KTO Wmo Een doorlichting van prestatievelden 7, 8 en 9. Onderzoekcentrum Drechtsteden

Transcriptie

1 KTO Wmo 2012 Een doorlichting van prestatievelden 7, 8 en 9 Onderzoekcentrum Drechtsteden drs. J.H. van Laarhoven drs. S.A.W. van Oostrom - van der Meijden drs. D.M. Verkade juni 2013

2 Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie Drechtsteden gemeenten Onderzoekcentrum Drechtsteden Impuls Publiciteit, Sliedrecht GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus AP Dordrecht Overnemen van delen van de tekst is toegestaan onder voorwaarde van een duidelijke bronvermelding.

3 Inhoud Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Complexiteit Opzet Leeswijzer Wmo-activiteiten Activiteiten centrumgemeente Regie Preventie Blijf van m n Lijf Profielschets Professionals Cliënten Bouman GGZ Profielschets Professionals Cliënten De Hoop Profielschets Professionals Cliënten Leger des Heils Profielschets Professionals Cliënten Yulius Profielschets Professionals Cliënten Bijlagen Bijlage 1 Methodologische verantwoording Bijlage 2 Begrippenlijst Bijlage 3 Activiteiten regiogemeenten Bijlage 4 Gespreksleidraden Bijlage 5 Subsidieverantwoording... 61

4

5 Samenvatting Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) voorziet via dit rapport in de behoefte aan informatie over de prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Wat zijn de activiteiten in het kader van deze prestatievelden? Hoe tevreden zijn cliënten met de ondersteuning? En wat zijn volgens professionals kansen en knelpunten in de ondersteuning? Ook dient dit rapport in het kader van artikel 9 van de Wmo als jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek Wmo. De Wmo wordt ook wel participatiewet genoemd. In nieuwe verordeningen staan woorden als kantelen en eigen kracht centraal. Dit is een nieuwe koers die gemeenten varen, maar ook in het kader van bezuinigingen belangrijk voor een efficiëntieslag. Bij prestatievelden 7 (maatschappelijke opvang en vrouwenopvang), 8 (openbare geestelijke gezondheidszorg) en 9 (ambulante verslavingszorg) gaat het om zaken die zó complex zijn dat professionele inzet noodzakelijk is. Opvang, zorg en zorgen voor veiligheid zijn vaak doelen die dan voorrang krijgen. Activiteiten op de eerste zes prestatievelden hebben invloed op de laatste drie: ze werken preventief. Toch staat in het onlangs gesloten convenant met zorgverzekeraar VGZ 1 dat de lijn van zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid ook wordt doorgetrokken naar de zwaardere voorzieningen van prestatievelden 7, 8 en 9. In dit rapport wordt duidelijk dat sommige door Wmo-geld gesubsidieerde activiteiten wel aan doelen als zelfredzaamheid en participatie toekomen en andere niet. Wij adviseren over waar dit kan en wat kansen en belemmeringen zijn. Werkwijze Er zijn verschillende met Wmo-geld gesubsidieerde organisaties actief op het gebied van Maatschappelijke Zorg. 2 Dat zijn Blijf van m n Lijf, De Hoop, Leger des Heils op het gebied van opvang, Bouman GGZ en Yulius op het gebied van zorgtoeleiding en de GGD 3 op het gebied van regie. Daarnaast hebben Vivenz en Rivas (het maatschappelijk werk) een belangrijke signalerende en preventieve rol (deze organisaties vallen buiten dit onderzoek). Voor dit onderzoek hebben we door middel van deskresearch de activiteiten van deze organisaties in beeld gebracht en hebben we gesproken met professionals over de gang van zaken op deze prestatievelden en over de Wmo-activiteiten daarbinnen. Het klanttevredenheidsonderzoek hebben we verder afgebakend tot klanten van de instellingen die de centrumgemeente subsidieert in de Drechtsteden. Conclusies Professionals We hebben professionals van Vivenz, GGD, Blijf van m n Lijf, Bouman GGZ, Leger des Heils, De Hoop en Yulius gesproken. Elke organisatie gaf sterke en verbeterpunten over de activiteiten op de prestatievelden 7, 8 en 9 (betaald met Wmo-geld). In deze samenvatting bundelen we de meest genoemde punten. Intake: meer deskundigheid Professionals zijn te spreken over de aanmeldingsprocedure bij de GGD. Echter, in sommige gevallen hebben professionals zelf meer deskundigheid om aan de voorkant een goede keuze te maken voor plaatsing van een cliënt. Nu is die keuze niet transparant. Bijvoorbeeld bij twijfel tussen Bouman GGZ en Yulius Samenwerking coöperatie VGZ-Drechtsteden. Zie bijlage 2 voor een begrippenlijst. Nu Dienst Gezondheid en Jeugd. Dit onderzoek gaat over 2012, dus we spreken in dit rapport nog over GGD. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 5

6 (cliënten met een combinatie van verslaving en psychiatrie) of bij de beslissing of er wel/niet sprake is van huiselijk geweld (Blijf van m n Lijf). Vasthoudendheid bij zorgtoeleiding loont, maar tijd nodig voor bemoeizorg Professionals zijn veel bezig met outreachende zorg (signalering en bemoeizorg). 4 Vastberadenheid en vasthoudendheid van professionals en een hoge contactfrequentie om zorgtoeleiding te bereiken werken heel goed. Echter, wanneer een nieuwe complexe cliënt nog geen indicatie heeft, blijkt het lastig om deze cliënt te plaatsen. Dit in verband met afbakening van doelgroepen (deels zo strikt door de bezuinigingen). Het aannamebeleid en de doorstroming kunnen dus beter. Ook zijn er wachtlijsten bij sommige organisaties. Tot slot is er weinig tijd om zorgtoeleiding te bereiken. De doelgroep (vooral van de GGZ) is erg complex en heeft vaak zelf niet het idee dat er iets mis met hen is (terwijl het duidelijk mis gaat: bijvoorbeeld overlast/verkommering). Er is meer tijd nodig voor bemoeizorg, voordat er van zorgtoeleiding sprake kan zijn. 4 Samenwerking goed, maar kan efficiënter Professionals zijn erg te spreken over de samenwerking met andere partijen. Men kent elkaar veelal persoonlijk en dat werkt goed. Over de manier van werken in de lokale zorgnetwerken is iedereen tevreden. Flexibel worden specialisten of de crisisdienst ingezet wanneer dit nodig is. Ook is de gemeente volgens de professionals goed op de hoogte van hoe alles reilt en zeilt. Echter, het kan efficiënter. Minder aparte overleggen, een nog grondigere voorbereiding door de GGD, geen casuïstiek behandelen die te licht is, meer directe lijnen op werkniveau kunnen hier volgens de professionals aan bijdragen. Ook noemen enkele professionals dat samenwerking met de SDD (rondom uitkeringen, arbeidstoeleiding en dagbesteding) en met woningcorporaties (toewijzen van woningen) verbetering vergt. Doorstart van integraal en wijkgericht werken Er zijn al voorbeelden van integraal werken. Bijvoorbeeld: systeemtherapie (van Blijf van m n Lijf waarbij het hele gezin betrokken wordt) en combinatie-aanpak wonen, werken en zorg (Bouman GGZ). De professionals die hiermee werken pleiten ervoor dat anderen dit ook meer gaan doen. Daarnaast werd de pilot Buurtvrouwen genoemd als voorbeeld van meer wijkgericht werken. Professionals van Vivenz (algemeen maatschappelijk werk, preventief voor prestatievelden 7,8 en 9) zien dat alle organisaties nog stappen te maken hebben op het gebied van wijkgericht werken en aansluiting kunnen zoeken bij de opgerichte wijkteams in de wijken. Onzekere toekomst, afspraken maken Veel professionals zijn onzeker over de toekomst. Wat betekenen de aankomende bezuinigingen voor hun werk en voor de cliënten? Professionals hebben geen idee hoe de Wmo-gelden nu verdeeld (gaan) worden, om hoeveel geld het gaat en hoeveel er bezuinigd wordt. Nu al merken professionals dat er meer zwaardere cliënten aankloppen bij de eerste lijn. Dit komt volgens professionals onder andere door een goede campagne (en aanmeldingsprocedure) over huiselijk geweld, en toename van het aantal mensen met schulden (door de crisis) en doordat de eigen bijdrage is ingevoerd bij de GGZ. Zal dit doorzetten bij de decentralisaties? Vroegtijdige interventie en signalering blijft volgens professionals belangrijk, want herstel is duurder dan preventie. Betrek professionals bij het bedenken van een verantwoorde aanpak van de bezuinigingsopgave. Cliënten We hebben gesproken met cliënten van het Blijf van m n Lijf, Bouman GGZ, Leger des Heils en De Hoop. Het was soms lastig om cliënten van deze doelgroep te spreken, bij Yulius is het dan ook niet gelukt. Voor een uitgebreide 4 Zie bijlage 2 voor een begrippenlijst. 6 KTO Wmo 2012

7 methodologische verantwoording kunt u bijlage 1 raadplegen. De cliënten die wij hebben gesproken zijn allemaal tevreden over de ondersteuning. Cliënten komen meestal uit een heftige situatie en zijn blij met de hulp: in mijn situatie ben je al snel tevreden. Wel konden cliënten naast sterke punten altijd nog verbeterpunten noemen. Samen in de opvang: voordelen en nadelen Lotgenotencontact werkt. Dat zeggen professionals én cliënten. Bij één organisatie ontstaat er zelfs spontaan een zelfhulpgroepen van cliënten. Door een grote diversiteit van cliënten samen in één opvanglocatie leert men van elkaar en heeft men steun aan elkaar. Er zit ook een keerzijde in het samen leven. Cliënten die gemotiveerd zijn om hun leven op de rit te krijgen leven samen met ongemotiveerde cliënten: dat botst. Hulp bij regelzaken belangrijk Cliënten vinden de hulp bij regelzaken erg fijn. Het gaat dan van hulp bij het vinden van een woning, het vinden van werk/dagbesteding, het regelen van een verblijfsvergunning tot hulp voor de kinderen en het regelen van een uitkering. Ook cliënten zijn bezorgd over de toekomst. Door bezuinigingen in de Zorgverzekeringswet hebben mensen nu bijvoorbeeld korter een behandeling en zitten daardoor langer in een Wmo-voorziening omdat de stap naar de maatschappij te groot is. Structuur en kansen Cliënten vinden een vaste structuur op een opvang fijn. Verder krijgen ze mooie kansen aangereikt op het gebied van werk/opleiding. Dat begeleiders soms niet één lijn hanteren in het naleven van de structuur (los versus streng), wisseling in begeleiders en soms slechte bereikbaarheid van de begeleiders zijn punten van kritiek. Bijdrage doelen Wmo Veel organisaties zijn ondanks de complexiteit van de problematiek bezig met de participatie en zelfredzaamheid van cliënten. Er wordt goed gekeken naar wat de cliënt kan, er wordt in sommige gevallen gebouwd aan een netwerk en er wordt geholpen waar nodig. De hulp concentreert zich heel vaak op regelzaken en het leven in een vast ritme. Wanneer die zaken op orde zijn, is dit een goede start voor meer zelfredzaamheid. Eén organisatie (De Hoop) werkt met scores op zelfredzaamheid en participatie. Deze scores worden beoordeeld door professionals zelf, maar zijn met de gemeente afgestemd. Veel vormen van opvang hebben een maximale tijdsduur, bijvoorbeeld vijf maanden. Deze tijd is volgens professionals vaak te kort om zo hoog te scoren op zelfredzaamheid/participatie dat er daarna geen hulp meer nodig is. Zorg, opvang en veiligheid, blijven hoofddoelen bij deze doelgroepen. Soms is volledig herstel onmogelijk. Het gaat er dan om de situatie onder controle te krijgen. Sommige cliënten leven met de dag en vinden het moeilijk om over de toekomst na te denken. Voor die cliënten is het vaak lastig de hulp los te laten en weer de buitenwereld in te gaan met alle verleidingen. Voor iedereen zijn de grenzen van participatie en zelfredzaamheid anders. Aanbevelingen Geef bemoeizorg de nodige aandacht We hebben gezien dat voordat er aan zorgtoeleiding kan worden begonnen, bemoeizorg nodig is. Bemoeizorg vergt toegewijde professionals met kennis van de doelgroep en tijd, dus geld. Nu wordt er alleen subsidie gegeven voor zorgtoeleiding, niet voor bemoeizorg. Tegelijkertijd zien we dat de middelen van gemeenten in de toekomst niet zullen groeien, maar eerder zullen afnemen. Wij Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 7

8 adviseren om samen met partijen uit het veld het gesprek aan te gaan om samen op zoek te gaan naar oplossingen. Bespreek aandachtspunten regiefunctie Bespreek samen met de GGD de aandachtspunten die in dit rapport naar voren zijn gekomen. Ook al zijn partijen over het algemeen te spreken over de samenwerking met de GGD, toch komen zij ook met verbeterpunten: o.a. de samenwerking kan efficiënter, de voorbereiding van de GGD voor overleggen kan grondiger, betrekken van de juiste specialisten bij lastige casussen. De GGD zou bovendien vanuit de Maatschappelijke Zorg gesprekspartner kunnen zijn voor de SDD en de corporaties, zodat ook daar de samenwerking beter gaat verlopen. Deze punten kunnen vastgelegd worden in de eisen voor subsidieverantwoording. Neem onzekerheid over toekomst weg waar mogelijk Veel professionals (en in mindere mate ook cliënten) zijn onzeker over de toekomst. Ze spreken hun zorgen uit over de gevolgen van de bezuinigingen voor hun werk en voor de zorg. Het is belangrijk om als gemeente waar mogelijk de zorgen weg te nemen. Houdt partijen op de hoogte van veranderingen en wat die veranderingen betekenen. Betrek partijen bij belangrijke beslissingen. Zij hebben de meeste kennis over het veld. Prestatieafspraken op basis van de Wmo-doelen We zien dat cliënten in de opvang al aangesproken worden op hun eigen kracht. Wat cliënten zelf kunnen regelen, doen ze zelf. Het bouwen aan een netwerk is ook belangrijk voor de stap terug in de maatschappij. Dit staat wel nog in de kinderschoenen en moet nog verder uitgewerkt worden (de ene cliënt heeft andere mogelijkheden op dit gebied dan de andere). Informatie over toename van zelfredzaamheid en participatie op cliëntniveau is relevant voor alle partijen. Hierdoor wordt er meer inzicht verkregen in de complexiteit van de problematiek. De subsidieverantwoording is nu nog erg gebaseerd op het uitvoeren van activiteiten. Er kan nog een slag gemaakt worden in het maken van prestatieafspraken in termen van kwaliteit en resultaat op het gebied van alle doelen van de Wmo: zorg, opvang en veiligheid en waar kan zelfredzaamheid en participatie. Betrek Maatschappelijke Zorg bij de wijknetwerken Wanneer organisaties van de Maatschappelijke Zorg steeds meer gaan aansluiten bij de wijknetwerken, zal ook de beleidsrichting van De Kanteling 5 en eigen kracht meer doordringen. Maak daarbij dankbaar gebruik van hun expertise. Goede signalering en preventie is met de decentralisaties in het zicht belangrijker dan ooit. Welke preventieve activiteiten zijn er? Werken ze? En, wat werkt niet? Ga als gemeenten met professionals in gesprek om hier een efficiënte modus in te vinden. 5 Zie bijlage 2 voor een begrippenlijst 8 KTO Wmo 2012

9 1 Inleiding De prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) gaan over maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, openbare geestelijke gezondheidszorg en verslavingsbeleid. De meeste activiteiten die vallen onder deze prestatievelden zijn voor mensen die behoorlijk zijn vastgelopen in hun leven. Door een opeenstapeling van problemen is hun situatie uiterst complex en onhoudbaar. Dit rapport gaat over de tevredenheid met de ondersteuning die zij in de Drechtsteden ontvangen vanuit de Wmo. 1.1 Aanleiding en doel In het kader van artikel 9 van de Wmo moet iedere gemeente jaarlijks een klanttevredenheidsonderzoek (KTO) houden. De regiegroep Wmo, bestaande uit de beleidsmedewerkers Wmo van de zes Drechtsteden gemeenten, hebben ervoor gekozen het KTO van 2012 te richten op de doelgroep van prestatievelden 7 (maatschappelijke opvang en vrouwenopvang), 8 (bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg) en 9 (bevorderen van verslavingsbeleid). Prestatievelden De Wmo formuleert negen prestatievelden: 1. het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van wijken en buurten; 2. op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden; 3. het geven van informatie, advies en cliëntondersteuning; 4. het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers; 5. het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem; 6. het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijk verkeer; 7. maatschappelijke opvang: tijdelijk bieden van onderdak, begeleiding en informatie en advies aan mensen die de thuissituatie hebben verlaten en niet in staat zijn zich op eigen kracht te redden in de samenleving. vrouwenopvang: beleid ter bestrijding van huiselijk geweld en tijdelijk bieden van onderdak, begeleiding en informatie en advies aan vrouwen die de thuissituatie hebben verlaten in verband met problemen van relationele aard of geweld. 8. openbare geestelijke gezondheidszorg bevorderen (OGGZ): signaleren en bestrijden van risicofactoren, het bereiken en begeleiden van kwetsbare mensen, het functioneren als meldpunt voor signalen van crisis of dreiging van crisis en het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken organisaties over de uitvoering. 9. ambulante verslavingszorg bevorderen: ambulante hulpverlening gericht op verslavingsproblemen, preventie van verslavingsproblemen. Daarnaast ook activiteiten in het kader van overlastbestrijding door Om beleid te maken en bij te sturen willen gemeenten in beeld hebben hoe tevreden de doelgroepen (cliënten) en professionals in de velden zijn. Hoe Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 9

10 tevreden zijn cliënten over de instellingen van de Maatschappelijke Zorg? Waar gaat het volgens professionals goed en waar kan het beter? 1.2 Complexiteit Dit onderzoek is om diverse redenen complex. Verantwoordelijkheden zijn over meerdere spelers verdeeld, er zijn verschillende financiering- en subsidiestromen en de doelgroep is niet goed af te bakenen. Verantwoordelijkheden De verdeling van verantwoordelijkheden binnen de Maatschappelijke Zorg is complex. Zowel de centrumgemeente als regiogemeenten hebben verantwoordelijkheden. De centrumgemeente voor de regio Zuid-Holland Zuid is Dordrecht. Naast de Drechtsteden bestaat deze regio uit de Alblasserwaard- Vijfheerenlanden (dit laatste gemeentelijk samenwerkingsverband valt buiten de scope van dit onderzoek). De centrumgemeente is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het regionale beleid, de toeleiding naar zorg, het bieden van opvang en regie op de zorgketen. De regiogemeenten hebben met name verantwoordelijkheden op het gebied van preventie/vroegsignalering, maatschappelijk werk en nazorg. 6 Geldstromen De Wmo-activiteiten op de prestatievelden 7, 8, en 9 worden voor een groot deel gefinancierd door middelen die de centrumgemeente van het Rijk ontvangt (decentralisatie-uitkering vrouwenopvang, maatschappelijke opvang, doeluitkering voor nazorg ex-gedetineerden). De centrumgemeente geeft subsidie aan Blijf van m n Lijf, Bouman GGZ, de GGD ZHZ, De Hoop GGZ, Leger des Heils en Yulius. Daarnaast financieren regiogemeenten (ook Dordrecht indien niet in de rol van centrumgemeente) extra activiteiten vanuit gemeentelijke middelen. In de komende jaren zullen de middelen vanuit het Rijk steeds minder worden. Vanuit andere bronnen gaat er ook geld naar de doelgroep van de prestatievelden 7, 8 en 9: de Zorgverzekeringswet, AWBZ-gelden en giften bijvoorbeeld. Cliënten betalen bij sommige vormen van ondersteuning ook een eigen bijdrage. Het onderscheid tussen activiteiten van Wmo-geld en activiteiten vanuit andere gelden is soms lastig te maken. Doelgroepen Cliënten van maatschappelijke opvang, cliënten van vrouwenopvang, zwerfjongeren, cliënten van de OGGz (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg), cliënten van maatschappelijke verslavingszorg en slachtoffers van huishoudelijk geweld, maar ook andere sociaal kwetsbaren zoals mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen, meerdere problemen tegelijk hebben en mensen die wel hulp nodig hebben, maar het niet vragen zijn allemaal doelgroepen van deze drie prestatievelden van de Wmo. Daarnaast worden preventieve activiteiten ingezet op risicogroepen: mensen met psychische problemen, plegers, slachtoffers en kinderen getuige van huiselijk geweld, mensen met een lage opleiding, alleenstaande ouders en mensen met een slechte gezondheid. 7 De overlap tussen deze doelgroepen is groot waardoor het lastig is één groep af te bakenen. Daarnaast is de omvang van de groep lastig in te schatten. Niet iedereen staat bij een instelling geregistreerd. Ook kan problematiek lang onzichtbaar blijven. 6 7 Met ingang van 2013 worden meer taken van de centrumgemeente Dordrecht overgeheveld naar de regiogemeenten, zoals de financiering van de lokale zorgnetwerken waarbij meldingen worden besproken en worden toebedeeld aan de aanbieders. De regiogemeenten worden hiermee meer verantwoordelijk voor de toeleiding naar zorg. Dit onderzoek richt zich op 2012, deze nieuwe ontwikkelingen worden dus niet verder uitgewerkt. Wel refereerden professionals in de interviews wel eens aan de huidige situatie en ontwikkelingen anno Schutten, M. (2010). Monitor Maatschappelijke Zorg Zuid-Holland Zuid GGD ZHZ 10 KTO Wmo 2012

11 1.3 Opzet De belangrijkste doelen van de Wmo zijn participatie en zelfredzaamheid. Maar, niet iedereen is hiertoe in staat. Door psychische of sociale problemen of door (dreiging) met geweld. Opvang, zorg en veiligheid zijn vaak doelen die dan voorrang krijgen. We hebben hier rekening mee gehouden bij de opzet van het onderzoek. Het aanbod op de prestatievelden 7, 8 en 9 betreft preventie, signalering, instroom, indicatie, opvang, doorstroom, uitstroom en nazorg. Het aanbod is van oudsher het beste ontwikkeld op het gebied van de opvang. Maar vooral herstel, preventie en nazorg zijn met een inhaalslag bezig (bijvoorbeeld nazorg van ex-gedetineerden, inzet op preventie in de Drechtsteden, afspraken met woningcorporaties, voorlichting, vroegsignalering). In de Drechtsteden zijn verschillende door de gemeenten met Wmo-geld gesubsidieerde organisaties actief op het gebied van Maatschappelijke Zorg. Dat zijn: Blijf van m n Lijf (opvang); De Hoop (opvang); Leger des Heils (opvang); Bouman GGZ (zorg-/arbeidstoeleiding); Yulius (zorgtoeleiding); GGD (regie). Daarnaast hebben Vivenz en Rivas (het maatschappelijk werk) een belangrijke signalerende en preventieve rol. 8 De werkterreinen van de instellingen en organisaties zijn breed en zijn niet aan een bepaald prestatieveld toe te schrijven. Bovendien is er overlap tussen de verschillende organisaties qua werkterrein. Voor dit onderzoek hebben we door middel van deskresearch de activiteiten van deze, met Wmo-geld gesubsidieerde, organisaties in beeld gebracht en hebben we gesproken met professionals. Het klanttevredenheidsonderzoek hebben we verder afgebakend tot klanten van de instellingen die de centrumgemeente subsidieert in de Drechtsteden. 1.4 Leeswijzer In hoofdstuk 2 geven we een overzicht van de met Wmo-geld gesubsidieerde activiteiten op het gebied van prestatievelden 7, 8 en 9 in de Drechtsteden. Daarna beschrijven we wat uitgebreider de regietaken van de GGD en de preventieve taken van het maatschappelijk werk om een beter beeld te krijgen van de context. Daarna komen professionals en cliënten aan het woord in het kader van de klanttevredenheid: Blijf van mijn Lijf (hoofdstuk 3), Bouman GGZ (hoofdstuk 4), De Hoop (hoofdstuk 5), Leger des Heils (hoofdstuk 6) en tot slot Yulius (hoofdstuk 7). De blauwe citaten in de hoofdstukken zijn van professionals, de gele van cliënten. 8 Deze organisaties vallen buiten het klanttevredenheidsonderzoek. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 11

12 12 KTO Wmo 2012

13 2 Wmo-activiteiten Om het KTO goed uit te kunnen voeren is inzicht nodig in subsidiestromen en activiteiten binnen de drie Wmo-prestatievelden. Wat doen de instellingen met het Wmo-geld voor de prestatievelden 7, 8 en 9 dat zij ontvangen van de centrumgemeente en regiogemeenten? Welke ondersteuning bieden zij met dit geld aan? We hebben gekeken naar beschikbare informatie in beleidsstukken en verantwoordingen van subsidiegelden en toetsten dit aan contactpersonen binnen de verschillende instellingen. De contactpersonen selecteerden we in overleg met de opdrachtgever. Dit heeft geresulteerd in een overzicht van de activiteiten in het veld. 2.1 Activiteiten centrumgemeente De centrumgemeente Dordrecht geeft Wmo-subsidie aan Blijf van m n Lijf, Bouman GGZ, De Hoop, de GGD, Leger des Heils en Yulius. In tabel 2.1 staan de activiteiten van deze organisaties in het kort weergegeven. De gemeente overlegt met de betreffende organisaties over deze activiteiten. Ze stelt een aantal eisen op waaraan de organisatie moet voldoen willen ze in aanmerkingen komen voor subsidie voor de activiteiten. Er worden momenteel geen specifieke prestatieafspraken gemaakt. In bijlage 3 staan preventieve activiteiten van de regiogemeenten. Dit zijn activiteiten naast de activiteiten vanuit de centrumgemeente. Deze activiteiten moeten preventief werken voor prestatievelden 7, 8 en 9 en dus de instroom beperken. Tabel 2.1 Activiteiten en subsidies centrumgemeente 2012 (1 van 2) instelling Blijf van m n Lijf Bureau instroom Crisisopvang Begeleid wonen Extra diensten activiteit Blijf van m n Lijf verzorgde in 2012 de meldingen. Inmiddels is dit overgenomen door de GGD en valt dit onder het meldpunt/steunpunt Huiselijk Geweld Vrouwenopvang of ondersteuning voor vrouwen die te maken hebben met huiselijk geweld, eergeweld enz. Bij acuut onveilige situaties kunnen vrouwen zes weken verblijven in de crisisopvang waar de gehele situatie in kaart wordt gebracht (acht plaatsen voor vrouwen en hun kinderen). Vijf plaatsen voor begeleid wonen met de mogelijkheid van een alarmsysteem. Tolk- en vertaaldiensten omdat het vaak buitenlandse vrouwen zijn en een cursus gericht op de kinderen. Bouman GGZ Basisvoorziening Maatschappelijke Zorg Netwerkoverleg Leerdam Outreachende zorg (bemoeizorg), actieve zorg, arbeidstoeleiding, activering, woon-begeleiding (Schrijversstraat). Deze hulp moet gezien worden als basis. Bouman GGZ richt haar zorgdienstverlening vooral op kwetsbare personen bij wie problematisch middelengebruik samengaat met psychische stoornissen. Aanschuiven bij netwerkoverleggen, op afroep. Methadonzorg gericht op chronische, opiaatverslaafde patiënten. Methadon wordt verstrekt aan chronisch verslaafde patiënten. De Hoop De Jordaan Begeleid Zelfstandig Wonen 24-uursopvang, 16 plaatsen voor mensen die dak- en thuisloos zijn, buiten de samenleving zijn geraakt of dreigen te raken en kampen met psychosociale problemen. Maximale duur: vijf maanden. 18 plekken voor mensen die eerder zijn opgenomen bij een onderdeel van De Hoop (bijv. De Jordaan), maar nog niet zelfstandig genoeg kunnen functioneren om op zichzelf te wonen. Maximale duur: negen maanden. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 13

14 Tabel 2.1 Activiteiten en subsidies centrumgemeente 2012 (2 van 2) instelling activiteit GGD ZHZ Persoonsgerichte ketenaanpak Huiselijk geweld Lokale OGGz regie Uitvoeren van regiefunctie op prestatievelden 7, 8 en 9. Om regiefunctie goed uit te voeren heeft de GGD een Meldpunt Zorg en Overlast/Steunpunt Huiselijk Geweld. Dit vormt de front-office. Verder biedt de GGD drie arrangementen aan voor de Drechtsteden: (voorheen centrale toegang waarbij het gaat om de zware kwetsbare groepen zoals daklozen, verslaafden, ex-gedetineerden en mensen die overlast geven).dit arrangement richt zich op overlast van dak- en thuislozen. Wanneer er een (aan)melding is wordt dit besproken in de weegploeg. De GGD heeft hier de regie over. De taak van de GGD is het verzorgen van het voorzitterschap van dit overleg, wat moet resulteren in het leiden van mensen naar zorgaanbieders. Bestaat uit steunpunt huiselijk geweld, het bieden van ondersteuning en de Wet Tijdelijk Huisverbod. Een procescoördinator is beschikbaar voor telefonisch consult. Ook hier wordt gekeken of de GGD direct kan doorverwijzen of dat dit in een overleg besproken moet worden. Over dit overleg heeft de GGD tevens de regie. Vervolgens houdt de GGD een vinger aan de pols doordat in de overleggen cliënten regelmatig besproken worden. GGD heeft de regiefunctie. Leger des Heils Outreachende hulpverlening Dag- en nachtopvang 24-uursopvang Enkele avonden per week gaan professionals de straat op op zoek naar zorgmijders. Een semiresidentiële voorziening voor mensen die doorgaans een zwervend bestaan leiden. Voorziening in dagelijkse levensbehoeften. In de dagopvang zijn 50 plaatsen beschikbaar, in de nachtopvang 28. Een (tijdelijke) residentiële opvangvoorziening waar mensen tot rust kunnen komen en kunnen werken aan een (meer) structurele vorm van zelfstandig(er) wonen. Maximaal 24 plaatsen beschikbaar. Yulius Lokale zorgnetwerken Zorgtoeleiding Regionaal hulpverleningsteam Bron: subsidietoekenningen 2012 Op afroep beschikbaar conform afspraken met de GGD. Van de 300 aanmeldingen voor zorgtoeleiding krijgen 110 cliënten aanvullende zorg naar de reguliere zorg. Per aanmelding (casus) dient de sociaal psychiatrisch verpleegkundige (SPV) zorg te dragen voor contactlegging binnen twee weken. Deelname aan bijeenkomsten in de regio Dordrecht en Gorinchem ten behoeve van een gezamenlijke aanpak huiselijk geweld. Om inzicht te krijgen in de activiteiten op het gebied van prestatievelden 7, 8 en 9 hebben we gesproken met professionals van de zes instellingen uit tabel 2.1 en met professionals van een organisatie van algemeen maatschappelijk werk (Vivenz). In de volgende twee paragrafen beschrijven we de regietaken (GGD) en de preventieve taken (o.a. maatschappelijk werk). Dit is voor de lezer nuttige informatie over het speelveld vooraf. In de hoofdstukken hierna komen de andere instellingen, die direct met opvang en zorgtoeleiding te maken hebben, aan bod. 2.2 Regie De GGD voert de regie op de prestatievelden 7, 8 en 9. We zijn in gesprek gegaan met de GGD om te zien wat zij doen voor de subsidie die zij ontvangen voor Maatschappelijke Opvang van de centrumgemeente. Profielschets Om de regiefunctie goed uit te voeren heeft de GGD een Meldpunt Zorg en Overlast/Steunpunt Huiselijk Geweld. Dit vormt de front-office. Hier komen de meldingen binnen van bijvoorbeeld overlast, dreigende uithuiszettingen of meldingen van huiselijk geweld. De meldingen worden eerst gescreend en dan wordt bepaald of direct kan worden doorverwezen naar bijvoorbeeld de huisarts 14 KTO Wmo 2012

15 of dat het in één van de onderstaande drie arrangementen past. Het meldpunt is zowel bereikbaar voor burgers als professionals. De drie arrangementen die de GGD aanbiedt bestaan voornamelijk uit het regisseren van overleggen. Ze voeren de regie over: persoonsgerichte ketenaanpak (voorheen centrale toegang): hierbij gaat het om zware kwetsbare groepen zoals daklozen, verslaafden, ex-gedetineerden en mensen die overlast geven; zij worden besproken in de weegploeg 9 wat moet leiden tot hulp en ondersteuning voor deze doelgroep; huiselijk geweld: bestaat uit steunpunt huiselijk geweld, het bieden van ondersteuning en de Wet Tijdelijk Huisverbod (trajecten); lokale OGGZ: bestaat uit de lokale zorgnetwerken en bemoeizorg. 10 De GGD organiseert de verschillende overleggen en een vaste procescoördinator van de GGD zit een overleg voor. De procescoördinator houdt een vinger aan de pols bij de verschillende casussen. Dit is belangrijk omdat mensen anders uit beeld raken en kunnen gaan shoppen bij verschillende organisaties, omdat organisaties niet van elkaar weten wat er speelt en welke cliënten ze in hun bestand hebben. Ter preventie maakt de GGD soms afspraken met woningcorporaties of met andere instanties, zoals Evides. 11 Dan krijgt de GGD een melding wanneer er een uithuiszetting dreigt of een waterafsluiting. Zo kan de GGD ingrijpen voordat cliënten verder afzakken en worden casussen sneller opgepakt. Bijdrage aan de doelen van de Wmo De regiefunctie van de GGD draagt indirect bij aan de doelen van de Wmo (participatie en zelfredzaamheid). Door de regiefunctie wordt er door andere organisaties een passend aanbod gedaan aan cliënten dat gericht is op zelfredzaamheid en participatie. Zodra de organisaties een traject ingaan met cliënten dan heeft de GGD geen zicht meer op de ondersteuning van de cliënt omdat zij alleen de regiefunctie uitvoeren. Zij hebben dus weinig zicht op de behandeling van de cliënten. 2.3 Preventie Uit bijlage 3, waar we alle preventieve activiteiten in de regio Drechtsteden op een rij hebben gezet, blijkt dat er heel veel preventieve activiteiten in de regio plaatsvinden. We nemen voor dit onderzoek het algemeen maatschappelijk werk van Vivenz als voorbeeld van een preventieve activiteit om het wat concreter te maken. De organisaties Vivenz en Rivas zijn in deze regio actief op het gebied van algemeen maatschappelijk werk. We hebben gesproken met professionals van Vivenz. Het gaat bij het maatschappelijk werk meestal om korte trajecten van vijf gesprekken om problemen het hoofd te bieden en zaken op een rij te krijgen. Profielschets Wanneer mensen met een vraag aankloppen bij het maatschappelijk werk kan dit op allerlei gebieden zijn en meervoudig. Een voorbeeld: iemand die zijn ziekte onder controle heeft, maar toch schulden heeft of relatieproblemen heeft. Het kan ook zijn dat iemand (nog) geen indicatie of diagnose heeft en zijn of haar hulpvraag beter wil leren formuleren. Het is dus lastig om de doelgroep af te bakenen, al worden mensen met ernstige problematiek altijd doorverwezen. 9 Zie bijlage 2 voor een begrippenlijst. 10 Zie bijlage 2 voor een begrippenlijst. 11 Evides is een waterbedrijf in o.a. Zuid-Holland. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 15

16 Bijvoorbeeld wanneer psychiatrie op de voorgrond staat. Vivenz en Rivas nemen deel aan het OGGz-team, het Huiselijk geweld team, de crisisdienst en de lokale zorg-netwerken. Vivenz constateert dat er steeds meer mensen aankloppen bij het algemeen maatschappelijk werk. Dit is het gevolg van meerdere ontwikkelingen: de eigen bijdrage is ingevoerd bij de GGZ, de GGZ bezuinigt en doet hierdoor minder voor de doelgroep, het aantal mensen met extreme schulden neemt toe door de crisis en er zijn meer meldingen van huiselijk geweld door de campagne die is gevoerd. Bijdrage aan de doelen van de Wmo Vivenz werkt veel vanuit de eigen kracht van de cliënt: wat zijn de eigen mogelijkheden? Wat wil de cliënt leren? De doelen zelfredzaamheid en participatie van de Wmo worden nagestreefd. Van opvang, zorg en zorgen voor veiligheid is geen sprake. Wel preventief: bijvoorbeeld indien nodig praten, bemiddelen en stimuleren om een veilige plek op te zoeken. Ook werkt Vivenz al veel met vrijwillige inzet. 16 KTO Wmo 2012

17 3 Blijf van m n Lijf Blijf van m n Lijf is er voor vrouwen die moeten vluchten vanwege huiselijke geweld en ambulante ondersteuning nodig hebben. Zij vangen vrouwen in crisissituaties op. Wat hebben professionals te zeggen over hun organisatie en de Wmo? En hoe denken cliënten over de ondersteuning? Blijf van m n Lijf staat in dit hoofdstuk centraal. 3.1 Profielschets Blijf van m n Lijf staat voornamelijk bekend vanwege de crisisopvang voor vrouwen wanneer er sprake is van huiselijk geweld. Bij acuut onveilige situaties kunnen vrouwen zes weken verblijven in de crisisopvang waar de gehele situatie in kaart wordt gebracht. Bijvoorbeeld wat er voor vervolgtraject nodig is. Daarnaast heeft Blijf van m n Lijf vervolgopvang in de wijk Wielwijk en bieden zij begeleiding in de thuissituatie (eventueel met alarmeringssysteem). Vervolgopvang gaat door na de crisisopvang. Begeleiding in de thuissituatie (op de rails) gaat om intensieve begeleiding in de thuissituatie van gezinnen Het uitgangspunt is dat het gezin als geheel hulp krijgt (het kan wel zijn dat de man op dat moment even niet thuis woont), omdat de mechanismen die huiselijk geweld veroorzaken door het gehele (gezins)systeem in stand worden gehouden. Voor het doorbreken van de vicieuze cirkel die zo kenmerkend is voor huiselijk geweld, is verandering in het gehele gezinssysteem nodig. Dit laatste is de meest ideale situatie, aangezien de situatie voor het gehele gezin dan nagenoeg gelijk blijft (op de problemen na). Kinderen kunnen gewoon naar hun eigen school blijven gaan en in hun vertrouwde omgeving blijven wonen. Blijf van m n Lijf is sinds enige tijd meer richting crisisopvang geschoven dan dat het een anonieme opvanglocatie is. Dit houdt in dat ze niet alleen voor vrouwen buiten de regio een veilig onderkomen bieden maar juist steeds meer voor vrouwen uit de regio. Dan kunnen kinderen gewoon naar school blijven gaan en kan tevens de relatie met de vader verbeterd worden. De verschuiving is ingegeven doordat de tendens steeds meer is om het hele gezin te behandelen en dat het goed is om in de eigen omgeving te blijven wonen. Alleen in gevaarlijke situaties (code rood) worden vrouwen naar een anonieme locatie ergens anders in Nederland gebracht. Financieringsvormen Blijf van m n Lijf ontvangt Wmo-subsidie van de centrumgemeente. De subsidie die ze krijgen is volledig Wmo gerelateerd. Ze krijgen geen AWBZ-geld, omdat er geen sprake van indicering is. Vanuit de Wmo-subsidie krijgen zij geld voor de crisisopvang (geheim adres), ambulante hulpverlening, begeleid wonen, alarmsysteem, cursus voor kinderen, tolk- en vertaaldiensten en in de eerste helft van 2012 nog voor de intake. 3.1 Professionals Tijdens het eerste gesprek hebben we de directeur en de locatiemanager van Blijf van m n Lijf Dordrecht gesproken. Ook hebben we nog kort met twee hulpverleners gesproken naar aanleiding van ons gesprek met cliënten. Wat gaat er volgens hen goed en wat kan beter? Wat gaat goed? Blijf van m n Lijf is sinds een tijdje gestart met systeemtherapie waarbij het hele gezin wordt behandeld en niet alleen moeder (en kind) maar ook de vader/man wordt betrokken. Dat gaat goed. Binnen de ketenaanpak wordt volgens Blijf van m n Lijf nog te weinig op deze manier gewerkt. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 17

18 Wat kan beter? Blijf van m n Lijf geeft een vijftal verbeterpunten: begeleiding van de kinderen (1); de nazorg (2); de intake (3); samenwerking (4); de methodiek bij andere instellingen (5). In 2012 had Blijf van m n Lijf een project let op de kleintjes. Hierbij werden naast de ouders ook de kinderen begeleid (1) zodat zij in de toekomst niet het gedrag van hun vader of moeder kopiëren. Sinds 2013 is er geen geld meer voor let op de kleintjes.. Blijf van m n Lijf is aan het kijken of ze dit toch samen met jeugdzorg kunnen oppakken en hoe dit dan gefinancierd moet worden. De nazorg kan beter volgens Blijf van m n Lijf (2). In de nazorg is het sociale netwerk van vrouwen belangrijk en daarnaast dat ze voldoende support krijgen. Blijf van m n Lijf ziet namelijk vaak een terugval bij de dames. Meestal komt dit door het gebrek aan economische zelfredzaamheid. Zodra vrouwen (economisch) zelfstandig moeten zijn, vallen ze vaak terug in de schulden doordat ze voorheen economisch afhankelijk waren en daardoor niet geleerd hebben om met geld te gaan. Er ontstaat dan schuldenproblematiek of ze gaan weer een relatie aan met een verkeerde man. Blijf van m n Lijf wil daarom in de toekomst nog meer inzetten op vrouwen aan het werk helpen en/of een startkwalificatie bezorgen. Blijf van m n Lijf vraagt zich ook af of de intake (3), die sinds 2013 door de GGD wordt gedaan, wel goed wordt uitgevoerd. Blijf van m n Lijf heeft hier geen zicht op, terwijl zij juist de specialist zijn op dit gebied. Ze hebben dan ook het idee dat ze een betere inschatting van de situatie kunnen maken dan de GGD, omdat de GGD minder gespecialiseerd is. De intake is van een fijne zeef naar een grove zeef gegaan. De samenwerking met andere instellingen kan beter (4). Samenwerking met bijvoorbeeld woningcorporaties zou er volgens Blijf van m n Lijf voor kunnen zorgen dat vrouwen sneller een woning toegewezen krijgen. Mensen in crisis kunnen niet wachten, maar hebben direct hulp nodig. Het zou goed zijn als ze sneller bij andere instellingen geholpen kunnen worden zonder dat daar sprake is van wachtlijsten (Yulius, GGZ, MEE). Doordat ze geen indicatie hebben en dat eerst geregeld moet worden voordat ze hulp krijgen, gaat daar ook weer veel tijd overheen. De doorstroming kan dus efficiënter. Ook zou er bij andere instellingen meer vanuit de gezinnen gewerkt moeten worden: één gezin, één behandelplan. De hulp bij andere instellingen zou zich niet moeten beperken tot alleen de moeder, of alleen het kind, of alleen de vader. Met de komst van de decentralisaties naar de gemeenten zal dit al meer uit de verf moeten komen. Instellingen zouden meer samen moeten werken vanuit één gezin, één behandelplan. Maar met de komst van de decentralisaties naar de gemeenten zal dit al meer uit de verf komen.. 18 KTO Wmo 2012

19 Bijdrage aan de doelen van de Wmo Het doel van Blijf van m n Lijf is allereerst de veiligheid van de vrouwen in kaart te brengen en te vergroten en vervolgens de zelfredzaamheid van de vrouwen te verbeteren. De behandeling/ondersteuning is zoveel mogelijk gericht op wat cliënten zelf kunnen, op eigen kracht of binnen het netwerk. Verder wordt geprobeerd om zoveel mogelijk ambulante hulpverlening te bieden zodat het gezin thuis kan blijven wonen en eventuele kinderen naar de eigen school kunnen gaan. Er wordt dus flink ingezet op zelfredzaamheid en participatie. 3.2 Cliënten Voor dit onderzoek hebben we met zeven vrouwen uit de crisisopvang gesproken. Het is een heterogene groep. De leeftijd van de vrouwen varieert tussen de 26 en 50 jaar, ze komen uit alle hoeken van het land en sommige vrouwen hebben kinderen, anderen niet. Ongeveer de helft van vrouwen beheerst de Nederlandse taal niet of nauwelijks. Zij zijn dan vaak vanwege hun partner naar Nederland gekomen. Wat ze wel gemeen hebben is dat ze allen een klein/zwak netwerk hebben. Ze hebben ondersteuning nodig om hun leven weer op de rit te krijgen. Tevredenheid De vrouwen zijn heel erg tevreden met alle hulp. Ze komen uit een gewelddadige situatie, hier vinden ze rust. Ze vinden dit heel fijn. De vrouwen hebben het gevoel geaccepteerd te worden. Hulpverlening is altijd bereikbaar, goed en proactief. Ik had een heel groot huis met een hele grote tuin. Twee verdiepingen, grote kamers. Hier heb ik één kleine kamer die stinkt, maar dit is voor mij het paradijs. Toen ik binnen kwam huilden ik en mijn kinderen alleen maar. Nu niet meer, ik ben nu sterker. De hulp die Blijf van m n Lijf biedt wordt zeer gewaardeerd. Alle vrouwen geven aan dat hard nodig te hebben, omdat ze niet weten waar ze terecht kunnen. En wanneer ze zelf een ingang gevonden hebben bij een instantie dan lopen ze soms nog tegen een muur op dat deze hen niet altijd wil helpen. Bij Blijf van m n Lijf zijn de medewerkers erg behulpzaam en makkelijk bereikbaar. Zij zetten zich volgens cliënten echt in voor hun belangen. En niet alleen voor hun eigen belangen, maar ze zijn er ook voor de kinderen van de vrouwen. Zij krijgen ook begeleiding. Sommige vrouwen geven aan dat ze op straat zouden leven als deze ondersteuning er niet zou zijn. Daarnaast geeft een vrouw aan dat ze dan genoodzaakt is om terug te gaan naar haar man, omdat ze haar kleine kinderen moet onderhouden. Ook geven enkele vrouwen aan dat ze er dan waarschijnlijk niet meer geweest zouden zijn. Wat gaat goed? Volgens cliënten zijn er twee belangrijke punten: medewerkers regelen veel (1); hulp voor de kinderen (2). Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 19

20 We hebben cliënten gevraagd wat het Blijf van m n Lijf voor ze doet. Alles! Elke vrouw heeft een eigen begeleider toegewezen gekregen. De begeleiders regelen vooral veel(1): woning, verblijfsvergunning, belastingzaken, uitkering, samen documenten ophalen. Indien nodig kan er een tolk geregeld worden. Omdat de vrouwen uit een andere regio komen en veel vrouwen, zoals eerder genoemd, slecht Nederlands spreken, is de hulp bij regelzaken erg welkom. We weten niks van deze stad, Alles moeten we leren. Ook is er hulp voor de kinderen (2): opvoedondersteuning en hulp bij het verwerken van het geweld dat ze hebben gezien door middel van methodisch werken (aan de hand van thema s gaan begeleiders met de kinderen aan de slag, bijvoorbeeld: teken je huis van problemen en teken je droomhuis). Er is een kinderkamer (speel/leerkamer voor de kinderen) waar de kinderen opgevangen kunnen worden als de vrouwen een gesprek hebben met de begeleider (dit is dus andere begeleiding dan de cursus let op de kleintjes, waar iedereen, ook van buiten de crisisopvang. aan kan deelnemen). Wat kan beter? Volgens cliënten kan het nog beter. Het kan nog groeien en bloeien. Ze hebben twee verbeterpunten: meer voorzieningen (1); systeembenadering: ook de man wordt betrokken (2). De vrouwen willen graag een meer voorzieningen, zoals een kinderspeelplaats buiten, een fiets en een busje voor de begeleiders. Er is nu alleen een kinderspeelplaats binnen. Als kinderen naar buiten gaan, moeten de vrouwen goed opletten, want het pand is aan de straat. Kinderen kennen de plek en de omgeving ook niet. Daarnaast wil één vrouw haar kinderen graag met de fiets naar school brengen. Ze heeft echter geen fiets. En als laatste werd door de vrouwen nog een belangrijk punt aangehaald, namelijk een busje voor de begeleiders. Wanneer vrouwen uit de thuissituatie weg willen, moet dat ad hoc gebeuren. Een busje waarmee begeleiders de vrouwen kunnen ophalen zou een uitkomst zijn. Ik wilde vluchten, maar dat kon niet. Ik wist niet hoe. Ze konden me niet ophalen. Ik had geen mensen om me heen om me te helpen of spullen te sjouwen. Het is een worsteling om hier te komen, dat kan makkelijker. Blijf van m n Lijf neemt ook contact op met de man om te bemiddelen en hulp te regelen in de woonplaats. Dit gebeurt ook om een omgangsregeling te treffen als er kinderen in het spel zijn. Dit vinden niet alle vrouwen fijn, maar het is nou eenmaal een verplichting zeggen ze (2). Bijdrage aan de doelen van de Wmo Blijf van m n Lijf draagt met haar hulpverlening bij aan de doelen van de Wmo (participatie en zelfredzaamheid). De hulpverlening is er namelijk op gericht dat vrouwen weer zelfstandig worden, wat inhoudt dat ze zelfstandig gaan wonen en weer voor zichzelf leren te zorgen. Ondanks de situatie waarin de vrouwen verkeren zijn ze allen optimistisch en hoopvol. Ze hebben het over een eigen huisje met hun kinderen. Dat ze een verblijfsdocument willen regelen (in sommige gevallen hadden vrouwen dat 20 KTO Wmo 2012

21 niet), Nederlands leren, een nieuw leven, een opleiding volgen en een rijbewijs halen. Ik heb voor het eerst in mijn leven alleen gereisd met de metro en de trein. Ik voel me vrij. Ik ben 50 jaar, maar voel me 15 jaar. Ik moet mezelf terugvinden, mezelf repareren. Zelfstandig en onafhankelijk worden. Geen man, een opleiding doen en werken. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 21

22 22 KTO Wmo 2012

23 4 Bouman GGZ De zwaarste doelgroep op het gebied van verslavingen komt bij Bouman GGZ terecht. Een belangrijke speler op het gebied van Maatschappelijke Opvang. Wij spraken daarom met medewerkers van Bouman GGZ en cliënten. 4.1 Profielschets De taken van Bouman GGZ op het gebied van Wmo, staan in het teken van advies en hulp aan cliënten die problemen ondervinden door middelengebruik (alcohol, drugs en medicijnen), gokken, internet- en gameverslaving. De cliënten zijn voornamelijk zorgmijders en niet makkelijk toe te leiden naar zorg ( de zwaarste categorie op het gebied van verslaving ). Bouman GGZ biedt hulpverlening op drie gebieden: wonen, werken en zorg. Zij beschouwen dit als de belangrijkste elementen om weer een zelfstandig bestaan op te bouwen. Bouman GGZ kreeg in 2012 Wmo-subsidie vanuit de centrumgemeente voor het lokale zorgnetwerk dat in de Drechtsteden plaatsvindt en voor activiteiten op het gebied van ondersteuning. Deze ondersteuning bestond uit outreachende zorg (bemoeizorg), actieve zorg (eveneens bemoeizorg), arbeidstoeleiding, 12 activering, woonbegeleiding (locatie Schrijversstraat) en Leerdam (locatie Leerdam, waarbij het gaat om methadonverstrekking en activering). Bouman GGZ biedt dus hulp bij het minderen of stoppen met het gebruik van alcohol, drugs, medicijnen of gokken. Niet altijd gaat het om vrijwillige aanmelding. Iemand anders (hulpverleners, burger etc.) kan bijvoorbeeld een melding doen bij de GGD, waarna het in een overleg van de lokale zorgnetwerken wordt besproken en Bouman GGZ wordt ingezet om outreachende hulp in te schakelen. Vervolgens proberen zij om zo veel mogelijk op de polikliniek te behandelen en begeleiden. Dit gebeurt individueel of in een groep. Vervolgens kan iemand terecht komen in een kliniek of wordt er een poliklinische behandeling (zonder opname) gestart. Dit wordt echter niet vanuit de Wmo gefinancierd. Ook kunnen cliënten terecht komen in de arbeidstoeleiding (vaak nadat ze een behandeling hebben gehad). Dan doen ze weer arbeidsritme en ervaring op, met als doel om uit te stromen naar werk en weer een zelfstandig leven op de bouwen. Voor sommige cliënten is het echter niet meer gezond om te stoppen met hun verslaving zij kunnen dan terecht bij de woonbegeleiding Leerdam, waar methadon wordt verstrekt. Overig zorgaanbod Naast de ondersteuning via de Wmo biedt Bouman GGZ twee beschermde woonvormen (kliniek) en extramurale begeleiding aan (poliklinische behandeling). Bovendien kennen ze een forensische keten met financiering vanuit justitie en reclassering. Financieringsvormen Naast subsidie vanuit de Wmo krijgt Bouman GGZ ook andere subsidies. Voor twee beschermde woonvormen en extramurale begeleiding ontvangen ze 12 Activering en arbeidstoeleiding zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bij activering staat het planmatig opdoen van ervaring in het arbeidsproces centraal, waarna arbeidstoeleiding tot doel heeft patiënten daar waar mogelijk, toe te leiden naar betaald of onbetaald werk. Een doorkijk van prestatievelden 7, 8 en 9 23