Actualiteitscollege 18 december 2007

Transcriptie

1 DEEL I : college 1

2 Evolutie levensverwachting België 4 vrouwen mannen Why? Bron: FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische informatie Evolutie sterftekansen België 5 Bron: Isabelle Devos (Universiteit Gent) Premie levensverzekering Schuldsaldoverzekering Hypothesen: Onderschrijvingsleeftijd: 30 jaar Lening: EUR Intrestvoet: 5% Constante mensualiteiten 20 jaar Tarief: gewaarborgd Periodieke premie: Mannen: 284,09 (13 jaar) Vrouwen: 168,84 (13 jaar) (- 40,57% t.o.v. mannen) 6 2

3 Premie levensverzekering 7 Lijfrente Hypothesen: Vestigingskapitaal: Ingangsleeftijd: 65 jaar Intrestvoet: 3% Sterftetafel: MR/FR-5 Lijfrente-uitkering Mannen: 135,47 /maand Vrouwen: 120,14 /maand (- 11,32% t.o.v. mannen) Premie levensverzekering 8 Pensioenregeling Hypothesen: Onderschrijvingsleeftijd: 25 jaar Premie: /jaar Tarief: Rendement: 3,25% + 1% winstdeling Overlijdenskapitaal: Overlijdensrisicopremie:» Sterftetafel: MK (mannen) FK (vrouwen)» Risicopremie wordt onttrokken aan reserves Pensioenkapitaal op 65 jaar Mannen: ,82 Vrouwen: ,97 (+ 12,21% t.o.v. mannen) Opmerking: zichtbaarheid tariefonderscheid Offerte Technisch dossier CBFA (art. 22 KB-Leven) + publiek beschikbaar (art. 23 KB- Leven) Prognose pensioenfiche Uitkering (einddatum, afkoop) verticale relaties = overheid burgers horizontale relaties Juridisch verbod discriminatie = burgers burgers Horizontale doorwerking verticale verbod? Europese wetgeving, Belgische wetgeving 9 3

4 10 Verschillende benaderingen gelijkheid Verzekerings- groeps benadering gelijkheid: tussen groepen ongelijkheid tussen individuen Individualistische Mensenrechten benadering Gelijkheid: tussen individuen ongelijkheid tussen groepen 11 Wat is rechtvaardig? Mensenrechten Gelijkheid: tussen individuen Verzekering Gelijkheid: tussen groepen Sociale rechtvaardigheid - Toegang tot verzekering - Betaalbare verzekering - Gelijk risico = Gelijke premie Actuariële rechtvaardigheid - Mutualisering - Anti-selectie en moral hazard - Subsidie-aversie 12 Begrip discriminatie Onderscheid maken discriminatie Onderscheid = ongelijke behandeling Direct onderscheid = wanneer iemand op grond van een bepaald kenmerk minder gunstig wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie Indirect onderscheid = wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen met een bepaald kenmerk in vergelijking andere personen bijzonder benadeelt 4

5 Begrip discriminatie Discriminatie = ongeoorloofd onderscheid Twee systemen gesloten systeem = maken van onderscheid op basis van een bepaald kenmerk is ongeoorloofd, behoudens specifieke, vooraf bepaalde wettelijke uitzonderingen - vaak: indirect onderscheid kan gerechtvaardigd worden 13 Begrip discriminatie Twee systemen - Open systeem = maken van onderscheid op basis van een bepaald kenmerk is ongeoorloofd, tenzij dit kan gerechtvaardigd worden - invulling van discriminatie kan evolueren - verantwoordelijkheid op de rechter 14 Europese rechtvaardigingstest 15 Legitiem doel Objectiviteit Passend = geschikt (HvJ en Richtlijnen) Een verschil in behandeling kan objectief worden gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel zijn passend en noodzakelijk Minder belemmerende maatregelen Evenredigheid Noodzakelijkheid 5

6 Europees juridisch kader 16 Artikel 12, en artikel 141 EG-Verdrag Bepalingen inzake vrij verkeer (nationaliteitsdiscriminatie) Richtlijnen Rechtstreekse en horizontale werking Rasrichtlijn (2000/43/EG) Art. 13 E.G.- Verdrag Kaderrichtlijn arbeid en beroep (2000/78/EG) Gelijkheid Man/Vrouw bij leveren van goederen en diensten (2004/113/EG) Optie voor verzekering (actuariële gegevens) Gelijkheid Man/vrouw in arbeid/beroep (aanv. soc. verzekeringen) Art. 141, lid 3 E.G.-Verdrag Bewijslast geslachtsdiscriminatie (97/80/EG) Richtlijn 86/378/EEG Richtlijn 96/97/EG Specifieke bepalingen inzake actuariële Recast Directive 2006/54/EG berekeningsfactoren Gelijkheid en non-discriminatie als algemeen beginsel van gemeenschapsrecht H.vJ. Lindorfer 11 september Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) Gelijk loon voor gelijk werk H.v.J. Neath 1993, Coloroll 1994 man - vrouw DB werknemers bijdragen gelijk rentes gelijk werkgevers bijdragen op actuariële berekeningen = financiering Kapitaal gelijk? 18 Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) De Commissie betoogt, dat zulks het geval is en dat elk op het geslacht gebaseerd verschil in behandeling derhalve slechts toelaatbaar is indien het objectief gerechtvaardigd is. Op de levensverwachting van beide geslachten gebaseerde statistische gegevens vormen haars inziens geen objectieve rechtvaardiging, daar zij gemiddelden weergeven die zijn vastgesteld op basis van de totale mannelijke en vrouwelijke bevolking, terwijl het aan werknemers toekomende recht op gelijke behandeling op het gebied van beloning een recht is dat hun individueel toekomt en niet als lid van een bepaalde categorie (H.v.J. Neath 1993, ov. 27) 6

7 19 Artikel 141 EG-Verdrag (oud artikel 119) Kernvraag is derhalve of een discriminatie in de zin van artikel 119 voorligt wanneer mannelijke en vrouwelijke werknemers niet als individu, maar als groep worden behandeld en hieruit voor individuele mannelijke of vrouwelijke werknemers een ongelijke behandeling voortvloeit. ( ) Artikel 119 dat de toepassing van het beginsel van gelijke beloning in algemene bewoordingen oplegt voor "mannelijke en vrouwelijke werknemers", streeft ernaar de werknemer met betrekking tot zijn recht op gelijk loon voor gelijke arbeid als individu te behandelen, en niet louter als lid van deze of gene geslachtsgroep (Concl. Adv. Gen. W. van Gerven Neath e.c.) 20 Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG)/EG) Directe discriminatie op grond van geslacht directe discriminatie: wanneer iemand op grond van geslacht minder gunstig wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld (art. 1) Indirecte discriminatie op grond van geslacht indirecte discriminatie: wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen van een geslacht in vergelijking met personen van het andere geslacht bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn (art. 1) 21 Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG)/EG) Onverminderd artikel 4 is iedere vorm van directe of indirecte discriminatie op grond van geslacht in ondernemings- en sectoriële regelingen inzake sociale zekerheid verboden, in het bijzonder met betrekking tot: b) de verplichting tot premiebetaling en de premieberekening; c) de berekening van de prestaties, waaronder begrepen verhogingen verschuldigd uit hoofde van de echtgenoot en voor ten laste komende personen, alsmede de voorwaarden inzake duur en behoud van het recht op prestaties (art. 5) 7

8 22 Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG)/EG) Uitzondering actuariële factoren Tot de bepalingen die in strijd zijn met het beginsel van gelijke behandeling, moeten die worden gerekend welke, direct of indirect, van het geslacht uitgaan om: uiteenlopende niveaus voor de prestaties vast te stellen, behoudens voor zover nodig om rekening te houden met naar geslacht verschillende actuariële berekeningsfactoren bij regelingen met vaststaande bijdragen; in het geval van door kapitalisatie gefinancierde regelingen met vaststaande uitkeringsniveaus kunnen bepaalde elementen ongelijk zijn voor zover het verschil tussen de bedragen het gevolg is van het gebruik van naar geslacht verschillende actuariële factoren bij de tenuitvoerlegging van de financiering van de regeling (art. 9, h) 23 Gelijkheid Man/vrouw (ASV) (2006/54/EG)/EG) Uitzondering actuariële factoren Tot de bepalingen die in strijd zijn met het beginsel van gelijke behandeling, moeten die worden gerekend welke, direct of indirect, van het geslacht uitgaan om: uiteenlopende niveaus vast te stellen voor de bijdragen van werkgevers, behalve: i) bij regelingen met vaststaande premies of bijdragen, indien wordt beoogd de hoogte van de op deze bijdragen gebaseerde pensioenprestaties voor beide geslachten gelijk te trekken of onderling aan te passen; ii) bij door kapitalisatie gefinancierde regelingen met vaststaande uitkeringsniveaus, indien de werkgeversbijdragen zijn bedoeld om de nodige financiële grondslag ter dekking van de uit deze uitkeringsniveaus voortvloeiende kosten aan te vullen (art. 9, j) Gelijkheid Man/Vrouw (2004/113( 2004/113/EG) /EG) Directe discriminatie op grond van geslacht - directe discriminatie op grond van geslacht, inclusief de ongunstigere behandeling van vrouwen wegens zwangerschap en moederschap, verboden is (art. 4) - directe discriminatie: wanneer iemand op grond van geslacht ongunstiger wordt behandeld dan een ander in een vergelijkbare situatie wordt, is of zou worden behandeld (art. 2) 24 8

9 Gelijkheid Man/Vrouw (2004/113( 2004/113/EG) /EG) Indirecte discriminatie op grond van geslacht - indirecte discriminatie op grond van geslacht verboden is (art. 4) - indirecte discriminatie: wanneer een ogenschijnlijk neutrale bepaling, maatstaf of handelwijze personen van een bepaald geslacht in vergelijking met personen van het andere geslacht bijzonder benadeelt, tenzij die bepaling, maatstaf of handelwijze objectief wordt gerechtvaardigd door een legitiem doel en de middelen voor het bereiken van dat doel passend en noodzakelijk zijn (art. 2) 25 Optie (2004/113/EG)/EG) 26 Basisregel Nieuwe contracten gesloten na 21 december 2007 Gebruik van sekse Niet resulteren in verschillen in premies en uitkeringen Optie Proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor individuele personen toestaan In gevallen waar sekse bepalend is bij beoordeling risico Op basis van relevante en nauwkeurige en actuariële gegevens Vóór 21 december besluiten Gegevens verzamelen, bekendmaken en regelmatig actualiseren Uitzondering Kosten i.v.m. zwangerschap en moederschap géén verschil in premies en uitkeringen Verantwoording verbod discriminatie kenmerk: = oncontroleerbaar = onwijzigbaar - niet door verandering van gedrag veranderbaar (en dus terecht komen in een andere risicogroep) 27 verbod onderscheid op basis kenmerk=politieke keuze bv. basis geslacht zelfs indien bepalend voor risico bv. zwangerschap 9

10 Nieuwe ontwikkelingen 28 EU Commissie DG Tewerkstelling Impactstudie ter voorbereiding Richtlijn(en) discriminatie op grond van handicap, leeftijd en seksuele geaardheid Omzetting naar Belgisch recht bepalingen in het arbeidsrecht [aanvullende pensioenen] Antidiscriminatiewet (wet Onkelinx) [opgeheven door wet ] 4 wetten antidiscriminatie WAP (art. 14 art. 4 wet Colla) Wet ter bestrijding van discriminatie tussen mannen en vrouwen: genderwet 30 geslacht / zwangerschap, bevalling, moederschap geslachtsverandering 10

11 2. Antidiscriminatiewet ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie Beschermde criteria: Leeftijd, sexuele geaardheid, burgerlijke stand, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, handicap, fysieke of genetische eigenschap, sociale afkomst. 3. Racismewet Ras, huidkleur, nationaliteit, afkomst, nationale of etnische afstamming 4. Wet : Ger Wb 5. WAP: artikel 14 elke vorm van discriminatie tussen werknemers, aangeslotenen en begunstigden is verboden 33 Verschil in behandeling van personen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden, dat niet berust op een objectief criterium en niet redelijk verantwoord is. 11

12 Het lichten van de optie 34 Basisregel Nieuwe contracten gesloten na 21 december 2007 Gebruik van sekse Niet resulteren in verschillen in premies en uitkeringen Optie Proportionele verschillen in premies en uitkeringen voor individuele personen toestaan In gevallen waar sekse bepalend is bij beoordeling risico Op basis van relevante en nauwkeurige en actuariële gegevens Vóór 21 december besluiten Gegevens verzamelen, bekendmaken, actualiseren en voor 21 december 2009 naar Commissie Besluit 5 jaar na 21 december 2007 toetsen en naar Commissie Uitzondering Kosten i.v.m. zwangerschap en moederschap géén verschil in premies en uitkeringen 3 wetsvoorstellen 2 motieven 35 Wetsvoorstellen Senaat Voorstel Tilmans (MR) Kamer Motieven Voorstel Tommelein (Open Vld) Amendement Partyka (CD&V) Voorstel Logghe (VB) Algemene premieverhoging (hoger dan rekenkundig gemiddelde) Verzwakte concurrentiepositie Belgische verzekeringssector Voorstel Tilmans Voorstel Logghe 36 Opheffen 3 van artikel 10 Genderwet Direct onderscheid op grond van geslacht is toegelaten voor bepaling verzekeringspremies- en prestaties en voor afbakening risicogroepen Voor individuele én collectieve verzekeringen Voorstel Logghe indien rechtvaardiging Legitiem doel Gepast Noodzakelijk Geen omzetting van Voorwaarden artikel 5, lid 2 RL Artikel 5, lid 3 RL 12

13 37 Voorstel Tommelein Amendement Partyka Voor ziekte, motorrijtuigen en leven (Tommelein) Enkel voor leven (Partyka) Wél omzetting van Voorwaarden artikel 5, lid 2 RL Artikel 5, lid 3 RL Direct onderscheid op grond van geslacht is toegelaten, indien evenredig Voor bepaling van verzekeringspremies en uitkeringen Wanneer geslacht bepalende factor is bij de beoordeling van het risico Op basis van relevante en nauwkeurige actuariële en statistische gegevens Kosten in verband met zwangerschap en moederschap geen verschil in premies en uitkeringen vanaf 21 december 2009 (Tommelyn) 21 december 2007 (Partyka) CBFA verzamelt gegevens en maakt bekend + regelmatig actualisering (2j -5j) mededeling commissie 21 december 2009 CBFA bepaalt inhoud, wijze en vorm (Partyka) Evaluatie wetgevende kamers (dec Tommelyn- maart 2010 Paryka) + evaluatiecommissie (Partyka) Voorstel Tommelyn 38 Inwerkingtreding 21 december 2007 Overgangsbepaling 21 december 2007 tot max. 21 juni 2007 (bekendmaking gegevens) Direct onderscheid toegelaten Indien» Legitiem doel» Geschikt» Noodzakelijk richtlijnconform? Voorstel Tommelyn niet retroactief Probleem voor overeenkomsten afgesloten vóór 21 december 2007? 39 Voorstel Tommelyn Artikel 12 wordt aangevuld Onderscheid voor mannen en vrouwen op grond van respectieve levensverwachtingen toegelaten Voor aanvullende pensioenen Én voor andere aanvullende regelingen Aanvullende pensioenen Maximalistische omzetting 2006/54/EG Onderscheid mogelijk op grond van respectieve levensverwachtingen Voor werknemers Én voor zelfstandigen + verduidelijking: toegelaten voor zowel inrichter als uitvoerder Onderscheid niet mogelijk voor Persoonlijke bijdragen In geval van pensioentoezeggingen Én in geval van andere aanvullende regelingen Onderscheid toegelaten indien aansluiting of premiebetaling vrijwillig 13

14 DEEL II : debat en vragen 41 Impact verzekeringsmarkt: overzicht Niet-levensverzekeringen: verbod inzake geslachtsdiscriminatie (art. 8 Genderwet) Geen geslachtafhankelijke tarieven Levensverzekeringen 1 ste categorie: levensverzekering aanvullende regeling voor sociale zekerheid Geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (art. 10 Genderwet) 2 de categorie: levensverzekering = aanvullende regeling voor sociale zekerheid (art. 10 Genderwet) WAP-pensioen-toezeggingen: geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten Niet-WAP-pensioen-toezeggingen: geen geslachtsafhankelijke tarieven (?? Voorlopig? zie verder) 42 Aanvullende sociale zekerheid Artikel 5, 16 Genderwet aanvullende regelingen voor sociale zekerheid: Regelingen die tot doel hebben aan de werknemers of zelfstandigen uit een onderneming, een groep ondernemingen, een tak van de economie of één of meer bedrijfstakken omvattende sector, prestaties te verstrekken in aanvulling op de prestaties uit hoofde van de wettelijke regelingen op het gebied van de sociale zekerheid of in de plaats daarvan, ongeacht of de aansluiting bij deze regelingen verplicht is of niet. 14

15 Impact verzekeringsmarkt Aanvullende verzekeringen bij levensverzekeringen (vb. arbeidsongeschiktheid) Interpretatie: geen geslachtsafhankelijke tarieven, want: een levensverzekering (geen toepassing van art. 10 Genderwet), niettegenstaande Behoort tot tak 21 of tak 23 (een leven -tak) = een leven -activiteit, uitgevoerd door een levensverzekeraar een WAP-pensioen-toezegging (geen toepassing van art. 12, 2, 2 lid Genderwet) 43 Impact verzekeringssector VAPZ-overeenkomsten (incl. RIZIV-overeenkomst) Vraag: VAPZ = aanvullende sociale zekerheid? Indien neen : 1 categorie: levensverzekeringen : geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (art. 10 Genderwet) 2 categorie: niet-levensverzekeringen : geen geslachtsafhankelijke tarieven Indien ja : Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven Maar:» Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)?» Wettelijke oplossing in zicht? Interpretatie: VAPZ aanvullende sociale zekerheid 44 Impact verzekeringssector IPT (individuele pensioentoezeggingen - werknemer) Vraag: IPT = aanvullende sociale zekerheid? Indien neen : 1 categorie: levensverzekeringen : geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (art. 10 Genderwet) 2 categorie: niet-levensverzekeringen : geen geslachtsafhankelijke tarieven Indien ja : geslachtsafhankelijke tarieven zijn toegelaten (want = WAP-pensioen-toezegging ) Interpretatie: IPT aanvullende sociale zekerheid 45 15

16 Impact verzekeringssector IPT-zelfstandige (individuele pensioentoezeggingen) Vraag: IPT-zelfstandige = aanvullende sociale zekerheid? Indien neen : 1 categorie: levensverzekeringen : geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten (art. 10 Genderwet) 2 categorie: niet-levensverzekeringen : geen geslachtsafhankelijke tarieven Indien ja : Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven (want WAPpensioen-toezegging ) Maar:» Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)?» Wettelijke oplossing in zicht? Interpretatie: IPT aanvullende sociale zekerheid 46 Impact verzekeringssector Collectieve pensioentoezeggingen voor zelfstandigen Vraag: aanvullende sociale zekerheid? Indien neen : 1 categorie: levensverzekeringen : geslachtsafhankelijke tarieven toegelaten (art. 10 Genderwet) 2 categorie: niet-levensverzekeringen : geen geslachtsafhankelijke tarieven Indien ja : Eerste zicht: geen geslachtsafhankelijke tarieven (want WAPpensioen-toezegging ) Maar:» Discriminatie met WAP-toezeggingen (werknemers)?» Wettelijke oplossing in zicht? 47 Impact verzekeringssector 48 Indien geslachtsafhankelijke tarieven verboden Vragen: Vanaf wanneer? (zie verder in dit seminarie) Enkel voor nieuwe overeenkomsten? En voor wijzigingen aan bestaande overeenkomsten? Indien verbod op bestaande overeenkomsten? Hoe aanpassen naar geslachtsonafhankelijk tarief? Naar welk tariefniveau? Mannen, vrouwen, gemiddeld, gewogen gemiddeld, Aanpassing inzake premies, uitkering bij leven, uitkering bij overlijden, afkoopwaarde, winstdeling,?» Afhankelijk van onderliggend product? (universal life, klassiek, ) Wanneer wordt discriminerende wetgeving aangepast? KB-Leven: minimale overlijdenstarieven Gewaarborgd: MR (mannen) / FR (vrouwen) Niet-gewaarborgd: CBFA-ervaringstafels KB maart 2005: minimaal renterecht Huidige tafel: MR-5 (mannen) / FR-5 (vrouwen) (prospectieve tafels?) Verschillende regeling voor WAP-toezeggingen en VAPZ-overeenkomsten? Wordt rente-plicht nóg delicater? 16

17 Vragen aan / van de belanghebbenden De verzekeraar moet de wet respecteren Hij beloofde een uitkering als tegenprestatie voor de betaling van premie Wat komt eerst : de gelijkheid, het contract, beide? 49 De omgeving voor de verzekeraar Het KB Leven geeft minimumstandaarden De verzekeraar heeft een portefeuille wordt die uitgesloten? mag het contract opengebroken worden? Voor de toekomstige premies Voor de liggende reserves en de toekomstige premies Wie betaalt? De verzekeraar om het gat te vullen? Extra premie om tot een hoger niveau voor iedereen te komen? Beide? 50 17