Ondernemingen houden woord: onder impuls van competitiviteitsmaatregelen worden à bijkomende jobs gecreëerd in privésector

Transcriptie

1 Ondernemingen houden woord: onder impuls van competitiviteitsmaatregelen worden à bijkomende jobs gecreëerd in privésector Het VBO dringt er al jaren op aan om de loonkostenhandicap van de Belgische bedrijven t.o.v. hun concurrenten in de drie buurlanden te verminderen en zo te zorgen voor een beter concurrentievermogen van onze bedrijven, een sterkere exportgroei en dito jobcreatie in de Belgische ondernemingen. De huidige regering heeft deze bekommernis ter harte genomen en heeft in de eerste jaren van haar legislatuur een aantal maatregelen in die zin genomen. In deze nota gaan we na in welke mate deze maatregelen ertoe hebben geleid dat de Belgische bedrijven uit de privésector effectief meer jobs gecreëerd hebben en nog zullen creëren. 1. De maatregelen ter bevordering van de competitiviteit Drie cruciale maatregelen hebben de arbeidskosten helpen temperen. i. Indexsprong De indexsprong, die effectief werd per 1 april 2015, bestond erin de gezondheidsindex te bevriezen op zijn niveau van maart 2015 tot er een competitiviteitsverbetering van 2% zou hebben plaatsgevonden. Concreet duurde deze blokkering exact één jaar, waarbij alle indexeringsmechanismes on hold stonden. ii. Taxshift De taxshift behelsde enerzijds een koopkrachtluik (met de verhoging van de forfaitaire aftrek van beroepskosten en een hervorming van de personenbelasting) en anderzijds een competitiviteitsluik, dat onder meer voorzag in een gefaseerde daling van de werkgeversbijdragen naar een basistarief van 25%. iii. Hervorming van de Wet van 96 De wet van 26 juli 1996 tot bevordering van de werkgelegenheid en tot preventieve vrijwaring van het concurrentievermogen omkadert de bepaling van de loonnorm, maar kon in het verleden niet verhinderen dat de loonkostenhandicap tegenover onze directe concurrenten opnieuw aanzienlijk ontspoorde. De hervorming van deze wet, die effectief werd vanaf 2017, was dus onontbeerlijk om zich in te dekken tegen eventuele, maar waarschijnlijke fouten in de verwachte indexering in België en de toekomstige evolutie van de loonkosten in de buurlanden (Duitsland, Frankrijk, Nederland). Ze voorziet ook een correctiemechanisme ingeval de loonkostenhandicap te sterk ontspoort. Ook al blijft de loonkostenhandicap vandaag nog (te) groot, hij werd in de voorbije jaren al aanzienlijk verminderd en zou ook in de komende jaren nog wat verder worden afgebouwd. De vraag is nu: werden de groeikansen van onze ondernemingen hierdoor versterkt? Vertaalt zich dit in hogere tewerkstellingscijfers? En is de jobcreatie die zowel door nationale als internationale instellingen wordt vastgesteld, toe te schrijven aan deze maatregelen of het gevolg van een betere conjunctuur?

2 2. Verband tussen loonkostenontwikkeling en jobcreatie bedrijven: econometrische oefening Om deze vragen te beantwoorden, gebruiken we hier een eenvoudig economisch model (lineaire regressie). Daarin is het jaarlijkse groeicijfer van de tewerkstelling in de privésector (demp) de te verklaren variabele (afhankelijke variabele). Zelfstandige arbeid en jobs bij de overheid worden niet meegerekend. Die twee worden overigens minder beïnvloed door de evolutie van de loonkosten dan door andere variabelen. De gegevens komen van de Nationale Bank van België voor de periode Er zijn drie verklarende variabelen: 1. De jaarlijkse groei van het reële bbp (dbbp): maakt het mogelijk om het conjunctuureffect op de werkgelegenheid te isoleren. Bron: statistische bijlage van de Europese Commissie najaar Groei reëel loon per werknemer (deflator van het bbp) (dcomp): geeft de reële variatie van de arbeidskosten voor de ondernemingen weer. Deze variabele geeft de jaarlijkse schommeling weer van de loonkosten verminderd met de productieprijzenschommeling van de hele binnenlandse productie (dus niet enkel de productieprijzen van de private consumptie maar ook van de publieke consumptie, de investeringen, enz.). Bron: statistische bijlage van de Europese Commissie najaar De jaarlijkse groei van de werkgelegenheid bij loontrekkenden in de privésector van het voorgaande jaar (demp(-1)): door de aanzienlijke kosten die gepaard gaan met het aanwerven en ontslaan van werknemers, verlopen aanpassingen in de tewerkstelling in de privésector zeer geleidelijk. Bijgevolg wordt de impact van een ingreep in de loonkosten op de werkgelegenheid pas met vertraging volledig voelbaar. Daarom nemen wij deze vertraagde variabele op in ons model; de evolutie van de werkgelegenheid in jaar t wordt dus mede beïnvloed door de evolutie in het voorgaande jaar (t-1). De te ramen regressie is dus te volgende: demp = a + b * dbbp + c * dcomp + d * demp(-1) Het verkregen regressieresultaat is het volgende 1 : demp = * dbbp * dcomp * demp(-1) Zoals verwacht, heeft de conjunctuur een belangrijk positief effect op de evolutie van de werkgelegenheid. Iedere procent reële bbp-groei resulteerde tussen 1981 en 2014 in 0.59% meer werkgelegenheidsgroei. Het verband tussen de evolutie van de reële loonkost per werknemer en de evolutie van de private tewerkstelling is zeer duidelijk negatief. Een stijging van die loonkost met 1% resulteert op korte termijn in 0.40 procentpunt minder werkgelegenheidsgroei. 1 De in aanmerking genomen variabelen verklaren ruim 81% van de vastgestelde evolutie in de private tewerkstelling van werknemers sinds De verklarende variabelen zijn significant: de t-waarden van alle geschatte coëfficiënten overschrijden ruim het waarschijnlijkheidsniveau (95%) en hebben alle het verwachte signaal. Bovendien is er geen autocorrelatie van de residuen: de Durbin-Watson-statistiek ligt zeer dicht bij 2 (2,02).

3 3. Impact van de regeringsmaatregelen op de loonkostenontwikkeling Om de verwachte impact van de indexsprong, de taxshift en de hervorming van de Wet van 96 op de jobcreatie bij de Belgische ondernemingen te beoordelen, moeten we dus eerst hun effect op de reële loonkost in kaart brengen. De indexsprong blokkeerde elk indexeringsmechanisme tussen april 2015 en maart Hoewel die ingreep vooral in 2015 plaatshad, gaan we hier uit van een evenredig effect in 2015 en 2016, aangezien de loonindexering vaak hetzij op een vaste datum 2, hetzij met vertraging plaatsvindt ten opzichte van de overschrijding van een spilindex. Het effect van de taxshift op de loonkosten halen we uit schattingen van het Federaal Planbureau in zijn economische vooruitzichten (juni 2017). Het FPB raamt met name in welke mate de de nominale uurloonkosten beïnvloed worden door de verschillende maatregelen i.v.m. de werkgeversbijdragen-sz uit de taxshift. Wat de loonmatiging betreft, moeten we twee periodes onderscheiden. In de IPA-periode konden de sociale partners geen akkoord vinden en legde de regering de loonnorm bij koninklijk besluit vast op 0.0% in 2015 en 0.5% (brutoloonmassa) +0.3% (loonmassa in netto) in Dit kwam overeen met het akkoord dat door alle sociale partners (behalve één vakbond) was bekrachtigd. Bij dat akkoord hield de maximale marge voor loonkostenontwikkeling, op basis van de ervaring uit het verleden, rekening met een mogelijke prognosefout van 0.8%. In deze oefening kennen wij daarom een neerwaarts effect van de loonmatiging van 0.4% toe in 2015 en Voor de volgende jaren voorziet de hervorming van de wet van 96 uitdrukkelijk een veiligheidsmarge om prognosefouten preventief te corrigeren van minstens 0,5% per IPA-periode, oftewel 0.25% per jaar. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het effect van de verschillende maatregelen op de evolutie van de reële loonkosten: In procentpunten Indexsprong Taxshift Loonmatiging TOTAAL Impact van de maatregelen op de jobcreatie van de bedrijven in de privésector Vertrekkende van de resultaten van bovenstaande econometrische regressie werken we drie scenario s uit voor de impact op de tewerkstelling in de privésector. A. Zuiver econometrisch scenario In dit scenario hanteren we de hypothese dat een arbeidskostenverlagende maatregel genomen in jaar t niet enkel een impact zal hebben op de tewerkstelling in jaar t, maar ook op degressieve wijze doorheen alle jaren van de beschouwde periode ( ). 2 Bijvoorbeeld: het loon van 26% van de werknemers wordt jaarlijks in januari geïndexeerd. In januari 2015 was de indexsprong nog niet van toepassing; in januari 2016 vond de indexering plaats op basis van de stijging van de gezondheidsindex tussen januari 2015 en maart 2015, oftewel een indexering met 0.43% in plaats van 1.85% zonder indexsprong.

4 Dit doen we door rekening te houden met de coëfficiënten van de variabele reëel loon per werknemer (DComp) (-0,40) en de vertraagde variabele van de tewerkstelling (demp(-1)) (0,69). Op die manier zal de geschatte vermindering van de reële arbeidskosten met -1,40% in 2015 de volgende impact hebben op de tewerkstelling (in procentpunten): 2015: 0.56 [ = (-1.40)*(-0.40) ] 2016: 0.39 [ = (-1.40)*(-0.40)*0.69 ] 2017: 0.27 [ = (-1.40)*(-0.40)*0.69 * 0.69 ] 2018: 0.18 [ = (-1.40)*(-0.40)*0.69 * 0.69 * 0.69 ] 2019: 0.13 [ = (-1.40)*(-0.40)*0.69 * 0.69 * 0.69 * 0.69 ] Rekening houdend met deze terugverdieneffecten over de gehele periode, zouden de ondernemingen dankzij de arbeidskostvermindering tegen nieuwe jobs hebben gecreëerd. Geschatte impact regeringsmaatregelen op werkgelegenheid (volgens econometrische vergelijking VBO) Coëfficiënten van econometrische regressie dcomp -0,40 Impact regeringsmaatregelen op reële loonkosten (in%) -1,40-3,01-0,79-0,47-0,53 demp(-1) 0,69 Werkgelegenheid in de privé-sector in Impact van regeringsmaatregelen op werkgelegenheid (in %) Impact maatr'en 2015 Impact maatr'en 2016 Impact maatr'en 2017 Impact maatr'en 2018 Impact maatr'en 2019 Totale impact per jaar Totale impact cumul Impact van maatregelen op wglh-privé in ,56 0,56 Impact van maatregelen op wglh-privé in ,39 1,21 1,60 2,16 Impact van maatregelen op wglh-privé in ,27 0,84 0,32 1,42 3,58 Impact van maatregelen op wglh-privé in ,19 0,58 0,22 0,19 1,17 4,75 Impact van maatregelen op wglh-privé in ,13 0,40 0,15 0,13 0,21 1,03 5,78 Impact van regeringsmaatregelen op werkgelegenheid (in aantallen) Impact maatr'en 2015 Impact maatr'en 2016 Impact maatr'en 2017 Impact maatr'en 2018 Impact maatr'en 2019 Totale impact per jaar Totale impact cumul Impact van maatregelen op wglh-privé in Impact van maatregelen op wglh-privé in Impact van maatregelen op wglh-privé in Impact van maatregelen op wglh-privé in Impact van maatregelen op wglh-privé in B. Econometrisch scenario met impact gedurende 3 jaar Als we voorzichtiger willen zijn, kunnen de terugverdieneffecten beschreven in het eerste scenario beperkt worden tot een periode van drie jaar. Anders gezegd: de maatregelen van 2015 worden geacht een effect te hebben op de tewerkstelling in 2015, 2016 en In dit geval zou de netto jobcreatie door de ondernemingen eenheden bedragen. C. Vergelijkend scenario met de vooruitzichten van de Europese Commissie Een andere werkwijze is, om vertrekkende van de najaarsvooruitzichten van de Europese Commissie, te schatten hoe de private tewerkstelling zou zijn geëvolueerd als de competitiviteitsmaatregelen niet waren genomen. Op basis van de bovenstaande econometrische vergelijking kunnen we immers berekenen hoe de werkgelegenheid zich zou ontwikkelen zonder de competitiviteitsmaatregelen van de regering en dus louter op basis van de verwachte economische groei, de verwachte autonome loonkostenontwikkeling, de constante term, de vertraagde effecten, en de door de ontwikkelingen uit het verleden bepaalde coëfficiënten.

5 We zouden ons dan hebben kunnen verwachten aan de werkgelegenheidsontwikkeling die hieronder op de zwarte lijn wordt weergegeven. Dit is een stijging van de werkgelegenheid met eenheden tussen 2014 en De blauwe lijn in de grafiek hieronder geeft weer wat de werkelijke ( ) en geraamde ontwikkeling van de werkgelegenheid ( ) is volgens de doorgaans eerder voorzichtige vooruitzichten van de Europese Commissie. Tegen 2019 zouden de bedrijven onder impuls van de regeringsmaatregelen en rekening houdend met de voorzichtige vooruitzichten en van de Europese Commissie, dus jobs meer creëren dan in een scenario van ongewijzigd beleid (berekend op basis van de coëfficiënten van de hierboven geschatte econometrische vergelijking ). D. Effectieve realisaties t.o.v. scenario ongewijzigd beleid In de grafiek hierboven worden in groene stippellijn ook de effectieve realisaties weergegeven in 2015 en 2016 (o.b.v. de officiële cijfers voor de werkgelegenheid in de privésector van het INR) en een zo goed mogelijke schatting voor 2017 (door extrapolatie van de trend in Q naar Q3 en Q4). Daaruit blijkt dat de effectieve realisaties in inderdaad een stuk hoger liggen dan wat op basis van ongewijzigd beleid verwacht had kunnen worden. De bedrijven hebben de regeringsmaatregelen tot verbetering van het concurrentievermogen dus effectief omgezet in extra jobs. In 2017 lijkt de effectieve werkgelegenheidscreatie van de bedrijven uit de privésector ook beduidend hoger te zullen liggen dan de verwachtingen van de Europese Commissie en slechts iets lager dan op basis van het econometrische scenario kon worden geschat.

6 Dit geeft aan dat de vooruitzichten voor de jobcreatie van de Europese Commissie inderdaad eerder aan de voorzichtige kant zijn en dat de econometrische verbanden uit het verleden toch robuust zijn. 5. Conclusie De maatregelen die de regering heeft genomen om de competitiviteit van de bedrijven te verbeteren (indexsprong, taxshift, hervorming Wet 96) zijn door die bedrijven aangegrepen om hun groei op de exportmarkten te versterken en aanzienlijk meer jobs te creëren. De bedrijven uit de privésector hebben dus woord gehouden. Van de jobs die er volgens de voorzichtige vooruitzichten van de Europese Commissie in de Belgische privésector zouden bijkomen tussen 2014 en 2019, kunnen ongeveer 2/3e of jobs worden toegeschreven aan die positieve reactie van de bedrijven op de regeringsmaatregelen en slechts 1/3 e aan de algemene conjunctuurverbetering. Volgens een zeer robuuste econometrische vergelijking van het VBO (die door de ontwikkelingen in 2017 nogmaals lijkt te worden bevestigd) zou de bijkomende jobcreatie van de bedrijven o.b.v. de genomen maatregelen zelfs nog wat hoger kunnen uitkomen (tussen en extra jobs). In dat geval zou 70 à 75% van de werkgelegenheidscreatie toe te schrijven zijn aan de positieve reactie van de bedrijven op de maatregelen.