Ken uw doelgroep Kwetsbare groepen. Gemeente Etten-Leur

Transcriptie

1 Ken uw doelgroep Kwetsbare groepen Gemeente Etten-Leur Februari 2015

2 Colofon In opdracht van: Uitvoering en rapportage: Ilse Lodewijks, Adviseur Onderzoek i.s.m. Thomas Bersee, Adviseur Educatie Postbus LA Tilburg T Statenlaan RX Tilburg I 2

3 Samenvatting Meedoen in de maatschappij is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, bibliotheken en andere maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de ondersteuning en begeleiding van inwoners die het niet op eigen kracht redden. Maar hoe is deze groep samengesteld? In welke wijken wonen zij? En hoe kan de bibliotheek hen het beste ondersteunen? Om vast te stellen om welke kwetsbare groepen het gaat en welke omvang deze hebben, heeft Cubiss een meta-analyse uitgevoerd binnen de gemeente Etten-Leur. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens uit verschillende databronnen die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. Hierbij is de focus gelegd op volwassenen. In deze rapportage wordt onder kwetsbare groepen verstaan: groepen mensen, woonachtig in de gemeente Etten-Leur, die in een (potentieel) kwetsbare positie verkeren. Een kwetsbare inwoner is een persoon die niet zelfredzaam is en daardoor minder in staat tot maatschappelijke participatie. In dit rapport is naar drie type kwetsbare groepen gekeken: : laaggeletterden, kwetsbare ouderen en financieel kwetsbare gezinnen.. Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen. De mate van geletterdheid wordt weergegeven in vijf niveaus. Laaggeletterd betekent doorgaans dat mensen op het laagste niveau zitten. Kwetsbare ouderen zijn oudere mensen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven met een veelzijdige hulp- en zorgbehoefte. Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten. Een gezin kan in een kwetsbare positie verkeren vanwege financiële problemen. Arme gezinnen hebben meer kans op schulden en sociaal isolement. Ook zijn de kinderen in deze gezinnen slechter af dan hun meer welvarende leeftijdsgenoten. Gezinnen met één ouder hebben een gemiddeld grotere kans op armoede. Middels deskresearch zijn een aantal indicatoren verzameld die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. Aan de hand van zogenaamde z-scores is per indicator berekend in hoeverre bepaalde wijken afwijken van het gemiddelde voor de gemeente Eten-Leur. Laaggeletterdheid Naar schatting wonen er in de gemeente Etten-Leur tussen de en laaggeletterden. Tussen de 12 en 14 procent van de volwassen inwoners in het werkgebied is naar schatting laaggeletterd. Deze mensen beschikken over onvoldoende vaardigheid beschikken om te kunnen omgaan met de lees- en schrijftaken in het dagelijks leven en op het werk. In de wijken Centrum-West en Centrum-Oost is een relatief grote kans op taalachterstanden / laaggeletterdheid. De wijken Baai, Banakkers en Grauwe Polder hebben een iets minder grote kans, maar ook hier is de kans op laaggeletterde inwoners bovengemiddeld groot. Kwetsbare ouderen Naar schatting wonen er in de gemeente Etten-Leur tussen de en kwetsbare ouderen. In Centrum-West, Centrum-Oost en Het Hooghuis is het percentage kwetsbare ouderen relatief hoog. In Grauwe Polder, Banakkers en Hoge Neerstraat zijn eveneens relatief veel ouderen in de wijk 3

4 kwetsbaar. Qua absolute aantallen vind je de meeste kwetsbare ouderen in Centrum-Oost, Banakkers en Grauwe Polder. Financieel kwetsbare gezinnen Met name in de wijken Centrum-Oost en Etten-Leur-Noord moeten relatief veel huishoudens rondkomen van een laag besteedbaar inkomen. Ook in Banakkers en Baai zijn er een relatief veel gezinnen met een laag inkomen. Gezinnen met één ouder hebben een gemiddeld grotere kans op armoede. Naar schatting wonen er in Etten-Leur ruim éénoudergezinnen. De meeste gezinnen met één ouder zijn te vinden in de wijken Hooghuis en Grauwe Polder. 4

5 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Aanleiding en doel Kwetsbare groepen Methodiek Inhoud van het rapport Laaggeletterdheid & kwetsbare ouderen Inleiding Laaggeletterdheid Kwetsbare ouderen Indicatoren Laaggeletterden Geslacht Opleidingsniveau Leeftijd Etniciteit Participatie op de arbeidsmarkt Kwetsbare ouderen Lichamelijke problemen Psychische problemen Tekort aan sociale contacten Financieel kwetsbare gezinnen Inkomen Eénoudergezinnen Conclusies Conclusies Laaggeletterdheid Kwetsbare ouderen Financieel kwetsbare gezinnen Aanbevelingen Geraadpleegde literatuur en bronnen Bijlage

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel Meedoen in de maatschappij is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, bibliotheken en andere maatschappelijke organisaties hebben een belangrijke rol in de ondersteuning en begeleiding van inwoners die het niet op eigen kracht redden. Maar hoe is deze groep samengesteld? In welke wijken wonen zij? En hoe kan de bibliotheek hen het beste ondersteunen? Om vast te stellen om welke kwetsbare groepen het gaat en welke omvang deze hebben, heeft Cubiss een meta-analyse uitgevoerd binnen de gemeente Etten-Leur. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens uit verschillende databronnen die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. De hoofdvraag van het onderzoek luidt als volgt: In welke mate heeft gemeente Etten-Leur te maken met kwetsbare groepen en hoe ziet de situatie er per wijk uit? Met de resultaten van dit onderzoek kan de bibliotheek probleemgroepen definiëren en de gemeente informeren en bewust maken van de omvang van het probleem. De genomen foto biedt input voor de te vervullen rol en de te bewandelen strategie van de bibliotheek ten aanzien van kwetsbare groepen. Daarnaast biedt het relevante informatie voor het mogelijk in de toekomst op te zetten netwerk van samenwerkingspartners. Gemeente Etten-Leur kent de volgende wijkindeling: 6

7 In onderstaand figuur is ingezoomd op het stedelijke gebied (alle wijken m.u.v. buitengebied). In de bijlage is te zien door welke buurten de wijken gevormd worden. 1.2 Kwetsbare groepen In deze rapportage wordt onder kwetsbare groepen verstaan: groepen mensen, woonachtig in de gemeente Etten-Leur, die in een (potentieel) kwetsbare positie verkeren. Een kwetsbare inwoner is een persoon die niet zelfredzaam is en daardoor minder in staat tot maatschappelijke participatie. Niet zelfredzaam is iemand wanneer deze niet zelfstandig (niet op eigen kracht) of niet met behulp van zijn omgeving (eigen sociale netwerk) actief kan meedoen in de samenleving of onvoldoende draagkracht heeft om de daarvoor benodigde voorziening(en) aan te schaffen. Kernbegrip in deze definitie is "zelfredzaamheid" (het lichamelijke, verstandelijke, geestelijke of financiële vermogen om voorzieningen te treffen dan wel te laten treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken) 1. In dit rapport wordt naar drie type kwetsbare groepen gekeken: laaggeletterden, kwetsbare ouderen en financieel kwetsbare gezinnen. 1 WMO voorzieningenbeleid ( 7

8 Laaggeletterdheid Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen. De mate van geletterdheid wordt weergegeven in een aantal niveaus. Laaggeletterd betekent doorgaans dat mensen op het laagste of enerlaagste niveau zitten (Fouarge, D., Houtkoop, W. & Van der Velden, R., 2011). Op dit niveau beschikken mensen over een elementair basisvocabulaire, en kunnen eenvoudige informatie uit korte zinnen en teksten halen. De meeste laaggeletterden zijn zeker geen analfabeten. Slechts een kleine groep, ongeveer 2,5%, kan niet of nauwelijks (technisch) lezen en schrijven. Een veel grotere groep heeft pas moeite met lezen en schrijven als de teksten ingewikkelder worden, bijvoorbeeld als ze informatie uit een tekst moeten afleiden die er niet letterlijk in staat. De meeste laaggeletterden hebben meer moeite met schrijven dan met lezen. Op de schaal van 0 tot 500 scoren zeer laaggeletterden onder de 176 punten en laaggeletterden tussen de 176 en 225 punten. Zeer laaggeletterde volwassenen kunnen korte teksten over bekende onderwerpen lezen en één stukje informatie vinden dat dezelfde vorm heeft als de taak of vraag (Buisman & Houtkoop, 2014). Er wordt alleen om een elementaire woordenschat gevraagd. Laaggeletterde volwassenen kunnen korte papieren of digitale teksten lezen om één stukje informatie te vinden dat identiek is aan de taak of vraag. Volwassenen op dit niveau kunnen simpele formulieren invullen, beschikken over een elementaire woordenschat, begrijpen de betekenis van zinnen en kunnen eenvoudige teksten lezen. Op het volgende niveau (niveau 2, schaalwaarde 226 tot en met 275) kunnen volwassenen twee of meer stukjes informatie integreren. Ze kunnen informatie vergelijken, contrasteren of erover reflecteren en ze kunnen eenvoudige gevolgtrekkingen maken. Ook kunnen ze binnen digitale teksten navigeren om op verschillende plekken in een tekst informatie te zoeken en te vinden (Buisman & Houtkoop, 2014). Op dit niveau lopen veel volwassenen echter een risico als de vaardigheidseisen thuis, op het werk of in de samenleving veranderen. Op dit niveau wordt dan ook gesproken van een latent probleem (Bohnenn, E., Ceulemans, C., Van de Guchte, C., Kurvers, J. & Van Tendeloo, T., 2004). Er bestaat een grote kans bij personen op niveau 2, dat als ze hun vaardigheden niet onderhouden, ze op latere leeftijd terugvallen naar niveau 1. Het volgende niveau, niveau 3 wordt beschouwd als het geletterdheidsniveau dat nodig is om in de kenniseconomie en de moderne westerse samenleving adequaat te functioneren. Uit recent onderzoek blijkt dat in Nederland 1,3 miljoen laaggeletterden (niveau 1a en 1b) wonen. Dit betekent dat 12 procent van de volwassen bevolking op het laagste niveau van taalvaardigheid functioneert (PIAAC, 2013). De grootste groepen laaggeletterden bevinden zich onder oudere autochtonen met een middelbaar opleidingsniveau: zij maken 45% van de groep laaggeletterden uit ( personen). Daarnaast vormen autochtone en allochtone niet-werkende lager opgeleiden twee relatief grote groepen van laaggeletterden. Uit onderzoek blijkt dat het profiel van (zeer) laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaker bestaat uit vrouwen, laaggeschoolden (lager onderwijs of vbo), ouderen, allochtonen uit de eerste generatie (met de kanttekening dat driekwart van de laaggeletterden autochtoon is) en mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt (Fourage et al, 2011). Laaggeletterden zijn overigens geen digibeten: 87 procent van de laaggeletterden gebruikt wel eens een computer (Buisman & Houtkoop, 2014). Wel blijkt uit onderzoek dat laaggeletterdheid vaker voorkomt onder digibeten. Bij digibeten is het risico op laaggeletterdheid dus veel hoger (Van Deursen & Van Dijk, 2012). 8

9 Kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen zijn oudere mensen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven met een veelzijdige hulp- en zorgbehoefte. Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden) (SCP, 2011). Kwetsbaarheid wordt niet veroorzaakt door hogere leeftijd. Hoewel het voorkomen van kwetsbaarheid toeneemt met de leeftijd zijn verreweg de meeste ouderen niet kwetsbaar. Uitgaande van een brede definitie van kwetsbaarheid waren er in Nederland in 2007 naar schatting (op basis van de Tilburg Frailty Indicator) ruim kwetsbare personen van 65 jaar en ouder (Gobbens, van Assen, Luijkx, Wijnen-Sponselee & Schols 2010). De meesten van hen, ruim ouderen, wonen zelfstandig; de rest verblijft in een verzorgingshuis of verpleeghuis. Van de zelfstandig wonende 65-plussers is ongeveer een kwart kwetsbaar. (SCP, 2011) Kwetsbare ouderen zijn vaker hoogbejaard, vrouw of alleenstaand en ze komen vaker uit lage sociaaleconomische klassen. Doorslaggevend voor hun kwetsbaarheid is echter het hebben van meer dan een aandoening (multimorbiditeit) en het hebben van matige of ernstige functiebeperkingen (in bewegen, zelfverzorging en/of huishoudelijk werk). Financieel kwetsbare gezinnen Een gezin kan in een kwetsbare positie verkeren vanwege financiële problemen. Gezinnen met één ouder hebben een grotere kans op armoede. Zo leefde in 2013 in Nederland 8 procent van de ouderparen met minderjarige kinderen minstens een jaar onder de lage inkomensgrens. Onder éénoudergezinnen met minderjarige kinderen is dat percentage aanzienlijk hoger, namelijk bijna 34 procent. Deze arme gezinnen hebben meer kans op schulden en sociaal isolement. In deze gezinnen zijn vooral kinderen slechter af dan hun meer welvarende leeftijdsgenoten (Nederlands Jeugd Instituut). 1.3 Methodiek Om in kaart te brengen in welke mate de gemeente Eten-Leur te maken heeft met de drie kwetsbare groepen, wordt middels deskresearch een aantal indicatoren verzameld die samenhangen met het feit of iemand zich in een kwetsbare positie bevindt. De voorwaarden waaraan een indicator moet voldoen zijn als volgt: Van een betrouwbare bron afkomstig zijn Op het juiste niveau (wijk-niveau) beschikbaar zijn Recentelijke onderzocht zijn. In totaal zijn er 18 indicatoren gebruikt. Op de volgende pagina zijn de indicatoren gedefinieerd (zie tabel 1.1). 9

10 Tabel 1.1 Dimensies en indicatoren Dimensie Laaggeletterden Kwetsbare ouderen Financieel kwetsbare gezinnen Indicator % vrouwen % 45-plussers % allochtonen (zowel Westerse als niet-westerse allochtonen) % inwoners dat niet participeert op de arbeidsmarkt (excl. AOW ers) Algemene gezondheid: % 65plussers dat eigen gezondheid ervaart als matig t/m slecht Zelfredzaamheid: % 65plussers dat de dingen niet kan doen die men zou willen Algemene kwetsbaarheid: % 65plussers met een lage draagkracht en hoge draaglast Lichamelijke problemen % lichamelijk kwetsbare 65plussers Psychische problemen: % psychische kwetsbare 65plusser Sociale contacten: % sociale kwetsbare 65plussers Sociale contacten: % 65plussers dat eenzaam is Sociale contacten: % 65plussers dat(zeer) ernstig eenzaam is Sociale contacten: % 65plussers dat emotioneel eenzaam is Sociale contacten: % 65plussers dat sociaal eenzaam is % huishoudens met laag inkomen Persoonlijk inkomen per inkomensontvanger Persoonlijk inkomen per inwoners % éénpersoonshuishoudens 1.4 Inhoud van het rapport De rapportage bestaat uit twee delen. Het eerste deel geeft een totaaloverzicht van de kans op laaggeletterden en kwetsbare ouderen in de gemeente Etten-Leur. Aan de hand van de opgenomen figuren is in één oogopslag te zien wat de kans op taalachterstanden/laaggeletterdheid en kwetsbare ouderen is in de verschillende wijken. In het tweede deel wordt ingezoomd op de verschillende indicatoren. Aan de hand van figuren en tabellen wordt aangegeven hoe een wijk scoort t.o.v. Noord- Brabant en Nederland. 10

11 2. Laaggeletterdheid & kwetsbare ouderen 2.1 Inleiding In dit eerst gedeelte wordt een totaaloverzicht van de kans op laaggeletterden en kwetsbare ouderen in de gemeente Etten-Leur gepresenteerd. Aan de hand van een vaste waarde-indeling wordt de kans in figuren weergegeven. De waarde van deze dimensies is gebaseerd op de onderliggende indicatoren. Aan de hand van zogenaamde z-scores is per indicator berekend in hoeverre de wijken afwijken van het gemiddelde voor de gemeente Eten-Leur. Per type kwetsbaren zijn deze afwijkingen bij elkaar opgeteld. In dit hoofdstuk wordt geen totaaloverzicht gegeven van het aantal kwetsbare gezinnen omdat hiervoor de beschikbare data op wijkniveau te beperkt is. Voordat de resultaten worden gepresenteerd, is allereerst in de tabel hieronder te zien hoeveel inwoners iedere wijk heeft. Tabel Aantal inwoners per wijk (2014) Wijken Inwonersaantal (totaal) Baai De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied Totaal Bron: CBS Statline De gemeente Etten-Leur telt ruim inwoners en heeft een oppervlakte van zo n 56 km². Etten- Leur heeft vanaf 2005 een vernieuwd centrum en bestaat verder uit 13 wijken: Baai, Banakkers, Buitengebied, Centrum West, Centrum Oost, De Grient, De Keen, Etten-Leur-Noord, Grauwe Polder, Hoge Neerstraat, Hooghuis, Sanderbanken en Schoenmakershoek. Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere kernen. 11

12 2.2 Laaggeletterdheid In onderstaande figuren is in één oogopslag te zien in welke mate er laaggeletterden in de verschillende wijken van Eten-Leur wonen. Voor de overzichtelijkheid is gekozen voor 2 figuren: 1 figuur presenteert de gehele gemeente, de andere zoomt in op de binnenste kern. Figuur 2.2.1a De kans op laaggeletterde inwoners in de wijken en buitengebied van Etten-Leur 12

13 Figuur 2.2.1b De kans op laaggeletterde inwoners in Etten- Leur (exclusief buitengebied), per wijk 13

14 De wijken Centrum-West en Centrum-Oost kunnen als zeer kwetsbaar worden aangemerkt. In deze wijken is een relatief grote kans op taalachterstanden/laaggeletterdheid. Naar alle waarschijnlijkheid wordt dit veroorzaakt door een hoog percentage vrouwen, veel 45-plussers en allochtonen, en relatief veel inwoners die niet kunnen participeren op de arbeidsmarkt (hierover in hoofdstuk 3 meer). De wijken Baai, Banakkers en Grauwe Polder hebben een iets minder grote kans, maar ook hier is de kans op laaggeletterde inwoners bovengemiddeld groot. De kans op laaggeletterde inwoners in De Keen en Hoge Neerstraat is relatief klein, in Harskamp, Schoenmakershoek en het Buitengebied van Etten-Leur zelfs zeer klein. In onderstaande tabel is te zien hoeveel laaggeletterden er naar schatting in de verschillende wijken wonen. Deze schatting is gebaseerd op de 4 indicatoren, waarbij de indicatoren leeftijd en participatie op de arbeidsmarkt zwaarder hebben meegewogen. Zoals in de inleiding vermeldt hangt het opleidingsniveau sterk samen met laaggeletterdheid. Als het opleidingsniveau bekend zou zijn van de inwoners van Eten-Leur zou de schatting laaggeletterden beter zijn. Voor een uitgebreidere toelichting op de indicatoren verwijzen we naar hoofdstuk 3. Tabel Schatting aantal laaggeletterden per wijk Wijk Aantal laaggeletterden (range) Baai De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied Totaal Kwetsbare ouderen In de figuur op de volgende pagina is te zien in welke mate de verschillende wijken van Etten-Leur te maken hebben met kwetsbare ouderen. Kwetsbare ouderen zijn oudere mensen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven met een veelzijdige hulp- en zorgbehoefte. 14

15 Figuur De kans op kwetsbare ouderen in Etten-Leur (exclusief buitengebied), per wijk 15

16 In Centrum-West, Centrum-Oost en Het Hooghuis is het percentage kwetsbare ouderen relatief hoog (in verhouding tot het aantal niet kwetsbare ouderen). In hoofdstuk 3 blijkt daarnaast dat in Centrum- West en Centrum-Oost eveneens relatief veel ouderen wonen (in verhouding tot de gehele populatie in de wijk). Naar schatting wonen in Centrum-West en -Oost dus betrekkelijk veel kwetsbare ouderen. In Grauwe Polder, Banakkers en Hoge Neerstraat zijn eveneens relatief veel ouderen in de wijk kwetsbaar. Van het buitengebied zijn helaas geen gegevens beschikbaar. In onderstaande tabel is te zien hoeveel kwetsbare ouderen er naar schatting in de verschillende wijken wonen. Voor een uitgebreidere toelichting op de wijze waarop dit gebaseerd is verwijzen we naar hoofdstuk 3. Tabel Schatting aantal kwetsbare ouderen per wijk Wijk Aantal kwetsbare ouderen (range) Baai De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied - Totaal

17 3. Indicatoren In dit hoofdstuk wordt een uitgebreidere toelichting gegeven op de diverse indicatoren. Zo komt o.a. aan bod op basis van welke bronnen de indicatoren gebaseerd zijn, hoe ze zijn gemeten en wat de indicatoren dus precies vertellen. Ook worden de exacte percentages c.q. aantallen gepresenteerd per wijk. In dit hoofdstuk wordt tevens aan de hand van tabellen en figuren geïllustreerd hoe een wijk scoort t.o.v. de andere wijken binnen de gemeente Etten-Leur, en t.o.v. Brabant en Nederland als totaal. Indien een wijk bovengemiddeld slecht (afhankelijk van de indicator boven of onder het gemiddelde voor Noord-Brabant) scoort, is dit aangegeven met een grijze arcering. 3.1 Laaggeletterden Zoals in de inleiding is beschreven blijkt uit onderzoek dat het profiel van laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaker bestaat uit vrouwen, laaggeschoolden (lager onderwijs of vbo), ouderen, allochtonen uit de eerste generatie (met de kanttekening dat 65% van de laaggeletterden autochtoon is) en mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt (Fourage et. al, 2011). Deze onderdelen vormen dan ook de indicatoren voor laaggeletterdheid: Geslacht Opleidingsniveau Leeftijd Etniciteit Participatie op de arbeidsmarkt Geslacht In figuur op de volgende pagina is de man-vrouw verdeling weergegeven. Zoals te zien wonen in gemeente Etten-Leur iets meer vrouwen dan mannen. Het verschil is echter zeer klein. Ook is het procentuele verschil nagenoeg vergelijkbaar met heel Nederland. In de wijk Centrum-Oost wonen opvallend veel vrouwen. Maar liefst 54 procent is vrouw. Ook in de wijken Centrum-West, Grauwe Polder, Banakkers, De Keen en Schoenmakershoek is een lichte oververtegenwoordiging van vrouwen. Het Buitengebied wordt juist gekenmerkt door een sterke oververtegenwoordiging van mannen. 17

18 Centrum-Oost Centrum-West Grauwe Polder Banakkers De Keen Schoenmakershoek Baai Sanderbanken Het Hooghuis Hoge Neerstraat Etten-Leur-Noord De Grient Buitengebied 46,2 48,4 48,4 48,9 49,2 49,1 49,8 49,9 50,6 50,7 50,8 51,0 52,7 53,8 51,6 51,6 51,1 50,8 50,8 50,2 50,1 49,4 49,3 49,2 49,0 47,3 Etten-Leur Noord-Brabant Nederland 49,5 50,0 49,5 50,5 50,0 50,5 0% 20% 40% 60% 80% 100% Mannen Vrouwen Figuur Bevolking per wijk naar geslacht (%) (2014) Bron: CBS Statline Opleidingsniveau Uit onderzoek blijkt dat opleidingsniveau samenhangt met laaggeletterdheid. Een opleiding draagt in positieve zin bij aan geletterdheid. Mensen die laagopgeleid zijn hebben vaker een taalachterstand dan mensen die hoogopgeleid zijn. Ruim 4 op de 10 mensen die maximaal de lagere school hebben afgerond, zijn laaggeletterd (PIAAC, 2013). In onderstaande tabel is het opleidingsniveau van de (volwassen) inwoners gepresenteerd. Helaas zijn er geen gegevens op wijkniveau beschikbaar over het opleidingsniveau van de (volwassen) inwoners. Dit is bij vrijwel alle gemeentes het geval. Tabel Hoogst genoten schoolopleiding die met een diploma is afgerond (beroepsbevolking) (%) (2009) Gemeente Etten- Leur Nederland Hoog opleidingsniveau: HBO/WO Gemiddeld opleidingsniveau: HAVO/VWO, MBO Laag opleidingsniveau: geen opleiding, basisonderwijs, LBO, VMBO, MAVO Totaal Bron: Sociaal-economische analyse van de gemeente Etten-Leur,

19 In de gemeente Etten-Leur heeft 25 procent maximaal een vmbo-opleiding voltooid. Dit komt nagenoeg overeen met het landelijke percentage. Bijna de helft van de inwoners van Etten-Leur heeft een middelbaar opleidingsniveau (47%) en de overige inwoners (328%) vallen in de categorie Hoog opgeleid. Ten opzichte van het landelijke beeld ligt het aandeel middelbaar opgeleiden in Etten-Leur iets hoger en het aandeel hoger opgeleiden iets lager Leeftijd Uit verschillende onderzoeken blijkt dat leeftijd correleert met het niveau van laaggeletterdheid. Waar vijf procent van de jarigen in Nederland laaggeletterd is, ligt dit percentage onder de jarigen op de 14,1 procent en onder de jarigen zelfs op 21,5 procent (Buisman & Houtkoop, 2014). Dat betekent echter niet dat laaggeletterdheid alleen bij ouderen voorkomt. Juist onder (middelbaar en hoogopgeleide) jongeren in de leeftijd van jaar is een langzame achteruitgang van geletterdheid waar te nemen (Fourage, et. al, 2011). Figuur en tabel op de volgende pagina geven de leeftijdsverdeling weer van de inwoners van Etten-Leur. Figuur laat het percentage inwoners zien van 45 jaar en ouder. In tabel is de gehele verdeling weergegeven. Banakkers Centrum-West Centrum-Oost Buitengebied 53 Grauwe Polder De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord Baai Het Hooghuis 42 Hoge Neerstraat 38 De Keen 36 Schoenmakershoek 27 Etten-Leur Noord-Brabant Nederland Figuur Percentage 45-plussers per wijk (2014) Bron: CBS Statline 19

20 In verhouding tot Noord-Brabant en de rest van Nederland heeft Eten-Leur qua leeftijdsverdeling een vrij jonge populatie. Op wijkniveau springen de wijken Banakkers, Centrum-West, Centrum-Oost en het buitengebied van Etten-Leur er uit met relatief veel 45-plussers. Ruim de helft van de inwoners van deze wijk is 45 jaar of ouder. In Grauwe Polder wonen eveneens relatief veel ouderen. De Keen, Hoge Neerstraat en Schoenmakershoek heeft een relatief jonge populatie. Tabel Leeftijdsgroepen per wijk (%) (2014) 0 tot 15 jaar 15 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar of ouder Baai De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied Etten-Leur Noord-Brabant Nederland Bron: CBS Statline Etniciteit Uit onderzoek blijkt dat het profiel van laaggeletterden in vergelijking met niet-laaggeletterden relatief vaak bestaat uit allochtonen van de eerste generatie. Onder de tweede generatie allochtonen is er nauwelijks meer sprake van een oververtegenwoordiging van laaggeletterden (PIAAC, 2013). De etniciteit van een persoon wordt bepaald door het geboorteland van de persoon of, als de persoon in Nederland is geboren, door het geboorteland van de moeder of de vader. Figuur op de volgende pagina geeft de verhouding weer tussen autochtonen en westerse en niet-westerse allochtonen 2 (zowel eerste als tweede generatie allochtonen) per wijk. Helaas zijn er geen gegevens voorhanden van enkel eerste generatie allochtonen. 2 Allochtonen worden onderverdeeld in westers en niet-westers op grond van hun geboorteland. Tot de categorie 'niet-westers' behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. Op grond van hun sociaal-economische en -culturele positie worden allochtonen uit deze twee landen tot de westerse allochtonen gerekend. Tot de categorie 'Westerse allochtonen behoren allochtonen uit Europa, Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan. 20

21 Baai Grauwe Polder De Grient Het Hooghuis Centrum-West Centrum-Oost Banakkers Etten-Leur-Noord Schoenmakershoek Sanderbanken Hoge Neerstraat De Keen Buitengebied Etten-Leur Noord-Brabant Nederland % 20% 40% 60% 80% 100% Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen Figuur Percentage allochtonen/autochtonen per wijk (2014) Bron: CBS Statline In Brabant is 17 procent van de inwoners van allochtone afkomst, in Nederland 22 procent. In Etten- Leur komt het percentage overeen met het Brabantse gemiddelde (18%). Tussen de wijken onderling zijn grote verschillen zichtbaar. Zo kennen Baai, Grauwe Polder en De Grient een relatief hoog percentage allochtone inwoners. Bijna een kwart van de inwoners is in het buitenland geboren of zijn/haar ouders zijn in het buitenland geboren. Het Hooghuis kent eveneens een relatief hoog percentage allochtone inwoners (20%). In het buitengebied wonen nauwelijks allochtonen. In tabel op de volgende pagina is de etniciteit van de inwoners, en dan de niet-westerse allochtonen, nader bekeken. Hier is aangegeven welk percentage van Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse, Turkse of Marokkaanse afkomst is of onder de categorie overig valt. De personen die in onderstaande tabel als allochtoon worden aangemerkt, betreffen zowel eerste- als tweedegeneratieallochtonen. 21

22 Tabel Percentage allochtonen per wijk, uitgedrukt in procenten van het totaal aantal inwoners (2014) Marokko Allochtonen NL se Antillen en Aruba Autochtonen Westerse Suriname Turkije Baai De Grient Sanderbanken Overig nietwesterse Etten-Leur- Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied 94 5 * * * * * Etten-Leur Noord-Brabant Nederland Bron: CBS Statline * minder dan 50 personen in de wijk Uit deze tabel valt op dat in Baai, Centrum-West en Grauwe Polder relatief veel Turken wonen. In Baai, De Grient en Het Hooghuis wonen relatief veel overige niet-westerse allochtonen. Antillianen, Arubanen en Surinamers vind je nauwelijks in Etten-Leur. Baai en Grauwe Polder tot slot worden eveneens gekenmerkt door een relatieve oververtegenwoordiging van Westerse allochtonen. 22

23 3.1.5 Participatie op de arbeidsmarkt Een voldoende vaardigheidsniveau is belangrijk om volwaardig op de arbeidsmarkt te kunnen participeren. Daarnaast gaat het niveau van vaardigheden sneller achteruit als men er gedurende langere tijd geen aanspraak op doet. Laaggeletterden zijn dan ook sterk oververtegenwoordigd onder langdurig werklozen en personen die buiten de beroepsbevolking vallen (o.a. arbeidsongeschikten en gepensioneerden) (Buisman & Houtkoop, 2014). In tabel is per wijk weergegeven welk deel van de beroepsbevolking een bijstandsuitkering ontvangt en welk deel een AO- en WW-uitkering. Tabel Bijstandsgerechtigden, arbeidsongeschikten en werklozen per wijk, uitgedrukt in procenten van het totaal aantal jarige inwoners (2013) % jarige inwoners met een bijstandsuitkering % jarige inwoners met een AO-uitkering % jarige inwoners met een WW-uitkering Baai 2,5 5,0 3,1 De Grient 1,4 4,8 3,5 Sanderbanken 1,3 3,4 2,1 Etten-Leur-Noord 1,4 9,1 2,4 De Keen 0,3 2,7 2,1 Schoenmakershoek 0,3 3,4 2,0 Centrum-West 1,2 4,1 2,3 Centrum-Oost 2,1 4,8 1,8 Het Hooghuis 2,4 4,3 3,0 Grauwe Polder 1,7 4,6 2,6 Banakkers 1,2 3,9 2,4 Hoge Neerstraat 1,4 2,7 2,7 Buitengebied 0,0 4,3 0,4 Etten-Leur 1,4 4,3 2,4 Noord-Brabant 2,2 7,1 4,1 Nederland 2,9 7,2 4,0 Bron: CBS Statline Algemene bijstandsuitkeringen omvatten uitkeringen in het kader van de algemene bijstandswet (ABW), de Wet werk en bijstand (WWB) en de Wet investeren in jongeren (WIJ). Het gaat hierbij om personen met bijstandsuitkeringen binnen huishoudens waarvan het oudste lid van het bijstandshuishouden jonger is dan de AOW-gerechtigde leeftijd. AO-uitkeringen is een verzamelterm voor uitkeringen in het kader van de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong), de Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen (WAZ), de regeling Inkomensvoorziening volledig arbeidsongeschikten (IVA) en de regeling Werkhervatting gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA). In 2013 ontving 2,2 procent van de beroepsbevolking in Noord-Brabant een bijstandsuitkering. In Etten-Leur ligt dit percentage lager (1,4%). De wijken Baai, Het Hooghuis en Centrum-Oost springen 23

24 er echter in negatieve zin uit: overal ligt het aantal uitkeringen (procentueel gezien) beduidend boven het gemiddelde van Etten-Leur. Echter, deze getallen liggen alsnog onder de landelijke percentages. Het aantal arbeidsongeschikten binnen de gemeente Etten-Leur ligt procentueel eveneens iets onder het gemiddelde van Brabant en Nederland. Tussen de wijken onderling zijn echter grote verschillen. Zo wordt Etten-Leur-Noord gekenmerkt door relatief veel arbeidsongeschikten (zelfs boven het landelijk gemiddelde), terwijl in Hoge Neerstraat relatief weinig inwoners een AO-uitkering ontvangen. In Baai zijn eveneens relatief veel inwoners arbeidsongeschikt. Ruim twee procent van de beroepsbevolking van Etten-Leur ontving in 2013 een WW-uitkering. In Noord-Brabant lag dit percentage op 4,1 procent. Baai, De Grient en Het Hooghuis springen er in negatieve zin uit. 24

25 3.2 Kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen zijn oudere mensen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven met een veelzijdige hulp- en zorgbehoefte. Zij zijn niet zelfredzaam. Niet zelfredzaam is iemand wanneer deze niet zelfstandig (niet op eigen kracht) of niet met behulp van zijn omgeving (eigen sociale netwerk) actief kan meedoen in de samenleving of onvoldoende draagkracht heeft om de daarvoor benodigde voorziening(en) aan te schaffen. Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten (functiebeperkingen, opname, overlijden) (SCP, 2011). Deze onderdelen vormen dan ook de indicatoren voor kwetsbaarheid onder ouderen: Lichamelijke problemen Psychische problemen Tekort aan sociale contacten In 2012 heeft de GGD West-Brabant onderzoek gedaan bij 65-plussers middels een enquête. Van de ruim plussers in Etten-Leur hebben personen de enquête ingevuld. In dit onderzoek zijn allerlei vragen gesteld die betrekking hebben op kwetsbaarheid. Allereerst kijken we naar twee onderdelen die een totaalbeeld geven van de algemene kwetsbaarheid onder ouderen. De resultaten zijn weergegeven per woonservicegebied. Dit zijn samenvoegingen van een aantal wijken. Gezien de grootte van de steekproef is het niet mogelijk om de gegevens per wijk te presenteren. Tabel Kwetsbaarheid onder 65plussers, per woonservicegebied (%) (2012) Woonservicegebied Centrum: Centrum-West, Centrum-Oost, Het Hooghuis, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Noord-Oost: De Keen, Schoenmakershoek, Etten-Leur-Noord, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied West: De Grient, Sanderbanken, Baai, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Zuid: Grauwe Polder, Banakkers, Hoge Neerstraat, aangrenzend buitengebied Kan niet de dingen doen die men zou willen doen Is kwetsbaar (lage draagkracht en hoge draaglast) Etten-Leur Regio West-Brabant Nederland * * Bron: Ouderenmonitor 2012 gemeente Etten-Leur * Gegevens ontbreken Van alle 65-plussers in Etten-Leur kan een vijfde niet de dingen doen die men zou willen doen. In het Centrum ligt dit percentage zelfs op 22. Bijna een vijfde van de ouderen valt dan ook onder de noemer 25

26 kwetsbaren. Zij hebben een hoge draaglast én een lage draagkracht. Volgens de Ouderenmonitor is in het woonservicegebied Centrum maar liefst 26 procent van de ouderen kwetsbaar. In het gebied West wonen relatief de minste kwetsbare ouderen (13%) Lichamelijke problemen In onderstaande tabel is te zien welke deel van de Etten-Leurse 65-plussers lichamelijk kwetsbaar is en welk percentage de eigen gezondheid ervaart als matig, slecht of zeer slecht. Tabel Lichamelijke problemen onder 65plussers, per woonservicegebied (%) (2012) Woonservicegebied Centrum: Centrum-West, Centrum-Oost, Het Hooghuis, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Noord-Oost: De Keen, Schoenmakershoek, Etten-Leur-Noord, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied West: De Grient, Sanderbanken, Baai, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Zuid: Grauwe Polder, Banakkers, Hoge Neerstraat, aangrenzend buitengebied Ervaart eigen gezondheid als matig tot slecht Is lichamelijk kwetsbaar Etten-Leur Regio West-Brabant Nederland 39 * Bron: Ouderenmonitor 2012 gemeente Etten-Leur * Gegevens ontbreken Vier op de tien ouderen in Etten-Leur ervaart de gezondheid als matig tot (zeer) slecht. Dit is vergelijkbaar met het landelijke gemiddelde. Indien gekeken wordt naar lichamelijke kwetsbaarheid op basis van de Tilburg Frailty Indicator, kan bij 21 procent van de 65-plussers in Etten-Leur worden vastgesteld dat zij lichamelijk kwetsbaar zijn. Dit percentage is het hoogst onder de inwoners van woonservicegebied Zuid. Een kwart van de 65-jarige inwoners van Zuid is lichamelijk kwetsbaar. Lichamelijke kwetsbaarheid is gebaseerd op de volgende vragen: Voelt u zich lichamelijk gezond? Bent u de afgelopen periode veel afgevallen zonder dit zelf te willen? Heeft u problemen in het dagelijks leven door...slecht lopen?...het slecht kunnen bewaren van uw evenwicht?...slecht horen?...slecht zien?...weinig kracht in uw handen?...lichamelijke moeheid? Psychische problemen In tabel op de volgende pagina is te zien dat een vijfde van de 65-plussers in Etten-Leur psychisch ongezond is. Zij voelen zich relatief vaak ongelukkig, somber, neerslachtig, hulpeloos, 26

27 zenuwachtig en/of een speelbal van het leven. Het deel van de bevolking dat volgens de Tilburg Frailty Indicator psychisch kwetsbaar is, ligt nog hoger. Ruim een kwart van de 65-plussers in Etten- Leur is psychisch kwetsbaar. Psychische kwetsbaarheid is gebaseerd op de volgende vragen: Heeft u klachten over uw geheugen? Heeft u zich de afgelopen maand somber gevoeld? Heeft u zich de afgelopen maand nerveus of angstig gevoeld? Kunt u goed omgaan met problemen? Onder de 65-plussers in het woonservicegebied Centrum is maar liefst 30 procent psychisch kwetsbaar. Tabel Psychische problemen onder 65plussers, per woonservicegebied (%) (2012) Woonservicegebied Centrum: Centrum-West, Centrum-Oost, Het Hooghuis, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Noord-Oost: De Keen, Schoenmakershoek, Etten-Leur-Noord, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied West: De Grient, Sanderbanken, Baai, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Zuid: Grauwe Polder, Banakkers, Hoge Neerstraat, aangrenzend buitengebied Is psychisch ongezond Is psychisch kwetsbaar Etten-Leur Regio West-Brabant Nederland * * Bron: Ouderenmonitor 2012 gemeente Etten-Leur * Gegevens ontbreken Tekort aan sociale contacten Indien ouderen zelf niet het vermogen hebben om actief mee te doen in de samenleving dan wel voorzieningen te treffen die deelname aan het normale maatschappelijke verkeer mogelijk maken, kunnen ze mogelijk hun sociale netwerk nog aanboren. Wanneer dit echter ook niet kan is er dubbel sprake van kwetsbaarheid. In tabel op de volgende pagina is te zien welk percentage van de 65- plussers sociaal kwetsbaar is. De Tilburg Frailty Indicator sociale kwetsbaarheid is gebaseerd op de volgende drie vragen: Woont u alleen? Mist u wel eens mensen om u heen? Ontvangt u voldoende steun van andere mensen? Zestien procent van de ouderen in Etten-Leur is sociaal kwetsbaar. Opnieuw springt het woonservicegebied Centrum er in negatieve zin uit. In dit gebied valt een vijfde van de inwoners onder de noemer sociaal kwetsbaar. Een persoon die weinig contacten heeft, kan zich eenzaam voelen. Eenzaamheid wordt gedefinieerd als het negatief ervaren verschil tussen de kwaliteit van relaties die men onderhoudt en de relaties die men voor zichzelf zou wensen. Zowel het aantal sociale contacten als de ervaren kwaliteit van de sociale contacten zijn bepalend voor gevoelens van eenzaamheid. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld 27

28 eenzaam voelen met veel mensen om zich heen, of helemaal niet eenzaam zijn met een klein sociaal netwerk. Dit hangt af van hun eigen beoordeling van de kwaliteit van de contacten. Tabel Sociale kwetsbaarheid onder 65plussers, per woonservicegebied (%) (2012) Woonservicegebied Centrum: Centrum-West, Centrum-Oost, Het Hooghuis, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Noord-Oost: De Keen, Schoenmakershoek, Etten-Leur-Noord, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied West: De Grient, Sanderbanken, Baai, aangrenzend buitengebied Woonservicegebied Zuid: Grauwe Polder, Banakkers, Hoge Neerstraat, aangrenzend buitengebied Is sociaal kwetsbaar Is eenzaam Is (zeer) ernstig eenzaam Is emotioneel eenzaam Is sociaal eenzaam Etten-Leur Regio West-Brabant Nederland * 45 * * * Bron: Ouderenmonitor 2012 gemeente Etten-Leur * Gegevens ontbreken Eenzaamheid komt vrij veel voor in Etten-Leur. Zo geeft 47 procent van de 65-plussers aan zich (matig t/m zeer ernstig) eenzaam te voelen. Negen procent geeft aan zelfs (zeer) ernstig eenzaam te zijn. Deze percentages liggen ietwat boven het landelijke gemiddelde. Eenzaamheid komt het meest voor in het woonservicegebied Noord-Oost. 28

29 3.3 Financieel kwetsbare gezinnen In welke mate wonen er in de verschillende wijken van Etten-Leur financieel kwetsbare gezinnen? Hiervoor kan er enerzijds naar het inkomen van huishoudens gekeken. Anderzijds is het interessant om het aantal éénoudergezinnen in kaart te brengen. Bij éénoudergezinnen is immers relatief vaker sprake van een financiële kwetsbare situatie Inkomen Wat is het gemiddeld inkomen per inwoner en per inkomensontvanger in de verschillende wijken van Etten-Leur? Het persoonlijk (bruto) inkomen van mensen omvat inkomen uit arbeid, inkomen uit eigen onderneming, uitkering inkomensverzekeringen en uitkering sociale voorzieningen (met uitzondering van kinderbijslag). Tabel Gemiddeld persoonlijk inkomen in per wijk (2012) Persoonlijk inkomen per inkomensontvanger Persoonlijk inkomen per inwoner Baai De Grient Sanderbanken Etten-Leur-Noord De Keen Schoenmakershoek Centrum-West Centrum-Oost Het Hooghuis Grauwe Polder Banakkers Hoge Neerstraat Buitengebied Etten-Leur Noord-Brabant Nederland Bron: CBS Statline Het persoonlijk inkomen per inwoner is het totaal van alle persoonlijke inkomens gedeeld door het totaal aantal inwoners. Het persoonlijk inkomen per inwoner is gebaseerd op de totale bevolking (dus ook inclusief kinderen en huismannen/-vrouwen). Het persoonlijk inkomen per inkomensontvanger is het gemiddelde persoonlijk inkomen van enkel personen met inkomen (52 weken). De hoogte van de inkomens in gemeente Etten-Leur zijn vergelijkbaar met de Noord-Brabantse inkomens. Dit geldt zowel voor het gemiddelde inkomen per inkomensontvanger als het gemiddelde inkomen per inwoner. In Baai, Etten-Leur-Noord en Centrum-Oost liggen de gemiddelde inkomens (zowel per inkomensontvanger als inwoner) relatief laag. In Centrum-West en Banakkers is het persoonlijk inkomen per inkomensontvanger opvallend laag, terwijl het gemiddelde inkomen per inwoner nagenoeg gelijk is aan het gemiddelde voor alle inwoners van Etten-Leur. 29

30 Naast het gemiddelde inkomen is het ook interessant om te kijken naar het percentage huishoudens in een wijk dat leeft van een inkomen onder of rond het sociaal minimum. In figuur is het percentage huishoudens te zien met een laag besteedbaar huishoudensinkomen. Alle particuliere huishoudens in Nederland (excl. studenten) zijn door het CBS gerangschikt van laag naar hoog besteedbaar huishoudensinkomen. In totaal zijn er 3 groepen gemaakt. Tot de groep huishoudens laag inkomen hoort 40 procent van de Nederlandse huishoudens. Zij hebben een besteedbaar inkomen van maximaal euro. Centrum-Oost 51 Etten-Leur-Noord 45 Banakkers Baai Centrum-West Het Hooghuis 35 Grauwe Polder De Grient Schoenmakershoek Hoge Neerstraat Sanderbanken De Keen Etten-Leur 35 Nederland Figuur Percentage huishoudens met een laag inkomen, uitgesplitst per wijk (%) (2012) * Gegevens van Buitengebied en de provincie Noord-Brabant als totaal ontbreken Bron: CBS Statline De gegevens in de tabel laten zien dat relatief weinig huishoudens in de gemeente Etten-Leur moeten leven van een laag besteedbaar inkomen, in vergelijking tot heel Nederland. Waar in Nederland 40 procent van de huishoudens moet rondkomen van een inkomen van euro, ligt dit percentage in gemeente Etten-Leur op 35 procent. Een vergelijking tussen de wijken onderling laat zien dat er grote verschillen zijn. De wijken Centrum- Oost en Etten-Leur-Noord hebben relatief veel huishoudens met een laag inkomen. Maar liefst 5 van de 10 huishoudens in Centrum-Oost moet rondkomen van een inkomen van maximaal euro. Ook in Banakkers en Baai moeten relatief veel huishoudens rondkomen van een laag besteedbaar inkomen. 30

31 3.3.2 Eénoudergezinnen Gezinnen met één ouder hebben een grotere kans op armoede. Zo leefde in 2013 in Nederland 8 procent van de ouderparen met minderjarige kinderen minstens een jaar onder de lage inkomensgrens. Onder éénoudergezinnen met minderjarige kinderen is dat percentage aanzienlijk hoger, namelijk bijna 34 procent. Deze arme gezinnen hebben meer kans op schulden en sociaal isolement. In deze gezinnen zijn vooral kinderen slechter af dan hun meer welvarende leeftijdsgenoten (Nederlands Jeugd Instituut). In 2013 woont 14 procent van alle kinderen en jongeren van 0 tot 25 jaar in een éénoudergezin. Dat zijn kinderen en jongeren (Nederlands Jeugd Instituut). De afgelopen tien jaar is sprake van een gestage stijging van het aantal éénoudergezinnen. In 2013 waren er in Nederland éénoudergezinnen. Tien jaar eerder, in 2003, waren dat er Er zijn in Nederland circa 2,5 miljoen huishoudens met een of meer thuiswonende kinderen. 20 procent hiervan zijn gezinnen waar maar één ouder aanwezig is. (Nederlands Jeugd Instituut) Tabel Percentage huishoudens en huishoudensgrootte per wijk (2014) Huishoudens zonder kinderen** Huishoudens met kinderen*** Eenpersoonshuishoudens* Huishoudensgrootte (gemiddelde) Baai ,3 De Grient ,4 Sanderbanken ,5 Etten-Leur-Noord ,3 De Keen ,7 Schoenmakershoek ,6 Centrum-West ,1 Centrum-Oost ,1 Het Hooghuis ,3 Grauwe Polder ,4 Banakkers ,1 Hoge Neerstraat ,7 Buitengebied ,7 Etten-Leur ,4 Noord-Brabant ,2 Nederland ,2 Bron: CBS Statline * Het aantal huishoudens met één persoon, die ouder is dan 14 jaar ** Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen bestaan uit niet-gehuwde paren zonder kinderen, echtparen zonder kinderen en overige huishoudens. *** Meerpersoonshuishoudens met kinderen bestaan uit niet-gehuwde paren met kinderen, echtparen met kinderen en éénouderhuishoudens. In bovenstaande tabel is te zien dat 39 procent van alle particuliere huishoudens bestaan uit meerpersoonshuishoudens met kinderen. Binnen deze 39 procent behoren ook de éénoudergezinnen. Met name in Hoge Neerstraat, De Keen, Schoenmakershoek en het Buitengebied zijn veel meerpersoonshuishoudens met kinderen. 31

32 Helaas zijn er geen cijfers bekend voor gemeente Etten-Leur over het aantal eenpersoonshuishoudens. Wel kan er op basis van de cijfers van het Nederlands Jeugd Instituut een inschatting worden gemaakt (zie tabel 3.3.3). Tabel Schatting aantal éénoudergezinnen per wijk Huishoudens totaal Huishoudens met kinderen Eénoudergezinnen (schatting) Percentage éénoudergezinnen t.o.v. huishoudens totaal (schatting) Baai ,0 De Grient ,6 Sanderbanken ,4 Etten-Leur-Noord ,4 De Keen ,6 Schoenmakershoek ,0 Centrum-West ,8 Centrum-Oost ,4 Het Hooghuis ,4 Grauwe Polder ,6 Banakkers ,6 Hoge Neerstraat ,4 Buitengebied ,4 Etten-Leur ,8 Bron: CBS Statline Naar schatting wonen er in Etten-Leur ruim 1300 éénoudergezinnen. De meeste eenoudergezinnen zijn te vinden in de wijken Het Hooghuis en Grauwe Polder. 32

33 4. Conclusies Het doel van dit onderzoek was om in kaart te brengen in welke mate zich in verschillende wijken van gemeente Eten-Leur potentieel kwetsbare groepen bevinden. Een kwetsbaar persoon is iemand die niet zelfredzaam is en daardoor minder in staat tot maatschappelijke participatie. Met de resultaten van dit onderzoek kan de bibliotheek probleemgroepen definiëren en de gemeente informeren en bewust maken van de omvang van het probleem. De genomen foto biedt input voor de te vervullen rol en de te bewandelen strategie van de bibliotheek ten aanzien van kwetsbare groepen. Daarnaast biedt het relevante informatie voor het in de toekomst mogelijk op te zetten netwerk van samenwerkingspartners. 4.1 Conclusies In deze paragraaf zijn de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek samengevat in conclusies Laaggeletterdheid Naar schatting wonen er in de gemeente Etten-Leur tussen de en laaggeletterden. Tussen de 12 en 14 procent van de volwassen inwoners in het werkgebied is naar schatting laaggeletterd. Deze mensen beschikken over onvoldoende vaardigheid beschikken om te kunnen omgaan met de lees- en schrijftaken in het dagelijks leven en op het werk. In de wijken Centrum-West en Centrum-Oost is een relatief grote kans op taalachterstanden / laaggeletterdheid. Deze wijken worden gekenmerkt door een hoog percentage vrouwen, relatief veel 45plussers, hoog percentage niet-westerse allochtonen en relatief veel mensen die niet participeren op de arbeidsmarkt. De wijken Baai, Banakkers en Grauwe Polder hebben een iets minder grote kans, maar ook hier is de kans op laaggeletterde inwoners bovengemiddeld groot Kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen zijn oudere mensen met een verminderde regie (of verlies aan regie) over het eigen leven met een veelzijdige hulp- en zorgbehoefte. Kwetsbaarheid bij ouderen is een proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten. Naar schatting wonen er in de gemeente Etten-Leur tussen de en kwetsbare ouderen. In Centrum-West, Centrum-Oost en Het Hooghuis is het percentage kwetsbare ouderen relatief hoog. In Grauwe Polder, Banakkers en Hoge Neerstraat zijn eveneens relatief veel ouderen in de wijk kwetsbaar. Qua absolute aantallen vind je de meeste kwetsbare ouderen in Centrum-Oost, Banakkers en Grauwe Polder Financieel kwetsbare gezinnen Een gezin kan in een kwetsbare positie verkeren vanwege financiële problemen. Arme gezinnen hebben meer kans op schulden en sociaal isolement. Ook zijn de kinderen in deze gezinnen slechter af dan hun meer welvarende leeftijdsgenoten. Uit de deskresearch blijkt dat met name in de wijken Centrum-Oost en Etten-Leur-Noord relatief veel huishoudens moeten rondkomen van een laag besteedbaar inkomen. Ook in Banakkers en Baai zijn er een relatief veel gezinnen met een laag inkomen. 33