Mathemagie met de CRB

Transcriptie

1 Mathemagie met de CRB Volgens de zonet vrijgegeven OESO-cijfers bedraagt de loonmarge voor de komende twee jaar slechts 4,65%. Dit is een stuk minder dan de 5,5% die de CRB enkele weken geleden nog naar voren schoof als richtcijfer voor de zopas afgelopen sociale onderhandelingen. De CRB gaat hiermede verder op het pad van de (over) optimistische prognoses en zet alzo de sociale partners op het verkeerde been. 1. De wet van 1996 De Belgische loonkostenhandicap met de buurlanden en de rest van Europa is een oud zeer en dateert al van de jaren negentig. Precies daarom werd in 1996 de wet ter bevordering van de werkgelegenheid en preventieve vrijwaring van de concurrentiekracht in het leven geroepen. Deze wet moest helpen verhinderen dat sociale onderhandelingen zouden uitmonden in nieuwe loonkostenontsporingen. Een cruciaal punt daarbij is dat de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) elke twee jaar een zorgvuldig afgewogen richtcijfer voor de loonnorm op tafel legt waarmee de sociale onderhandelaars dan aan het werk kunnen gaan tijdens het interprofessioneel overleg. Dit richtcijfer is gebaseerd op de te verwachten gemiddelde loonkostenevolutie bij de drie buurlanden. De realiteit leert dat de wet van 1996 nieuwe ontsporingen niet heeft kunnen verhinderen. Dit is een gevolg van drie factoren. Primo, de CRB schat de loonkostentoename in de buurlanden voortdurend te hoog in. Secundo, in eigen land stuwt de automatische loonindexering de loonkosten blindelings omhoog. Tertio, In het verleden werden overschrijdingen van de loonmarge niet in mindering gebracht bij het maken van nieuwe afspraken. In wat volgt overlopen we deze drie factoren. a. De systematiek van de onvoorzichtigheid Er tekent zich stilaan een systematiek af in de wijze waarop de CRB de loonkostenevolutie bij de buurlanden overschat (tabel 1). Vooral vanaf de periode zit men er consistent in één richting naast. In haar recentste verslag geeft de CRB zelf aan dat door ondermeer een te optimistische inschatting van de loonevolutie in de buurlanden de loonkostenhandicap per uur in de periode verder zal oplopen met ongeveer 1,1%. Uitgaande van de recentste OESO cijfers mag men vrezen dat dit fenomeen zich ook in de volgende interprofessionele periode gaat voordoen.

2 Grafiek 1: Evolutie arbeidstijd België versus EU Aantal gewerkte uren per jaar per werkende België EU Jaar Bron: OESO De CRB stelt een marge van 5,5% voor de periode voorop. Deze prognose is gebaseerd op individuele verwachtingen van 4,3% voor Duitsland, 6,0% voor Nederland en 7,1% voor Frankrijk. Het betreft loonkostenstijgingen per uur. De nieuwe cijfers van de OESO hebben betrekking op loonkosten per werknemer en volgens die maatstaf komt de marge te liggen op 4,65%. In haar technisch verslag geeft de CRB zelf reeds aan vanwaar het verschil komt. Volgens de CRB dient de loonkost per werknemer gecorrigeerd te worden voor de evolutie van de arbeidstijd. Deze laatste zou in eigen land gunstiger evolueren waardoor de loonkosten per uur in het buitenland sneller stijgen dat de loonkosten per werknemer. Voor VKW Metena zijn er echter weinig die deze hypothese ondersteunen. Vooral in Duitsland maar ook in Nederland en Frankrijk overheerst een uitgesproken tendens tot verlenging van de arbeidstijd. Verdere analyse geeft aan dat de evolutie inzake arbeidstijd tussen België en de drie buurlanden steeds dichter bij elkaar komt te liggen (zie bijgaande grafiek). De meest realistische hypothese lijkt ons dan ook dat bij een vergelijking tussen België en de drie buurlanden de evolutie van de loonkosten per werknemer en die per uur erg dicht bij elkaar zijn komen te liggen. Anders uitgedrukt: het lijkt ons hoe langer hoe onrealistischer om er van uit te gaan dat ontsporingen van de loonkosten per werknemer goedgemaakt kunnen worden door gunstigere ontwikkelingen op het vlak van arbeidstijd.

3 Tabel 1: Track record CRB betreffende inschatting loonevolutie drie buurlanden Periode Ex-ante verwachting Ex-post realiteit Overschatting (+) of CRB onderschatting (-) ,9 5,4 +0, ,1 6,6-0, ,6 5,1 +1, ,3 3,6 +1, ,5?? Bron: CRB, Technische verslagen. b. Automatische indexering vernietigt jobs In tijden van gematigde loonevolutie bij de buren zorgt de automatische loonindexering in eigen land voor een onvermijdelijke ontsporing van de loonkosten. Sinds 1996 stegen de loonkosten per werknemer bij de drie buren met 22,1% tegenover 31,5% bij ons. Het verschil inzake inflatie was nochtans miniem, 17,5% bij de buren tegenover 19,4% bij ons. De automatische indexering zet bedrijven in eigen land onder druk om sneller te rationaliseren in de productieprocessen. Het gevolg is een snellere productiviteitstoename: 9,7% bij de buren tegenover 13,0% bij ons. De productiviteitswinsten gaan echter gepaard met jobverlies (rationalisatie). Het gedeelte loonkostentoename dat niet onmiddellijk kan worden gecompenseerd door een hogere productiviteit uit zich daarenboven in een stijging van de loonkosten per eenheid product wat op zijn beurt neerkomt op een direct verlies aan concurrentiekracht. De OESO berekende zopas nog dat ons land sinds 2000 ongeveer 20% marktaandeel verloor op de wereldmarkt. VKW Metena kwam afgelopen zomer reeds tot exact dezelfde alarmerende conclusie. Ons land verliest niet alleen marktaandeel aan nieuw opkomende industrieën maar eveneens ten opzichte van vergelijkbare ontwikkelde landen. Binnen de EU deed enkel Italië nog slechter. Het is vooral dat verlies ten aanzien van andere ontwikkelde landen dat grote zorgen zou moeten baren. c. Geen correcties voor overschrijdingen In het verleden werden overschrijdingen van de loonnorm of verkeerde inschattingen gemakshalve blauw blauw gelaten. Volgens de wet van 1996 moet een overschrijding van de loonnorm tijdens het volgend interprofessioneel akkoord in mindering worden gebracht. Dit is nooit systematisch gebeurd en heeft geleid tot een geleidelijke ontsporing van de loonkosten. Dit gebrek aan discipline moet echter ook de sociale partners aangerekend worden aangezien ook zij bij de onderhandelingen de sleutels in handen hebben om deze correcties door te voeren.

4 2. Echte loonmarge Gegeven het voorgaande moeten we ervan uitgaan dat de echte loonmarge voor de lopende sociale onderhandelingen wellicht een stuk kleiner is dan aanvankelijk door de CRB naar voren gebracht, althans indien men enige voorzichtigheid aan de dag wil leggen. Verder lijkt het ons ook geraadzaam om de evolutie van de loonkosten per eenheid product daarbij nadrukkelijk in ogenschouw te nemen. De loonkosten per eenheid product zijn niets meer of minder dan de loonkosten per werknemer gecorrigeerd voor productiviteit. Het voordeel van deze maatstaf is dat de discussies over de te verwachten arbeidstijd vervallen. Tabel 2 laat zien dat in de periode de Belgische loonkosten per eenheid product stegen met 2,17% daar waar ze bij de drie buurlanden met 0,35% daalden. Het verschil van 2,52% geeft aan dat een Belgische werknemer gemiddeld 2,52% duurder werd ten opzichte van zijn gemiddelde buur. Voor de periode verwacht de OESO een verdere, zij het lichte, stijging van dit verschil met 0,14%. Dit zal gebeuren in de veronderstelling dat de loonkosten per werknemer bij ons stijgen met 4,7% tegenover 4,65% in de buurlanden (=verschil van 0,05%). Samen met het lichtjes negatieve productiviteitsverschil van 0,09% levert dit een verdere verslechtering op voor België inzake loonkosten per eenheid product op met 0,14%. Op het eerste zicht lijkt er voor de periode dus niet veel aan de hand maar wie goed leest zal doorhebben dat de OESO hiermee impliciet veronderstelt dat de sociale partners in eigen land geen al te baanbrekende beslissingen gaan nemen. De noodzakelijk correctie voor overschrijdingen uit de vorige periodes wordt in dit scenario immers niet uitgevoerd en de loonkostenhandicap blijft intact. Over een periode van 20 loopt deze handicap op tot meer dan 10%, onafhankelijk van de wijze van meting! Of men nu meet per eenheid product dan wel per uur, de loonkostenhandicap waarmee de Belgische bedrijven kampen zal er niet door weggetoverd worden. Wat dat betreft is er geen mathematische magie aan de orde. Dit is ook logisch. De loonkosten per uur kunnen dalen omdat mensen langer werken. Daardoor neemt de productiviteit per werknemer toe maar niet noodzakelijk deze per uur. Naarmate er meer uren gewerkt wordt daalt vaak de productiviteit per uur. Het is dan ook niet abnormaal dat verschillende loonkostenmaatstaven op lange termijn naar elkaar toe convergeren. Het cijfergegoochel van de CRB met arbeidstijd zal daar niets aan veranderen. De conclusie is bijgevolg dat uitgaande van een gemiddelde loonkostenstijging van 4,65% per werknemer bij de drie buurlanden tijdens de komende twee jaar alsook gegeven de overschrijdingen in het recente verleden, de loonnorm vandaag niet hoger kan zijn dan de verwachte inflatie van maximaal 4%. Willen de sociale partners echt verantwoordelijk zijn dat zouden ze alleen al omwille van de werkgelegenheid nog een stapje verder moeten gaan. Voor meer informatie contacteer Geert Janssens (0496/ ) of Johan Van Overtveldt (0475/ )

5 Tabel 2: Loonkosten per eenheid product Loonkosten per werknemer België 1,90 2,63 4,58 2,19 2,46 4,70 Duitsland -0,05 0,56 0,51 1,57 2,41 4,02 Frankrijk 2,56 3,18 5,82 2,80 3,06 5,95 Nederland 0,70 0,61 1,31 1,89 1,85 3,77 EU3 0,99 1,48 2,49 2,06 2,54 4,65 Verschil 0,91 1,15 2,09 0,13-0,08 0,06 Productiviteit België 0,49 1,86 2,36 1,19 1,31 2,52 Duitsland 1,23 2,01 3,27 1,15 1,56 2,73 Frankrijk 0,74 1,27 2,02 1,19 1,25 2,45 Nederland 1,49 1,90 3,42 1,49 1,05 2,56 EU3 1,11 1,73 2,86 1,23 1,36 2,60 Verschil -0,62 0,13-0,50-0,03-0,05-0,09 Loonkosten per eenheid product België 1,41 0,76 2,17 0,99 1,13 2,13 Duitsland -1,26-1,42-2,67 0,41 0,84 1,25 Frankrijk 1,81 1,88 3,73 1,60 1,79 3,41 Nederland -0,78-1,26-2,04 0,40 0,79 1,19 EU3-0,11-0,24-0,35 0,82 1,16 1,99 Verschil 1,51 1,00 2,52 0,16-0,03 0,14 Bron: OESO, eigen berekeningen