Kiezen voor het hbo: van weerzin naar weer zin!

Transcriptie

1 Kiezen voor het hbo: van weerzin naar weer zin! Marieke van Kemenade januari 2015 ROC Ter AA Elles Velter

2 Kiezen voor het hbo: van weerzin naar weer zin! Onderzoek naar de studiekeuzebegeleiding voor mbo niveau 4 studenten die door willen stromen naar het hbo. Auteur: Marieke van Kemenade Studentnummer: adres: m.v.kemenade@roc-teraa.nl Opleiding: Onderwijsinstelling: Afstudeerbegeleider: Stagebedrijf: Stagebegeleider: HRM Fontys Hogescholen Eindhoven Elles Velter ROC Ter AA Ingrid Cooijmans Inleverdatum: 16 januari

3 Samenvatting Doordat er momenteel diverse ontwikkelingen gaande zijn in de doorstroommogelijkheden voor mbo niveau 4 studenten naar het hbo is het van belang dat er voor ROC Ter AA inzicht komt in de huidige vorm van studiekeuzebegeleiding die aangeboden wordt door de diverse colleges. De hoofdvraag die geformuleerd is om bovenstaand doel te verwezenlijken is: Wat kan ROC Ter AA doen om mbo niveau 4 studenten die door willen stromen naar het hbo adequaat te begeleiden in hun studiekeuze? De voornaamste conclusies die uit dit onderzoek kunnen worden getrokken zijn dat er binnen ROC Ter AA op dit moment geen integraal beleid is op het gebied van studiekeuzebegeleiding bij de doorstroom van mbo naar hbo. Docenten geven echter wel aan dat zij behoefte hebben aan een beleid, ze geven aan diverse zaken te missen in de huidige vorm van studiekeuzebegeleiding. Hierbij kan gedacht worden aan duidelijkheid binnen het team m.b.t. taakverdeling, contacten met hbo instellingen en voorlichtingen. Ook studenten geven aan dat zij meer behoefte hebben aan studiekeuzebegeleiding. Ze wensen vooral meer voorlichtingen van het hbo en meer individuele aandacht van docenten. De meeste studenten die vanuit ROC Ter AA doorstromen naar het hbo kiezen voor een opleiding bij Fontys Hogescholen. Ook stromen er jaarlijks een aantal studenten door naar Avans Hogeschool. Beide onderwijsinstellingen hebben contacten met enkele opleidingen van ROC Ter AA. Deze contacten bestaan uit overleggen, doorstroomtrajecten en voorlichtingen. De contacten zijn echter niet van toepassing voor alle opleidingen van ROC Ter AA. Om studenten op een adequate manier te begeleiden naar het hbo dient er een integraal beleid te komen voor alle opleidingen van ROC Ter AA. In dit beleid moet duidelijk worden wie de verantwoordelijkheid draagt bij de studiekeuzebegeleiding en hoe de studiekeuzebegeleiding vormgegeven is binnen ROC Ter AA. 3

4 Voorwoord Mijn naam is Marieke van Kemenade, ik ben een vierdejaars student bij de opleiding Human Resource Management aan de Fontys in Eindhoven. Door ervaringen die ik tijdens de opleiding opgedaan heb, ben ik erachter gekomen dat werken met jongeren, binnen het onderwijs, me ontzettend aanspreekt. Dit is ook de reden dat ik onderzoek ben gaan doen naar een onderwerp wat zich afspeelt binnen het onderwijs. In eerdere stages ben ik vooral in aanraking gekomen met jongeren in het voortgezet (speciaal) onderwijs, deze jongeren stroomden veelal door naar het mbo. Op mijn huidige stageplek is dit anders, hier halen jongeren een mbo diploma. Een startkwalificatie. Omdat ik van mening ben dat je in het leven het beste uit jezelf moet halen ben ik onderzoek gaan doen naar de mogelijkheden op onderwijs na het behalen van een mbo niveau 4 diploma. Allereerst wil ik Ingrid Cooijmans en Inez Scase bedanken, zij hebben me gedurende dit onderzoek geholpen op allerlei gebieden. Ze zijn sparringpartners voor me geweest, ze hebben me begeleid, ondersteund en doorverwezen. Dit heeft ervoor gezorgd dat ik de juiste personen heb kunnen benaderen voor dit onderzoek. Daarnaast wil ik ook de studenten van ROC Ter AA bedanken, zij hebben enquêtes ingevuld waardoor ik de huidige praktische werkwijze in dit onderzoek sterk heb kunnen verwoorden. Ook docenten van ROC Ter AA hebben een bijdrage geleverd aan dit onderzoek, zij hebben de tijd genomen om met mij in gesprek te gaan en informatie te delen. Bedankt! Als laatste wil ik Elles Velter en mijn intervisiegroep bedanken, mede door jullie feedback en ondersteuning is dit een rapport geworden waar ik trots op ben! Ik wens u veel leesplezier toe. Marieke van Kemenade Liessel, 16 januari

5 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Voorwoord... 4 Inhoudsopgave Inleiding Omschrijving van de organisatie Aanleiding Doelstelling Hoofdvraag en deelvragen Leeswijzer Theoretisch kader Identiteitsontwikkeling De invloed van scholen op de identiteitsontwikkeling De rol van loopbaanbegeleiders in het keuzeproces Studiekeuzeprocessen en keuzestijlen Loopbaanbegeleiding in het mbo Conceptueel model Methodische verantwoording Type onderzoek: Procedure en respondenten: Meetinstrumenten Analyses Resultaten Wat zijn de actuele maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van doorstroom van mbo naar hbo? Hoe ziet de begeleiding van docenten voor mbo niveau 4 studenten naar een studiekeuze voor een hbo opleiding eruit? Wat is de begeleidingsbehoefte van mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA m.b.t. hun studiekeuze voor een hbo opleiding? Naar welke onderwijsinstellingen vindt doorstroom plaats en in welke mate? Wat is er vanuit relevante onderwijsinstellingen geregeld om mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA te begeleiden in hun keuze voor een hbo opleiding?

6 6 Wat zijn de actuele maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van doorstroom van mbo naar hbo? Werkwijze ontwikkelingen en veranderingen Doorstroomeisen mbo-hbo Toelatingseisen pabo Associate degree Hervorming studiefinanciering Herziening kwalificatiestructuur Hoe ziet de begeleiding van docenten voor mbo niveau 4 studenten naar een studiekeuze voor een hbo opleiding eruit? Onderwijs en kinderopvang college: ICT college: Zorg en welzijn college Techniek en technologie college: Business college: Bouw en design college: Wat is de begeleidingsbehoefte van mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA m.b.t. hun studiekeuze voor een hbo opleiding? Naar welke onderwijsinstellingen vindt doorstroom plaats en in welke mate? Wat is er vanuit relevante onderwijsinstellingen geregeld om mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA te begeleiden in hun keuze voor een hbo opleiding? Fontys Hogescholen: Avans Hogeschool: Conclusie Hoe ervaren studenten en docenten de huidige vorm van studiekeuzebegeleiding? Naar welke onderwijsinstellingen stromen studenten door en wat is er vanuit deze onderwijsinstellingen geregeld om mbo studenten te begeleiden in hun keuze voor een hbo opleiding? Welke maatschappelijke ontwikkelingen zijn van invloed op de studiekeuzebegeleiding? Wat kan ROC Ter AA doen om mbo niveau 4 studenten die door willen stromen naar het hbo adequaat te begeleiden in hun studiekeuze? Conceptueel model

7 12 Discussie Zwakke punten Koppeling theorie en resultaten Innovatieve waarde Literatuurlijst Bijlagen Bijlage 1: Enquête voor mbo niveau 4 studenten Bijlage 2: begeleidende brief voor mentoren Bijlage 3: Topiclist interviews Bijlage 4: Transcripten van interviews

8 1 Inleiding Van de mavo ben ik doorgestroomd naar het mbo. Op het mbo heb ik twee opleidingen in drieënhalf jaar gedaan: Sociaal Juridisch medewerker-sociale Zekerheid en Administratief Juridisch Medewerker-Openbaar Bestuur. Vervolgens ben ik gestart met hbo Rechten. Na een jaar had ik mijn propedeuse op zak en begon ik met de universitaire opleiding Rechtsgeleerdheid. Mijn bachelor heb ik binnen drie jaar behaald. Vervolgens heb ik twee masters in twee jaar gedaan. In totaal heb ik er negeneneenhalf jaar over gedaan om mijn bul te halen. Toen ik op het mbo zat, wist ik al dat ik naar de universiteit wilde. Ik heb altijd een passie gehad voor het recht en wilde heel graag advocaat worden. Mijn omgeving steunde mij hier ook in. Dit gaf mij de motivatie om te knokken voor mijn droom. Ik heb er bijna tien jaar over gedaan om mijn doel te kunnen bereiken. Om dat vol te kunnen houden moet je duidelijk voor ogen hebben wat je wilt worden en hoe jezelf over 5 tot 10 jaar ziet. Ambitie, wilskracht en geduld zijn uiterst belangrijke eigenschappen, omdat er momenten zullen zijn waarop het tegenzit en je je hier doorheen zal moeten vechten. Varsha Sewnath-Sewcharan Bovenstaand verhaal zou zomaar het verhaal kunnen zijn van een oud student van ROC Ter AA. Er zijn een heleboel studenten die zeggen na het mbo door te willen studeren aan het hbo. Maar hoeveel van deze studenten gaat nu daadwerkelijk doorstuderen? Hoe maken de studenten de keuze voor een opleiding? En waar moeten ze allemaal rekening mee houden tijdens deze doorstroom van het mbo naar het hbo? Dit zijn allerlei vragen die door het hoofd kunnen spelen van een student die op dit moment een opleiding volgt op mbo niveau 4. Maar hoe ontwikkelt een puber zich eigenlijk? En hoe wordt daar mee omgegaan door docenten van het ROC Ter AA? En hoe kunnen deze studenten beter begeleid worden in hun studiekeuze voor een hbo opleiding? Wat hebben hbo instellingen te bieden voor deze studenten? Om op bovenstaande vragen een antwoord te kunnen geven ben ik onderzoek gaan doen naar de studiekeuzebegeleiding die ROC Ter AA biedt voor mbo studenten die door willen stromen naar het hbo. De resultaten van dit onderzoek kunt u terugvinden in deze rapportage. 8

9 1.1 Omschrijving van de organisatie ROC Ter AA is een regionaal opleidingscentrum. Ze verzorgen onderwijsprogramma s voor jongeren en volwassenen. Het doel is om te zorgen voor een optimale aansluiting op maatschappij en beroep. Door ROC Ter AA worden bedrijfsopleidingen, educatie en beroepsonderwijs verzorgd. De mbo opleidingen zijn onderverdeeld in zeven colleges: bouw & design, business, dienstverlening, ict, onderwijs & kinderopvang, techniek & technologie en zorg & welzijn. Binnen de afdeling vavo en overig onderwijs wordt het volwassenonderwijs havo/vwo verzorgd, daarnaast worden er binnen deze afdelingen ook cursussen, opleidingen voor anderstaligen, programma s voor inburgering en beroepsopleidingen op niveau 1 aangeboden. Buiten de colleges is er ook een team dat zich bezig houdt met zorg omtrent studenten. Dit team wordt serviceteam Intake, Begeleiding en Zorg (IBZ) genoemd. Zij verzorgen de definitieve plaatsing voor een opleiding, dit wordt gedaan door de trajectcoaches. De trajectcoaches voeren intakegesprekken met potentiële studenten. Andere belangrijke taken die door IBZ uitgevoerd worden zijn: - Ondersteunen van studieloopbaanbegeleiders - Schoolmaatschappelijk werk - Ambulante begeleiding - Keuzebegeleiding Binnen de keuzebegeleiding van ROC Ter AA worden studenten begeleidt bij het maken van een (nieuwe) studiekeuze. Dit gebeurt aan de hand van een intensief traject waarbij studenten een testweek doorlopen en vervolgens aan de hand van begeleiding door een coach tot een nieuwe studiekeuze gaan komen. De keuzebegeleiding begeleidt studenten van ROC Ter AA die gedurende hun huidige opleiding vastlopen of die een keuze willen maken voor een vervolgopleiding. 1.2 Aanleiding Op dit moment zijn er allerlei ontwikkelingen gaande in de doorstroommogelijkheden voor mbo niveau 4 studenten naar het hbo. Deze ontwikkelingen vinden plaats in het kader van de wet Kwaliteit in verscheidenheid. ROC Ter AA leidt o.a. studenten op voor niveau 4 opleidingen. Door diverse ontwikkelingen kunnen studenten vanaf komend studiejaar ( ) niet meer vanzelfsprekend doorstromen naar iedere hbo opleiding. Het is van belang dat er onderzocht gaat worden hoe studenten op dit moment begeleidt worden door ROC Ter AA en wat de behoefte is van studenten m.b.t. studiekeuzebegeleiding voor de doorstroom naar het hbo. Daarnaast is het ook belangrijk om te weten wat hbo instellingen bieden op het gebied van voorlichting en studiekeuzebegeleiding voor toekomstige studenten. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de actuele ontwikkelingen in het kader van de wet Kwaliteit in verscheidenheid. 9

10 1.3 Doelstelling Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen hoe de keuzebegeleiding voor de doorstroom van mbo naar hbo er nu uit ziet, wat hbo instellingen te bieden hebben op het gebied van voorlichtingen en studiekeuzebegeleiding voor mbo instellingen en wat de behoefte is, op het gebied van studiekeuzebegeleiding, van de mbo niveau 4 studenten die dit jaar hun diploma gaan behalen. Hierbij is het belangrijk dat er rekening gehouden wordt met de actuele maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed (kunnen) zijn op de doorstroom. Het einddoel van dit onderzoek is om inzicht en advies m.b.t. keuzebegeleiding voor de doorstroom van mbo naar hbo te geven. Dit advies zal bestaan uit aanbevelingen voor de organisatie. 1.4 Hoofdvraag en deelvragen Uit de aanleiding en doelstelling is de volgende hoofdvraag voor mijn onderzoek naar voren gekomen: Wat kan ROC Ter AA doen om mbo niveau 4 studenten die door willen stromen naar het hbo adequaat te begeleiden in hun studiekeuze? Deze hoofdvraag zal ik gaan beantwoorden met behulp van de volgende deelvragen: 1. Wat zijn de actuele maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van doorstroom van mbo naar hbo? 2. Hoe ziet de begeleiding van docenten voor mbo niveau 4 studenten naar een studiekeuze voor een hbo opleiding eruit? 3. Wat is de begeleidingsbehoefte van mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA m.b.t. hun studiekeuze voor een hbo opleiding? 4. Naar welke onderwijsinstellingen vindt doorstroom plaats en in welke mate? 5. Wat is er vanuit relevante onderwijsinstellingen geregeld om mbo niveau 4 studenten van ROC Ter AA te begeleiden in hun keuze voor een hbo opleiding? 10

11 Definitie van begrippen uit de hoofdvraag en deelvragen: Studenten die studeren aan een mbo niveau 4 opleiding volgen onderwijs op het hoogste niveau van het middelbaar beroepsonderwijs. Dit onderwijs leidt studenten op voor een beroep. Wanneer studenten willen kunnen ze ook doorstromen naar een hbo opleiding. Het mbo heeft opleidingen op 4 niveaus, voor ieder niveau gelden verschillende vooropleidingseisen en verschillende doorstroommogelijkheden. In onderstaand schema zijn de meest belangrijke gegevens per niveau aangegeven: Mbo niveau 1 Assistenten opleiding Opleiding Vooropleiding Duur Werkzaamheden Doorstroom en uitstroom mogelijkheden 2 Basisberoeps opleiding Geen diploma 0,5 1 jaar Basisberoepsgerichte leerweg vmbo 3 Vakopleiding Kaderberoepsgerichte leerweg vmbo. Theoretische leerweg, gemengde leerweg vmbo en (een overgangsbewijs van 3 naar 4) havo of vwo 4 Middenkader opleiding Kaderberoepsgerichte leerweg vmbo. Theoretische leerweg, gemengde leerweg vmbo en (een overgangsbewijs van 3 naar 4) havo of vwo 2 3 jaar 2 3 jaar 3 4 jaar Eenvoudige uitvoerende werkzaamheden. Bijv. assistent verkoper Uitvoerende (assisterend) werkzaamheden. Bijv. verkoper Volledig zelfstandige uitvoering van werkzaamheden. Bijv. verkoopspecialist Volledig zelfstandige uitvoering van werkzaamheden. Bijv. filiaalmanager Mbo niveau 2 Arbeidsmarkt Mbo niveau 3 of 4 Arbeidsmarkt Mbo niveau 4 Arbeidsmarkt Hbo Mbo andere richting Arbeidsmarkt 11

12 1.5 Leeswijzer In dit rapport vindt u allereerst een theoretisch kader. In dit theoretisch kader worden diverse theorieën toegelicht die invloed hebben op het keuzeproces van jongeren. Daarnaast worden er ook diverse keuzeprocessen besproken. Volgend op het theoretisch kader is er een conceptueel model te zien, in dit model wordt zichtbaar wat er tijdens dit onderzoek exact onderzocht en vergeleken wordt. In het hoofdstuk wat hierop volgt wordt de methodiek beschreven. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de manier van onderzoeken, de procedure die hierbij van toepassing geweest is en de manier waarop de resultaten geanalyseerd zijn. In het hoofdstuk wat hierop volgt worden de resultaten van het onderzoek besproken. Dit gebeurt per deelvraag. Het hoofdstuk wat hierop volgt beschrijft de conclusies die aan de resultaten gehangen kunnen worden. Deze conclusies zijn gebaseerd op de resultaten van het onderzoek en vergeleken met het conceptueel model. Het laatste inhoudelijke hoofdstuk van dit rapport beschrijft de discussie. Wat zijn de beperkingen van dit onderzoek? Deze beperkingen worden gekoppeld aan tips voor vervolgonderzoek. Ook wordt er in dit hoofdstuk ingegaan op de theorieën die gekoppeld zijn aan dit onderzoek en de innovatieve waarde van het onderzoek. De laatste onderdelen van dit rapport zijn een literatuurlijst, hierin zijn alle gebruikte bronnen terug te vinden en de bijlagen. Hierin zijn o.a. de transcripten van de interviews te vinden. 12

13 2 Theoretisch kader Om jongeren te begeleiden in hun studiekeuze zijn verschillende factoren van belang. Allereerst is het belangrijk om te weten hoe het puberbrein in elkaar zit. Welke fasen komen er voorbij in de ontwikkeling naar het volwassen worden en wat voor invloed hebben deze fasen op schoolprocessen? Daarnaast is het ook belangrijk om te weten hoe jongeren (studie)keuzes maken en hoe jongeren hierin het best begeleid kunnen worden. Welke competenties hebben jongeren nodig bij het maken van een keuze voor een opleiding en wat is de rol van loopbaanbegeleiders hierin? Het laatste onderdeel van dit theoretisch kader zal bestaan uit een beschrijving van Luken over loopbaanbegeleiding in het mbo. 2.1 Identiteitsontwikkeling Erikson heeft een theorie opgesteld over persoonlijkheidsontwikkeling. In deze theorie gebruikt hij het model van de persoonlijkheid, dat ontwikkeld is door Sigmund Freud. Dit model beslaat de hele levensloop van de mens. In dit onderzoek heb ik mezelf verdiept in de adolescentiefase, hierin bevinden jongeren tussen de 17 en 21 jaar oud zich. Dit is ook de doelgroep waarop dit onderzoek gericht is. Identiteit is afgeleid van het Latijnse idem. Dit betekent dezelfde. In de psychologie verwijst identiteit naar het constante in je persoonlijkheid. In de identiteit staan een aantal kenmerken min of meer vast, je kunt hierbij denken aan leeftijd en naam. Kenmerken die kunnen veranderen zijn o.a. vriend of vriendin en rijk of arm. Voor jongeren is het lastig om te beoordelen wie ze nu eigenlijk zijn wanneer hun kenmerken veranderen. Door het beeld dat je van jezelf hebt kun je op een deel van de zogenaamde identiteitsvragen antwoord geven. De belangrijkste taak voor adolescenten vindt Erikson het verwerven van een gevoel van identiteit. Het gevoel van identiteit bestaat volgens Erikson uit vier aspecten: Het besef van continuïteit Je leert dat je dezelfde persoon blijft ondanks de rollen die je speelt Het besef van herkenning en erkenning Wanneer er overeenkomsten zijn tussen het beeld dat je van jezelf hebt en het beeld dat je sociale omgeving van je heeft. Het besef van innerlijke vrijheid in afhankelijkheid Acceptatie van je beperkingen en van het feit dat je altijd afhankelijk bent van anderen. Het besef van een zinvolle toekomst Doelen en idealen aan de wereld van volwassen zijn gaan geven. Deze doelen en idealen kun je na gaan streven. Hieruit kun je motivatie halen, deze motivatie maakt het makkelijker om keuzes te maken en verantwoordelijkheid te nemen. De adolescentie is een cruciale fase in de levensloop. Verleden en toekomst werken door in de identiteitsvorming. Doordat in deze fase veel veranderingen in en aan jongeren plaatsvinden is er vaak sprake van een identiteitscrisis. Wie ben ik nu echt? Door een overspoeling van ingrijpende ervaringen op verschillende gebieden kan er identiteitsverwarring ontstaan. 13

14 De gebieden waarop identiteitsverwarring kan ontstaan zijn: Tijdsverwarring: er is sprake van onvoldoende tijdsperspectief. De tijd lijkt eindeloos te duren en de toekomst duurt nog erg lang. Verlegenheid: het gevoel van twijfel en schaamte. Voor tieners is het veilig om zich te verschuilen in een groep, hier is wenselijk gedrag immers al beschreven. Rolfixatie: de nieuwe mogelijkheden om te experimenteren worden afgeschrikt vanwege kans op mislukking. Ook hierbij is het veilig om op te gaan in een groep van leeftijdsgenoten, schuld wordt dan niet op een persoon verhaald maar op de hele groep. Werkverlamming: door onrealistische eisen vanuit de omgeving kunnen tieners een gevoel van ontoereikendheid en minderwaardigheid verkrijgen. Hierdoor kan hij op latere leeftijd problemen ervaren met de behoefte om te leren en te werken. Biseksuele verwarring: seksualiteit in relatie tot anderen komt in de fase van tieners tot uiting. Jongeren moeten uitzoeken hoe zij kunnen en willen voldoen aan de norm. Autoriteitsverwarring: tieners die niet kunnen accepteren dat er in de maatschappij machtsverschillen zijn. Verwarring van waarden: een jongere is niet in staat om de waarden en idealen uit de samenleving in te passen in zijn levensstijl. Wanneer jongeren vaak te horen krijgen dat zij niet (kunnen) voldoen aan een ideaalbeeld wat door de omgeving verwacht wordt of wat de jongere na wil streven kan er een negatieve identiteit ontstaan. De jongere besluit hierbij om zichzelf aan te sluiten bij het tegendeel. Een voorbeeld hiervan is school. Wanneer een jongere voortdurend te horen krijgt dat hij niet voldoet aan de norm kan de jongere (bewust of onbewust) besluiten om zich niet meer in te zetten voor school en/of te stoppen met school. Deze rol biedt vaak meer zekerheid en bevrediging dan vechten tegen het niethaalbare. Een andere vorm van identiteitsverwarring is het kiezen voor een kunstmatige identiteit. Hierbij besluit een jongere zich aan te sluiten bij een groep die zich extreem vijandig opstelt tegen een andere groep binnen de samenleving. Je kunt hierbij denken aan IS (Islamitische Staat) of Hells Angels. In deze groepen zijn de normen en waarden al bekend, het enige wat je moet doen is jezelf hieraan aanpassen. Naast bovenstaande vormen van identiteitsverwarring zijn er nog drie andere vormen die bijdragen aan het ontwikkelen van een identiteit. Samen worden deze vormen identiteitsstatussen genoemd. Deze vormen zijn: Moratorium: een periode of een ervaring waarin jongeren zichzelf kunnen vinden voordat ze de overstap maken naar het volwassen zijn. Vroeger was dit bijvoorbeeld het klooster of de dienstplicht voor jongens. Nu kun je denken aan een tussenjaar. Foreclosure: jongeren proberen niet wat het beste overeenkomt met hun eigen wensen en mogelijkheden, ze conformeren zich aan de verwachtingen uit de groep. Op deze manier worden verschillende eigen ontplooiingsmogelijkheden afgesloten. Je kunt hierbij denken aan de cultuur van woonwagenbewoners. 14

15 Identity achievement: jongeren zijn in staat om zelf keuzes te maken, hebben identiteitsverwarring overwonnen en nemen zelf beslissingen, hierbij aanvaarden ze verantwoordelijkheden van de beslissingen. Deze vorm komt vaak voor in de late fase van adolescentie. James Marcia heeft onderzoek gedaan naar identiteitsontwikkeling bij jongeren, er is een schema opgesteld met hierin de gegevens van zijn onderzoek vergeleken met de hierboven beschreven vormen van identiteitsontwikkeling: Vorm van identiteitsontwikkeling Mannen Vrouwen Achievement Moratorium Foreclosure Verwarring Hoogste prestatie onder stress: weinig gevoelig voor beïnvloeding van de zelfwaardering Meest angstig; minst coöperatief met highauthority opponent Meest autoritairsgevoelig; meest onrealistisch hoge doelen; minst onafhankelijk; minste angst, gevoelig voor beïnvloeding zelfwaardering; hoogste score op sociaal wenselijk gedrag Meest gevoelig voor beïnvloeding zelfwaardering; laagste score op een maat voor intimiteit; minst autoritairsgevoelig; minst gevoelig voor status; partner in een onderhandelingssituatie Doet niet mee met wat iedereen doet. Minst autoriteitsgevoelig; hoogste zelfwaardering Weinig angst; meest autoriteitsgevoelig; hoogste zelfwaardering Meest angstig; doet mee met wat iedereen doet. Jonge adolescenten bevinden zich veelal in de vormen foreclosure en verwarring, oudere adolescenten bevinden zich vaak in de vormen moratorium en achievement. Om een eigen identiteit te verwerven is het voor de adolescent belangrijk dat hij zich een en dezelfde blijft voelen. Ook is het belangrijk dat de adolescent vrijheid ervaart en een zinvolle toekomst voor zich heeft. Deze aspecten komen tot stand in wisselwerking met de sociale omgeving. Tijdens de adolescentie treden er belangrijke veranderingen op in de interactie tussen jongeren en hun omgeving. Ze gaan zich in ruimere systemen van de omgeving bevinden en ondervinden hier gevolgen van. De systemen zijn door Bronfenbrenner in kaart gebracht, het gaat hierbij om omgevingsinvloeden die inwerken op identiteitsontwikkeling. 15

16 Bronfenbrenner onderscheidt vijf systemen: Microsysteem De invloed van relaties in iemands directe leefomgeving, hierbij kun je denken aan gezin, school en vrienden. De uitwerking wordt direct ervaren omdat de jongere zelf contact heeft met anderen uit dit systeem. Mesosysteem Hierbij gaat het om afspraken en relaties tussen partijen uit het microsysteem van de jongere. Dit kunnen bijvoorbeeld afspraken tussen ouders en school zijn die over de jongere gaan. Positieve relaties kunnen de identiteitsontwikkeling van de jongere ondersteunen. Exosysteem Situaties waarop jongeren geen invloed hebben, maar die wel invloed kunnen hebben op de identiteitsontwikkeling van de jongere. Dit zijn vaak de sociale netwerken van de personen/partijen uit het mesosysteem bijvoorbeeld de werkplek van ouders. Macrosysteem De invloed die de maatschappij heeft op de identiteitsontwikkeling van het individu. Hierbij kan het bijvoorbeeld gaan om de wetgeving. Tijdssysteem Hierbij gaat het om de invloed die het verleden heeft op het huidige macrosysteem, dit kunnen bijvoorbeeld uitvindingen zoals internet en smartphones zijn. 2.2 De invloed van scholen op de identiteitsontwikkeling In voorgaande paragraaf zijn er vier aspecten genoemd die zorgen voor het gevoel van identiteit. Deze aspecten kunnen beïnvloed worden door scholen, dit gebeurd op de volgende manieren: Continuïteit: Om te leren dat je dezelfde persoon blijft ondanks de rollen die je speelt is het belangrijk dat je weet wie je bent. Alle ideeën die iemand over zichzelf heeft maken ook onderdeel uit van het identiteitsbesef. Tijdens mentoruren worden studenten vaak begeleid in het verhelderen van de identiteit. Dit gebeurt door middel van testen en opdrachten. Studenten worden aangezet om over zichzelf na te denken. Hierbij moeten ze rekening houden met de mening van anderen. De kennis die met deze vorm van identiteitsontwikkeling verkregen wordt kan gekoppeld worden aan een keuze voor een studie of beroep. Hierbij worden studenten niet alleen ondersteund door mentoren maar ook door begeleiders en docenten. Zij kunnen studenten begeleiden in de zoektocht naar antwoorden op de identiteitsvragen. Herkenning en erkenning: Wanneer studenten zichzelf herkennen in anderen en erkenning krijgen van hun sociale omgeving zorgt dit voor bevordering van het besef van continuïteit. Iedereen heeft het nodig om gehoord en gezien te worden. Vooral jonge adolescenten doen veel om erbij te horen. Deel uitmaken van een groep bevorderd het gevoel van identiteit. De omgang tussen studenten speelt zich grotendeels buiten het bereik van docenten af. Toch kan een school invloed uitoefenen op dit gebied. Scholen kunnen faalangstige en sociaal angstige studenten begeleiden, ze kunnen een veilig leef- en leerklimaat bevorderen en sportieve en sociaalculturele activiteiten op school organiseren. 16

17 Vrijheid in afhankelijkheid Doordat studenten leren te beseffen dat ze afhankelijk zijn van anderen gaan ze op zoek naar grenzen voor zichzelf en anderen. Scholen moeten hierop inspelen door studenten speelruimte te geven. Deze speelruimte moet ontwikkeld worden in combinatie met regels die eenvoudig, duidelijk en consequent uit te voeren zijn. Voor studenten bestaan regels om overschrijden te worden. In de eerste klas kan er vanaf de start van een schoolloopbaan een duidelijke basis gelegd worden. Zinvolle toekomst Uit onderzoek blijkt dat zelfontplooiing de belangrijkste waarde is voor adolescenten. Op nummer twee staat het gebied arbeid en inkomen. Hieruit blijkt dat het voor adolescenten belangrijk is om een keuze te maken voor een opleiding en arbeid. Mentoren, docenten en begeleiders kunnen ondersteunen bij keuzes die studenten maken om hun toekomstideaal te bereiken. Bij de uitleg van het aspect continuïteit is er ingegaan op bepaalde manieren om studenten te begeleiden bij het maken van een keuze. Een andere mogelijkheid om studenten te begeleiden bij het maken van een studiekeuze is met het onderzoeken van de keuzestijlen. Deze worden verder beschreven in de paragraaf 2.4. Functionarissen die leerlingbegeleiding uitvoeren in het middelbaarberoepsonderwijs: Leerlingbegeleiding is gericht op het begeleiden van leerprocessen, studie- en beroepskeuzeprocessen en sociaal-emotionele processen. Deze begeleiding wordt uitgevoerd en mogelijk gemaakt door diverse functionarissen. Deze worden hieronder benoemd: Studieloopbaanbegeleider Leraar Zorgcoördinator Decaan Counselor Remedial teacher Gespecialiseerde leraren Vertrouwenspersoon Schoolleiding Niet onderwijzend personeel Zorgteam Zorgadviesteam Kindertelefoon Jeugdzorg Geestelijke gezondheidszorg Bureau halt Bovenstaande functionarissen hebben allemaal invloed op de identiteitsontwikkeling van een student. De invloeden zijn gericht op voorgaande vier aspecten. 17

18 In onderstaand model is te zien welke functionarissen op welke manier invloed hebben op een leerling/student en de klas. Iedere cirkel in het model vertegenwoordigt een niveau van zorg. De invloed die een decaan uitoefent is vooral gericht op de studiekeuzebegeleiding. De decaan helpt leerlingen namelijk bij het maken van keuzes voor vakkenpakketten, vervolgstudies en beroepen. Hierbij is het van belang dat de decaan op de hoogte is van maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de studiekeuze en contacten onderhoudt met instanties en instellingen. 18

19 2.3 De rol van loopbaanbegeleiders in het keuzeproces In de eerste paragraaf is er ingegaan op de identiteitsontwikkeling van adolescenten en de invloed van scholen hierop. Maar hoe kunnen loopbaanbegeleiders studenten helpen in het ontwikkelen van een arbeidsidentiteit? Om tot een arbeidsidentiteit te komen worden er diverse stappen ondernomen, in onderstaand model een overzicht hiervan: Fase 1: verwerking van het verleden Fase 2: verkenning van de toekomst ARBEIDSIDENTITEIT 1. Reflectie op spanning 4. Arbeidsaanbod uit het verleden formuleren 2. Patroon in aandacht- 5. Waarde van trekkende ervaringen aanbod bepalen 3. Levensthema 6. Oordelen over de mogelijkheid om van betekenis te zijn Den Broeder en Meijers, 1998 Spanning over werk en leven Door op levenservaringen te reflecteren (stap 1 t/m 3) krijgen jongeren een gevoel van identiteit. Aan de hand van deze identiteit kunnen jongeren uit gaan zoeken wat er bij deze identiteit aansluit. Dit kan gedaan worden door middel van de Zelfkonfrotatiemethode (ZKM). Hierbij leert de jongere zichzelf op een gestructureerde manier beter kennen. De jongere zorgt ervoor dat belangrijke zaken uit zijn leven opgeschreven worden, hierdoor ontstaat er een overzicht van wat er voor de jongere belangrijk is. De jongere gaat hierover vertellen tegen de loopbaanbegeleider. De belangrijkste taak voor de loopbaanbegeleider is om goed te luisteren en te herhalen wat de jongere verteld heeft. Daarnaast stelt de loopbaanbegeleider ook kritische vragen over het verhaal van de jongere. Op deze manier wordt er tot de kern gekomen. Na het verhaal van de jongere wordt er ingegaan op de gevoelens die hierbij speelde. Dit zorgt ervoor dat het verhaal herleefd wordt. De laatste stap is om op zoek te gaan naar de rode draad in het verhaal. Wat stimuleert je en wat belemmert je? De resultaten van de ZKM worden omgezet in een actieplan. Wie ben ik, waar wil ik naar toe en hoe kom ik daar zijn vragen die hierbij regelmatig gesteld worden. (Crystal-Barkley methode) 19

20 2.4 Studiekeuzeprocessen en keuzestijlen In het leven worden er voortdurend keuzes gemaakt. De meeste van deze keuzes worden vaak automatisch gemaakt uit routine of gewoonte. Veel mensen ervaren bij het maken van moeilijkere keuzes keuzestress. Dit geldt voornamelijk voor jongeren. Op basis van de rationele besluitvorming zijn er diverse stappen opgesteld om tot een keuze te komen, deze stappen zijn opgesteld op basis van verschillende theorieën. De literatuur (o.a. Otto Taborsky) geeft dit weer in een schema: Sensibilisatie Horizon verruiming Zelfconcept verheldering Beslissing Toetsing en evaluatie De stappen die bij de begrippen uit het schema horen zijn: Sensibilisatie: Stap 1: formuleren van het keuzeprobleem Horizonverruiming: Stap 2: keuzemogelijkheden en opties in kaart brengen Zelfconceptverheldering: Stap 3: voor- en nadelen van alle opties op een rijtje zetten Stap 4: gewichten toekennen aan de verschillende voor- en nadelen en deze tegen elkaar afwegen Toetsing en evaluatie: Stap 5: de beste keus selecteren Stap 6: beslissen en evalueren Keuzestijlen: Om tot een keuze te komen wordt er in de praktijk vaak gebruik gemaakt van zeven keuzestijlen. De eerste zes keuzestijlen zijn gebaseerd op drie dimensies van kiezen. De zevende keuzestijl (intuïtieve stijl) is een combinatie de zes andere keuzestijlen. Intrapersoonlijke dimensie (psyche) Kies je op basis van verstand of gevoel? Interpersoonlijke dimensie (relationeel) Kies je voor jezelf of pas je jezelf aan aan de wensen van anderen Temporele dimensie (tijd) Kies je snel en spontaan of langzaam en weloverwogen 20

21 De zeven keuzestijlen worden hieronder benoemd en toegelicht: De logisch rationele keuzestijl Bij de logisch rationele keuzestijl wordt er gekozen op basis van argumenten en overwegingen. Voordat de keuze gemaakt wordt, worden vaak alle voor- en nadelen op een rijtje gezet. De emotionele keuzestijl De emotionele kiezer maakt een keuze op basis van gevoel. Er wordt geluisterd naar het hart en de buik. Een valkuil van deze keuzestijl kan de wisselendheid van gedachten en gevoelens zijn. De impulsieve keuzestijl De impulsieve kiezer, kiest wat het eerst in hem op komt en denkt niet lang na bij het maken van een keuze. De uitstellende keuzestijl Bij de uitstellende keuzestijl wordt het maken van een keuze uitgesteld. De eigenzinnige keuzestijl Eigenzinnige kiezers weten precies wat ze willen. Ze laten zich door niemand beïnvloeden of van de wijs brengen. De meegaande keuzestijl De meegaande kiezer past zich makkelijk aan aan anderen. De mening van de kiezer telt niet mee. De intuïtieve keuzestijl De intuïtieve kiezer weet of voelt wat hij wil. Dit kan hij echter niet uitleggen. Vaak maken zij keuzes op basis van ervaringen (rationeel en emotioneel). Deze keuzes worden soms impulsief gemaakt en soms uitgesteld. Hierbij wordt in de ene situatie meer rekening gehouden met jezelf en de andere keer meer met anderen. Een combinatie van voorgaande zes keuzestijlen. 21

22 2.5 Loopbaanbegeleiding in het mbo Studieloopbaanbegeleiders begeleiden studenten in het mbo. Vaak hebben zij een korte training gevolgd. Soms is dit een training voor alle docenten en soms gaat het om een geselecteerde groep. Volgens Luken is het zelden duidelijk op welke criteria de selectie van studieloopbaanbegeleiders plaats heeft gevonden en hoe deze criteria gemeten zijn. Het doel van het mbo is om studieloopbaanbegeleiding in te voegen in het onderwijs. Dit is ook de reden dat docenten vaak trainingen volgen voor studieloopbaanbegeleiders, zo is iedereen op de hoogte. Ook krijgen studenten in het mbo het vak loopbaan & burgerschap. Tijdens dit vak wordt er o.a. ingegaan op de politiek, de economie en de maatschappij. Daarnaast moeten studenten zich bezighouden met vitaal burgerschap en hun loopbaan. Nadat studenten het vak loopbaan & burgerschap afgerond hebben dienen zij in staat te zijn de eigen kwaliteiten, mogelijkheden, waarden en motieven te vergelijken met de gevraagde waarden en kwaliteiten van verschillende soorten werk. Daarnaast moeten zij zich ook kunnen oriënteren op doorstroomtrajecten in het vervolgonderwijs en op ondersteuningsmogelijkheden. Ongeveer 50% van de mbo ers stroomt na het behalen van het niveau 4 diploma direct door naar het hbo. Van deze studenten haalt ongeveer de helft een hbo diploma. Over deze studenten kunnen enkele punten geconcludeerd worden: Mbo ers vallen vaker uit in het eerste jaar van de hbo opleiding dan havisten Mbo ers veranderen minder vaak van opleiding dan havisten Na 5 jaar studeren hebben meer mbo studenten het hbo diploma behaald dan havisten Na 8 jaar studeren hebben meer havisten het diploma behaald dan mbo studenten Europese aandacht voor onderwijsontwikkeling: De EU draagt bij aan ontwikkeling van onderwijs en ondersteunt de activiteiten van lidstaten op het gebied van onderwijs. De lidstaten zijn echter zelf verantwoordelijk voor de inhoud en organisatie van het onderwijs. Om de kennismaatschappij van Europa te bevorderen is er in 2007 een programma opgesteld wat moest zorgen voor meer uitwisseling, samenwerking en mobiliteit tussen de onderwijs- en beroepsopleidingstelsels in Europa. Punten waaraan gewerkt werd op het niveau van beroepsonderwijs zijn: Mobiliteit Partnerschappen Projecten om de nationale stelsels voor beroepsopleidingen te verbeteren Netwerken van deskundigen en organisaties In 2013 is het programma afgelopen en in 2014 is een opvolger opgesteld. Het programma richt zich op onderwijs, opleiding, jongeren en sport. Het doel van het programma is om bij te dragen aan groei en welvaart voor de individu en de samenleving door te investeren in mensen. 22

23 3 Conceptueel model In onderstaande afbeelding kunt u het conceptueel model voor dit onderzoek terugvinden. Het hoofdthema van het onderzoek is de studiekeuzebegeleiding bij de doorstroom van mbo naar hbo. Hier hangt alles in het onderzoek mee samen. Links is te zien wat er onderzocht gaat worden en rechts is te zien van welke theorie er gebruik gemaakt gaat worden gedurende het onderzoek. Uiteindelijk komen de onderzoeksresultaten en de relevante theorie samen en dit zal zorgen dat er allereerst inzicht komt in de huidige vorm van studiekeuzebegeleiding die ROC Ter AA aanbiedt voor mbo niveau 4 studenten die door willen stromen naar het hbo. Dit inzicht kan door middel van de theorie en onderzoeksresultaten omgezet worden naar een advies voor het ROC Ter Aa m.b.t. studiekeuzebegeleiding. 23

24 4 Methodische verantwoording In dit hoofdstuk staat beschreven hoe het onderzoek aangepakt en verlopen is. In de eerste paragraaf is uiteengezet van welke methodes gebruik gemaakt is, in de tweede paragraaf wordt beschreven hoe de procedures aangepakt zijn gedurende het onderzoek en wie de respondenten zijn die meegewerkt hebben aan het onderzoek. In de derde en vierde paragraaf wordt een beschrijving gegeven van de meetinstrumenten waar gebruik van gemaakt is gedurende het onderzoek en op welke manier de data geanalyseerd zijn. Ten slotte wordt er nog ingegaan op de betrouwbaarheid en de validiteit van het onderzoek. 4.1 Type onderzoek: De hoofdvraag van dit onderzoek is een open vraag. Hiervoor is gekozen omdat er voorafgaande aan het onderzoek nog weinig tot geen gegevens bekend waren over het onderwerp. Om zoveel mogelijk informatie te verwerven is er gekozen voor een explorerend onderzoek. Bij explorerend onderzoek worden er gegevens verzameld en geanalyseerd om zo meer informatie over het onderwerp te verkrijgen. In dit onderzoek is kwalitatief en kwantitatief onderzoek uitgevoerd. Een combinatie van deze onderzoeksmethoden wordt ook wel triangulatie genoemd. Het kwantitatieve onderzoek bestond uit schriftelijke dataverzameling, dit waren enquêtes voor mbo niveau 4 studenten die momenteel in het laatste jaar van hun opleiding zitten. Hierbij is gekozen voor een selecte gemakssteekproef. Alle studenten die voldoen aan de onderzoekspopulatie hebben een enquête toegezonden gekregen. Hierover meer in paragraaf 4.2, procedure en respondenten. Om naast de kwantitatieve gegevens ook kwalitatieve gegevens te verwerven is er ook gebruik gemaakt van open diepte interviews. Deze interviews zijn gepland door middel van een selecte sneeuwbalsteekproef. Hiervoor is gekozen omdat ik, als stagiaire, geen overzicht heb van de meest geschikte personen om te interviewen. Door collega s te benaderen die langer bij ROC Ter AA werken en meer collega s kennen, heb ik waarschijnlijk de meest geschikte personen kunnen interviewen. 4.2 Procedure en respondenten: Kwantitatief onderzoek: Begin november heeft er overleg plaatsgevonden met de praktijkbegeleiders over de aanpak van dit onderzoek, tijdens dit overleg is er besloten om alle studenten die op dit moment in het laatste jaar zitten van een niveau 4 opleiding een enquête te versturen. De enquête moest klassikaal ingevuld worden, op deze manier is iedereen de mogelijkheid geboden om zijn mening te geven en zouden er veel enquêtes terugkomen. Hierdoor zijn de uitkomsten betrouwbaarder omdat op deze manier alle aanwezige studenten de enquête invullen en er geen onderscheid gemaakt wordt tussen opleiding en geslacht. Op woensdag 12 november is er met behulp van theorie de eerste versie van de enquête gemaakt, deze is besproken met de praktijkbegeleidsters binnen ROC Ter AA. Daarna is er contact opgenomen met het Roosterbureau om de codes van de klassen op te vragen. Helaas beschikten zij niet over de juiste codes. Op donderdag 13 november is er contact opgenomen met alle office assistentes van de betreffende colleges. Hierbij gaat het om zes van de zeven colleges. Het dienstverlening college is niet meegenomen in dit onderzoek omdat zij alleen mbo opleidingen aanbieden op niveau 2. 24

25 Zij hebben in de dagen daarop volgend de codes van de klassen doorg d. Het aantal studenten per klas is op deze manier uitgezocht in Eduarte, dit is het leerlingvolgprogramma waarmee binnen ROC Ter AA gewerkt wordt. Het totaal aantal studenten wat dit jaar naar verwachting het niveau 4 diploma gaat halen is 399. Hierna is de enquête verzonden naar alle teamleiders. Een kopie van de verzonden enquête is terug te vinden in bijlage 1. De teamleiders hebben van vrijdag 21 tot woensdag 26 november de mogelijkheid gehad om te reageren op de enquête. De opmerkingen van de teamleiders zijn verwerkt in de enquête. Op maandag 24 november is er contact opgenomen met de afdeling repro over het aantal te printen enquêtes. Direct daarna is de aanvraag gedaan om 425 enquêtes te laten printen. Deze waren klaar op dinsdag 25 november. Woensdag 26 november zijn alle enquêtes gesorteerd op klas en in enveloppen gestopt. Op donderdag 27 november 2014 zijn de enquêtes verzonden naar alle mentoren, bij deze enquêtes is een begeleidende brief toegevoegd, zie bijlage 2. Daarnaast is er op donderdag 27 november ook een mail verzonden naar de mentoren. Op deze manier werden zij op twee manieren geattendeerd op de enquête. Hierbij is het verzoek gegeven om de enquêtes voor vrijdag 12 december te retourneren. De meeste enquêtes kwamen erg snel terug. Op donderdag 11 december is er naar enkele mentoren nog een mail gestuurd met hierin de herinnering de enquête in te laten vullen door de studenten. De laatste exemplaren zijn op dinsdag 16 december ingeleverd. Direct na het ontvangen van de eerste enquêtes is er gestart met het verwerken van de resultaten in SPSS. Nadat alle resultaten verwerkt waren zijn er door middel van SPSS analyses gemaakt. Deze analyses zijn later omgezet in een conclusie. De analyse van deze resultaten is terug te vinden in hoofdstuk 8. Kwalitatief onderzoek: In november is er, naast het overleg over kwantitatief onderzoek, ook overleg geweest over de tweede vorm van onderzoek: kwalitatief onderzoek. Tijdens dit overleg is er afgesproken de trajectcoaches van ieder college te benaderen met de vraag om enkele namen door te geven van collega s binnen het team. Deze collega s moesten voldoen aan de volgende voorwaarden: - Lesgeven aan een laatstejaars niveau 4 klas - Enigszins ervaring/affiniteit hebben met mentorschap en/of studiekeuzebegeleiding De mail naar de trajectcoaches met bovenstaande vraag is verstuurd op 17 november. Diverse trajectcoaches hebben direct een reactie gegeven met daarin namen van collega s die voldoen aan de eisen. Deze personen zijn direct benaderd per mail. In deze mail werd de vraag gesteld of de persoon tussen 1 en 19 december ongeveer een half uur vrij kon maken voor het interview. Een aantal trajectcoaches hebben na diverse herinneringen niet gereageerd op het verzoek om namen van collega s door te geven. Door in overleg te gaan met directe collega s zijn er alsnog geschikte personen binnen deze colleges benaderd. Voor enkele colleges is er gekozen om twee interviews te houden, de opleidingen binnen deze colleges lagen te ver uit elkaar om betrouwbare conclusies te kunnen trekken. 25

26 In overleg met praktijkbegeleiders is er een structuur opgesteld met daarin enkele vragen die terug moesten komen in ieder interview. Deze vragen zijn rekening houdend met het doel van de interviews opgesteld. In bijlage 3 is deze topiclist terug te vinden. De planning voor de interviews zag er als volgt uit: 2 december uur Bouw en design college uur Bouw en design college 8 december uur ICT college 9 december uur Zorg en welzijn college 15 december uur Onderwijs en kinderopvang college 16 december uur Business college 17 december uur Business college 18 december uur Techniek en technologie college Ieder interview is opgenomen met een spraakrecorder op een smartphone. De spraakopnames zijn direct op een computer gezet. Na het houden van de interviews is er met behulp van de spraakopnames direct begonnen met het uitschrijven van de transcripten. De transcripten zijn terug te vinden in bijlage 4. Nadat alle transcripten geschreven waren is er gestart met het sorteren van de fragmenten. Er is bewust niet gekozen voor het analyseren van de transcripten door middel van open, axiaal en selectief coderen. Gekozen is om de resultaten overzichtelijk te verwerken en in te delen per college. Op deze manier bleef de relevante informatie bruikbaar en werd deze niet samengevoegd voor het hele ROC Ter AA. De meest relevante informatie is terug te lezen in hoofdstuk Meetinstrumenten Gedurende het onderzoek is er gebruik gemaakt van diverse meetinstrumenten. Voor het kwantitatieve onderzoek zijn enquêtes afgenomen. Deze enquêtes zijn opgesteld door middel van theorie en gesprekken met collega s. In deze enquêtes zijn nominale en ordinale meetniveaus gebruikt. De nominale meetniveaus zijn toegepast bij de vragen die gesteld werden over het geslacht van de student en de leerweg. De ordinale meetniveaus zijn gemeten bij de overige vragen, de verschillen tussen de meetniveaus zijn niet betekenisvol. Voor de vraag welke leeftijd studenten hebben is er gebruik gemaakt van het ratio meetniveau. Voor het kwalitatieve onderzoek zijn een aantal topics naar voren gekomen die als doel hadden enkele mechanismen uit te diepen. Deze topics zijn: hbo opleidingen, gesprekken, testen, studenten en tips/verbeterpunten. De topics zijn opgesteld om meer informatie te verwerven over de huidige vorm van studiekeuzebegeleiding en dieper in te gaan op bepaalde onderwerpen die hiermee samenhangen. In bijlage 3 is de uitgebreidere topiclist van het onderzoek terug te vinden. 26

27 Betrouwbaarheid en validiteit Doordat voor het kwantitatief onderzoek alle studenten uit de onderzoekspopulatie uitgenodigd zijn om een enquête in te vullen kan er gesteld worden dat dit deel van het onderzoek erg betrouwbaar is. Iedereen heeft de kans gehad te reageren. Daarnaast is de enquête door iedereen ingevuld op dezelfde locatie, ROC Ter AA. De periode waarin de enquêtes afgenomen zijn heeft zich afgespeeld in twee weken, gedurende deze twee weken bevonden de studenten zich ongeveer in dezelfde fase van hun opleiding. Er hebben geen ingrijpende veranderingen plaatsgevonden binnen ROC Ter AA gedurende deze periode. Daarnaast hebben alle mentoren eenzelfde instructie ontvangen om de enquête af te nemen. Ook de resultaten van het kwalitatief onderzoek kunnen betrouwbaar genoemd worden. De personen die geïnterviewd zijn, zijn middels eenzelfde mail benaderd. Tijdens de interviews is er gebruik gemaakt van een vooraf opgestelde topiclist. Alle interviews zijn afgenomen door eenzelfde persoon en binnen dezelfde omgeving. De interviews zijn allemaal opgenomen door middel van een spraakrecorder om de mogelijkheid te hebben deze later terug te luisteren. De conclusies die getrokken zijn aan de hand van de interviews zijn niet helemaal betrouwbaar te noemen, de antwoorden die de gesprekspartner gedurende het interview gegeven heeft zijn gegeneraliseerd voor het hele college waarbinnen de betreffende persoon werkzaam is. De topiclist en enquêtes zijn diverse malen besproken met collega s van ROC Ter AA en medestudenten van Fontys. Dit wordt ook wel peer examination genoemd. Door de topics met elkaar door te spreken is er eenzelfde manier van uitleggen ontstaan bij bepaalde begrippen. 4.4 Analyses De kwantitatieve gegevens zijn geanalyseerd met behulp van het computerprogramma SPSS. Alle antwoorden op de enquêtes zijn omgezet in cijfercodes. Deze cijfercodes zijn ingevoerd en met behulp van de mogelijkheden van SPSS zijn er analyses en verbanden uit de gegevens van de enquête getrokken. Deze analyses zijn geïnterpreteerd en omgezet in een lopend verhaal. De kwalitatieve gegevens zijn allereerst opgenomen en verwerkt in transcripten. Daarna zijn er punten opgesteld die vergeleken zijn met dezelfde punten uit andere interviews. De punten zijn geanalyseerd, samengevat en benoemd in hoofdstuk 7. 27