Provinciale Staten. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris.

Transcriptie

1 Provinciale Staten Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum WB/2005/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij mw. G.J.Hoogendoorn Onderwerp Overstromingsberekeningen Provincie Overijssel. De provincie Overijssel heeft overstromingsberekeningen laten uitvoeren door Royal Haskoning. In Overijssel liggen vier dijkringgebieden, namelijk Vollenhove, Mastenbroek, IJsseldelta en Salland. Voor alle vier dijkringen zijn doorbraaklocaties gekozen gezien hun ligging langs de rivier (bovenstrooms, benedenstrooms en ertussenin). Op deze locaties zijn scenario s doorgerekend. De resultaten zijn beschreven in de rapportage en te zien op kaarten in de overstromingsatlas en in filmpjes. De resultaten geven inzicht in wat er kan gebeuren na een dijkdoorbraak. Na een doorbraak berekent het model waterstanden, stroomsnelheden en afvoeren. Wel is van belang te realiseren dat de berekeningsresultaten bedoeld zijn om de orde van grootte van beschikbare evacuatietijden en inundatiedieptes aan te geven. De berekeningen voor de IJsseldelta leveren informatie ter ondersteuning van het Intergemeentelijk Rampbestrijdingsplan Overstroming en Dijkdoorbraak voor dijkring IJsseldelta. Dit rampbestrijdingsplan kan als voorbeeld dienen voor de overige dijkringgebieden. In overleg met de griffier zullen wij binnenkort een presentatie over de rapportage verzorgen in de commissie Verkeer, Milieu en Water. Een samenvatting van het rapport treft u aan op het SIS onder nummer PS/2005/232. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris. RABO Zwolle Tijdens de renovatie van het provinciehuis is een deel van de organisatie gehuisvest op kantoorlocatie Rechterland 1 te Zwolle. Zie voor meer informatie Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle Rechterland 1 Zwolle

2 SAMENVATTING In opdracht van provincie Overijssel heeft Royal Haskoning overstromingsberekeningen met het tweedimensionaal stromingsmodel Delft-FLS gemaakt. In totaal zijn de vier Overijsselse dijkringgebieden geschematiseerd, namelijk: Dijkringgebied 9: Vollenhove. Dijkringgebied 10: Mastenbroek. Dijkringgebied 11: IJsseldelta. Dijkringgebied 53: Salland. In totaal zijn 22 doorbraakscenario s geanalyseerd. De doorbraaklocaties zijn gekozen om een goede verspreiding van mogelijke overstromingen binnen de dijkringgebieden te krijgen. De doorbraaklocaties wijzen niet op zwakke plekken in de dijk. Doel overstromingsberekeningen Hoewel de waterschappen ervoor zorgen dat de Overijsselse dijken voldoende veilig zijn, is het risico op een dijkdoorbraak nooit volledig uit te sluiten. Deze overstromingsberekeningen zijn gemaakt om inzicht te krijgen in de mogelijke gevolgen van een onverhoopte dijkdoorbraak. De overstromingsberekeningen geven informatie over: de waterdieptes, die binnendijks optreden na een dijkdoorbraak; de stroomsnelheden en daarmee informatie over begaanbaarheid van bijvoorbeeld wegen en hooggelegen elementen; het overstromingsverloop binnendijks; de beschikbare tijd, die woonkernen hebben, voordat er water komt te staan. Goede voorbereiding op een dijkdoorbraak wordt geregeld via de rampbestrijding. Hierbij spelen de gemeentelijke rampbestrijdingsplannen met daaraan gekoppeld concrete maatregelen en acties een cruciale rol. De informatie uit de overstromingsberekeningen vormt de basis van een goed onderbouwd en doordacht rampbestrijdingsplan gericht op overstromingen, omdat ze de keuzemogelijkheden en de onderbouwing ervan bij de invulling van de rampbestrijdingsplannen aangeven. Een voorbeeld hiervan zijn mogelijke evacuatieroutes. Voor de IJsseldelta is reeds een intergemeentelijk rampbestrijdingsplan overstroming en dijkdoorbraak vastgesteld, voor de overige regio s nog niet. Betrouwbaarheid overstromingsmodellen en rekenresultaten De overstromingsmodellen zijn wat betreft de rivierschematisaties getest door een vergelijking van Delft-FLS-rekenresultaten met SOBEK-rekenresultaten voor hetzelfde rekenscenario (zonder dijkdoorbraak) uit te voeren. De SOBEK-resultaten van de IJssel zijn aangeleverd door Rijkswaterstaat. De SOBEK-resultaten voor de Vecht zijn door Royal Haskoning berekend

3 Voor alle modellen ligt het verschil in Delft-FLS en SOBEK rekenresultaten voor de IJssel tussen de 5 en 20 cm en voor de Overijsselse Vecht tussen 0 en 30 cm. Het met Delft-FLS berekende verhang van de rivieren komt goed overeen met het door SOBEK berekend verhang. Geconcludeerd is, dat de resultaten van de Delft-FLS modellen een reëel beeld vertonen en als voldoende nauwkeurig beschouwd worden om overstromingsberekeningen mee uit te voeren. Hierbij wordt opgemerkt dat de keuze van invloedrijke parameters zoals de golfvorm en de bresgroeimodellering zeker zo bepalend zijn voor het overstromingsverloop als de berekende waterstand op de rivier. Het binnendijks gebied is niet gecalibreerd, omdat er geen ijkgegevens van werkelijk opgetreden overstromingen beschikbaar zijn. Het overstromingsverloop binnendijks is door middel van testberekeningen gecontroleerd, waarbij in het bijzonder naar het effect van de hooggelegen elementen is gekeken. Op basis hiervan wordt ook het binnendijks gebied voldoende nauwkeurig geacht voor het maken van overstromingsberekeningen. Meer informatie over de modelopbouw en calibratie staat in deel 6 (dijkringgebied 9), 7 (dijkringgebied 10 en 11) en 8 (dijkringgebied 53). Gevolgen overstroming De ernst van de gevolgen van overstromingen wordt uit oogpunt van de rampbestrijding bepaald door de volgende aspecten: Oppervlakte overstroomd gebied: dit geeft inzicht in hoeveel mensen en woningen getroffen worden. De maximale waterdiepte: dit geeft inzicht of mensen letterlijk het hoofd nog boven water kunnen houden. Het debiet door de bres (volume): dit geeft inzicht in de hoeveelheid water, die het gebied instroomt. De beschikbare tijd, voordat er water komt te staan: dit geeft inzicht in de urgentie van evacueren in geval van noodzakelijke prioritering. De lokale stroomsnelheid: dit geeft inzicht of wegen nog doorwaadbaar en dus begaanbaar zijn. Economische schade is ook een bepalende factor om de ernst van overstromingsgevolgen aan te duiden. Omdat deze overstromingsberekeningen echter in eerste instantie gericht zijn op de rampbestrijding, zijn nog geen schadeberekeningen gemaakt. Aanbevolen wordt dit in de toekomst wel te doen om een goede kosten-baten analyse van bijvoorbeeld inrichtingsmaatregelen te kunnen maken. Oppervlakte overstroomd gebied De drie grootste overstroomde gebieden in Overijssel zijn het gevolg van de volgende doorbraakscenario s: 1. Dijkringgebied 53 doorbraak in Olst: ha overstroomd gebied. 2. Dijkringgebied 9 doorbraak in Hasselt: ha overstroomd gebied. 3. Dijkringgebied 53 doorbraak in Wijhe: ha overstroomd gebied. De oorzaak van deze grote overstromingsoppervlakten is het hellende karakter van zowel dijkringgebied 9 als 53. Hierdoor trekt het water vanuit het doorbraakpunt richting het laagste punt in het dijkringgebied en treft het een groot gebied wanneer er geen beschermende maatregelen genomen worden

4 Dijkringgebied 10 en 11 hebben een vlak maaiveld, waardoor het gebied zich opvult tot de dijken of de aangrenzende hoge gronden van de Veluwe. Daarna stijgt de waterstand, maar het overstroomde oppervlakte blijft nagenoeg gelijk. Bijgevoegde overzichtstabel toont de overstromingskarakteristieken per scenario, gerangschikt naar overstromingsoppervlakte. De maximale waterdieptes De maximale waterdiepte wordt bepaald door zowel de waterstand als gevolg van de overstroming als de lokale maaiveldhoogte. De drie locaties met de grootste waterdieptes na een dijkdoorbraak in Overijssel betreffen alledrie Polder De Koekoek: 1. Dijkringgebied 10 doorbraak in Veecaten 300 m: waterdiepte van 5,6 m in Polder de Koekoek. 2. Dijkringgebied 10 doorbraak in Veecaten 200 m: waterdiepte van 5,56 m in Polder de Koekoek. 3. Dijkringgebied 10 doorbraak in Westenholte 200 m: waterdiepte van 4,5 m in. Dit komt, omdat het laagst gelegen punt in Polder Mastenbroek en van heel Overijssel is. Uit de overstromingsberekeningen komen de laaggelegen locaties per dijkringgebied duidelijk naar voren: Dijkringgebied 10 : de waterdieptes variëren tussen 4,5 en 5,6 m afhankelijk van het doorbraakscenario. Dijkringgebied 11 Kerkdorp: de waterdieptes variëren tussen 2 en 2,6 m afhankelijk van het doorbraakscenario. Dijkringgebied 53 Zwolle (bedrijvenpark Oosterenk): de waterdieptes variëren tussen 1,6 en 2,4 m afhankelijk van het doorbraakscenario. Dijkringgebied 9 Tolhuislanden: de waterdieptes variëren tussen 1,4 en 1,7 m afhankelijk van het doorbraakscenario. De waterdieptes staan per scenario samengevat in een korte beschrijving en zijn daarnaast ook gepresenteerd in kaartvorm voor diverse tijdstippen na de dijkdoorbraak. Debiet door de bres (volume) Het debiet door de bres of te wel het volume water dat het gebied instroomt bij een doorbraak wordt bepaald door: De rivierafvoer en de rivierwaterstand. Het verval over de bres. De wateraanvoer vanuit de rivier wordt bepaald door de vorm van de afvoergolf en de daaraan gekoppelde rivierwaterstanden. Ook het moment van doorbraak speelt hierbij een belangrijke rol. In de doorbraakscenario s is ervan uitgegaan dat de doorbraak plaatsvindt op het moment dat de rivierafvoer maximaal is. Het verval over de bres op het moment van doorbraak wordt bepaald door de rivierwaterstand aan de ene kant van de dijk en het maaiveldniveau achter de doorbraaklocatie aan de andere kant van de dijk. Na de doorbraak is het verval over de bres het verschil tussen de rivierwaterstand en de binnendijkse waterstand. Hierbij - 3 -

5 speelt ook de geometrie van het achterliggende gebied een belangrijke rol, omdat de afstroming van het water (het overstromingspatroon) afhankelijk is van de maaiveldhoogtes en de hellingshoek van het achterliggende gebied. Al of niet vrije afstroming van water (een polder of een hellend gebied) bepalen de binnendijkse waterstanden in de directe omgeving van de bres en daarmee ook het verval over de bres. De drie grootste volumes water door de bres zijn het gevolg van de volgende doorbraakscenario s: 1. Dijkringgebied 53 doorbraak in Olst: 310 miljoen m 3 water. 2. Dijkringgebied 53 doorbraak in Wijhe: 291 miljoen m 3 water. 3. Dijkringgebied 10 doorbraak in Veecaten 300 m: 259 miljoen m 3 water. Alle drie de scenario s betreffen een doorbraak vanuit de IJssel. De reden hiervoor is dat de maatgevende IJsselafvoer (2.500 m 3 /s) aanzienlijk hoger is dan de maatgevende Vechtafvoer (470 m 3 /s). Het debiet door de bres is daardoor bij de doorbraakscenario s van dijkringgebied 9 aanzienlijk lager. Het debiet door de bres bij de stormscenario s in dijkringgebied 11 is ook aanzienlijk lager, omdat de periode van hogere waterstanden als gevolg van storm veel korter is dan als gevolg van hoge rivierafvoeren. Beschikbare evacuatietijd De beschikbare evacuatietijden zijn in het algemeen sterk afhankelijk van de afstand van de beschouwde locatie tot de doorbraaklocatie. De locaties in de directe omgeving van het doorbraakpunt hebben de kortste tijd, soms 0 tot 0,5 uur, voordat er water komt te staan. Een locatie, die in het ene scenario direct onder water staat kan bij een ander doorbraakscenario in hetzelfde dijkringgebied volledig droog blijven. Daarom is geen top drie van locaties van kortst beschikbare evacuatietijden gegeven. Voor een samenvatting van de beschikbare evacuatietijden per dijkringgebied wordt verwezen naar deel 2.1 (dijkringgebied 9), 3.1 (dijkringgebied 10), 4.1 (dijkringgebied 11) en 5.1 (dijkringgebied 53). Maximale stroomsnelheden De maximale stroomsnelheden treden in het algemeen in de directe omgeving van de bres op, omdat het water met grote kracht uit de rivier het veelal lager gelegen land instroomt. Ook bij het overlopen van hoger gelegen elementen treden meestal iets hogere stroomsnelheden op. De stroomsnelheden zijn per scenario voor diverse tijdstippen na de dijkdoorbraak gepresenteerd in kaartvorm. Conclusie Uit de 22 geanalyseerde overstromingsberekeningen zijn per dijkringgebied onderstaande scenario s als het meest ernstige doorbraakscenario naar voren gekomen. Omdat voor dijkringgebied 53 een doorbraak in Olst qua ernst van de overstroming op de voet gevolgd wordt door het doorbraakscenario Wijhe zijn beide scenario s in het overzicht aangegeven

6 Dijkringgebied Meest ernstige Hoeveelheid Overstroomd Maximale waterdiepte scenario instromend water oppervlakte Dijkringgebied 53 Olst 310 miljoen m ha 2,4 m (Zwolle, bedrijvenpark Oosterenk) Dijkringgebied 53 Wijhe 291 miljoen m ha 2,3 m (Zwolle, bedrijvenpark Oosterenk) Dijkringgebied 10 Veecaten 300 m 259 miljoen m ha 5,6 m () Dijkringgebied 11 Zalk 300 m 237 miljoen m ha 2,7 m (Kerkdorp) Dijkringgebied 9 Hasselt 133 miljoen m ha 1,6 m (Veenekampen) - 5 -

7 Overzicht doorbraakscenario s, gerangschikt naar overstromingsoppervlakte Dijk ring Doorbraaklocatie Bres breedte [m] Max rivier afvoer [ m 3 /s] Kilometerraai Rivierwaterstand bij dijkdoorbraak [m + NAP] Maaiveldhoogte [m + NAP] Verval over de bres bij doorbraak [m] * Maxwaterstand [m+nap] * Max waterdiepte [m] Eindwaterstand [m+nap] Oppervlak overstroomd gebied [ha] debiet door bres [10 6 m 3 ] 53 Olst IJssel 958 6,52 3,0 3,5 4,8 2,4 3, Zwolle: Oosterenk 9 Hasselt Stenen dijk Zwarte Water 8,5 1,80 0,10 1,70 1,26 1,56 1,12 en Veenekampen 1,25 53 Wijhe IJssel 965 5,52 2,3 3,2 4,5 2,3 2, Zwolle: Oosterenk 9 Dalfsen Vecht 48 3,65 1,94 1,71 1,71 1,68 n.v.t Tolhuis-landen 11 Zalk IJssel 982 4,35 1,70 2,65 2,86 2,64 Kerkdorp 1, Zalk IJssel 982 4,35 1,70 2,65 2,96 2,70 1, Kerkdorp 11 Kampen IJssel 994 3,30 0,71 2,59 2,07 2,38 Kerkdorp 1, Westenholte IJssel 981,5 4,81 1,47 3,34 3,27 4,49 1, Veecaten IJssel 4,12 0,74 3,38 2,50 5,60 2, Veecaten IJssel 4,12 0,74 3,38 2,46 5,56 2, IJsselmuiden IJssel 3,38 0,60 2,78 2,12 5,22 1, IJsselcentrale IJssel 977 4,75 1,5 3,3 2,9 2,0 2, Zwolle: Oosterenk 9 Zwartsluis Zwarte Water 17 1, ,66-0,20 0,61-0, Barsbeker Binnen Polder Kuinre 11 Polder de Zandjes IJssel ,84 0,60 2,24 1,31 2,01 Kerkdorp 1,

8 Overzicht doorbraakscenario s, gerangschikt naar overstromingsoppervlakte Dijk ring Doorbraaklocatie Bres breedte [m] Max rivier afvoer [ m3/s] Kilometerraai Rivierwaterstand bij dijkdoorbraak [m + NAP] Maaiveldhoogte* [m + NAP] Verval over de bres bij doorbraak [m]* Maxwaterstand [m+nap] * Max waterdiepte [m] 9 Dalfsen: Vecht 48 3,16 1,94 1,22 1,41 1,38 Tolhuislanden 10 Genemuiden Zwarte Water 14,5 1,61 0,24 1,85 1, Stadshagen Zwarte Water 3 2,19 0,07 2,26 1,44 4,54 11 Polder de Zandjes IJssel ,13 0,60 2,53 1,67 0,88 storm en hoge Kampen Noord IJssel 53 Deventer IJssel 950 7,30 5,5 1,8 3,8 1,0 Lierderholthuis 11 Polder de Zandjes storm IJssel ,96 0,60 2,36 1, Kampen Noord 11 Polder de Zandjes IJssel ,90 0,60 2,30 1,64 1,19 superstorm Erf Nieuw Verlaat Vecht 54 2,52 1,0 1,5 2,2 1,6 Zwolle: Oosterenk Eindwaterstand [m+nap] Oppervlak overstroomd gebied [ha] debiet door bres [106 m3] n.v.t , , ,5 n.v.t n.v.t n.v.t n.v.t ,