De verhitting van voedsel
|
|
- Stijn van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De verhitting van voedsel Koken is werken met moleculen Je weet dat voedsel bijna nooit uit één stof bestaat, maar meestal uit verschillende stoffen is samengesteld, zoals voedings-, kleur- en onbruikbare stoffen. Je weet ook dat voedsel uit moleculen en atomen bestaat. De moleculen bewegen en worden in hun bewegingen beïnvloed door verschillen in temperatuur. Als we moleculen verhitten, gaan ze sneller bewegen. Veel gerechten zijn mengsels en oplossingen van meerdere stoffen. Osmose en diffusie beschrijven de bewegingen van moleculen in mengsels en oplossingen. Bij het koken/verhitten van die mengsels en oplossingen gebeurt er van alles met die moleculen. Tijdens het verhitten kun je letten op de bewegingen van de moleculen in het voedsel. Die kookverschijnselen zijn in drie groepen onder te verdelen: 1. Oplossen. 2. Concentreren. 3. Een combinatie van oplossen en concentreren. 1. Koken door oplossen Je kunt voedsel zo verhitten dat de moleculen en de smaakstoffen zich vanuit het voedsel naar een kookvloeistof bewegen. Dat noemen we oplossen. Bij oplossen werk je nat, bij voorkeur met water en bij een lage temperatuur. Je start met een koude vloeistof. De bereidingstijd is meestal lang. Kooktechnieken waarbij dat oplosverschijnsel voorkomt, zijn: koken, blancheren, pocheren en konfijten. Soms wil je per se dat er waardevolle stoffen uit het voedsel in de vloeistof bewegen, zoals bij het trekken van een bouillon en het trekken van bruine en witte fonds. Soms wil je dat de minder waardevolle stoffen uit het voedsel in de vloeistof trekken. Zoals de sterke smaakstoffen bij kool, spruitjes en het te veel aan vuil en schuim in schenkels. Het kan ook voorkomen dat je voedsel in koud water verhit en de waardevolle stoffen in het voedsel toch wilt houden, bijvoorbeeld bij het koken van groente. Als je voedsel met waardevolle stoffen in koud water moet verhitten, gebruik dan zo min mogelijk water en houd de kooktijd zo kort mogelijk. Illustratie 7-29 Oplossen 2. Koken door concentreren Je kunt voedsel zo verhitten dat de moleculen van de smaakstoffen zoveel mogelijk in het voedsel zelf blijven. Dat noemen we concentreren. Het plotselinge contact van het voedsel met hitte veroorzaakt een oppervlakkige inkrimping, een verstijving van de buitenste cellen en een verkleuring van het produkt. Doordat de poriën van het produkt dichtschroeien, blijven de smaakstoffen in het produkt geconcentreerd. Concentratie kun je op verschillende manieren bereiken. Je kunt concentreren met een natte kooktechniek bij lage temperaturen (tot 100 C). Je start dan met een hete, kokende vloeistof en je loopt dan de minste kans dat waardevolle voedings- en smaakdelen verloren gaan. Je kunt bladgroente aan ruim kokend water toevoegen en weer snel aan de kook brengen. Andere natte technieken waarbij concentratie voorkomt, zijn: blancheren, koken, pocheren en stomen. Stomen is wel een natte techniek, maar gebeurt bij een temperatuur boven de 100 C, dus een hoge temperatuur. Je kunt ook concentreren met een droge kooktechniek bij hoge temperaturen. Vaak schroeit de buitenkant van het voedsel dicht of er vormt zich een korstje om het voedsel. Er bestaat dan weinig kans dat waardevolle smaakstoffen verloren gaan. Een voorbeeld: je frituurt frites bij een temperatuur van C. Andere droge kooktechnieken waarbij concentratie voorkomt, zijn: braden, bakken, grilleren en roerbakken. Roken is wel een droge techniek, maar wordt op een relatief lage temperatuur toegepast. Illustratie 7-30 Concentreren 1
2 3. Koken door een combinatie van oplossen en concentreren Er bestaan ook kooktechnieken waarbij je concentratie en oplossing tegelijk toepast. Voorbeelden zijn het braiseren van vlees en andijvie en het stoven van vlees voor ragoût en stoofschotels. Je gebruikt dan eerst een hoge, droge temperatuur voor het kleuren van de celweefsels en het concentreren van de moleculen. Bijvoorbeeld bij het aanbraden van vlees. Daarna gebruik je een lage, natte temperatuur voor het verslappen van de celvezels en het oplossen van de voedings- en andere stoffen in de kooksaus. Illustratie 7-31 Combinatie van concentreren en oplossen Wat doet warmte met vast voedsel? Karameliseren en bruinen Er zijn stoffen die niet van aggregatietoestand kunnen veranderen. Ze kunnen niet smelten of verdampen en bij verhitting verbranden ze. Suiker gaat bij verwarming eerst smelten. Er ontstaat dan een kleurloze stroop. Daarna verandert de suiker langzaam van kleur. Via lichtgeel wordt de suiker steeds donkerder tot de suiker een diepbruine kleur heeft bereikt. Ook de smaak verandert en bij een temperatuur van 154 C smelt de suiker en dan komt er een lekker ruikende damp vrij. We noemen dit karameliseren. Als suiker te lang karameliseert, wordt hij zwart. De suikermoleculen vallen bij een te lange verwarming uit elkaar in een heleboel andere stoffen. Er ontstaat dan onder andere koolstof, die gaat stinken en een bittere smaak veroorzaakt. Als je suiker verwarmt, gaan de suikermoleculen kapot. De suikermoleculen vallen uiteen in atomen, die in andere combinaties aan elkaar gaan zitten en nieuwe moleculen met andere eigenschappen vormen. Het proces waarbij uit een stof als suiker meerdere nieuwe stoffen ontstaan, noemen we in de scheikunde (chemie) ontleding. Er zijn nog veel meer stoffen die je op de een of andere manier kunt ontleden. Deze stoffen noemen we ontleedbare stoffen. Als je vlees onder een hete grill legt, zie je een bruin korstje ontstaan. Het vlees gaat lekker ruiken. De moleculen aan de buitenkant van het vlees worden heet en vallen uit elkaar (ontleden). We noemen dit de bruiningsreactie. De bruiningsreactie kun je vergelijken met het karameliseren. Het karameliseren en de bruiningsreactie zijn dus scheikundige reacties. Als je vlees te lang onder de grill laat staan, wordt het korstje zwart. Het vlees verbrandt. Ditzelfde gebeurt met vet dat te heet wordt. Je ziet dan een blauwe damp die niet lekker ruikt. Dat zijn gasvormige ontledingsprodukten. Bovendien wordt het vet donker van kleur. Ook dit is weer een scheikundige reactie. Bij alle ontleedbare stoffen bestaan de moleculen uit verschillende soorten atomen. Bij de ontledingsreactie vallen de moleculen uit elkaar in atomen. Die atomen kunnen dan weer nieuwe combinaties vormen. Als je een stof door middel van verwarming kunt ontleden noemen we dat thermolyse (thermo = warmte, lyse = losmaken). Elektrolyse Bij sommige ontleedbare stoffen, bijvoorbeeld water, zijn de bindingen tussen de atomen in de molecule heel sterk. Deze stoffen kun je dan niet door middel van thermolyse ontleden. Je hebt dan een sterkere kracht nodig, bijvoorbeeld elektrische stroom. De ontleding onder invloed van elektrische stroom noemen we elektrolyse. Een molecule water kunnen we door elektrolyse splitsen in twee atomen waterstof (H) en één atoom zuurstof (O). De chemische formule van water is dus: H2O. Een molecule keukenzout kunnen we door elektrolyse splitsen in één atoom Natrium (Na) en één atoomchloor (Cl). De chemische formule van keukenzout is dus: NaCl. In het darmkanaal van je lichaam worden de voedingsstoffen ook ontleed. Dat noemen we vertering. De voedingsstoffen worden gesplitst in kleinere deeltjes die het lichaam kan gebruiken. Dit gebeurt door de werking van enzymen. Speekselenzymen De werking van bepaalde enzymen begint al in je mond. In je speeksel zitten enzymen. De enzymen splitsen grote moleculen in kleine moleculen. De enzymen knippen als het ware de grote moleculen in stukken. Begrijp je nu waarom je niet aan een lepel mag likken die je daarna weer bij het koken gebruikt? 2
3 Biotex Niet alleen je darmkanaal gebruikt enzymen. Ook bij chemische reacties in levende organismen zijn enzymen nodig. Voor elke reactie is een apart enzym beschikbaar. In Biotex worden ook enzymen gebruikt voor het afbreken van vetten en eiwitten. EnzymenMoutsuiker Het molecuul moutsuiker past precies bij het enzym. op bij het bakken en geeft tegelijk water af. Vet vlees, bijvoorbeeld speklappen, verliest vet en vocht bij het bakken. Bij het bakken van varkensvlees in olie treedt het vet uit het vlees en er gaat olie over in het vlees: het vet en de olie worden uitgewisseld. Kleurstoffen reageren verschillend Carotenoïden veranderen meestal niet van kleur. Maar chlorofyl is gevoelig voor verhitting en kan ook door zuren uiteenvallen. Er blijft dan een fletsgroene tot olijfbruine kleur over. In bijvoorbeeld groenten zitten plantezuren. Deze kunnen schadelijk zijn voor het chlorofyl, waardoor de groene groenten verkleuren. Om de afbraak van chlorofyl in groene groenten te verminderen moet je: Zo kort mogelijk koken. In ruim water koken. Hierdoor wordt de concentratie van de opgeloste zuren lager. Geen deksel gebruiken. Vluchtige zuren kunnen dan samen met de waterdamp ontwijken. Anthocyanen, die verantwoordelijk zijn voor de rode kleur van sommige groenten, lossen goed op in water. Daarom moet je rode bieten ongeschild koken. De moutsuiker is gesplitst in 2 moleculen fructose (druivesuiker). Het enzym kan weer een volgend molecuul moutsuiker splitsen. Illustratie 7-32 Werking van een enzym Groente slinkt bij verhitting. Door de warmte gaan de celwanden van groente kapot. Het celvocht verlaat door diffusie de cel en komt in het kookvocht. De groente neemt daardoor in omvang en gewicht af. Om het slinken tegen te gaan, moet je groente kort koken. Dit doe je door kleine hoeveelheden groente in kokend water te dompelen. Ook vlees slinkt wanneer je het kookt. Bij verhitting van eiwitten treedt vochtverlies op. Dit vochtverlies zorgt voor een vermindering van omvang en gewicht. Het vlees krimpt en wordt droog. Door vlees in heet vet eerst dicht te schroeien en een korstje te geven, kun je vochtverlies tegengaan. Het vlees blijft dan lekker sappig. Mager vlees neemt vet Geurversterking door verhitting Warme en hete voedseldeeltjes blijken meer geur te verspreiden dan koude voedseldelen. Denk maar eens aan warme dranken als koffie en thee. Bij het koken kunnen ook geurstoffen ontstaan. Je weet al dat bij karameliseren een lekkere geur ontstaat. Sommige geuren vinden we niet lekker. Voorbeelden: de koolgeurtjes die ontstaan bij het koken van bloemkool, koolrabi, broccoli en spruitjes. Bij het koken van deze koolsoorten verbreken de celwanden. Hierdoor komen enzymen vrij. Deze enzymen maken zwavelverbindingen. De zwavelverbindingen kunnen weer afgebroken worden tot zwavelwaterstof en dat ruikt naar rotte eieren. Koolsoorten moet je daarom zo kort mogelijk met veel water koken. Er komen ook enzymen vrij als je de celstructuur van ui, prei, bieslook of knoflook verbreekt. Deze enzymen vormen ook weer zwavelverbindingen, die onaangenaam ruiken. Verhitting en voedingsstoffen 1. Verhitting van koolhydraten De verschillen in structuur en de lengte van de ketens van zetmelen verklaren waarom ze zich bij het koken verschillend gedragen. a. Kristallen en amorfe structuren In sommige korrels zijn de ketens heel regelmatig gerangschikt. Stoffen waarbij je onder een micro- 3
4 scoop een regelmatige structuur ziet, zoals ijs en zout, noemen we kristallen. Zo n regelmatige structuur noemen we kristallijn. Een kristallijne structuur is moeilijk te verbreken. Als de structuur van korrels niet regelmatig is, noemen we die amorf. Een amorfe structuur is gemakkelijker te verbreken dan een kristallijne structuur. Als je zetmeel met koud water hebt geroerd, zullen de zetmeelkorrels naar de bodem zakken. Het zetmeel lost niet in het water op. Ook kan het water niet in de zetmeelkorrels binnendringen. b. Gelatineren van zetmelen Bij verwarming krijgen watermoleculen meer energie. Bij 60 C hebben ze zoveel energie dat ze de ketens van het amorfe zetmeel kunnen verbreken. Watermoleculen kunnen dan in de korrel binnendringen; de watermoleculen binden zich aan de zetmeelketens waardoor de korrels gaan zwellen. waterlaagje. We noemen dit verschijnsel retrogradatie. In zetmeelhoudende voedingsmiddelen zitten meestal ook andere stoffen. Die stoffen hebben invloed op het gedrag van zetmeel bij koken: Suiker in het voedingsmiddel vertraagt het gelatineren. Dit komt omdat suiker ook water bindt. Eiwitten in het voedingsmiddel vertragen het gelatineren ook, omdat eiwitten water willen vasthouden. Noedels hebben daarom een langere bereidingstijd nodig dan bloem. Zuren kunnen zetmeelketens afbreken. Ze worden afgebroken tot disacchariden of monosacchariden. Zetmeel verliest dan zijn bindend vermogen. Ten slotte kunnen aanwezige vetten iedere zetmeelkorrel inpakken in een dun vetfilmpje. Door dit vetfilmpje voorkom je klontering tijdens het toevoegen van een hete vloeistof. Bij de bereiding van een roux maak je hier gebruik van. Dit proces van zwellen, dik worden en binden van zetmeel noemen we gelatineren. Grote zetmeelkorrels, zoals van aardappelzetmeel, zijn in het algemeen amorf. Aardappelzetmeel kan daarom snel water opnemen en gelatineren. Kleinere zetmeelkorrels, zoals in rijstebloem, zijn kristallijner van opbouw. Rijstebloemkorrels nemen moeilijker water op en gelatineren later. In principe gelatineert het zetmeel uit knollen (grotere korrels met een amorfe structuur) gemakkelijker dan zetmeel uit granen. Zetmelen uit knollen binden helder. Dit komt omdat er minder eiwitten in zitten die bij verhitting stollen. Samengestelde zetmelen, zoals in bepaalde bloemsoorten, zullen nooit gelijktijdig gelatineren. c. Garen van zetmelen Zwellen en gelatineren betekent nog niet dat een zetmeel gaar is. Pas als je de losse korrels niet meer kunt herkennen, is het zetmeel gaar. Tijdens het garen wordt water tussen de zetmeelkorrels opgenomen en vastgehouden. We zeggen ook wel dat zetmeel colloïdaal in oplossing is gegaan. In heb je kunnen lezen dat we een stof, die fijn verdeeld is in een andere stof, een colloïde noemen. In dit geval is de vaste stof zetmeel zeer fijn verdeeld in de vloeistof water. Zo n colloïdaal mengsel noemen we een sol. d. Gelei Als een sol afkoelt, zullen de zetmeelketens proberen zich te herstellen. Hierbij wordt het aanwezige water opgesloten in een soort netwerk. Bij een temperatuur van ongeveer 40 C ontstaat dan een halfvaste massa, die we een gel of gelei noemen. Een gel of gelei is een vloeistof die zeer fijn verdeeld is in een vaste stof. Geleien vinden we bij puddingen en sauzen. Als de gelei verder afkoelt tot vlak boven het vriespunt, worden de watermoleculen uit het netwerk geperst. Op puddingen in de koelkast komt een Illustratie 7-33 Zwellen van zetmeel Gelatineren is een alledaagse, noodzakelijke bezigheid in de keuken. Het is tijdrovend en kan snel mislukken. 4
5 De eigenschappen van zetmelen kunnen door fysische, chemische en biochemische inwerkingen veranderen. Daarvan maken zetmeelfabrikanten gebruik. Ze leveren voorbewerkte zetmelen, om het werken ermee gemakkelijker te maken. Zulke voorbewerkte zetmelen noemen we gemodificeerd. Gemodificeerde zetmelen kun je zonder koken gebruiken. Ze dienen als bindmiddel, emulgeermiddel, geleermiddel of als stabilisator voor emulsies. Ze geven de produkten een aantrekkelijk uiterlijk, de gewenste structuur en een prettig mondgevoel. Gemodificeerde zetmelen vind je in instantpuddingen, soepen, dipsauzen, gesteriliseerde conserven, mayonaise en slasaus. 2. Verhitting van vetten Vetten kun je tot een hoge temperatuur verhitten. Ze hebben een hoog kookpunt. Als je vet tot een te hoge temperatuur verhit, kan er een blauwe damp ontstaan. We noemen de temperatuur waarop de blauwe damp ontstaat het rookpunt. Het vet wordt dan door de warmte ontleed in blauwe walm en andere giftige stoffen. Het rookpunt van zuivere boter is 130 C, van reuzel 180 C, van arachide-olie 225 C en van saffloerolie 270 C. Een aantal factoren verlaagt het rookpunt van vetten: De lengte van de koolstofketen in de vetzuren. Vetten met kortere ketens zijn gevoeliger voor warmte. Boterzuur heeft een koolstofketen van vier atomen. Reuzel bevat vetzuren met koolstofketens van zestien tot achttien atomen. De aanwezige vrije vetzuren. Dit zijn vetzuren die niet aan glycerol zijn gebonden. Dierlijke vetten bevatten van nature meer vrije vetzuren dan plantaardige vetten. Dierlijke vetten gaan daarom eerder roken. Ook verouderd vet bevat meer vrije vetzuren. Afbraakprodukten van vetten. De afbraakprodukten kunnen ontstaan zijn door vetbederf (zie hierna). Vet kan in brand vliegen als je het oververhit. De temperatuur waarbij vet tot ontbranding komt, noemen we het vlampunt. Het vlampunt van vet/olie ligt ongeveer 35 C hoger dan het rookpunt. Het kan dus onverwacht snel worden bereikt. In vet dat lange tijd op een hoge temperatuur blijft, zullen de moleculen veranderen. Veel moleculen gaan zich aaneen koppelen tot heel grote moleculen. Ze vormen heel lange ketens. Dit proces noemen we polymeriseren (poly = veel). Die lange ketens zijn onverteerbaar voor ons lichaam. Door polymeriseren wordt frituurvet stroperig. De juiste manier om het vuur te doven is: - gas uit zetten: - een deksel over de pan schuiven (in één beweging van je lichaam af). Zorg er dan ook voor dat je bij het bakken en braden altijd een deksel bij de hand hebt. Illustratie 7-34 Vlam in de pan: geen paniek 5
6 Vetbederf door te hoge verhitting. Bij hydrolyse van vetten komt glycerol vrij. Als je vet, waarin glycerol zit, tot het rookpunt verhit, kan het glycerol verder ontleden. Er komt dan een blauwe walm van het vet af. In deze blauwe walm zit de giftige stof acroleïne. Bij frituren moet je daarom het vet (of de olie): Niet boven 185 C verhitten. Langzaam verhitten. Plaatselijke oververhitting vermijden. Verversen als het bij verhitting walmt, schuimt of donker wordt. Verversen als het stroperig wordt. Na gebruik de frituurpan sluiten. Dit voorkomt onnodige oxydatie. Iedere dag filtreren. Hiermee voorkom je verlaging van het rookpunt. Vrij houden van vreemde stoffen, zoals zout, omdat ook deze het rookpunt verlagen. 3. Verhitting van eiwitten a. Verhitting van draadvormige eiwitten In spiercellen (spierfibrillen) zitten onder andere actine en myosine. Dit zijn draadvormige eiwitten, die niet oplosbaar zijn in water. Bij een temperatuur van 60 C beginnen ze te veranderen en dan verandert ook de smaak van het vlees. Bij een temperatuur van tussen de 74 en 79 C gaan deze eiwitten stollen en dan worden ze stevig en soms taai. Door de verandering van de eiwitten en door het vrijkomen van water uit het spierweefsel slinkt het vlees. Vlees slinkt zelfs als je het helemaal ondergedompeld in water kookt. Als je vlees te lang of op een te hoge temperatuur verhit, wordt het droog en taai. Je gebruikt alleen even een hoge temperatuur om een bruin korstje te krijgen. Dit korstje zorgt ervoor dat het vocht niet uit het vlees verdampt. b. Verhitting van eiwitten in bindweefsels Om spiervezels, spierbundels en spieren zit bindweefsel. Dat zijn bijvoorbeeld de zeer dunne vliesjes tussen de spier en de huid van een kippeborst of het vliesje tussen de delen van kogelvlees. De voornaamste eiwitten in bindweefsel zijn de langgerekte eiwitten elastine en collageen. Elastine is een beetje elastisch en taai eiwit. Het is -gelig van kleur. Bij verhitting blijft elastine taai. Elastine moet dus verwijderd of afgebroken worden. Dit doen we door vlees te pareren of te hakken. Collageen is een belangrijk eiwit in het bindweefsel. Het is wit. Het zit in de huid, in de pezen en tussen de spiercellen en spierbundels. Het zit ook in de beenderen van jonge dieren. Collageen is in water oplosbaar en wordt bij een temperatuur van boven 90 C omgezet in gelatine. Collageen kun je ook afbreken met zuren. Daarom gebruik je vaak wijn of azijn, als marinade, bij de bereiding van vlees. Hierbij verhoog je ook de smaak van het vlees. Om het vlees zacht te maken, kun je ook malsmakers gebruiken. In malsmakers zitten enzymen die eiwitten als collageen en elastine kunnen afbreken. Voorbeelden zijn actioline en bromeline. Je moet voorzichtig zijn met het gebruik van malsmakers. Als je er te veel van gebruikt, wordt het vlees papperig. c. Verhitting van spiraalvormige eiwitten Bij verwarming van spiraalvormige eiwitten vindt een chemische reactie plaats. Het eiwit is vloeibaar en enigszins doorzichtig. Bij verwarming tot een temperatuur van boven 60 C begint het eiwit hard en ondoorzichtig te worden. De eigenschappen veranderen. Dat komt doordat je de bindingen in de eiwitspiraal verbreekt. De spiraalstructuur gaat verloren en de keten wordt uitgerold. De uitgerolde ketens vormen nieuwe verbindingen met uitgerolde ketens van andere eiwitmoleculen. Dit verschijnsel noemen we stollen of coaguleren. Bij coagulatie wordt water uit de eiwitspiralen geperst. Hoe hoger de temperatuur, hoe meer water er uit komt. Door dit proces kunnen eiwitten taai worden. Coagulatie is een onomkeerbare reactie. Dit betekent: als het eiwit afkoelt, blijft de massa vast. Het stolpunt van elk eiwit is verschillend: De eiwitten van een dooier stollen bij 63 C. De eiwitten van het eiwit stollen bij 71 C. Coagulatie heeft invloed op de oplosbaarheid van een eiwit. Het eiwit kun je oplossen in water. Als het gecoaguleerd is, is het onoplosbaar. 4. Verhitting van vitaminen Vitaminen kunnen gevoelig zijn voor water, warmte, licht en zuurstof. De zuurstof in water kan vitamine C doen oxyderen. De vitamine C wordt dan onwerkzaam. Wanneer je water verwarmt, verdwijnt de opgeloste zuurstof uit het water. Als je groenten met vitamine C gaat koken, moet je dus eerst het water verwarmen en dan pas de groenten in het water doen. Door groenten in kokend water op te zetten, houd je de kooktijd zo kort mogelijk. Hierdoor blijft het verlies van vitaminen beperkt. In schema 7-3 vind je eigenschappen van enkele vitaminen samengevat. 6
7 Naam Gevoeligheid Komt voor in Vitamine A Vitamine B1 Vitamine B2 Vitamine C Vitamine D Schema 7-3 De eigenschappen van enkele vitaminen onoplosbaar in water oplosbaar in vet ongevoelig voor hitte zeer gevoelig voor hitte boven 100 C oplosbaar in water zeer gevoelig voor licht gevoelig voor verhitting boven 100 C oplosbaar in heet water zeer gevoelig voor zuurstof oplosbaar in water onoplosbaar in vet ongevoelig voor verhitting onoplosbaar in water oplosbaar in vet rode, gele en oranje groenten boter, margarine, vette vis granen, lever, gist, vlees, groenten granen, lever, melk, vis, groenten citrusvruchten, groenten, aardappels zuivelprodukten, margarine, vis, levertraan Invloed van te lange verhitting Vitamine E bestand tegen verhitting oliën, graan, ei, bladgroenten Als je voedsel te lang kookt of te sterk verhit, heeft dat nadelige gevolgen: De eiwitten in vlees, vis of eieren kunnen taai of vezelig worden, soms zelfs rubberachtig. Vlees kan door te lang koken ook uit elkaar vallen. We noemen dit overgaar worden. Deze verschijnselen zijn het gevolg van de scheikundige veranderingen in de moleculen van het vlees. Vitamine B1 valt door thermolyse uiteen en gaat verloren bij een temperatuur van 100 C. Bij te lang koken, vloeit veel vitamine C uit de cel weg. Vitamine C zit in de meeste groenten en in fruit. Groenten en fruit zijn plantaardig en bestaan dus uit plantecellen. Om iedere cel zit een stevige wand. Deze celwand gaat door het koken kapot. Hierdoor kunnen de vitaminen uit de cel in het kookvocht komen. Als je het kookvocht afgiet, gooi je dus tegelijk vitamine C weg. Het voedsel wordt papperig, het is te zacht. We zeggen ook wel: de textuur wordt te zacht (papperig). Onder textuur verstaan we de structuur zoals die in de mond aanvoelt. Vooral bij groenten kun je dit merken. Broccoli die te lang is gekookt, wordt papperig. Dit heeft ook weer te maken met het uiteenvallen van de celwand. Het voedsel kan zijn smaak verliezen. Denk maar eens aan te lang gekookte spruitjes. De kleur kan veranderen. Sperziebonen die te lang hebben gekookt, zijn groenbruin. Rode kool wordt paarsblauw. Suiker in voedsel kan gaan karameliseren of zelfs verbranden. Hierdoor kan het voedsel een nare bijsmaak krijgen. Het voedsel kan te droog of te hard worden, doordat bij langdurige verwarming al het water uit het voedsel verdampt. 7
De onzichtbare scheikundige opbouw van voedsel
De onzichtbare scheikundige opbouw van voedsel We kunnen de opbouw van ons voedsel ook door de ogen van een scheikundige bekijken. Zoals we al weten, bestaat elke plantaardige en dierlijke cel uit verschillende
Nadere informatieHet smelten van tin is géén reactie.
3 Reacties Reacties herkennen (3.1 en 3.2 ) Een chemische reactie is een gebeurtenis waarbij stoffen verdwijnen en nieuwe stoffen ontstaan. Bij een reactie verdwijnen de beginstoffen. Er ontstaan nieuwe
Nadere informatieTekstbron 3.57 Binden
Tekstbron 3.57 Binden In de keuken kennen we gebonden sauzen en soepen. Deze worden met behulp van bindmiddelen gebonden. Er zijn verschillende bindmiddelen. De meest voorkomende soorten zijn: roux, rouxkorrels,
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 2 stoffen en reacties Samenvatting door F. 1622 woorden 22 mei 2015 6,1 40 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Paragraaf 1 Gloeien, smelten en verdampen Als je
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 3. Voeding 6. Slaap 22. Houding 30. Naar de dokter 37. Kleding 65. Mode 74. Kleding wassen 77
Inhoud Voorwoord 3 Voeding 6 Slaap 22 Houding 30 Naar de dokter 37 Kleding 65 Mode 74 Kleding wassen 77 6 VOEDING Weet wat je eet Je eet elke dag. Alles wat je eet (en drinkt) heet voeding. Is elke voeding
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatieKoken en Chemie. Marineren Sausen. Wetenschap in breedbeeld. Luc Van Meervelt Departement Chemie faculteit wetenschappen
Koken en Chemie Marineren Sausen Luc Van Meervelt Departement Chemie K.U.Leuven Marineren soorten om malser te maken Directe marinade om smaak te verbeteren geroosterd vlees (kruiden, olie, citroen ) vis
Nadere informatieVoedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatie1 Grondstoffen Aardappelen Spinazie Appels Samenvatting 15
Inhoud Voorwoord 5 1 Grondstoffen 9 1.1 Aardappelen 10 1.2 Spinazie 12 1.3 Appels 14 1.4 Samenvatting 15 2 Productie van frites 17 2.1 Overzicht van de fritesproductie 18 2.2 Ingangscontrole 19 2.3 Sorteren,
Nadere informatieEten koken en bewaren
Eten koken en bewaren Er komt veel bij kijken als je een maaltijd wilt serveren. De maaltijd moet gezond zijn en daarom evenwichtig worden samengesteld. Voordat je een maaltijd serveert, moet je het voedsel
Nadere informatieHongarije. Pörkölt. www.ajvar.nl. Marhapörkölt pörkölt van rundvlees
Pörkölt Marhapörkölt pörkölt van rundvlees 800 gr. rundvlees zonder been 3 grote uien 4 teentjes knoflook 2 el. reuzel of olie 1½ el. zoet paprikapoeder 1 tomaat, tomaten uit blik 1 paprika 1 dl. rode
Nadere informatie1. Je schilt een kg kruimige aardappels en deze snijd je in kleine stukken.
Aardappelpuree : Ingrediënten 1 kg kruimige aardappels 150 ml melk 25 g boter nootmuskaat Aardappelpuree : Bereidingswijze 1. Je schilt een kg kruimige aardappels en deze snijd je in kleine stukken. 2.
Nadere informatieVegetarische gerechten door Gery Mulder uit de ANBO Nieuwsbrief 2011. Aardappelgerecht(februari)... 1. Natte preipot(april)... 2
Vegetarische gerechten door Gery Mulder uit de ANBO Nieuwsbrief 2011 Aardappelgerecht(februari)... 1 Natte preipot(april)... 2 Courgettesoep(mei)... 3 Rabarber met een variatie(juli-augustus)... 4 Meloensalade(september)...
Nadere informatieWoordenschat Taal Actief groep 4 Thema 7 Les 1
Woordenschat Taal Actief groep 4 Thema 7 Les 1 de maaltijd Het is eten. Het kan warm of koud zijn. de vis Het is een dier dat zwemt in het water. Er zijn veel soorten vissen. sommige soorten kun je eten.
Nadere informatieSamenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Moleculen
Samenvatting NaSk Hoofdstuk 6: Stoffen en Mol Samenvatting door een scholier 1296 woorden 9 november 2017 7,6 34 keer beoordeeld Vak Methode NaSk Natuur/scheikunde overal Paragraaf 6.1: stoffen herkennen
Nadere informatieThema 2 Materiaal uit de natuur
Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 2 Materiaal uit de natuur Samenvatting Drie maal water Water kan veranderen van ijs in waterdamp. En waterdamp en ijs kunnen weer veranderen in water. Water
Nadere informatieKooktechnieken per produktgroep. Blancheren/Blanchir
Kooktechnieken per produktgroep Blancheren/Blanchir Het doel van blancheren kan vierledig zijn: 1. Het reinigen van produkten. 2. De omringende huid van produkten verstevigen. 3. De verwijdering van een
Nadere informatieWater is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft
Werkstuk door een scholier 996 woorden 14 mei 2003 5 152 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inhoudsopgave Wat is waterstof? Wat is water? Wat is filtreren? Wat is destilleren? Drie fasen van water. Wat is
Nadere informatieCellen en stevigheid van voedsel.
Cellen en stevigheid van voedsel. Opmerkingen bij de stevigheid van voedingmiddelen met een structuur van plantencellen. f.pluimers@aocfriesland.nl 8 juni 2011 vruchtdeeltje weefsel van plantencellen vruchtdeeltje
Nadere informatieSamenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei keer beoordeeld. Scheikunde
Samenvatting door Daphne 1139 woorden 25 mei 2016 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Par 4.1 voedsel Voedsel is leven Een deel van je voeding wordt in je lichaamscellen verbrand.
Nadere informatieKOOK-OOK wenst jullie een hele fijne kerst & een gezond en gelukkig 2016!
KOOK-OOK wenst jullie een hele fijne kerst & een gezond en gelukkig 2016! ZwARte BoNeNSoEP Met PuLLeD PoRK Zoete aardappel is lekker en gezond. Een zoete aardappel is een knol en behoort, in tegenstelling
Nadere informatieKippenbouten met limoen en gebakken krieltjes
1 Kippenbouten met limoen en gebakken krieltjes Aantal personen: 4 Voorbereidingstijd (min): 15 Bereidingstijd (min): 55 4 kippenbouten 4.5 eetlepels Vloeibare boter 750 g voorgekookte krielaardappeltjes
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant!
Beste KOOK-OOK klant! Waarom maakt KOOK-OOK gebruik van biologisch vlees? Naast dat het dier een beter leven heeft gehad, is de samenstelling van biologisch vlees veel beter voor onze gezondheid. Biologisch
Nadere informatieWAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten?
WAT ETEN WE VANDAAG? 1 Waarom moet je eten? Alles wat je eet en drinkt noemen we voedingsmiddelen. Voorbeelden hiervan zijn: brood, boter, groenten en vlees. In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen:
Nadere informatie8.1. Antwoorden door een scholier 1081 woorden 3 maart keer beoordeeld. Scheikunde 2.1 AFVAL
Antwoorden door een scholier 1081 woorden 3 maart 2005 8.1 128 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie 2.1 AFVAL 1. a. metaal, papier, plastic, hout b. GFT en papierbak 2. bron 1 3. a. het
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1.1 t/m 1.4
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1.1 t/m 1.4 Samenvatting door een scholier 1714 woorden 3 oktober 2010 6 10 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Pulsar chemie 1.1 Scheikunde Bron 1 scheikunde Door
Nadere informatie1) Stoffen, moleculen en atomen
Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant!
Beste KOOK-OOK klant! Vaak krijg ik vragen over het bewaren van vlees. Biologisch vlees is anders dan vlees uit de supermarkt omdat er geen chemische kleur-, geur- en smaakstoffen in verwerkt wordt. De
Nadere informatieDe Maillard reactie. Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders.
De Maillard reactie Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders. Levensmiddelen kunnen bruin kleuren. We kennen allemaal wel wat voorbeelden: als je een appel dóórsnijdt wordt-ie na een
Nadere informatieDoe mosterd, frambozenazijn, olijfolie en walnotenolie bij de kaas en meng met een garde. Breng op smaak met peper, zout en een eetlepel zure room.
Witloofsalade met blauwe kaas. Ingrediënten 4 pers. De dressing 200 g blauwe kaas 1 dl kokend water 2 koffielepels mosterd 2 eetlepels frambozenazijn 5 eetlepels olijfolie 2 eetlepels walnotenolie 1 eetlepel
Nadere informatie7.1 Het deeltjesmodel
Samenvatting door Mira 1711 woorden 24 juni 2017 10 3 keer beoordeeld Vak NaSk 7.1 Het deeltjesmodel Een model van een stof Elke stof heeft zijn eigen soort moleculen. Aangezien je niet kunt zien hoe een
Nadere informatieNieuwsflash obesitaskliniek Nummer 4: Vergeten groenten
Beste lezer, Ze waren heel populair in de tijd van onze grootmoeders, maar nu worden de zogenaamde vergeten groenten niet vaak meer gebruikt. Zeker bij jongere mensen klinken de woorden pastinaak, koolrabi
Nadere informatieH7 werken met stoffen
H7 werken met stoffen Stofeigenschappen Faseovergangen Veilig werken met stoffen Chemische reacties Stoffen Zuivere stoffen mengsels legeringen één soort moleculen opgebouwd uit een aantal verschillende
Nadere informatie2.2 De Weende-analyse bij veevoeding
2.2 De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE31-VE41, 2018-2019 Auteur: E. Held; bewerkt door H. Hermans : Hoofdstuk 2 De Weende-analyse (presentatie) 1 Bij het oprispen boeren komt methaan (CH4)
Nadere informatieEen mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken
Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie
Nadere informatieDe Weende-analyse bij veevoeding. Scheikunde voor VE41, Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans
De Weende-analyse bij veevoeding Scheikunde voor VE41, 2017-2018 Auteur: E. Held; bewerkt : door H. Hermans Weende-analyse: DS-gehalte Droge stof (DS): Het materiaal dat overblijft als, door verwarming
Nadere informatieToets Binden en Bouillon
Naam: Klas: Toets Binden en Bouillon Succes Lees elke vraag zorgvuldig, je hebt alle tijd. Het getal wat tussen haakjes staat is het aantal punten wat deze vraag opleverd wanneer je hem goed beantwoord.succes!...
Nadere informatieWitloofsla. Ingrediënten 6 stronkjes witloof 2 eetlepels mayonaise scheutje natuurazijn peper zout
Stoofvlees 1 kg rundsvlees 1 liter bruin bier 2 uien 2 laurierblaadjes enkele takjes tijm scheutje natuurazijn enkele klontjes boter peper zout Pel de uien en snipper ze in niet al te fijne stukjes. Verhit
Nadere informatieKookboek. Gemaakt door: Anouk, Wiet, Dylan, Lisan, Mats en Demi
Kookboek Gemaakt door: Anouk, Wiet, Dylan, Lisan, Mats en Demi Hoe hebben we onderzoek gedaan???? We zijn langs bijna alle klassen gegaan en gevraagd wat ze het lekkerst vonden. Toen kwam er een top 6
Nadere informatieWitloofsla. Ingrediënten 6 stronkjes witloof 2 eetlepels mayonaise scheutje natuurazijn peper zout
Stoofvlees 1 kg rundsvlees 1 liter bruin bier 2 uien 2 laurierblaadjes enkele takjes tijm scheutje natuurazijn enkele klontjes boter peper Pel de uien en snipper ze in niet al te fijne stukjes. Verhit
Nadere informatieNaam: GEZOND ETEN. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf van Vijf.In het midden staan de 5 regels hoe je gezond kan eten:
Naam: GEZOND ETEN Gezonde voeding zorgt voor een gezond lichaam. Als je daarbij genoeg beweegt blijf je op een gezond gewicht. Daardoor word je minder snel ziek. Hoe je gezond kan eten zie je in de Schijf
Nadere informatieDieetadviezen voor mensen met een colostoma
Dieetadviezen voor mensen met een colostoma Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. 1. Inleiding...
Nadere informatieWater? Hoezo water? Water! Hoezo water? Donderdag 24 mei 2018 WILDLANDS Adventure Zoo Emmen
Hoezo water? Disclosure Relatie Organisatie Financiële bijdrage : Geen Raden van Advies : Geen Overige : Geen 2 Inhoud Water? Algemene eigenschappen Chemische eigenschappen Fysische eigenschappen Water?
Nadere informatieSmakelijke en. Aantrekkelijke. Mixgerechten!
Smakelijke en Aantrekkelijke Mixgerechten! De Blixer 3, Blixer 3 Plus, Blixer 5 Plus en Blixer 6 V.V. verenigen in één machine alle kwaliteiten van twee alom bekende toestellen: de cutter en de blender
Nadere informatieKippenbouten met limoen en gebakken krieltjes
1 Kippenbouten met limoen en gebakken krieltjes Aantal personen: 4 Voorbereidingstijd (min): 15 Bereidingstijd (min): 55 4 enkele kipfilets zout peper 1 ui Boter - Vloeibaar 1 glas witte wijn 0.5 blokje
Nadere informatieGemarineerde makreel met tomaten mousse. Ingrediënten;(tomaten mousse)
Gemarineerde makreel met tomaten mousse. Ingrediënten;(tomaten mousse) 5 dl tomaten sap geconsenteerd. 3 dl half geslagen slagroom. Peper en zout Fijn gesneden bieslook Tabasco Wodka 6 blaadjes gelatine.
Nadere informatieMethode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties
Proef door een scholier 1870 woorden 20 december 2005 5 23 keer beoordeeld Vak Scheikunde Methode: Chemie. Verslag van de proeven opdracht 6, 19, 45, 70 van Hoofdstuk 3, Chemische reacties Calcium (Ca)
Nadere informatieBasisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Hoofdstuk 11 Biomoleculen bladzijde 1 Opgave 1 Geef de reactie van de verbranding van glucose (C 6H 12O 6) tot CO 2 en water. C 6H 12O 6 + 6 O 2 6 CO 2 + 6 H 2O Opgave 2 Hoe luidt de reactie (bruto formules)
Nadere informatieStofveranderingen in 9 projecten 90 proeven Proefjes met lekkere, (on)gezonde voedingsmiddelen
Stofveranderingen in 9 projecten 90 proeven Proefjes met lekkere, (on)gezonde voedingsmiddelen maandag 11 mei 2015 Begeleiding: F. Poncelet Filip.Poncelet@khlim.be + 20 studenten lerarenopleiding BASO
Nadere informatieProductinformatie: Boter en boterproducten. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van jou verwacht? Kwaliteitskenmerken van boter
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over de eigenschappen van boter en boterproducten. We vertellen je ook waar je boter en boterproducten voor kunt gebruiken in de keuken en welke soorten boter
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Scheikunde 3 havo Samenvatting door een scholier 1366 woorden 12 november 2012 6,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 1.1 Bij scheikunde hou je
Nadere informatieBGN Kerstmenu 2014. Voorgerecht Geroosterde witlof met peer en hazelnoten. Hoofdgerecht Varkenshaas met Ardennerham en rucola
BGN Kerstmenu 2014 Voorgerecht Geroosterde witlof met peer en hazelnoten Hoofdgerecht Varkenshaas met Ardennerham en rucola Bijgerecht Sperziebonen met tomaat Dessert Homemade bosvruchtenijs Met dank aan
Nadere informatieProductinformatie: Water. Waar gaat deze kaart over? Waar gebruik je water voor in de keuken? Wat wordt er van jou verwacht? Geen leven zonder water
Waar gaat deze kaart over? In de keuken (en de bakkerij) gebruiken we water met verschillende redenen. Deze kaart gaat over verschillende soorten water. We vertellen je ook waar je water in de keuken voor
Nadere informatieNatuurscheikunde H1 Par1 nieuwe stoffen nieuwe materialen
Samenvatting door een scholier 1368 woorden 3 november 2004 6 217 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Natuurscheikunde H1 Par1 nieuwe stoffen nieuwe materialen Natuurlijke materialen: Hout (bak)steen
Nadere informatieHOOFDSTUK 1 AARDAPPELEN 15 1.1. Wat zijn aardappelen? 15 1.2. Nachtschade-achtigen 15 1.3. Het groeiproces 15 1.4. Aardappelteelt 16 1.5. Het bewaren van aardappelen 16 1.6. Kookeigenschappen 17 1.7. Voedingswaarde
Nadere informatieGezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet
Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook
Nadere informatieDit is het Receptenboek van Luc van Kessel.
Dit is het Receptenboek van Luc van Kessel. Er staan recepten in die ik lekker vind, kijk maar eens! Deze recepten kunnen jullie zelf bakken/maken. Als je deze recepten wil maken duurt het minimaal 10
Nadere informatieVoedingsadviezen voor patiënten met een colostoma
Voedingsadviezen voor patiënten met een colostoma In deze folder vindt u adviezen over de voeding bij een colostoma. Een colostoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm op de buik. Deze is aangelegd
Nadere informatieVoedingsadviezen voor patiënten met een colostoma
Voedingsadviezen voor patiënten met een colostoma In deze folder vindt u adviezen over de voeding bij een colostoma. Een colostoma is een kunstmatige uitgang van de dikke darm op de buik. Deze is aangelegd
Nadere informatieSalade van gerookte makreel met spruitjes en vergeten groeten
Salade van gerookte makreel met spruitjes en vergeten groeten Ingrediënten (4 personen) 200 g spruitjes 3 takjes bonenkruid 3 takjes peterselie 1 krop frisee 1 eetl dijonmosterd 3 eetl sesamolie 1,5 dl
Nadere informatie5,4. Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari keer beoordeeld. Basisstof 1; voedselproductie
Antwoorden door een scholier 913 woorden 31 januari 2003 5,4 145 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1; voedselproductie Opdr1 1. Door bacteriën wordt de melk zuur. 2. In de koelkast planten bacteriën
Nadere informatieBAKWORKSHOP. Lekker brood smaakt naar vroeger, niet naar gisteren. Bakworkshop
BAKWORKSHOP Lekker brood smaakt naar vroeger, niet naar gisteren. SOORTEN BLOEM EN MEEL Bloem Met bloem wordt wit meel aangeduid. Bij bloem worden de zemel en de kiem van de graankorrel voor het malen
Nadere informatieVegetarische gerechten van Gery Mulder
Vegetarische gerechten van Gery Mulder Tomaten preisoep... 1 Zuuurkoolschotel, een echt wintergerecht... 2 Aardappelgerecht... 3 Rabarber met een variatie... 5 Natte preipot... 6 Tomaten preisoep Benodigd:
Nadere informatieDe samenstelling van voedsel
De samenstelling van voedsel Waar gasten op letten Als kok wil je graag voldoen aan de wensen van jouw gasten. Daarvoor moet je wel weten met welk doel de gasten bij je eten. Ook moet je weten welke voedingsgewoonten
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant!
Beste KOOK-OOK klant! Je bent wat je eet. Een gezegde wat veel wordt gebruikt in de volksmond. Maar waar komt dit eigenlijk vandaan? Het menselijk lichaam werkt op een fascinerende manier. Zonder dat je
Nadere informatieKOOK-OOK wenst u een gezond en smaakvol 2015!
KOOK-OOK wenst u een gezond en smaakvol 2015! KOOK-OOK helpt graag mee om 2015 gezond van start te laten gaan. Hierbij weer een tas vol lekkere en eerlijke groenten. Veel producten uit de KOOK-OOK tas
Nadere informatiebospaddenstoelensoep
bospaddenstoelensoep * VOORBEREIDEN (dag voor het kerstdiner): * Week de gedroogde paddenstoelen 15 minuten in water. * Snipper de ui en pers of snijd de knoflook fijn. Snijd de bleekselderij in kleine
Nadere informatieWerkblad Naut Thema 3: Voeding en je lichaam
Werkblad Naut Thema 3: Voeding en je lichaam 3.1 Wat heeft je lichaam nodig? Je lichaam is heel slim Een heel slimme machine Je lichaam kan rennen en kijken en groeien een snee gaat vanzelf weer dicht
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieNaam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken
Naam: VOEDINGSSTOFFEN Gezond eten en drinken Wat zijn voedingsstoffen Voedingsstoffen zijn stoffen die je nodig hebt om te lopen, te denken enz. Er zijn 6 soorten voedingsstoffen. 1. eiwitten (vlees, peulvruchten.
Nadere informatieKerstmenu: voor 4 personen
Kerstmenu: voor 4 personen Broccolisoep met zalm of spitskoolsalade **** Witlofschuitjes met kipfilet en appel bieten salade; stoofpeertjes gegratineerde aardappelschotel **** Kersenkwark godenspijs Dit
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Een collage maken 6
Inhoud Voorwoord 5 Een collage maken 6 1 Gezond en veilig voedsel maken en bewaren 11 1.1 Eten koken en bewaren 11 1.2 Schoon en veilig werken in de keuken 17 1.3 Machines in de keuken 24 1.4 Langer houdbaar
Nadere informatiePikante kip gemarineerd in yoghurt. Kikkererwtensoepje met kurkuma en yoghurt. Coq au vin Gesauteerde aardappelen. Moelleux van chocolade
Pikante kip gemarineerd in yoghurt Kikkererwtensoepje met kurkuma en yoghurt Coq au vin Gesauteerde aardappelen Moelleux van chocolade Smakelijk Voorgerecht Pikante kip gemarineerd in yoghurt: Benodigdheden:
Nadere informatieTortilla s met gerookte makreel
Beste KOOK-OOK klant! De recepten van KOOK-OOK worden samen gesteld met producten die zo min mogelijk bewerkt zijn. Een groot gedeelte van ons voedsel dat verkrijgbaar is in de supermarkt, komt uit een
Nadere informatie3. Snij ondertussen de wortel, prei, en selderij klein en spoel deze schoon. 4. Prak het gehakt plat met een vork en kruid het gehakt met wat maggi.
GROENTESOEP Bouillon Wortelen Selderij Prei Gehakt Soepvlees Maggi Vermicelli GROENTESOEP 1. Breng de bouillon aan de kook. 2. Snij het soepvlees klein. 3. Snij ondertussen de wortel, prei, en selderij
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant,
Beste KOOK-OOK klant, Recent is uit een internationaal onderzoek gebleken dat biologisch voedsel een hogere voedingswaarde heeft dan niet biologisch voedsel. Biologische gewassen zoals groenten, fruit
Nadere informatieHongarije. Pörkölt. Marhapörkölt pörkölt van rundvlees
Pörkölt Marhapörkölt pörkölt van rundvlees 800 gr. rundvlees 3 grote uien 4 teentjes knoflook 2 eetlepels reuzel of olie 1½ el. zoet paprikapoeder 1 grote vleestomaat (of tomaten uit blik) 1 paprika 1
Nadere informatieCarnavalsmenu Februari **** Carnavalssoep. **** Dreumelvlees Steppegras Vastelaovend-wok. **** Alaaftoetje
Carnavalsmenu Februari 2019 Carnavalssoep Dreumelvlees Steppegras Vastelaovend-wok Alaaftoetje Carnavalssoep 125 gr. Spekblokjes 500 gr. Gehakt 1 gele paprika 1 groene paprika 1 rode paprika 1 klein blikje
Nadere informatieBoursin-hapje met zalm
Boursin-hapje met zalm Ingrediënten (10 stuks): 2 plakjes gerookte zalm Verse Dille ¼ doosjes Boursin (kruidenkaas) plasticfolie : 1. Beleg de plakjes gerookte zalm heel dik met Boursin en verse dille.
Nadere informatieRudolph van Veen. Rudolph kookt. Hét basiskookboek voor iedereen
Rudolph van Veen Rudolph kookt Hét basiskookboek voor iedereen Voorwoord Of koken nu je hobby is of niet, iedereen wil graag lekker eten. En lekker eten klaarmaken hoeft echt niet moeilijk te zijn! Goede,
Nadere informatieEet smakelijk René de Groot 15-06-2014
Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën
Nadere informatieBruine bonen soep met Hollandse keukenstroop
Bruine bonen soep met Hollandse keukenstroop 1 liter kippenbouillon 1 ui 1 prei 150 gram spekblokjes 1 el tomatenpuree ½ kilo bruine bonen Bereidingswijze: Snijd de ui en prei fijn. Bak de ui en prei in
Nadere informatie8 personen. Het menu. Op de huid gebakken zeebaars met gemarineerde rodekool, knapperige walnoten en notenmayonaise ***
8 personen Het menu Op de huid gebakken zeebaars met gemarineerde rodekool, knapperige walnoten en notenmayonaise *** Gebakken hertenbiefstuk gemarineerd in kaneel en mosterd met peer in honing, gebakken
Nadere informatieHoofdstuk. Gezonde voeding.
Hoofdstuk 6 Gezonde voeding 1 Vijf reden opsommen waarom we voedsel nodig hebben 2 Vijf fouten in onze voedingsgewoonten opsommen 3 Een voorbeeld geven om het gebruik van groenten en fruit te bevorderen
Nadere informatieSamenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj
Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieWeekmenu 10. Maandag Lasagne met tonijn* Gemengde salade Magere yoghurt met ananas
Weekmenu 10 Maandag Lasagne met tonijn* Gemengde salade Magere yoghurt met ananas Dinsdag Ribkarbonade Prei met kaassaus* Gekookte aardappelen Banaan Woensdag Krab in artisjokbodem* Groente-rijstschotel
Nadere informatieHoofdstuk 1. Scheikunde is overal. J.A.W. Faes (2019)
Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal J.A.W. Faes (2019) Hoofdstuk 1 Scheikunde is overal Paragrafen 1.1 Stofeigenschappen 1.2 Veiligheid 1.3 Faseveranderingen Practica Experiment 1 Hoe werkt de gasbrander?
Nadere informatieLekker-eten-menu Januari 2019
Lekker-eten-menu Januari 2019 Londonderry soep Nasi Goreng Kipsaté met pindasaus Gevulde appel uit de oven Londonderry soep (4 pers.) Ingrediënten 40 gr. boter 1 ui 1 tl. kerrie 40 gr. bloem 1 l. water
Nadere informatieEiwitten. Voeding en Welzijn
Eiwitten Voeding en Welzijn Vandaag Mindmap Maak een mindmap Wat weet je allemaal over eiwitten? Filmpje Filmpje Wat is je opgevallen in het filmpje? Wat wist je nog niet? Opdracht Pak ons voedsel erbij.
Nadere informatieKoken in Q de party wok ten huize met de voedingsdriehoek. van...
Koken in Q de party wok ten huize met de voedingsdriehoek van... Quiche Quiz over de voedingsdriehoek Greet Lybaert (Diëtiste) Polenstraat 169a 9940 Sleidinge Tel: 09/357.60.86 www.mamagreet.be www.greetlybaert.be
Nadere informatieT2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen
T2: Verbranden en Ontleden, De snelheid van een reactie en Verbindingen en elementen 2008 Voorbeeld toets dinsdag 29 februari 60 minuten NASK 2, 2(3) VMBO-TGK, DEEL B. H5: VERBRANDEN EN ONTLEDEN 3(4) VMBO-TGK,
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Spijsvertering NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de
Nadere informatieKen jij deze 3 heerlijke & gezonde salade recepten al?
Ken jij deze 3 heerlijke & gezonde salade recepten al? Een paar heerlijke & gezonde salade recepten die je echt moet proeven! Deze recepten zitten vol met eiwit en zijn over het algemeen makkelijk te bereiden.
Nadere informatieNero Bianco - keramische pannenserie najaar 2014
Nero Bianco - keramische pannenserie najaar 2014 Over de serie Nero Bianco Nero Bianco is een serie van keramische gecoate pannen zonder compromissen. Met een optimale vormgeving en een neutrale kleurstelling.
Nadere informatieGestoomde scholrolletjes
Gestoomde scholrolletjes 5 stuks scholfilet Garnalen gepeld 3 lente uitjes alleen het groene deel 2 tl maïzena 1 tl sake Snijd de filets in de lengte doormidden. Bak de garnalen en snijd ze heel klein,
Nadere informatieMicro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen?
Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen Deze kaart gaat over micro-organismen. Microorganismen zitten in voedsel. Als je voedsel bereidt is het belangrijk om te weten wat micro-organismen
Nadere informatieVergeten recepten. Ideeën en inspiratie. www.weekvandesmaak.be
Vergeten recepten Ideeën en inspiratie www.weekvandesmaak.be SOEP VAN PASTINAAK EN WORTEL MET GEKRUIDE YOGHURT Benodigdheden (voor 6 personen) 1 ui 625 g pastinaak 500 g wortelen kippenbouillon 90 g gewone
Nadere informatieBeste KOOK-OOK klant,
Beste KOOK-OOK klant, Groenten zijn gezond, ze zitten namelijk boordevol voedingsstoffen, maar bevatten weinig calorieën. De enorme hoeveelheden mineralen en vitaminen geven je lichaam alle bouwstenen
Nadere informatieWeekmenu 1. Maandag Toscaanse kapucijnerschotel* Kropsla Magere yoghurt met appel en kaneel
Weekmenu 1 Maandag Toscaanse kapucijnerschotel* Kropsla Magere yoghurt met appel en kaneel Dinsdag Vlaamse stooflappen* Gekookte aardappelen Sperziebonen Magere vanillevla Woensdag Heldere groentesoep
Nadere informatie