Dyslexie, wat nu? Wat moet ik weten om dyslectische kinderen te begeleiden? Saskia van Hugten
|
|
- Regina de Kooker
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dyslexie, wat nu? Wat moet ik weten om dyslectische kinderen te begeleiden? Saskia van Hugten
2 Inhoudsopgave Inleiding H1: Wat is dyslexie? blz. 3 1: Oorzaak van dyslexie blz. 4 2:Dyslexie in de praktijk blz. 4 3: Dyslexie en andere stoornissen blz. 6 H2: Welke problemen zijn er nog meer bij dyslexie? blz. 7 1: Reactie omgeving blz. 7 2: Lichamelijke problemen blz. 8 H3: Hoe kan je er mee omgaan? blz. 9 1: Acceptatie blz. 9 2: Steun geven blz. 10 3: Leren blz. 10 H4: Welke hulpmiddelen zijn er? blz. 12 1: Hulpmiddelen voor thuis blz. 12 2: Hulpmiddelen voor school blz. 13 H5: Tips en trucs op een rij blz. 15 Extra naslagwerk blz. 16 copyrights van Saskia van Hugten, 2011 Niets uit deze uitgave mag gepubliceerd of gekopieerd of op welke wijze dan ook verveelvoudigt worden. Vraag eventueel of het gepubliceerd of gekopieerd mag worden aan de auteur. Voor vragen en contact, mail naar: saskiavanhugten@hotmail.com 1
3 Inleiding Wat is dyslexie en wat kan je er aan doen? Is het niet gewoon een stempel die opgeplakt wordt bij kinderen die moeilijk lezen en spellen? Bestaat dyslexie eigenlijk wel? Dit zijn enkele vragen die opkomen rondom dit onderwerp. Dyslexie is geen verzamelnaam, geen stempel die wordt opgeplakt bij ieder kind wat moeilijk leest en spelt en het bestaat echt. Zelf heb ik dyslexie en ben tegen veel problemen aangelopen. Nu, door veel oefenen is het goed gekomen maar ik ondervind nog iedere dag dat ik deze stoornis heb. Doordat het bij mij laat ontdekt is, was mijn schooltijd niet gemakkelijk. Leerkrachten wisten niet wat dyslexie is of hoe ze er mee om moesten gaan. Als ze er wel wat over wisten, was het minimaal. Door een handzaam boekje over dit onderwerp te schrijven, hoop ik dat het voor anderen gemakkelijker wordt. Dat ze de hulp en het begrip krijgen die ze nodig hebben. 2
4 H1: Wat is dyslexie? Dyslexie is een lees- en spellingsprobleem. De verwerking van taal gaat veel trager en de zwakke plek ligt dan ook bij het taalverwerkingsproces. Dyslectici hebben niet alleen problemen bij het lezen en schrijven maar ook bij het luisteren, praten, onthouden en leren. De mate van dyslexie verschilt per persoon. De ene kan een lichte vorm van dyslexie hebben terwijl een ander een hele zware vorm heeft. Uit recent onderzoek blijkt dat het per land verschillend is hoeveel dyslectische personen zijn. Er is internationaal onderzoek gedaan naar de hersenwerking en verschillen in talen en andere landen. Dit onderzoek is onder andere gedaan door Cappa, Habib en McCrory. Het verschil in hoeveelheid dyslectici heeft te maken met de taal en de regelmaat van de taal. Een taal waar veel verschillende mogelijkheden zijn in het schrijven, lezen en uitspreken is lastiger te leren. In de Nederlandse taal kan een c een s zijn of een k en een ei-klank kan geschreven worden met ei of met een ij. Zo zijn er in Engeland meer dyslectische personen dan in Italië. Het hardop lezen gaat trager even als het stilleestempo dan bij andere scholieren. Vaak is het stilleestempo maar 25 tot 40 procent van wat normaal is. Dit komt doordat dyslectici subvocalisatief lezen. Dit betekent dat ze horend lezen. Zonder de klank van woorden te horen, dringt de gelezen tekst niet door. Ieder woord horen ze in hun hoofd waardoor het lezen traag gaat. Leestaken op tijd afkrijgen is dus vaak lastig. Dyslectische personen lezen langer spellend. Het lezen gaat letter voor letter (w-o-o-r-d) terwijl leeftijdsgenoten het woord in een keer achter elkaar kunnen lezen (woord). Door het spellend lezen zal pas later het plezier van lezen worden ontdekt. Letters en woorden kunnen ook op papier zich omdraaien, ronddraaien of uit de tekst springen. Veel lezen kost veel inspanning en is dus vermoeiend. Het hoofd kan zwaar en overvol gaan aanvoelen. Onverwachte wendingen in teksten of woorden die op verschillende manieren uitgelegd kunnen worden, kosten meer moeite om te begrijpen. De inhoud van teksten wordt ook sneller vergeten doordat er veel ontcijfert moet worden. Dyslexie kun je op diverse manieren aantonen, al is dit niet gemakkelijk. Lees- en spellingsproblemen kunnen ook andere oorzaken hebben. Hierom is het belangrijk dat er getest wordt. Naast het hebben van dyslexie kunnen er ook andere problemen ontstaan door dyslexie. Als je eenmaal weet dat je dyslexie hebt, kun je hulp krijgen om er zo goed mogelijk mee om te gaan en eventuele bijkomende problemen te verminderen of zelf te laten verdwijnen. Het hebben van dyslexie is van grote invloed op het dagelijks leven van iemand. Als je weet wat het is en hoe je er mee om kan gaan, kunnen dingen makkelijker worden. Dyslexie kan pas worden vastgesteld na uitvoerig testen 3
5 1: Oorzaak van dyslexie Dyslexie is een aangeboren stoornis die erfelijk is. Er is een afwijking in de hersenen en de twee hersenhelften zijn asymmetrisch. Dyslexie is ook terug te vinden in een chromosoom. Een te veel aan het mannelijk geslachtshormoon Testosteron lijkt de oorzaak te zijn van de afwijking in de hersenen. Dit mannelijk hormoon vervult een belangrijke rol in de 29 ste week van de zwangerschap. Dit is het moment waarop de taalcentra van de hersenen worden aangelegd. Ook lijkt te veel stress rond de zesde en zevende maand een oorzaak te zijn. Toch is het nog niet geheel zeker wat de precieze oorzaak is. Wel staat door verschillende onderzoeken vast dat dyslexie grotendeels erfelijk is en dat het komt door een afwijking in de hersenen. De kans is 35 tot 45 procent dat je dyslexie erft. Dyslexie kan ook generaties overslaan. Dyslexie heeft niets met intelligentie te maken. Met dyslexie kan je meestal ook een HBO of universitaire opleiding doen. Dyslectische personen zijn goed op andere gebieden. Dyslexie is iets dat nooit weg gaat maar je kunt er wel mee leren omgaan. Dyslectici kunnen net zulke succesvolle mensen worden als ieder ander. Zo hebben Albert Einstein, Steven Spielberg en Victor Reinier ook dyslexie. Er zijn nog vele andere beroemdheden met dyslexie. Zij hebben ondanks hun dyslexie veel bereikt. Dyslexie betekend dus niet dat je dom bent maar alleen dat je anders met dingen omgaat en leert. Dyslecitici zijn vaker jongens dan meisjes. Waarom is niet bekend. 2: Dyslexie in de praktijk Het schrijven en spellen van woorden is lastig. Woorden en letters worden omgedraaid. Zo krijg je mak in plaats van kam, ik school naar fiets terwijl ik fiets naar school bedoeld wordt. Ook het weglaten van woorden of letters of het samenvoegen komt vaak voor. Letters voor andere letters aanzien is ook een groot probleem. Zo wil je een d opschrijven maar schrijf je een b en vaak heb je het niet eens door dat je het doet. Het is zeer moeilijk om te zien dat je iets fout doet maar ook wat je fout doet. Woorden verkeerd loshalen gebeurd ook. Zo komt het voor dat iemand eentrein reis opschrijft terwijl het een treinreis had moeten zijn. Woorden worden soms op verschillende manieren geschreven in een stukje tekst opdat een van de varianten wel goed zal zijn. 4
6 Het luisteren naar iemand of iets kan ook een probleem vormen. In een rumoerige klas zitten of luidruchtige omgeving betekend al snel dat je veel dingen mist of verkeerd hoort. Dyslectici moeten veel moeite doen om te ontcijferen wat er gezegd wordt, gokken naar de klanken die ze horen en er iets van proberen te maken. Hierdoor kan dit gemakkelijk mis gaan. Iets verkeerd horen, of de helft maar horen is gebeurt voordat je het door hebt. Dyslectici hebben meer klankinformatie nodig dan anderen om iemands verhaal te begrijpen en hebben meer moeite met de verwerking van spraakklanken. Vaak zullen ze zelf minder lange en/of ingewikkelde zinnen gebruiken, dit is gemakkelijker. Praten kan ook een hindernis vormen. Dit werkt een beetje als het schrijven en spellen van woorden en zinnen. Je gooit dingen gemakkelijk door elkaar, draait ze om, voegt meerdere woorden samen of veranderd de woorden. Dit is lastig en als anderen je ook steeds verbeteren vervelend. Naast deze dingen gebeurd het ook vaak dat je net niet op het woord kan komen. Een dyslecticus weet het woord wel of ziet een plaatje hiervan voor zich maar kan het niet benoemen. Dit zonder een aanwijsbare reden. Wat er gebeurd lijkt veel op het probleem dat je even niet op een woord kan komen. Lange lastige woorden kunnen er haperend of spellend uitkomen of helemaal niet. Het herformuleren van woorden of de betekenis uitleggen is vaak moeilijk voor dyslectici. Het onthouden van instructies die uit losse opdrachten bestaan is vaak lastig. Dit omdat ze veel moeten ontcijferen in een korte tijd. Hierdoor wordt het onduidelijk, te ingewikkeld en blijft er maar een deel hangen. Zo zijn handleidingen van producten lastig om te lezen, begrijpen en uitvoeren. Lange, complexe opdrachten worden soms ook niet begrepen, er is te veel informatie waar iets mee gedaan moet worden. Het leren is zeer moeilijk met dyslexie. Je leest al langzamer en het onthouden is ook moeilijker. Toch kan de ene tekst veel makkelijker te leren zijn dan de ander. Als een tekst onsamenhangend is en er zit weinig of geen logica in, dan wordt het leren van teksten veel moeilijker. Stampwerk wordt nog veel lastiger. Hier zit zelden tot nooit een logica of samenhang in waardoor dit niet als plezierig wordt ervaren. Zo zijn topografie, namen en tafels heel lastig. Dit omdat het stampwerk is en er geen houvast is maar alleen klanken, iets wat dus moeilijk is. Ook moet het geautomatiseerd worden. Als vreemde talen geleerd worden zal dit veel meer tijd kosten en wordt het ook gemakkelijker en sneller weer vergeten. 5
7 3: Dyslexie en andere stoornissen Naast alleen dyslexie kan een kind ook andere stoornissen hebben. Kinderen die een aandachtstekort stoornis of autisme hebben, hebben doorgaans al moeite met leren. Zo kun je denken aan ADHD en ADD. Bij deze kinderen zal niet snel gedacht worden aan dyslexie. Toch komt het relatief vaak voor dat een kind met ADHD, ADD of autisme ook dyslexie heeft. Het is niet zo dat elk kind met ADHD of autisme ook dyslectisch is en andersom. Hoogbegaafdheid in combinatie met dyslexie komt ook vaker voor. Hoogbegaafdheid in combinatie met dyslexie kan als extra probleem geven dat het kind perfectionistisch kan worden. Het kind kan hoge eisen aan zichzelf stellen. Naast deze combinaties kan een kind ook dyslexie en dyscalculie hebben. Dyscalculie is een rekenstoornis. Deze overlapt vrij veel met dyslexie. Dyscalculie kan verschillen per persoon omdat de rekenstoornis uiteenlopend is. Deze combinatie komt ook vaker voor. Of dyslexie en dyscalculie een gemeenschappelijke oorzaak hebben is nog niet bekend. 6
8 H2: Welke problemen zijn er nog meer bij dyslexie? Vaak komen er meer problemen bij dan alleen het hebben van dyslexie. Emotionele problemen zijn de meest voorkomende problemen bij dyslexie. Vooral als het laat ontdekt wordt is de kans hierop groter. Emotionele problemen die er bij kunnen komen zijn faalangst, stress, onzekerheid, verdriet, woede en spanning. Als dyslexie laat geconstateerd wordt kunnen veel emotionele problemen groot zijn omdat je niet weet waardoor het lezen en schrijven en andere dingen niet zo goed gaan als bij klasgenoten of broertjes en zusjes. Vaak doen kinderen hard hun best alles zo goed mogelijk te doen alleen gaat het steeds weer fout. De te leren stof wil maar niet onthouden worden en anderen kunnen denken dat het kind dom is. Als het kind hard zijn best doet maar de behaalde resultaten niet zo goed zijn kan dit veel spanning en stress opleveren. Het kind kan last van faalangst krijgen en uiteindelijk ook depressieve klachten ontwikkelen. Het zelfbeeld wordt lager en dyslectici gaan twijfelen over hun eigen capaciteiten. De omgeving kan verkeerd reageren op het dyslectisch kind waardoor de emotionele problemen vergroot worden. De verwachtingen worden vaak hoog gelegd terwijl het kind ze niet waar kan maken. Zo kan een gevoel van oneerlijke behandeling snel ontstaan. 1: Reactie omgeving Naast de problemen die zich voor kunnen doen bij dyslectische kinderen kan het ook lastig zijn voor ouders, zusjes en broertjes. Dit omdat het veel aandacht vraagt van iedereen. Er moet rekening gehouden worden met het dyslectische kind, ouders denken dat ze iets fout hebben gedaan of dat het aan het onderwijs ligt. Dit is niet zo. Ouders kunnen niets doen om te voorkomen dat een kind dyslexie heeft en het ligt niet aan het onderwijs. Vaak gaat er meer aandacht naar het dyslectisch kind wat frustratie, woede en jaloezie kan opwekken bij broers en zussen. Voor hen is het lastig te begrijpen dat het dyslectisch kind meer aandacht krijgt, zowel negatief als positief. Vooral als het laat bekend wordt dat een kind dyslexie heeft. 7
9 2: Lichamelijke problemen Naast emotionele problemen kunnen er ook lichamelijke problemen ontstaan bij dyslectische kinderen. Zo komen allergieën, astma, eczeem en middenoorontsteking vaker voor bij kinderen met dyslexie. Ook linkshandig zijn komt vaker voor bij deze kinderen. Deze problemen komen doordat er een afwijking in de hersenen zit. De hersenen zijn asymmetrisch en bepaalde verbindingen tussen de twee hersenhelften kunnen verkeerd gelegd zijn. Als iemand zware dyslexie heeft is dit ook terug te zien op een hersenscan. Niet alleen bij dyslectische kinderen kunnen deze problemen voorkomen, volwassenen met dyslexie kunnen zich hier vaak ook in herkennen. Er zijn dus veel problemen die bij dyslexie erbij kunnen komen. Toch hoeft het niet zo te zijn dat ieder dyslectisch kind problemen er bij krijgt. Het komt ook voor dat een dyslectisch persoon goed leest en er niet zo snel aan gedacht wordt dat het een stoornis heeft. In dit geval is het wel vaak moeilijker te accepteren voor de omgeving dat een kind deze stoornis heeft. Het kan ook zijn dat een dyslectisch kind verder goed mee kan gaan met de klas. Toch is het belangrijk in de gaten te houden hoe het met het kind gaat. 8
10 H3: Hoe kan je er mee omgaan? Als dyslexie geconstateerd is, komen er allerlei vragen. Hoe ga je er mee om? Wat moet er veranderd worden? En wat betekent het voor het dagelijks leven? De mate waarin dingen aangepast en verandert moeten worden verschild per persoon. Een kind met lichte dyslexie zal doorgaans minder aanpassingen en veranderingen nodig hebben dan een kind met zware dyslexie. Het licht ook aan wat een kind prettig vind en wat niet. Niet ieder kind zal behoefte hebben aan gesproken lesboeken. Het is belangrijk samen met het kind uit te zoeken welke aanpassingen en veranderingen gemaakt moeten worden en welke niet. Het kind zal naarmate hij ouder wordt allerlei trucjes leren en zich eigen maken. 1: Acceptatie Het allerbelangrijkste is dat na de constatering van dyslexie het kind en de omgeving het gaat accepteren. Zolang het niet geaccepteerd wordt dat een kind dyslexie heeft, zal het begeleiden ervan moeizaam verlopen en zal dit het leerproces niet ten goede komen. Als de stoornis geaccepteerd wordt, kan dit voor een gemakkelijker leerproces zorgen en minder emotionele problemen. Ook is het van belang dat de verwachtingen van het kind en de omgeving niet te hoog of te laag zijn. Als de verwachtingen te hoog zijn zal het kind gedemotiveerd worden omdat hij of zij de verwachtingen niet waar kan maken. Het kind kan zich afvragen waarom hij nog moeite doet iets te leren als het hem toch niet lukt. Als de verwachtingen te laag zijn, zal dit ook demotiverend werken. Het kind krijgt alles voor elkaar en heeft geen uitdaging meer, heeft niets te leren. Er moet goed worden gekeken naar wat het kind al kan en wat haalbaar voor het kind is om te leren. 9
11 2: Steun geven Onvoorwaardelijk steunen is iets wat belangrijk is. Laat zien dat je gelooft in het kind en dat het kind ook gaat geloven in zichzelf. Complimenteer ook bij goede resultaten. Als het kind een zes heeft voor een taaltoets is dit goed, ook als de rest van de klas een negen heeft. Laat ook zien dat het belangrijker is dat een kind zijn best doet dan alleen maar hoge, goede resultaten behalen. Het kind moet vooral gewaardeerd worden omdat het zijn uiterste best doet, ook als de resultaten slecht zijn. Ook extra begeleiding buiten school van een professional, zoals een logopedist, kan uitkomst bieden. Hierbij kan het kind bepaalde leermethoden ontwikkelen die het leren makkelijker maken. Vaak wordt dit ook vergoed door de zorgverzekeraar. Al is het handig dit na te vragen bij de zorgverzekeraar omdat het nog niet altijd vergoed wordt of alleen gedeeltelijk. Het is vooral belangrijk dat je een kind met dyslexie steunt, aandacht en begrip toont. Het vraagt veel van de omgeving om met dyslexie om te gaan. Voor het kind zelf, ouders, broers en zussen, klasgenoten en leerkrachten. Blijf in gesprek met de omgeving en vooral het kind zelf. Houd ook de emoties in de gaten van het kind. Zoek als het nodig is professionele hulp, bijvoorbeeld remedial teacher, voor het kind of de omgeving. Vaak kan deze je goed helpen. Geef voldoende aandacht aan het kind maar zorg er ook voor dat andere kinderen ook voldoende aandacht krijgen en begrijpen waarom het dyslectisch kind meer aandacht en hulp nodig heeft. 3: Leren Het kijken naar de leermethodes is ook belangrijk. Kan de te leren stof logischer gemaakt worden of gemakkelijker door bijvoorbeeld ezelsbruggetjes te verzinnen. Het leren van taal en rijtjes wat gestampt moet worden kan je gemakkelijker maken door kaartjes te maken. Op de ene kant schrijf je bijvoorbeeld het Engelse woord en op de achterkant het Nederlandse woord. Als het kind een woord kent, kan het op een stapeltje. De kaartjes die overblijven, moeten meer geoefend worden. Uiteindelijk zal de stapel met gekende woorden groter worden dan de stapel met nog te leren woorden. Hierdoor houd het kind ook de moet erin omdat er resultaat te zien is. Toch zal de stapel met gekende woorden ook nog doorgenomen moeten worden opdat het niet te snel vergeten wordt. 10
12 Lezen is goed voor het dyslectisch kind. Als het kind niet meer spellend leest en verhalen redelijk goed door kan komen begint het lezen pas leuk te worden. Toch moet het kind zelf het nut inzien van kunnen lezen. Zo kan je ondertitels lezen, een boek of een computerspel zelf spelen. Toch is het moeilijk een kind te motiveren om te lezen. Je kunt daarom samen met het kind gaan lezen. Het hoeft niet lang te zijn maar als je samen leest, wordt het al plezieriger voor het kind. Zorg er ook voor dat het boek niet te dik is of te kleine letters heeft. Dit leest moeilijker voor het kind waardoor het minder leuk wordt. Ook het oefenen met woorden en schrijven kan je leuker maken door het in spelverband te doen of tijdens het afwassen op een leuke manier. Zo zijn er voor Frans, Duits en Engels speciale kwartetspellen gemaakt. Ook zijn er huiswerkspellen te koop en op internetsites spelletjes te vinden. Zorg ervoor dat als je met het dyslectisch kind praat, je duidelijk en rustig praat. Kijk of het kind je begrepen heeft en herhaal het als het nodig is. In een onrustige, rumoerige omgeving probeer je een rustiger plekje te zoeken of harder te praten. Bij veel of lange instructies kan je een lijstje maken met punten die duidelijk en kort zijn op volgorde. Zo kan er niets vergeten worden en is het duidelijk wat het kind moet doen. Als een kind tijdens het praten fouten maakt, kan je dit verbeteren. Let er wel op dat het niet irriterend wordt voor het kind. Als het kind ouder wordt kan je het verbeteren van versprekingen die het kind zelf al goed kent weg laten. Dit omdat het kind het zelf goed weet en het als vervelend kan ervaren te worden gecorrigeerd. Als dit alleen nog maar gebeurt bij de dingen die minder goed bekend zijn is het minder vervelend. Neem ook de tijd om het kind uit te laten spreken. Sommige kinderen hebben veel tijd nodig om een verhaal te vertellen. 11
13 H4: Welke hulpmiddelen zijn er? Er zijn verschillende hulpmiddelen voor op school. Van bepaalde hulpmiddelen kan er ook thuis gebruik gemaakt worden. Je kunt professionele begeleiding vragen. Vaak kan je via internet of via school aan een professional komen. Veel zorgverzekeringen vergoeden tegenwoordig de begeleiding en diagnoses. Raadpleeg altijd je zorgverzekeraar van te voren hiervoor. Dit voorkomt onnodige problemen aangezien het vaak redelijk veel geld kost. Er zijn ook verschillende dyslexieprotocollen voor scholen. Deze zijn via internet in te zien en sommige scholen hebben ze ook ter inzage. Vraag altijd op school welke mogelijkheden er zijn en of er speciale aanpassingen gemaakt kunnen worden. Veel scholen weten niet altijd even goed wat zij kunnen doen voor het kind en door samen te kijken met school kan je aanpassingen en hulpmiddelen krijgen. 1: Hulpmiddelen voor thuis Een vergroting kan veel uitkomst bieden. Boeken met groter lettertype om het lezen gemakkelijker en sneller te maken maar ook het ontcijferen en begrijpen beter te laten zijn. Vrijwel alle toetsen kunnen vergroot worden. De inspanning die het kost om te ontcijferen en te begrijpen worden minder omdat het gemakkelijker te lezen is. Hierdoor geeft het iets meer rust en energie om antwoord te geven op de gestelde vragen. Vaak wordt een toets dan ook iets beter gemaakt. Groter lettertypes gebruiken bied uitkomst op de computer. Veel computers kun je instellen op een groter lettertype, teksten en pictogrammen. Vaak kan dit bij het configuratiescherm en de vormgeving hierin. Ook hierbij geld dat het lezen en ontcijferen gemakkelijker gaat. Vaak kan een kind of jongere verslagen ook in een groter lettertype inleveren vanwege het hebben van dyslexie. Er zijn ook speciale lettertypes ontwikkeld voor dyslectici. Toch is het nog niet duidelijk wel lettertype het beste is voor dyslectici. Hierin wordt nog onderzoek naar gedaan. Vaak is Times New Roman op punt 14 geschikt. Je kunt dit ook automatisch instellen in Microsoft Word. 12
14 2: Hulpmiddelen voor school Tijdens toetsen is extra tijd ook heel handig en gebruikelijk. De extra tijd geeft rust bij het kind. Het kind weet dat hij zich niet hoeft te haasten met het lezen. Het brengt rust in plaats van stress. Hierdoor gaat het lezen lekkerder omdat je de tijd hebt en het resultaat wordt ook beter. Je kunt je volledig concentreren op een toets zonder dat je tijd te kort komt. Vaak gebeurt het dat in de pubertijd het kind goed genoeg leest om de extra tijd niet nodig te hebben. Het kind is vaak binnen de tijd klaar maar het weten van de extra tijd en er recht op hebben creëert rust. Gesproken boeken en toetsen zijn op de meeste scholen ook mogelijk. Dit wordt een daisyspeler genoemd. Hierbij is het voordeel dat het kind de tekst niet alleen leest maar tegelijkertijd ook hoort. Het maakt het ontcijferen en begrijpen gemakkelijker en zal lijden tot een wat beter resultaat, vooral als een kind veel moeite met begrijpend lezen heeft. Dit biedt niet voor ieder kind uitkomst. Soms kan het zijn dat een kind langzaam leest maar net iets sneller leest dan de tekst gesproken wordt. Het kan dan juist hinderlijk zijn om een gesproken toets of boek te hebben. Hier kom je alleen achter door het uit te proberen, want alleen het kind kan aangeven of het een uitkomst is of niet. Compensatie en dispensatie wordt op alle reguliere scholen gedaan en vaak ook op speciale scholen. Bij compensatie worden niet altijd alle fouten meegerekend. Er geld vaak een speciale puntentelling voor veel toetsen, vooral bij talen. Ook kan het lezen van een bepaalde hoeveelheid bladzijden verminderd worden of verplichte boeken op een lager niveau gelezen worden. Vooral op de middelbare scholen moeten er boeken voor taalvakken gelezen worden. Hierbij kan vaak het niveau verlaagd worden zodat het lezen en het leren van een andere taal nog leuk blijft. Bij dispensatie kunnen er vrijstellingen gegeven worden. Bijvoorbeeld dat bepaalde opdrachten niet of gedeeltelijk gemaakt worden. Zo kan het aantal te schrijven pagina s verminderd worden. Ook kunnen het aantal opdrachten verminderd worden. Bijvoorbeeld twee rijen woordjes schrijven en geen vier rijen. Geen dictees laten maken waarbij het van te voren al bekend is dat het kind zeer veel fouten gaat maken. Dit is slecht voor het zelfvertrouwen. Je kunt dan een dictee laten maken wat afgestemd is op het niveau van het kind. 13
15 Het extra hulp bieden bij schrijven van verhalen en dergelijke kan ook veel verschil maken. Hierbij kan je denken aan het spellen van woorden, het opschrijven zodat het kind dit over kan schrijven. Het werk kan ook gecorrigeerd worden door een klasgenoot of dat je als ouder of leerkracht het een extra keer doorkijkt voor het ingeleverd wordt. Laat het kind de woorden waarvan hij de spelling niet kent klankzuiver opschrijven. Zoals het kind het woord hoort. Ook het gebruik maken van een woordenboek, regelkaart en computer met spellingcontrole kan goed helpen. Hierbij kan het kind leren hoe het woorden schrijft en hoe het teksten met zo min mogelijk fouten inleveren. Als laatste kan een mondelinge overhoring in plaats van schriftelijk helpen. Hierbij hoeft niet nagedacht te worden over de schrijfwijze van woorden of topografische namen. Het neemt de druk bij het kind weg. Als je wel de vertaling of naam kent maar niet de schrijfwijze is een mondelinge overhoring een prima oplossing. Zo kan het kind laten zien dat hij het wel kent alleen niet weet hoe hij het schrijven moet. Er zijn ook verschillende programma s voor computers die dyslectische kinderen helpen met de schrijfwijze van woorden. 14
16 H5: Tips en trucs op een rij Er zijn verschillende handvaten voorbij gekomen in dit boekje. Hiermee kan je het omgaan met dyslexie en het begeleiden ervan gemakkelijker maken. Dit voor het kind en de omgeving. Hieronder staan nog een aantal tips en trucs op een rij. De meeste ervan zijn eerder behandeld in de hoofdstukken maar hier staan ze kort herhaald. - Acceptatie, begrip en steun zijn zeer belangrijk - Praat duidelijk, hard genoeg en rustig, met niet te lange zinnen - Zorg voor duidelijke instructies die uitvoerbaar zijn - Oefen met het kind op een leuke manier - Laat het kind voldoende lezen en het plezier ervan beleven - Leg de verwachtingen en druk niet te hoog of te laag - Kijk op school welke hulpmiddelen en aanpassingen zijn - Houd de emotionele kant van het kind in de gaten - Maak dyslexie met de problemen bespreekbaar - Zorg dat het werk niet te veel is voor het kind en overzichtelijk - Maak leerkaartjes en ezelsbruggetjes - Laat het kind vooral weten dat hij niet dom is, stimuleer zelfvertrouwen - werk met herkenningspunten, en wijs de kanten die je opgaat aan - zoek samen met het kind naar andere trucjes om dingen te leren - zoek eventueel professionele begeleiding of huiswerkbegeleiding - Het door elkaar halen van links en rechts is zeer gebruikelijk bij kinderen met dyslexie. Probeer samen met het kind trucjes te bedenken voor het uit elkaar houden hiervan. - Het werken met herkenningspunten is vaak effectief. Als een kind ergens heen moet heeft het vaak weinig aan straatnamen en dergelijke. Je kunt dus gebruik maken van duidelijke herkenningspunten zodat het kind de weg kan vinden. 15
17 Extra naslagwerk Kinderen met dyslexie door Tom Braams Dit is een boek waar zeer veel handige en nuttige informatie over dyslexie in staat. Het is een boek wat gemakkelijk leesbaar geschreven is. Dyslexie diagnose en behandeling van dyslexie van Stichting Dyslexie Dit boek bevat veel informatie of dyslexie en de diagnose en behandeling ervan. Het is te kopen en downloaden van de internetsite: Dyslexie een complex taalprobleem door Tom Braams Eveneens is dit een handig en informatief boek door de schrijver Tom Braams. De gave van dyslexie door R.D. Davis Dit boek gaat over de voordelen en positieve kanten van dyslexie. Het boek is door de drukwijze en grote lettertypes gemakkelijk te lezen voor dyslectici. Het boek geeft ook tips om sneller en beter te leren lezen. Ik ben niet dom door Marion van de Coolwijk Dit is een kinderboek. Het boek gaat over Sander die dyslexie heeft. Sander wordt op school gepest hiermee. Het is een boek waarbij menig kind zich kan identificeren met Sander of een van de anderen uit het boek. Het is gemakkelijk leesbaar door de schrijfwijze. Het boek is vanaf c.a. tien jaar. dit is een zeer informatieve en complete internetsite over dyslexie. Vrijwel alles hierover is er te vinden. Over school, protocollen, begeleiding, hulpmiddelen en dergelijke. dit is een website waar verschillende taalspellen te spelen zijn voor het oefenen van schrijfwijze, letters en klanken. Er zijn verschillende niveaus en spellen die leuk zijn voor kinderen om de taal te leren. 16
18 Hierbij kan je ervaringen en tips uitwisselen met anderen over dyslexie en het hebben ervan of het begeleiden als ouder, leerkracht. Bij deze site zijn veel softwareprogramma s voor kinderen met een leesspelling- of rekenprobleem. Een site waarbij zeer veel leuke verhalen opstaan. Hierbij kan je het indelen op het niveau van het kind. De verhalen zijn ook niet te lang waardoor het prima te doen is. Dit is een site met zeer veel informatie. Je kan er ervaringen uitwisselen. Het is een site gemaakt door dyslectici en deskundigen. Hierdoor zal je geen zeer lange en moeilijke teksten tegenkomen. Hier zijn verschillende spellen te koop voor het spelend leren. Op deze site zijn meerdere softwareprogramma s te krijgen voor dyslectici. De sofware help dyslectici om beter en gemakkelijker te werken achter de computer en schoolvakken te leren. 17
19 S E E K U N S Z R N N E D R O W P R F N Z N U I A E Y F O H R B M C P M M P L R R L O I I O E Z F F D S R M R A C D R N K H T J W S S N E G A W W U A V E S T R H T R D E L R A D A R O W A C N T M E A K E K R M L C D A M Z T F E O R P R E T S E M S Y C I R P O E P Z R S O S M I F R O G P P V A I L E N R F A P F G O F E R B N L F I D E O A A E I R O P I E D O E V G I A L F H U S S V D G E M A T R N G U F K G M O D T E R X T N G M D T P O K O Q R R P R N S B W A V H L Y T O F O T X O F N S G A M B I E E N T T dapper mier vouwwagen allemaal woorden onder naast meesterproef verklaren maar Maak de fouten die een dyslecticus ook zou kunnen maken. Door deze woordzoeker kun je een klein beetje ervaren hoe het is om dyslexie te hebben. 18
20 Dyslexie, wat nu Wat moet ik weten om dyslectische kinderen te begeleiden? Wat is dyslexie en wat kan je er aan doen? Is het niet gewoon een stempel die opgeplakt wordt bij kinderen die moeilijk lezen en spellen? Bestaat dyslexie eigenlijk wel? Dit zijn enkele vragen die opkomen rondom dit onderwerp. Dyslexie is geen verzamelnaam, geen stempel die wordt opgeplakt bij ieder kind wat moeilijk leest en spelt en het bestaat echt. Dit boekje gaat over dyslexie en het begeleiden van dyslectische kinderen. Er staan handige tips en trucs in en ook voorbeelden. Het is geschreven voor ieder die meer wil weten over dyslexie en het omgaan ermee. Ook is het een nuttig boekje voor ieder die werkt in het onderwijs. 19
Dyslexie. Een grote tegenvaller. Een vervelend probleem
Dyslexie Een grote tegenvaller Als iemand dyslexie heeft heet dat een dyslecticus. Het meervoud van een dyslecticus is dyslectici. Dyslexie is een woord uit de Griekse taal, het betekent `slecht lezen`.
Nadere informatieAls je op de school in Heeten dyslexie hebt kun je kiezen voor begeleiding door Obalo.
Meike Gerritsen groep 6a Ik koos het onderwerp dyslexie om dat ik dyslexie heb. Twee jaar geleden heb ik een onderzoek gedaan en daar kwam uit dat ik dyslectisch ben. Nu lees ik er meer over zodat ik ook
Nadere informatieWat is een dyslecticus? Dyslexie zal altijd wel hebben bestaan. Een oogafwijking?
Wat is een dyslecticus? Dat is iemand met dyslexie. Dyslexie is een woord uit het Grieks dat slecht lezen betekent. Dyslectici, dat is het meervoud van dyslecticus, hebben niet alleen moeite met lezen,
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieNeem er even de tijd voor!
DYSLEXIE Neem er even de tijd voor! Ongeveer 3,5 procent van alle leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs heeft problemen met lezen en spellen als gevolg van dyslexie. Een deel van deze kinderen
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieHoe leer ik uit... Naam: Klas:
Hoe leer ik uit... Naam: Klas: 1 Inhoud Woorden... 3 Flashcards... 3 Opschrijven... 3 WRTS... 3 Tekenen... 4 Stones... 5 Flashcards Opschrijven - WRTS... 5 Het thema van de Stone... 5 Stukjes combineren...
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieDyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS
Dyslexie Onderzoek vergoed vanuit de Jeugdwet INFORMATIE VOOR OUDERS Voorwoord In samenwerking met Onderwijszorg Nederland (ONL) bieden wij vergoede zorg voor kinderen met ernstige enkelvoudige dyslexie.
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieleer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1
leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit
Nadere informatieWaar dyslexie precies vandaan komt, kun je bij de oorzaak van dyslexie lezen.
Wat is dyslexie? Dat zoeken we op! Van Dale zegt het volgende: Of dyslexie hetzelfde is als woordblindheid, valt te betwisten (zie kopje dyslexie of woordblind? ), maar moeite met lezen, schrijven en spellen
Nadere informatieADHD. en kinderen (6-12 jaar)
ADHD en kinderen (6-12 jaar) ADHD, DAAR BEN JE NIET BLIJ MEE Als je bij het buitenspelen een blauwe plek oploopt, dan zit je daar niet mee. Meestal is-ie na een paar dagen weer weg. Bij ADHD is dat anders,
Nadere informatieMisschien VIND je het vervelend, maar het is wel echt nodig om hier goed mee bezig te zijn. Waarom? Daarover hieronder en op de volgende dia s meer!
Wat is huiswerk? Misschien VIND je het vervelend, maar het is wel echt nodig om hier goed mee bezig te zijn. Waarom? Daarover hieronder en op de volgende dia s meer! Eérst even wat huiswerk echt IS: -
Nadere informatieATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN
ATTRIBUEREN OF TOESCHRIJVEN De meeste mensen, en dus ook leerlingen, praten niet alleen met anderen, maar voeren ook gesprekken met en in zichzelf. De manier waarop leerlingen over, tegen en in zichzelf
Nadere informatieJONG HOEZO ANDERS?! EN HOOGGEVOELIG. Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren
Ellen van den Ende in samenwerking met Mariëtte Verschure JONG EN HOOGGEVOELIG HOEZO ANDERS?! Informatie, oefeningen en tips voor hooggevoelige jongeren Uitgeverij Akasha Inhoud Hooggevoelig, hoezo anders?!
Nadere informatieMijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu?
Mijn kind heeft moeite met lezen en spellen. Is het misschien dyslectisch? En wat nu? voorlichtingsfolder voor ouders R.K. basisschool De Wingerd Zwaag Inleiding In deze folder willen we u iets vertellen
Nadere informatieINHOUD. Dit boekje kan je helpen... 8 Hoe gebruik je dit boekje?... 10 Wie ben ik?... 11. Wat is dyslexie?... 12
INHOUD Voorwoord.................................................... 4 Inleiding....................................................... 7 Dit boekje kan je helpen... 8 Hoe gebruik je dit boekje?... 10
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatieLAST VAN DYSLEXIE? Hoe ga je te werk? EGES, vragenlijst dyslexieonderzoek VO-MBO-HBO kopieerblad 1
EGES, vragenlijst dyslexieonderzoek VO-MBO-HBO kopieerblad 1 LAST VAN DYSLEXIE? Dyslexie is een (meestal aangeboren) stoornis in de (taal-)informatieverwerking. Het komt veel meer voor dan vaak wordt verondersteld.
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieHuiswerkbeleid op OBS de Zeester. augustus 2014
Huiswerkbeleid op OBS de Zeester augustus 2014 1 Inhoud: 1. Waarom geven wij huiswerk? 2. In welke groepen krijgen de kinderen huiswerk? 3. Waaruit bestaat het huiswerk in de diverse groepen? Op onze school
Nadere informatieZorgplan Dyslexie, CBS de Duif. Wat is dyslexie?
Zorgplan Dyslexie, CBS de Duif Wat is dyslexie? Uitgaande van algemeen aanvaarde wetenschappelijke afspraken hierover nemen wij aan dat een dyslecticus altijd problemen heeft met: Het verwerken van lettertekens
Nadere informatieZorg om je toekomst. Wat is. dyslexie?
Zorg om je toekomst Wat is dyslexie? 2 Inleiding Dyslexie is een complex probleem. Dyslectische leerlingen zijn niet dom of lui, hun falen is geen onwil. Deze leerlingen doen vaak extra hun best, besteden
Nadere informatieDyslexie. Beatrijs Brand
Dyslexie Beatrijs Brand Hoe lezen wij? T s errassend oeveel ekst r emist an orden Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de lttres in een wrood saatn (c)
Nadere informatieRV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164
R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken
Nadere informatieKern 6: geit-pauw-duif-ei
Kern 6: geit-pauw-duif-ei In deze kern leert uw kind Letters: g - ui - au - f - ei Woorden: geit, pauw, duif, ei Alle letters compleet In kern 6 leert uw kind de laatste nieuwe letters. Op het eind van
Nadere informatieDo s and Don ts of Bilingual Education
Do s and Don ts of Bilingual Education Een korte handleiding Tweetalig Onderwijs voor Leerlingen Leraren Ouders Het tweetalig HAVO op Philips van Horne en tweetalig VWO op Het College komt mede tot stand
Nadere informatieHET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN
HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF
Nadere informatieDeze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.
Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieWebsites voor mentoren en leerlingen Inleiding
Websites voor mentoren en leerlingen Inleiding Internet is niet meer weg te denken uit het huidige onderwijs en biedt bovendien een bijna onuitputtelijke bron aan informatie en hulpmiddelen. Dit document
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieOmgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging
Logopedie Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG007 / Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging
Nadere informatieEen spreekbeurt houden
Een spreekbeurt houden Groep 4 gaat voor het eerst een spreekbeurt voorbereiden en houden. Moeilijk? Eng?We hebben nu al een beetje geoefend met een boekbespreking, maar voor veel kinderen is praten met
Nadere informatieDyslexiebeleid. Greijdanus Enschede
Dyslexiebeleid Greijdanus Enschede 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding dyslexie Pag. 3 1.1. Wat is dyslexie? 1.2. Hoe uit dyslexie zich? 2. Dyslexiescreening en onderzoek Pag. 5 2.1. Screening in klas 1 2.2.
Nadere informatieKern 3: doos-poes-koek-ijs
Kern 3: doos-poes-koek-ijs In deze kern leert uw kind: Letters: d - oe - k - ij z Woorden: doos, poes, koek, ijs, zeep Herhaling van de letters van kern 1 en 2 Deze nieuwe woorden en letters worden aangeboden
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatie1 Wat is het probleem? 3.1 Kies ik de goede manier van leren? Hoofdstukken
1 Dyslexie de baas! Hoofdstukken Schema Studieproblemen oplossen 1 Wat is het probleem? 2 Wil ik er wat aan veranderen? 3 Heeft mijn studieprobleem te maken met: leren? (ga door naar 3.1) het niet goed
Nadere informatieAcht leesadviezen voor thuis
Acht leesadviezen voor thuis Advies1 Advies 2 Advies 3 Advies 4 Advies 5 Advies 6 Advies 7 Advies 8 Overleg met uw kind over de tijdstippen waarop er het best kan worden ge. Als uw kind daarin inbreng
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieOver dyscalculie en rekenproblemen
De Dyscalculie-Survivalgids 19 Hoofdstuk 1 Over dyscalculie en rekenproblemen Voor we verder ingaan op dyscalculie, moeten we toch eerst even vertellen wat dyscalculie eigenlijk is. Dat gaan we doen in
Nadere informatieWat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?
Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid
Nadere informatieBegeleiden bij het huiswerk maken
Begeleiden bij het huiswerk maken Als ouder wil je graag dat je kind het goed doet op school. Daar wil je hem/haar graag bij helpen. Maar hoe doe je dat op een goede manier? 1. Bespreek dagelijks wat je
Nadere informatiehet begin van dit boek
De autisme survivalgids 9 het begin van dit boek Ken je dat gevoel? Je bent een kind. Een jongen of een meisje. Om je heen zijn er heel veel andere kinderen. Allemaal zien ze er net een beetje anders uit.
Nadere informatieDyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs. De Meent
DE DE DE DE MEENT MEENT MEENT MEENT MAARN MAARN MAARN MAARN Dyslexiebeleid van Openbare basisschool voor Daltononderwijs De Meent Inhoud 1. Inleiding... 1 2. Wat is dyslexie... 1 3. Van signaleren tot
Nadere informatieU kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het
Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling
Nadere informatieCopyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2]
Copyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0 [2] Voorwoord Voor je ligt het e-book: Praktisch en Positief Opvoeden met structuur van de PEPmethode. Op basis
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieNieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en van F-N en kunnen gebruiken in mondelinge en schriftelijke zinnen.
Vaktips Frans 1. D O E L S T E L L I N G E N De Franse taal leren verstaan, lezen, spreken en schrijven. Om dit te bereiken, moet je: Nieuwe woorden correct kunnen schrijven, kunnen vertalen van N-F en
Nadere informatie7Omgaan met faalangst
DC 7Omgaan met faalangst 1 Inleiding Faalangst kan jouw leerprestaties behoorlijk in de weg staan. In dit thema lees je iets over de oorzaken van faalangst en geven we je tips om ermee om te gaan. De inhoud
Nadere informatieBegeleidingswijzer Dyslexie
Begeleidingswijzer Dyslexie Dyslexie Ongeveer 5% van de studenten in het mbo heeft dyslexie. Dit is één op de twintig studenten. Iedereen die bij Rijn IJssel werkt, kan dus te maken krijgen met studenten
Nadere informatieLEERPROBLEMEN KIND/JONGERE
Training - Begeleiding - Coaching LEERPROBLEMEN KIND/JONGERE TIJDELIJKE ONDERSTEUNING BIJ SCHOOLVAKKEN MATRIXCOACHING BIJ LEER- EN EMOTIONELE PROBLEMEN HERKENT U DIT? Heeft uw kind moeite met een of meerdere
Nadere informatieogen en oren open! Luister je wel?
ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak
Nadere informatie1. Wat is dyslexie? Hoe wordt dyslexie vastgesteld? Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de leerling Wat kan de school doen?
Inhoud 1. Wat is dyslexie? 2 2. Hoe wordt dyslexie vastgesteld? 3 3. Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de leerling 3 4. Wat kan de school doen? 4 5. Wat doen de docenten? 5 6. Wat doet de leerling? 6
Nadere informatieInformatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR STAGIAIRS MET DYSLEXIE IN DE WERKSITUATIE
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE I AANDACHT GEVRAAGD VOOR STAGIAIRS MET DYSLEXIE IN DE WERKSITUATIE II Inzicht, herkennen, handelen Zo n vier tot vijf procent van de studenten in
Nadere informatie. In een notendop. . Over de auteur
Boek : DYSLEXIE Een complex taalprobleem Auteur : Tom Braams Vierde herziene druk 2007, Boom ISBN: 9789053527191 Bespreker : Peter Bauwens, vrijwillige medewerker Die- s-lekti-kus Datum : december 2010.
Nadere informatieDyslexieprotocol Pallas Athene College
Dyslexieprotocol Pallas Athene College 1. Inleiding Doel en uitgangspunten Het Pallas Athene College wil alle leerlingen met dyslexie die ondersteuning en begeleiding bieden die zij nodig hebben om de
Nadere informatieVoorwoord. Hoogbegaafdheid in kaart
Voorwoord In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. We staan daarmee aan het begin van een leerproces en deze kaarten leveren daar een bijdrage aan
Nadere informatie14-7-2012. Carol Dweck. Wat is Intelligentie?
Carol Dweck Wat is Intelligentie? 1 Wat is Intelligentie? Wat is Intelligentie? Meervoudige Intelligentie - Gardner 2 Voorlopige conclusie In aanleg aanwezig potentieel (50% erfelijk bepaald) Domeinspecifiek
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatieGedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten:
Pakket van maatregelen bij Dyslexie en Dyscalculie Dyslexie Algemeen: Gedurende de gehele schoolperiode wordt door de docenten zoveel mogelijk aandacht gegeven aan de volgende punten: Stimuleren Schriftelijk
Nadere informatieHuiswerkbeleid Onderwijsteam 7
Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert
Nadere informatieBevriend met Bram of met een autist
Bevriend met Bram of met een autist Eerste druk, januari 2010 2010 Nanno Ymus isbn: 978-90-484-0990-7 nur: 283 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl De namen, plaatsen en gebeurtenissen
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieStudievaardigheden. BEN/LO/ADHD/14/0003j April 2014
Studievaardigheden N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u
Nadere informatieHUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012
HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie
Nadere informatieVoorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs.
R.K. Basisschool Anselderlaan 10 6471 GL Eygelshoven Tel: 045-5351434 De fijne kneepjes van het voorlezen Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de
Nadere informatieLereniseenmakkie Werkboek
Dit document laat van een aantal activiteiten uit het Werkboek de eerste bladzijde zien én de Handleiding voor leerkrachten. Ken jouw auto Handige routes Zelf rijden en pech onderweg Meester over je motor
Nadere informatieVragenkaartjes voor kinderen van 4 t/m 6 jaar
4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar 4 t/m 6 jaar Hoe vraag je aan iemand om met je te spelen? Wat speel je graag op het schoolplein? Jij kan al goed helpen hè. Wie help jij graag? Wat doe je dan? van 4 t/m 6 jaar
Nadere informatieattitudes zelfstandig leren kennis vaardigheden
zelfstandig leren Leren leren is veel meer dan leren studeren, veel meer dan sneller lijstjes blokken of betere schema s maken. Zelfstandig leren houdt in: informatie kunnen verwerven, verwerken en toepassen
Nadere informatieWoordjes leren Vergelijk het leren van een taal eens met het bouwen van een huis
Woordjes leren Vergelijk het leren van een taal eens met het bouwen van een huis De woordenschat is de stapel bakstenen die je nodig hebt en die je aan elkaar kunt metselen met de grammatica. Zonder bakstenen
Nadere informatieWerkstukken maken op PCBO-Het Mozaiek Groep 6
We gaan een werkstuk maken en je mag het helemaal zelf doen. Het is helemaal jouw eigen werkstuk. Maar om je even goed op weg te helpen hebben we hieronder alle stapjes even op een rij gezet. Wat moet
Nadere informatieSabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen.
Informatie over de gang van zaken in leerjaar 5 Sabine Sommer is Interne begeleider van de bovenbouw.. Zij gaat vooral over de zorg van de kinderen. ALGEMEEN Het allerbelangrijkste vinden wij dat de kinderen
Nadere informatieAlles wat je wilt weten over dyslexie!
Alles wat je wilt weten over dyslexie! Is het lastig om dyslexie te hebben? Ja. Betekent dit dat je nooit kunt leren lezen en schrijven? Nee. Dyslexie heb je voor altijd. Er zijn geen medicijnen of operaties
Nadere informatieAfasie en logopedie informatie voor naasten/familie
Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan
Nadere informatieDe Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak.
De Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak. 2 juli 2014 KBS De Hoeksteen 11QH Olmendreef 100 3137 CR Vlaardingen Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Hoe maak
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieLEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE.
LEREN LEZEN MET DE DAVIS LEERSTRATEGIE. Leren lezen is een ingewikkeld proces, waarbij heel wat vaardigheden moeten worden ontwikkeld. OBS Dijkerhoek heeft daarom heel bewust gekozen voor de Davis leerstrategie
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieSpelenderwijs rijmen. Linda Willemsen. www.klasvanjuflinda.nl. www.klasvanjuflinda.nl
Spelenderwijs rijmen Linda Willemsen www.klasvanjuflinda.nl www.klasvanjuflinda.nl Spelenderwijs rijmen Spelenderwijs rijmen Tekst & vormgeving: Linda Willemsen 2014 www.klasvanjuflinda.nl Linda Willemsen
Nadere informatieSlim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden
Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Werkplek - De spullen binnen handbereik o Houd spullen die nuttig zijn bij het maken van huiswerk dicht bij de hand. o Handige spullen bij het
Nadere informatieInformatie over afasie. Afdeling logopedie
Informatie over afasie Afdeling logopedie Wat is afasie? Vooraf Uw partner of familielid heeft afasie. In deze folder kunt u lezen wat afasie inhoudt en hoe u hiermee kunt omgaan. Wat is afasie Afasie
Nadere informatiesociale problemen DYSLEXIE
Ik voelde mij raar 10 BALANS 7-2013 DYSLEXIE en erg opgelaten Meisjes met leesproblemen ervaren vaker sociale problemen Als leren lastig is, snappen we dat dat effect kan hebben op het zelfvertrouwen van
Nadere informatieHoe maak ik in groep 6 een werkstuk?
Hoe maak ik in groep 6 een werkstuk? Je gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in een
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieHoe bereid ik een spreekbeurt voor?
Hoe bereid ik een spreekbeurt voor? Het maken van een spreekbeurt is eigenlijk niets anders dan het schrijven van een informatieve tekst (weettekst). Het is daarom handig om net zo te werk te gaan als
Nadere informatieLezing: Voorbij de misverstanden! Neuro-diversiteit op de werkvloer
Lezing: Voorbij de misverstanden! Neuro-diversiteit op de werkvloer Samenwerking vanuit de verschillende denkstijlen. Door: Sjan Verhoeven Professional met ervaringsdeskundigheid. Inzicht in het diversiteit
Nadere informatieKleuters leren lezen
Kleuters leren lezen Lerespel Inhoudsopgave INLEIDING... 3 STAP 1: KINDEREN MOETEN EERST BESEFFEN WAT LEZEN IS EN WAAROM HET HANDIG IS OM HET TE KUNNEN.... 4 STAP 2: DE VOORBEREIDING OP HET ZELF LEZEN;
Nadere informatieChecklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren?
Checklist Rekenen Groep 3 1. Tellen tot 20 Als kleuters, in groep 1 en groep 2, zijn de kinderen bezig met de zogenaamde voorbereidende rekenvaardigheid. Onderdelen hiervan zijn ordenen en seriatie. Dit
Nadere informatieMOOI. Motiveren Oefenen Overhoren Informeren
MOOI Motiveren Oefenen Overhoren Informeren Programma. Wat is uw definitie van leren?. Tijden veranderen inzichten over leren ook!. Hoe (de)motiveer ik mijn kind om te leren?. Zonder oefening geen kunst.
Nadere informatieWaar kunt u nu aan merken dat uw kind niet goed hoort of moeite heeft met luisteren?
Horen en Luisteren Horen en luisteren Horen en luisteren zijn niet hetzelfde. Horen heeft te maken met de geluiden die het oor binnenkomen; luisteren heeft te maken met wat je met die geluiden doet. Om
Nadere informatieHuiswerkbeleid Onderwijsteam 7
Huiswerkbeleid Onderwijsteam 7 Inleiding: Het onderwijs op school is er onder meer op gericht de verantwoordelijkheid en zelfstandigheid van de leerlingen te vergroten. Ook het maken van huiswerk levert
Nadere informatieLeren Leren en ExcelLeren
Leren Leren en ExcelLeren www.mindsetlearnandgrow.nl Wat is MindSet? MindSet is een groep studenten die leerlingen leert effectief te leren. Wij helpen leerlingen betere schoolresultaten te behalen door
Nadere informatieWanneer je teveel over iets nadenkt, loop je de kans dat je fouten gaat maken.
Wij gaan er gemakshalve vanuit dat leren bij iedereen hetzelfde gaat. Dat is niet waar. Scholen bieden over het algemeen de informatie auditief-linguïstisch aan (op het gehoor en talig). Informatie wordt
Nadere informatie30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN
30 TIPS VOOR OUDERS EN BEGELEIDERS VAN LEERLINGEN MET LEERPROBLEMEN Alle kinderen die wij gevraagd hebben om een tip voor jullie hebben gezegd: blijf je vertrouwen in mij tonen, behandel me niet als een
Nadere informatieVragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs
Vragenlijst Prettig Schoolgaan versie voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs Inleiding Hieronder staan een aantal vragen. De vragen gaan allemaal over de middelbare school. Jij gaat de vragen beantwoorden.
Nadere informatie