PRAKTIJKONDERZOEK. Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen

Transcriptie

1 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen B. Brouns, R. Tap, A. Waninge en L.H.V. van der Woude 1 Introductie intensieve activiteit (Ooijendijk, Hildebrandt, Zoals veelvuldig benadrukt, zorgt voldoende dagelijkse beweging voor een verhoogd zelfvertrouwen en verlaagt het de kans op meerdere ziekten, onder meer hart- en vaatziekten (Hu, Tuomilehto, Borodulin, & Jousilahti, 2007). Dagelijkse beweging verhoogt de kwaliteit van leven, ook bij mensen met een verstandelijke beperking (Carmeli, Orbach, Zinger-Vaknin, Morad, & Merrick, 2008). Uit onderzoek naar de hoeveelheid dagelijkse beweging van volwassenen met een verstandelijke beperking blijkt dat bij mensen met een verstandelijke beperking gezondheidsrisico s dreigen, omdat zij veelal onvoldoende bewegen (Hilgenkamp, Reis, van Wijck, & Evenhuis, 2012a; Waninge et al., 2013). Aandoeningen als gevolg van bewegingsarmoede komen dan ook relatief vaker voor bij mensen met een verstandelijke beperking (Bhaumik, Watson, Thorp, Tyrer, & McGrother, 2008). De Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (NNGB) is een richtlijn die aangeeft wat voldoende dagelijkse beweging inhoudt (Kemper, Ooijendijk, & Stiggelbout, 2000). Voor volwassenen is de norm 30 minuten matig & Hopman-Rock, 2007). Matig intensief actief bewegen is bewegen met een METabolic equivalent-waarde (MET-waarde) tussen de 4 en de 8; dit zijn activiteiten als actief fietsen of lopen. Echter, naast matig intensieve activiteiten leiden licht intensieve activiteiten ook tot een bevordering van de gezondheid (Tudor- Locke, Pangrazi, & Corbin, 2004). Daarom is een richtlijn opgesteld in stappen per dag (Tudor-Locke, Hatano, Pangraz, & Kanka, 2008). Deze richtlijn gaat voor een actieve leefstijl uit van minimaal stappen per dag, bestaande uit gemiddeld 4000 stappen per dag gedurende matige intensieve activiteit en 6000 aanvullende stappen (Tudor-Locke, Hatano, Pangraz, & Kanka, 2008). Voor kinderen is een aparte norm opgenomen in de NNGB, die aangeeft dat kinderen twee keer zo lang matig intensief actief moeten zijn als volwassenen en dat matige intensieve activiteit is gedefinieerd als activiteiten met een MET-waarde tussen de 5 en de 8 (Ooijendijk et al., 2007). In de norm van stappen per dag is geen aparte richtlijn voor kinderen opgenomen, hoewel hier wel PRAKTIJKONDERZOEK NTZ

2 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen. behoefte aan is (Tudor-Locke et al., 2008). Of de bovengenoemde normen behaald worden door Nederlandse kinderen met een verstandelijke beperking is onduidelijk. Naar de hoeveelheid dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking heeft tot dusver weinig onderzoek plaatsgevonden. In een review waarin negentien studies werden vergeleken, werden gemengde resultaten gevonden en kon zodoende geen uitsluitsel worden gegeven over de mate van fysieke activiteit van deze kinderen (Frey, Stanish, & Temple, 2008). Een eigen literatuurstudie liet ook gemengde resultaten zien, waarbij enkele onderzoeken aantoonden dat kinderen met een verstandelijke beperking voldoende bewegen (Pitetti, Beets, & Combs, 2009). Beeldvorming op basis van ervaring van professionals binnen de zorginstelling Talant naar de mate van fysieke activiteit van deze kinderen was niet eenduidig. De begeleiders en beweging- en fysiotherapeuten op de kinderdagcentra (KDC) gaven voorafgaande aan de metingen aan dat de kinderen voldoende beweging krijgen en dat meer beweging niet nodig is. Echter, uit observaties vaststellen of er sprake is van voldoende dagelijkse beweging lijkt evenwel onvoldoende betrouwbaar (Vanhees et al., 2005). Volgens de literatuur worden verschillende methodes gebruikt om de mate van dagelijkse beweging te meten bij deze kinderen. Hoewel er meerdere meetmethodes bekend zijn voor het meten van fysieke activiteit, is momenteel geen praktisch, bruikbare en objectieve methode bekend om dagelijkse beweging van grote groepen gezonde mensen te meten (Ooijendijk et al., 2007), laat staan voor kinderen met een verstandelijke beperking. In het review van Frey et al. (2008) werden methodologische beperkingen als reden aangedragen voor het gebrek aan eenduidige beeldvorming omtrent het beweeggedrag van kinderen met een verstandelijke beperking. In de onderzoeken die beschreven zijn in de review van Frey et al (2008) werd onder meer gebruik gemaakt van stappentellers, inschattingen van ouders, vragenlijsten over uren dagelijkse activiteit, semi-gestructureerde interviews, observaties, versnellingsmeters en hartslagmeters (Frey et al., 2008). Interviews, inschatting van ouders, vragenlijsten en observaties zijn ongeschikt om de exacte mate van de dagelijkse beweging in stappen per dag en minuten matig intensieve activiteit te meten en dienen alleen in combinatie met meer objectieve vormen van activiteitenmonitoring gebruikt te worden (Vanhees et al., 2005). Een hartslagmeter is minder geschikt voor het meten van licht intensieve lichamelijke beweging omdat hierbij slechts in geringe mate sprake is van een verhoogde hartslag (Haskell et al., 2007). De GT1M (ActiGraph, VS), hierna de actigraaf, is een versnellingsmeter die stappen en versnellingen meet in horizontale richting en het gemiddelde berekent over een ingestelde frequentie van één minuut. Dit meetinstrument is valide en betrouwbaar bevonden bij verschillende doelgroepen (Hansen et al., 2014). Met dit meetinstrument worden zowel stappen als activiteit uitgedrukt in MET-waarde. Daarnaast gaat het om een klein apparaat dat onder de kleren gedragen kan worden. De verwachting is dat kinderen dit sneller zullen 122 NTZ

3 B. Brouns, R. Tapa, A. Waninge, L.H.V. van der Woude accepteren. De toepasbaarheid van de actigraaf voor het meten van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking is nog niet bekend. Het doel van dit onderzoek is het bepalen van de toepasbaarheid van GT1M (ActiGraph, VS), voor het meten van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking. De vraagstelling van dit onderzoek luidt: Is de actigraaf toepasbaar voor het meten van dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking wat betreft 1) het aantal succesvolle meetdagen gerelateerd aan het totaal aantal meetdagen; 2) het gebruiksgemak voor ouders en kinderen; en 3) overeenkomst van de meetbevindingen met het dagactiviteiten programma? 2 Methode 2.1 Participanten Voor dit onderzoek is gezocht naar kinderen in de leeftijd tussen de drie en achttien jaar, waarbij alleen kinderen die in staat waren tot lopen zijn geïncludeerd. Lopen is gedefinieerd als het zich stap voor stap vooruit bewegen met behulp van de benen. Hierbij wordt het lichaamsgewicht naar het voorste been verplaatst, waarbij sprake moet zijn van gecontroleerd vallen. Lopen aan de hand van een volwassenen valt wel onder de definitie, lopen met een hulpmiddel niet. 2.2 Procedure De kinderen en hun ouders of verwanten zijn benaderd via KDC s van Talant, een zorginstelling die zich richt op zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, van ernstig meervoudig beperkt tot licht beperkt. In verband met de tijdplanning en praktische haalbaarheid van het onderzoek zijn alleen ouders met kinderen benaderd waarbij werd ingeschat dat deze zouden toestemmen in het onderzoek. De betreffende kinderen waren volgens de begeleiders vergeleken met hun leeftijdsgenootjes op het KDC motorisch goed ontwikkeld. Ouders of verwanten werden door middel van een brief ingelicht over het onderzoek. De wettelijke vertegenwoordigers van het kind hebben schriftelijk toestemming gegeven om hun kind deel te laten nemen aan dit onderzoek. 2.3 Meetmethode Dit onderzoek maakte gebruik van de GT1M (ActiGraph, VS), de actigraaf. Dit meetinstrument is valide en betrouwbaar bevonden bij verschillende doelgroepen (Hansen et al., 2014). In de inleiding staan achtergrondgegevens over de actigraaf beschreven. Het gebruik van pedometers bij kinderen die in staat zijn tot lopen is beschreven door Clemes & Biddle (Clemes & Biddle, 2013). Daarnaast is een korte vragenlijst afgenomen bij de dagelijkse begeleiders van de kinderen, over algemene kenmerken als geslacht, leeftijd en ernst van de verstandelijke beperking Protocol Gedurende zeven aaneengesloten dagen werd de mate van dagelijkse beweging gemeten. Met deze meetmethode is het mogelijk om onderscheid te maken tussen dagen die thuis worden doorgebracht en dagen op het KDC. Ook konden op deze wijze activiteitpieken NTZ

4 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen. per dag inzichtelijk worden en dagelijkse beweging buiten de dagbesteding mee genomen worden in het onderzoek. Uit eerder onderzoek naar de mate van dagelijkse beweging bij ouderen met een verstandelijke beperking is gebleken dat een meting van vier dagen een betrouwbaar beeld geeft van het gemiddeld aantal stappen dat per dag gezet wordt (T. Hilgenkamp et al., 2012b). De ouders werden via een brief geïnstrueerd om s ochtend het meetapparaat om te doen en voor het slapen gaan, douchen of andere activiteiten in het water de actigraaf weer af te doen. Ook begeleiding op het KDC werd geïnstrueerd om bij te houden of de kinderen de actigraaf op de goede manier droegen. Op de eerste dag van het onderzoek werd de actigraaf door de onderzoeker met een elastieken band op de heup bevestigd. Het kind nam de actigraaf al dragende mee naar huis, waar de ouders of verwanten gedurende een week de instructies uitvoerden. De kinderen werd verteld dat er gedurende een week werd gemeten en dat ze hun gebruikelijke dagelijkse activiteiten konden uitvoeren. 2.5 Dataverwerking De ruwe data bestond uit het aantal stappen en counts per ingestelde tijdseenheid van één minuut. Counts zijn de optelling van de versnelling gedurende de ingestelde frequentie. Een door de leverancier opgestelde vergelijking werd gebruikt om de count-waardes om te zetten naar MET-waarde. Hiermee werd de mate van intensiviteit per minuut berekend en is het totale aantal minuten matige intensieve activiteit per dag berekend. De toepasbaarheid van de actigraaf bij kinderen werd op de volgende wijze bepaald: 1) Het aantal succesvolle meetdagen werd gerelateerd aan het totaal aantal meetdagen. Op deze wijze werd het succespercentage berekend. Een succespercentage van 80% wordt als voldoende toepasbaar beschouwd en een percentage van 90% als goed toepasbaar. Van dagen dat de actigraaf geen waarden had opgeslagen, werd aangenomen dat deze destijds niet gedragen is. Dit kan komen omdat ouders vergeten zijn de actigraaf om te doen of kinderen het apparaat niet accepteerden. Deze dagen werden als niet succesvol genoteerd. 2) Het gebruiksgemak voor ouders en kinderen, gebaseerd op bevindingen van ouders, begeleiders en kinderen. 3) Overeenkomst met het dagactiviteiten programma: de grafisch weergegeven gemiddelde meetbevindingen van de actigraaf werden vergeleken met het dagactiviteiten programma. De bevindingen van de metingen van de actigraaf worden in een figuur per casus weergegeven. Het gemiddelde aantal stappen en het gemiddelde aantal minuten matige intensieve activiteit per dag van de deelnemende kinderen worden met een gepaarde t-toets vergeleken met de normwaardes. Een p-waarde kleiner dan 0.05 werd beschouwd als statistisch significant. 124 NTZ

5 B. Brouns, R. Tapa, A. Waninge, L.H.V. van der Woude 3 Resultaten Participanten In totaal hebben acht kinderen met een verstandelijke beperking succesvol deel genomen aan het onderzoek, vier jongens en vier meisjes (zie tabel 1), met een gemiddelde leeftijd van 6 jaar. Vier van deze kinderen waren vier dagen per week aanwezig op het KDC, de rest was vijf dagen per week aanwezig en alle kinderen woonden thuis. Een jongen die in eerste instantie was toegelaten tot het onderzoek is uitgevallen: door miscommunicatie zijn er helemaal geen metingen uitgevoerd. De meetbevindingen van een meisje van zestien met het syndroom van Down met zeer grote mate van dagelijkse beweging (gemiddeld meer dan stappen; 300 minuten matig intensief bewegen per dag) zijn wel mee genomen voor het bepalen van het percentage succesvolle metingen, echter, omdat de bevindingen afweken van de andere bevindingen zijn deze bevindingen niet meegenomen in de analyse met de gepaarde t-toets. Toepasbaarheid Voor het bepalen van het aantal succesvolle meetdagen zijn de metingen van 9 kinderen meegenomen, omdat bij 1 kind in het geheel geen metingen zijn uitgevoerd. Bij deze 9 kinderen werd de actigraaf op drie van de in totaal 63 meetdagen niet gedragen, omdat ouders vergeten waren het apparaat s ochtend om te doen. Hiermee komt het succespercentage op 95%, wat maakt dat de actigraaf wat dit betreft goed toepasbaar is voor het meten van dagelijkse beweging bij deze doelgroep. Tabel 1: Gemiddelde activiteit in stappen per dag en minuten matig intensieve actieve activiteit per dag, uitgesplitst voor verschillende karakteristieken, in gemiddelde ± sd (minimum, maximum) Norm Totaal (n=8) KDC (n=40 dagen) Thuis (n=20 dagen) Jongens (n=4) Meisjes (n=4) Chromosoom aandoening (n=2) Down (n=1) Autisme (n=2) Niet-gediagnosticeerd (n=3) Stappen ± 1534 (min 196, max 8472) 5257 ± 2082 (min 2413, max 8472) 4355 ± 1911 (min 196, max 6879) 4149 ± 2146 (min 196, max 8472) 5643 ± 1668 (min 3410, max 8282) 4406 ± 1545 (min 3271, max 5833) 5798 ± 2303 (min 1547, max 8472) 5597 ± 1552 (min 3410, max 7820) 4455 ± 2412 (min 196, max 8282) Minuten matig intensief actief 60 19,6 ± 11,9 (min 0, max 56) 20,2 ± 14,6 (min, 0, max 52) 19,3 ± 16,0 (min 0, max 56) 15,4 ± 15,7 (min 0, max 52) 23,9 ± 14,0 (min 0, max 56) 25,3 ± 15,0 (min 0, max 56) 27,4 ± 15,4 (min 5, max 52) 12,8 ± 1403 (min 0, max 44) 17,8 ± 14,7 (min 0, max 47) NTZ

6 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen. De bevindingen wat betreft het gebruiksgemak voor ouders, kinderen en begeleiders zijn: Alle kinderen accepteerden de actigraaf, enkelen na een korte gewenningsperiode. De actigraaf vormde geen belemmering tijdens de dagactiviteiten. Begeleiders gaven aan dat de grootte van het apparaatje heeft bijgedragen tot de bruikbaarheid daarvan. Hierdoor kon het onder de kleding worden gedragen, was de actigraaf niet zichtbaar en ondervond het kind er geen hinder van. Uit de vergelijking van de grafisch weergegeven gemiddelde meetbevindingen van de actigraaf met het dagactiviteiten programma blijkt dat er een duidelijk verschil in activiteitenpatroon per dag zichtbaar was tussen dagen op het KDC en dagen thuis. Dagen op het KDC hadden een duidelijk patroon, met tussen en uur en om uur en rond uur een piek in activiteit en relatief weinig activiteit rond 12.00, en uur (Figuur 1). Uit overleg met de begeleiders bleek dit patroon mogelijk te verklaren door Kinderdag-centra Thuis Figuur 1: Gemiddelde activiteitenpatroon per minuut voor alle proefpersonen samen, uitgesplitst in dagen besteed op het KDC (boven) en dagen thuis besteed (onder). Gemiddelde activiteit is nooit matig intensief (minimale count-waarde 6981) 126 NTZ

7 B. Brouns, R. Tapa, A. Waninge, L.H.V. van der Woude de vaste speelmomenten om uur en om uur. De lunch rond uur zorgt waarschijnlijk voor een dal in activiteiten. Gedurende de dagen die kinderen volledig in de thuissituatie doorbrengen is te zien dat kinderen gelijkmatiger actief zijn en gedurende de gehele dag lichte activiteit laten zien. Meetgegevens Er is een grote variatie tussen en binnen de proefpersonen (zie figuur 2). Het minst actieve kind zette gemiddeld 2300 stappen per dag en was 4 minuten matig intensief actief per dag (nr. 8 in figuur 2), tegenover gemiddeld bijna 6800 stappen en 31 minuten matig intensief actief per dag voor het actiefste kind (nr. 4 in figuur 2). Er bleken grote variaties per dag te zijn per kind wat betreft de mate van dagelijkse beweging. Gemiddeld voor alle kinderen werden bijna 5000 stappen berekend en er werd 19 minuten matig intensief bewogen, met een standaard deviatie van respectievelijk 1534 stappen per dag en 12 minuten matig intensief bewegen. Stappen Minuten Figuur 2: Dagelijkse activiteit in stappen (boven) en minuten matig intensieve activiteit (onder) per dag per participant (1-8) NTZ

8 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen. Met een gemiddelde van 4896 (sd = 2048) stappen en 19,6 (sd = 15,3) minuten matige intensieve activiteit werd significant (p<0.05) afgeweken van de normwaardes (t(7)=2,84 p stappen = -7,04897, p minuten =-7,46853). De meeste kinderen waren niet of nauwelijks zwaar of zeer zwaar intensief actief (n = 7) en gemiddeld waren ze 16,5 uur per dag niet actief. Dagen besteed op het KDC waren gemiddeld actiever dan dagen thuis. 4 Discussie Dit onderzoek had ten doel het bepalen van de toepasbaarheid van de actigraaf voor het meten van dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking. Hierbij werd de toepasbaarheid bepaald door het aantal succesvolle meetdagen gerelateerd aan het totaal aantal meetdagen, het gebruiksgemak voor ouders en kinderen en overeenkomst van de meetbevindingen met het dagactiviteiten programma. Het onderzoek toont aan dat de actigraaf goed toepasbaar is om dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking te meten. De actigraaf werd in 95% van de meetdagen met succes gebruikt. Het gebruiksgemak gerapporteerd door ouders en begeleiders blijkt voldoende. Overeenkomst van de meetbevindingen met het dagactiviteiten programma is voldoende: pieken en dalen in de bewegingsactiviteit waren goed te verklaren met het ritme op de dagactiviteitengroep en het activiteitenpatroon in de thuissituatie wijkt af van het activiteitenpatroon in het KDC. Het gemiddelde aantal stappen wijkt significant af van de normwaardes, echter op basis van dit praktijkonderzoek kunnen nog geen conclusies getrokken worden over de mate van beweging van kinderen met een verstandelijke beperking. Daarvoor is de steekproef te klein. Van te voren hebben begeleiders twijfels geuit over de toepasbaarheid van meetinstrumenten op het lichaam bij deze doelgroep. Gevreesd werd dat de kinderen de actigraaf niet zouden accepteren of dat de ouders of verwanten s ochtends zouden vergeten de actigraaf weer om te doen. Deze verwachtingen zijn niet uitgekomen. Alle kinderen accepteerden de actigraaf, enkelen na een korte gewenningsperiode. Het percentage succesvolle meetdagen is goed gebleken. De actigraaf vormde geen belemmering tijdens de dagactiviteiten, sterker nog: het apparaatje kon gemakkelijk onder de kleding gedragen worden en werd gemakkelijk vergeten. Het bepalen van de mate van toepasbaarheid van een meetinstrument is in meerdere onderzoeken bepaald aan de hand van het percentage succesvolle metingen (Lemmink, 1996; Waninge et al. 2011). Subjectieve bevindingen van de gebruikers en een verklaring van de meetbevindingen zijn toegevoegd. Hiermee vormt dit onderzoek een eerste stap in het bepalen van de toepasbaarheid van de actigraaf voor het meten van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking. Vanwege de exploratieve opzet is dit onderzoek gebonden aan een aantal beperkingen. Zo werd dit onderzoek uitgevoerd met een kleine steekproef. Daarom kunnen geen conclusies getrokken worden over de mate van 128 NTZ

9 B. Brouns, R. Tapa, A. Waninge, L.H.V. van der Woude beweging van kinderen met een verstandelijke beperking. Ook was het niet mogelijk groepen met elkaar te vergelijken, waardoor uitspraken over de populatie als geheel niet mogelijk zijn. Daarnaast is deze steekproef ook onderworpen aan selectie bias doordat het motorisch goed ontwikkelde kinderen betrof. Als referentie voor een gezonde mate van beweging is onder andere gebruik gemaakt van de NNGB. Voor zo ver bekend is de NNGB wel gevalideerd voor kinderen, maar niet voor volwassenen of kinderen met een verstandelijke beperking. Vanwege het ontbreken van een alternatief werd in dit onderzoek gekozen om deze norm te gebruiken, maar onderzoek naar de validiteit van deze norm voor kinderen met een verstandelijke beperking is nodig. Op basis van de bevindingen van dit onderzoek is het aan te bevelen de toepasbaarheid van de actigraaf verder te onderzoeken bij een grotere groep kinderen met een verstandelijke beperking met een grotere variatie wat betreft motorische mogelijkheden en mate van verstandelijke beperking. Met de meetgegevens van een grotere steekproef van kinderen met een verstandelijke beperking kunnen generaliseerbare gegevens verkregen worden over de mate van dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking. Uit dit onderzoek kan worden geconcludeerd dat de actigraaf goed toepasbaar is om dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking te meten. Auteurs MSc. Berber Brouns, MSC Bewegingswetenschappen Groningen, UMCG, Rijksuniversiteit Groningen en werkzaam bij Talant. Dr. Aly Waninge is werkzaam als lector Participatie en gezondheid van mensen met een verstandelijke en visuele beperking bij de Hanzehogeschool Groningen. Lectoraat Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing Drs. Ruud Tap is werkzaam als senior beleidsadviseur bij Zorggroep Alliade/Talant Prof. Lucas van der Woude is werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen, Centrum voor Revalidatie en Centrum voor Bewegingswetenschappen, UMCG. Correspondentieadres: com Dankbetuiging Het onderzoek vond plaats in het kader van het leefstijl project Voel je Goed van Talant. Het onderzoek is tot stand gekomen met medewerking van cliënten, verwanten en medewerkers van kinderdagcentra It Kampke (Leeuwarden) en It Lytshûs (Damwoude). Het onderzoeksproject is binnen Talant begeleid door Bart Schoppers. We danken alle betrokkenen voor de plezierige samenwerking en hulp. NTZ

10 Toepasbaarheid van een meetmethode om de mate van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te bepalen. Literatuur Bhaumik, S., Watson, J. M., Thorp, C. F., Tyrer, F., & McGrother, C. W. (2008). Body mass index in adults with intellectual disability: Distribution, associations and service implications--a population-based prevalence study. Journal of Intellectual Disability Research, 52(4), Carmeli, E., Orbach, I., Zinger-Vaknin, T., Morad, M., & Merrick, J. (2008). Physical training and well-being in older adults with mild intellectual disability: A residential care study. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 21(5), Clemes, S. A., & Biddle, S. J. (2013). The use of pedometers for monitoring physical activity in children and adolescents: Measurement considerations. Journal of Physical Activity & Health, 10(2), Frey, G. C., Stanish, H. I., & Temple, V. A. (2008). Physical activity of youth with intellectual disability: Review and research agenda. Adapted Physical Activity Quarterly, 25(2), Hansen, H.B., Børtnes, I., Hildebrand, M., Holme, I., Kolle, E. & Anderssen, S.A. (2014) Validity of the ActiGraph GT1M during walking and cycling. Journal of Sports Sciences,32(6):510-6S. Haskell, W. L., Lee, I., Pate, R. R., Powell, K. E., Blair, S. N., Franklin, B. A., & Bauman, A. (2007). Physical activity and public health: Updated recommendation for adults from the american college of sports medicine and the american heart association. Circulation, 116(9), Hilgenkamp, T., Van Wijck, R., & Evenhuis, H. (2012b). Measuring physical activity with pedometers in older adults with intellectual disability: Reactivity and number of days. Intellectual Developmental Disability, 50(4), Hilgenkamp, T., Reis, D., van Wijck, R., & Evenhuis, H. (2012a). Physical activity levels in older adults with intellectual disabilities are extremely low. Research in Developmental Disabilities: A Multidisciplinary Journal, 33(2), Hu, G., Tuomilehto, J., Borodulin, K., & Jousilahti, P. (2007). The joint associations of occupational, commuting, and leisure-time physical activity, and the framingham risk score on the 10-year risk of coronary heart disease. European Heart Journal JID , (4), Kemper, H. G. C., Ooijendijk, W. T. M., & Stiggelbout, M. (2000). Consensus over de Nederlandse norm voor gezond bewegen. Tijdschrift Sociale Gezondheidszorg, 75(180), 183. Lemmink, K. A. P. M. De Groninger Fitheidstest voor Ouderen. Ontwikkeling van een meetinstrument. 1996, Dissertation, University of Groningen, Netherlands. Ooijendijk, W. T. M., Hildebrandt, V. H., & Hopman- Rock, M. (2007). Trendrapport bewegen en gezondheid 2004/2005. (). Hoofddorp/Leiden: TNO. Pitetti, K. H., Beets, M. W., & Combs, C. (2009). Physical activity levels of children with intellectual disabilities during school. Medicine and Science in Sports and Exercise, 41(8), doi: /mss.0b013e31819d4438; / MSS.0b013e31819d4438 Tudor-Locke, C., Pangrazi, R. P., & Corbin, C. B. (2004). BMI-referenced standards for recommended pedometer-determined steps/day in children.. Prevention Medicine, 38(6), Vanhees, L, Lefevre, J, Philippaerts, R, Martens, M, Huygens, W, Troosters, T, and Beunen, G.(2005). How to assess physical activity? How to assess physical fitness? Journal of Cardiovasculair Prevention Rehabilitation 12: Waninge, A., van Wijck, R., Steenbergen, B. & van der Schans, C.P. (2011). Feasibility and reliability of a modified Berg Balance Scale in persons with severe intellectual and sensory disabilities. Journal of Intellectual Disability Research ;55(3): Waninge, A., van der Putten, A. A., Stewart, R. E., Steenbergen, B., van Wijck, R., & van der Schans, C. P. (2013). Heart rate and physical activity patterns in persons with profound intellectual and multiple disabilities. Journal of Strength and Conditioning Research, 27(11), NTZ

11 B. Brouns, R. Tapa, A. Waninge, L.H.V. van der Woude Samenvatting Achtergrond: Recent onderzoek toont aan dat volwassenen met een verstandelijke beperking in Nederland onvoldoende bewegen, echter wetenschappelijke kennis over de mate waarin Nederlandse kinderen met een verstandelijke beperking dagelijks bewegen ontbreekt nog. Er is momenteel geen toepasbare methode bekend om dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking te meten. Doel: Het doel van dit onderzoek is het bepalen van de toepasbaarheid van GT1M (Acti- Graph, VS), hierna de actigraaf, voor het meten van dagelijkse beweging van kinderen met een verstandelijke beperking. Methode: De verschillende methodes om de mate van dagelijkse beweging te meten bij kinderen met een verstandelijke beperking zijn met literatuuronderzoek in kaart gebracht. Vervolgens is van acht kinderen zonder motorische beperkingen (4 jongens, 4 meisjes, gemiddeld 6 jaar, min 3 jaar, max 11 jaar) van kinderdagcentra van Talant, gedurende zeven aaneengesloten dagen de hoeveelheid beweging gemeten met een actigraaf. Tijdens de metingen werden stappen geteld en werd de intensiteit van de beweging gemeten. De toepasbaarheid van de actigraaf is bepaald met 1) het aantal succesvolle meetdagen, gerelateerd aan het totaal aantal meetdagen; 2) het gebruiksgemak voor ouders en kinderen; en 3) overeenkomst van de meetbevindingen met het dagactiviteiten programma. Het gemiddelde aantal stappen en het gemiddelde aantal minuten matige intensieve activiteit per dag van de deelnemende kinderen worden met een gepaarde t-toets vergeleken met de normwaardes, Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen (p-waarde < 0.05). Resultaten: De actigraaf werd in 95% van de meetdagen met succes gebruikt. Het gebruiksgemak gerapporteerd door ouders en begeleiders blijkt voldoende. Overeenkomst van de meetbevindingen met het dagactiviteiten programma is voldoende: pieken en dalen in de bewegingsactiviteit waren goed te verklaren met het ritme op de dagactiviteitengroep en het activiteitenpatroon in de thuissituatie wijkt af van het activiteitenpatroon in het KDC. Conclusie: Uit dit onderzoek kan worden geconcludeerd dat de actigraaf goed toepasbaar is om dagelijkse beweging bij kinderen met een verstandelijke beperking te meten. Aanbevelingen: Op basis van de bevindingen van dit onderzoek is het aan te bevelen de toepasbaarheid van de actigraaf verder te onderzoeken bij een grotere groep kinderen met een verstandelijke beperking en met een grotere variatie wat betreft motorische mogelijkheden en mate van verstandelijke beperking. NTZ