigeerd bedraagt de hoeveelheid ingaand afval 4214,3 +/- 5,7 % ton. Daarmee is ongeveer 2,9 % van het huishoudelijke afval teruggewonnen als kunststof. Tijdens de praktijkproef zijn enkele balen kunststof gemaakt waar later de binddraden van gebroken zijn. Deze kunststof is als RDF verder behandeld. Alles bij elkaar is er ongeveer 5 ton harde kunststoffen naar het RDF gegaan. Dit is de normale gang van zaken bij kapotte balen, omdat het materiaal niet terug gevoerd kan worden naar de balenpersen. 2 Samenstelling van het huishoudelijk restafval: resultaten sorteeranalyses 2007 / SenterNovem Uitvoering Afvalbeheer. Utrecht : SenterNovem, p. : fig., tab. - (3UA0818) ISBN/EAN Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 7\11

122 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Tijdens de praktijkproef is er echter wel vrij veel storing geweest aan de hardkunststof balenpersen waardoor de hoeveelheid via het RDF afgevoerd materiaal vrij groot was. Wanneer er geen balen kapot waren gegaan tijdens de praktijkproef zou het aandeel teruggewonnen kunststof 3 % bedragen, berekend op de hoeveelheid afval waar de kunststoffen uit zijn gehaald. Er is gedurende de praktijkproef ook een storing geweest aan de foliebalenpers. Hierdoor is er een baal gemaakt van 6 meter. Deze baal is teruggebracht naar de afvalbunker en is dus weer door de installatie gegaan. Er wordt vanuit gegaan dat het kunststof gedeeltelijk weer uit het afval is gehaald. 2.3 Zuiverheid van de kunststoffractie De monsters zijn in twee stappen geanalyseerd. Eerst is door de firma Fuhler een onderscheid gemaakt in kunststof/niet-kunststof. Vervolgens is de kunststoffractie uit deze handmatige sortering verder onderzocht met NIR techniek bij de Wageningen Universiteit Handmatige analyse Bij Fuhler zijn zowel de folies als de vormvaste kunststoffen geanalyseerd op het aandeel kunststoffen. Gemiddeld is het aandeel kunststoffen in de folies 85,9 % en in de vormvaste kunststoffen 86,3 %. De 95 % betrouwbaarheidsinterval gebaseerd op een normaalverdeling ligt tussen 82,0 % en 89,7 %. De vervuiling bestaat vooral uit papier en karton maar ook uit stukjes hout, organisch materiaal en inert Gedetailleerde analyse De gemengde kunststoffractie is verder onderzocht door Universiteit Wageningen. Hierbij is met behulp van NIR analyse het aandeel per kunststofsoort bepaald van het ingaande afval en van de gemengde kunststoffractie. De monsters zijn samengesteld door het nemen van grepen uit de kunststoffracties die door de firma Fuhler zijn gesorteerd uit de monsters van de respectievelijke deelstromen. Dit is gedaan conform het draaiboek. In tabel 2.1, 2.2 en 2.3 zijn de resultaten weergegeven voor het ingaande afval, de vormvaste kunststoffen respectievelijk voor de folies. 8\11 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding

123 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Tabel 2.1 Analyse per kunststofsoort van ingaande huishoudelijk afval Type kunststof Gemiddeld aandeel Standaardfout 95% betrouwbaarheidinterval PET 9,3% 1,1% 7,2 % tot 11,3 % PP 14,9% 2,2% 10,6 % tot 19,2 % PE Vormvast 7,5% 3,3% 1 % tot 13,9 % PE folie 23,2% 3,0% 17,2 % tot 29,1 % andere kunststoffen 11,4% 1,7% 8,1 % tot 14,8 % niet met NIR detecteerbare 15,9% 2,2% 11,6 % tot 20,2 % kunststoffen andere reststoffen 17,9% 3,0% 12 % tot 23,7 % Tabel 2.2 Analyse per kunststofsoort van de vormvaste kunststoffen Type kunststof Gemiddeld aandeel Standaardfout 95 % betrouwbaarheidinterval PET 30,0 % 3,8 % 22,5 % tot 37,5 % PP 30,3 % 2,0 % 26,3 % tot 34,2 % PE Vormvast 20,2 % 2,2 % 15,9 % tot 24,5 % PE folie 5,8 % 1,9 % 2,1 % tot 9,5 % andere kunststoffen 4,3 % 0,6 % 3,1 % tot 5,5 % niet met NIR detecteerbare 1,1 % 0,4 % 0,3 % tot 1,9 % kunststoffen andere reststoffen 8,6 % 4,3 % 0,2 % tot 16,9 % Tabel 2.3 Analyse per kunststofsoort van de folies Type kunststof Gemiddeld aandeel Standaardfout 95 % betrouwbaarheidinterval PET 0,2 % 0,1 % 0 % tot 0,4 % PP 8,8 % 0,5 % 7,7 % tot 9,9 % PE Vormvast 0,1 % 0,2 % -0,2 % tot 0,4 % PE folie 66,7 % 2,3 % 62,2 % tot 71,3 % Andere kunststoffen 0,4 % 0,1 % 0,1 % tot 0,6 % Niet met NIR detecteerbare 12,8 % 0,5 % 11,7 % tot 13,8 % kunststoffen Andere reststoffen 11,0 % 2,6 % 6 % tot 16 % Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 9\11

124 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Gecombineerde analyse De resultaten van beide analysestappen die in de voorgaande paragrafen zijn beschreven kunnen worden gecombineerd tot een totaalanalyse. Deze gegevens staan in de onderstaande tabel weergegeven. Tabel 2.4 Gecombineerde analyse per kunststofsoort van de vormvaste kunststoffen Omschrijving Aandeel (% m/m) PET 25,9 % PP 26,1 % PE vormvast 17,4 % PE folies 5,0 % Andere kunststoffen 3,7 % Niet met NIR detecteerbaar 1,0 % Totaal kunststoffen 79,1 % Niet kunststoffen 21,0 % Totaal 100,1 %* *Door afrondingsverschillen komt de som niet precies uit op 100%. Tabel 2.5 Gecombineerde analyse per kunststofsoort van de folies Omschrijving Aandeel (% m/m) PET 0,2 % PP 7,6 % PE vormvast 0,1 % PE folies 57,3 % Andere kunststoffen 0,3 % Niet met NIR detecteerbaar 11,0 % Totaal kunststoffen 76.4 % Niet kunststoffen 23,6 % Totaal 100 % 10\11 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding

125 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL 2.4 Recovery Op basis van de analyseresultaten en de massabalans is de recovery per kunststofsoort berekend. In tabel 2.6 is de recovery per kunststofsoort weergegeven. Hierbij zijn de hoeveelheden in de foliefractie en de fractie vormvast opgeteld. Tabel 2.6 Recovery per kunststofsoort Massa in input Massa in folies Massa in vormvast Massa in kunststof totaal Rendement (%) PET 62,31 0,07 20,71 20,78 33,35 PP 99,83 3,02 20,92 23,94 23,98 PE vormvast 50,25 0,03 13,95 13,98 27,82 PE folie 155,45 22,92 4,00 26,92 17,32 Voorlopige resultaten praktijkproef kunststof nascheiding 11\11

126 Stichting Nedvang Bijlagen bij kostenonderzoek nascheiding KPMG Advisory B.V. Amstelveen, november 2010 F Beschrijving sorteerproef Omrin materiaal (april 2010)

127 Notitie Contactpersoon ir. Jurgen Ooms Datum 29 juni 2010 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Bevindingen hoofd sorteerproef (19 april 2010) 1 Inleiding In het kader van het kostenonderzoek nascheiden dat wordt uitgevoerd door KPMG is een sorteerproef uitgevoerd met gemengd materiaal van Omrin gevolgd door een proef met gescheiden aangeleverd materiaal van Vagron/Attero in de installatie van Tönsmeier. In deze notitie is een beschrijving gegeven van de bevindingen van Tauw tijdens de proef. Omdat de proef met het materiaal van Attero niet goed ging is alleen in hoofdstuk twee een korte beschrijving van de proef met het materiaal van Attero opgenomen. De rest van deze notitie gaat alleen over de proef met het Omrin materiaal. 2 Installatie 2.1 Omrin materiaal Bij het begin van de proef met Omrin materiaal, ongeveer 7:00 uur, was de installatie schoon en waren de bunkers leeg. Omdat dezelfde instellingen werden gebruikt als bij de pre-proef met Omrin materiaal (29 maart 2010) hoefde de installatie niet te worden ingeregeld. Het enige verschil in de instellingen van de installatie ten opzichte van de pre-proef was de aanvoersnelheid met de doseerschroef. Tijdens de pre-proef is de snelheid van de doseerschroef langzaam verhoogd van stand 2 naar stand 4. De bemonstering tijdens de pre-proef heeft plaats gevonden bij stand 4. Tijdens de sorteerproef waar deze notitie over gaat stond de doseerschroef op stand 3,5. Deze keuze is door Omrin en Tönsmeier gemaakt op basis van de resultaten van de pre-proef. De gewenste kwaliteiten werden toen bijna gehaald. Om de gewenste kwaliteiten te behalen kon daarom een keuze worden gemaakt tussen meer handmatige sorteerders toevoegen of de installatie iets langzamer laten draaien. Volgens de technisch adviseur van Omrin, de firma HTP, is het goedkoper de installatie langzamer te laten draaien dan bij elke van de zes sorteerbanden een extra handsorteerder bij te zetten. Tevens is het te betwijfelen of de sorteerders bij een hogere doorzet van de installatie de vervuiling op de transportbanden nog kunnen zien vanwege de dikke laag materiaal die op de handsorteerband aanwezig is. Om ongeveer 12:00 uur waren alle monsters genomen van het Omrin materiaal, daarna is het verwerken van het Omrin materiaal gestopt en is de installatie leeggedraaid. Daarna zijn de bunkers leeggedraaid en is het materiaal gebaald en gewogen. Bevindingen sorteerproef ( ) 1\8

128 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL 2.2 Attero (Vagron) materiaal Voordat het materiaal in de storttrechter van de doseerschroef werd gebracht met een kraan met poliepknijper zijn eerst de balen folie en harde kunststoffen met de hand open geknipt. Vervolgens zijn de balen met een kraan of shovel geplet zodat het materiaal zo goed mogelijk loskwam, waarna de losgemaakte kunststoffen gemengd zijn. De kunststoffen in de foliebalen waren lastig los te maken. Hierdoor ontstond er een mengsel van folies en harde kunststoffen met daarin klonten aan elkaar gekleefde folies. Rond 14:00 uur kon begonnen worden met het materiaal van Attero. Voor deze proef zijn dezelfde instellingen aangehouden als bij het Omrin materiaal. Bij het opstarten werd al duidelijk dat de doseerschroef problemen had met de klonten folies die aanwezig waren in het kunststofmengsel. De schroef liep geregeld vast en de toevoersnelheid naar de installatie was laag. Omdat de verkleiner bij Tönsmeier net voor de proef kapot was gegaan was er geen mogelijkheid om de folieklonten beter te verkleinen voordat de kunststoffen de installatie ingingen. Omdat gevreesd werd dat de klonten folie schade toe zouden kunnen brengen aan de doseerschroef is na ongeveer anderhalf uur de proef met het Attero materiaal gestaakt. 3 Monstername Tijdens de proef zijn monsters genomen door medewerkers van Tauw, ondersteund door een medewerker van de Universiteit Aken en een medewerker van de Universiteit Wageningen. De monsters zijn genomen toen de installatie een stabiele toestand had bereikt. De grepen zijn zo goed mogelijk verdeeld in de tijd genomen. Door de beperkte tijd zijn er eerst twee grepen genomen van alle stromen waarna er in een tweede ronde nog eens twee grepen zijn genomen. Tijdens de bemonstering is gebruik gemaakt van een balans die ter beschikking is gesteld door Tönsmeier. In dit hoofdstuk wordt per materiaalstroom beschreven hoe de monstername is verlopen. Ook wordt een eerste indruk gegeven van de kwaliteit van de materiaalstroom. 3.1 Input De vier grepen van de input zijn genomen direct na de doseerschroef voor de opvoerband naar de eerste zeeftrommel. De grepen zijn genomen door een Big Bag onder de uitloop van een transportband te houden. Door op deze manier monsters te nemen, zijn alle deeltjes binnen een bepaald tijdsbestek representatief verkregen. Drie grepen van de vier zijn opnieuw genomen omdat de greep te groot was geworden. Het gewicht van deze grepen zat boven de 25 kg. Daardoor mochten de grepen niet meer over de grens worden getransporteerd. De te grote grepen zijn terug gestort op de opvoerband waarna dezelfde Big Bag na controle op vervuiling is gebruikt om de vervangende greep te nemen. 2\8 Bevindingen sorteerproef ( )

129 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL De periode tussen de praktijkproef in Nederland en de praktijkproef bij Tönsmeier bedroeg ongeveer drie maanden. Door deze periode en omdat het materiaal was hard in de container was gedrukt kwam het materiaal lastig los uit de containers. Daarom moest men met een kraan met poliepgrijper het materiaal uit de containers verwijderen en direct in de doseertrechter storten. 3.2 PET De bemonstering van de twee PET stromen is op dezelfde manier gegaan als bij de pre-proef. De PET stromen werden in de twee PET-bunkers tegelijk bemonsterd. De kwaliteit van de PET stromen was op het oog goed. Het PET van de ene stroom bevat wel duidelijk meer schalen dan het PET uit de andere stroom. Dit komt omdat de NIR scheiders voor de twee bunkers anders ingesteld staan. 3.3 PE (hard) De bemonstering van de twee PE (hard) stromen is op de zelfde manier verlopen als tijdens de pre-proef. Ook nu was de kwaliteit van de PE-stromen op het oog goed. 3.4 PE folies De bemonstering van de folies is op dezelfde manier verlopen als bij de pre-proef. Er is voor deze stroom een afdekzeil gebruikt om het materiaal op te vangen. Echter doordat er iets meer tijd was en er meer kennis was van de installatie en uitkomende stromen konden de grepen nu iets groter zijn en werden er vier grepen genomen in plaats van drie. 3.5 PP De bemonstering van de PP stroom is op dezelfde manier uitgevoerd als tijdens de pre-proef. Ook nu zag het materiaal er op het oog weer goed uit. 3.6 Mixed kunststoffen hard De gemengde harde kunststoffen zijn op dezelfde manier bemonsterd als tijdens de pre-proef. Er kan geen uitspraak gedaan worden over de kwaliteit van deze stroom omdat op het oog zeer slecht te bepalen is of de juiste materialen aanwezig zijn. 3.7 Mixed kunststoffen zacht De gemengde zachte kunststoffen zijn op dezelfde manier bemonsterd als bij de pre-proef. Echter nu is er voor alle grepen een afdekzeil gebruikt om het materiaal op te vangen in plaats van een Big Bag. Een van de grepen is teruggebracht in de bunker omdat de greep te groot was geworden omdat de bunker tijdelijk niet betreden kon worden. Daarna is een nieuwe greep genomen. Bevindingen sorteerproef ( ) 3\8

130 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL 3.8 FKN (Flüssigkeitskartons) Tijdens de proef is besloten om zowel de FKN stroom als de reststroom >20 mm te bemonsteren. De bemonstering van de FKN stroom verliep op dezelfde wijze als tijdens de pre-proef. Er waren veel drankenkartons aanwezig in deze stroom. Op het oog is er verder weinig te zeggen over de samenstelling van deze stroom. 3.9 Rest >20 mm Tijdens de proef is ook deze stroom bemonsterd omdat tijdens de pre-proef gebleken is dat de stroom rest >20 mm groter was dan de FKN stroom. De rest >20 mm bevatte veel textiel en schoenen en niet zo veel kunststof verpakkingsmaterialen. De stroom is vrij vochtig ten opzichte van de andere stromen Transport De monsters zijn door Tauw en Universiteit Wageningen getransporteerd naar Wageningen in Big Bags met maximaal 25 kg materiaal per greep. 4 Massabalans De massabalans van de proef is aangeleverd door Tönsmeier. Deze gegevens staan in de figuur hieronder. 4\8 Bevindingen sorteerproef ( )

131 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Figuur 4.1 Massabalans gegevens zoals aangeleverd door Tönsmeier Het verschil tussen in en output wordt veroorzaakt door materiaalverliezen in de installatie, vochtverliezen in de installatie, verliezen doordat een klein gedeelte van het materiaal in de loshal achter blijft en door weegfouten. De output wordt per baal gewogen, dit levert al ongeveer 100 wegingen op waarbij steeds een fout op kan treden. Hieronder is de massabalans weergegeven in een versimpeld flowdiagram. Bevindingen sorteerproef ( ) 5\8

132 Kenmerk N JUO-srb-V02-NL Figuur 4.2 Massabalans van de hoofdproef met Omrin materiaal in versimpeld flowdiagram 6\8 Bevindingen sorteerproef ( )