Het vlaggensysteem. In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren

Transcriptie

1 Het vlaggensysteem In gesprek over seksueel gedrag van kinderen en jongeren Presentatie Erika Frans, symposium Gezond seksueel gedrag bevorderen in residentiële jeugdzorg (Vlaggensysteem RJ), Avans Hogeschool,

2 Op een morgen..

3 Wat is het probleem? + Welke waarden willen we jongeren meegeven? Verschillen in visies op seksueel gedrag De discussie is vaak geladen en persoonlijk + Er is een groot gevoel van verantwoordelijkheid bij begeleiders en ouders Men wil vooral risico s vermijden Seksuele ontwikkeling krijgt moeilijk ruimte Overreactie of laisser faire + Men gaat het gesprek uit de weg Pedagogisch vacuüm

4 Wat is het probleem? + Context van seksualisering Beschikbaarheid van beelden en informatie Niet steeds geschikt voor jongeren + Grotere autonomie Zelfsturing groter Controle aanpassen

5 Bedoeling vlaggensysteem 1.Seksueel gedrag van kinderen en jongeren correct inschatten + Objectiviteit en neutraliteit te bevorderen + Criteria en argumenten aan te bieden 2. Gesprek te stimuleren + Nuancering en normalisering + Gemeenschappelijke taal 3.Pedagogisch reageren + Instrumenten en methodieken aan te bieden.

6 Visie op weerbaarheid + Cfr weerbaar in het verkeer + Leer je niet door op de achterbank van een auto te zitten + Wel door als zwakke weggebruiker je veilig op straat te kunnen begeven Zicht hebben op risicosituaties Gedrag van anderen kunnen inschatten Zelf geen gevaarlijke situaties veroorzaken Beschermingsmaatregelen kennen

7 Autonomie en bescherming bescherming autonomie jaar 12 Jaar 18 jaar

8 Wat is Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag? + Opdracht: beoordeel de situaties op het gevoel en noteer je score + Groen Geel rood zwart + Helemaal oké helemaal niet oké + Wat zegt je buikgevoel?

9 Mag dat? + Tijdens het vadertje en moedertje spelen zoent een meisje van 4 haar broertje van 5 op de mond.

10 Magdat? + Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn.

11 Magdat? + Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen.

12 Magdat? + Een lerares leunt over een 15 jarige leerling.

13 Mag dat? + Een moeder wast de piemel van haar 12 jarige zoon onder de douche. Ze vindt een goede hygiëne belangrijk.

14 Mag dat? + Een jongen van 15 laat zijn penis zien voor de webcam

15 Grensoverschrijdend of niet? Beoordelen= vlaggen toekennen ahv criteria Nadenken over pedagogische reactie In gesprek gaan met betrokkenen

16 Don t judge too quickly

17 Beoordelen van seksueel gedrag + Groene vlag: aanvaardbaar en positief seksueel gedrag + Gele vlag: occasioneel licht grensoverschrijdend gedrag + Rode vlag: zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag + Zwarte vlag: zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag

18 6 beoordelingscriteria + Toestemming (wederzijds) + Vrijwilligheid + Gelijkwaardigheid + Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat + Contextadequaat + Zelfrespecterend

19 Consent of wederzijdse toestemming In kindertaal: + Als we het allebei goed en prettig vinden, dan is het ok. + Ik moet goed vragen of het ok is + Als ik het niet wil, dan moet ik dat zeggen en het niet doen. + Als mijn vriend/in zegt dat hij/zij niet wil, dan mag ik niet aandringen

20 Toestemming + Afhankelijk van mate waarin kind grenzen voelt Duidelijkheid van aangeven van grenzen Mate van communicatie (verbaal of non verbaal) over grenzen Mate van ambivalentie Mate van ervaren druk om gedrag te stellen

21 Vrijwilligheid In kindertaal: + Ik doe het alleen omdat ik het zelf wil + Ik doe het niet om de ander een plezier te doen of omdat ik bang ben dat de ander boos zal worden + Ik mag niet aandringen als de ander niet wil

22 Vrijwilligheid. + Afhankelijk van Mate van druk, dwang, aandringen, Sociale druk en groepsdruk Beloning, betaling, secundaire winst Erbij horen, willen meedoen Mate waarin men kan ontsnappen Verwachting van negatieve consequenties indien men weigert

23 Gelijkwaardigheid In kindertaal: + Seksueel getint contact met iemand die veel ouder, sterker of slimmer is, is niet ok + Seksueel getint gedrag met iemand die veel jonger of zwakker is ook niet.

24 Gelijkwaardigheid + Mate van misbruik van macht Door overwicht op fysiek, psychisch, sociaal vlak Andere ontwikkelingsfase en noden Emotioneel ontwikkelingsniveau Verschil in noden Verschil in informatie

25 Leeftijds- of ontwikkelingsadequaat gedrag In kindertaal: + Ik doe geen dingen waar ik te oud of te jong voor ben + Zie normatieve lijst

26 Ontwikkeling + Mate van harmonisch of disharmonisch ontwikkelingsprofiel + Grote mate van individuele verschillen in tempo, snelheid en ervaringen + Evolueert nog steeds vb nieuwe media gebruiken + Inschatting: beter met een ontwikkelingsnabije partner wegens meer kans op gelijke noden + 20 % norm

27 Aangepast aan context In kindertaal: + Ik hou rekening met mijn omgeving en doe geen dingen die anderen zouden kunnen storen of chockeren. + Anderen houden ook rekening met wat jij storend vindt.

28 Context + Moeilijker naarmate Privacy niet geregeld is Kinderen in groep verblijven en worden benaderd Meer verzorging Er meer toezicht nodig is Er meer onveiligheid is Professionalisering minder goed is

29 Zelfrespecterend In kindertaal: + Ik doe mezelf geen pijn. + Ik denk na over de schadelijke gevolgen van mijn gedrag voor mezelf

30 Zelfrespect + Meer in gevaar bij Fysieke schade of risico Emotionele afwijzing, vernedering, blaam, schaamte, schuld Sociale uitsluiting, kans op repecussies, pesterijen of negatieve gevolgen Gewetensnood

31 Schema + Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende + Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag + Herhaald gedrag-rodere kleur + Urgentie vanaf Rood + Seksueel misbruik: grijze zone

32 vlaggen groen geel rood zwart toestemming OK +- OK - OK --OK vrijwilligheid OK +- OK - OK --OK gelijkwaardig heid Leeft/ontwikk eling OK +- OK - OK --OK OK +- OK - OK --OK Context OK +- OK - OK --OK Zelfrespect OK +- OK - OK --OK

33 Ernstiger wanneer + Meer schade Mate van angst, gebrek aan steun, isolatie, herhaling, dwang of misleiding, ongelijkwaardigheid, mate van fysiek contact,.. + Privacynorm overschreden wordt + Meer afwijkt van gemiddelde ontwikkeling + Pleger gevolgen kan inschatten

34 Gele vlag + Eenmalig + Geen penetratie + Ongelijkwaardigheid is niet groot + Onduidelijke communicatie + Geen angst (wel onaangenaam) + Relatief veilige context + Kleine afwijking op ontwikkeling + Klein of mogelijk risico rode vlag + Herhaald geel + Eenmalig penetratie + Grotere ongelijkwaardigheid + Dwang en geweld, chantage + Niet ontsnappen + Angst + Geen veilige context + Geen privacy + Reëel risico + Grote afwijking op ontwikkeling

35 Zwarte vlag + Herhaald rood + Geen gelijkwaardigheid (volwassene) + Grote afhankelijkheid + Grote angst en onveiligheid + Past niet in context + Gevolgen zijn ernstig + Grote afwijking van ontwikkeling + Bewust schade toebrengen

36 Definitie + Seksueel grensoverschrijdend gedrag is seksueel gedrag dat op één van de criteria niet voldoet (bleek grijs) + Seksueel misbruik is seksueel gedrag (donker grijs) Dat duidelijk zonder wederzijdse toestemming Zonder vrijwilligheid Zonder gelijkwaardigheid tussen de partners gebeurt.

37 Stuurwiel

38 Spotje sport

39 Oefening + Welke vlag zou je volgende situaties geven? Bekijk de criteria Zoek in de normatieve lijst

40 Welke vlag? + Tijdens het vadertje en moedertje spelen zoent een meisje van 4 haar broertje van 5 op de mond. + Toestemming, vrijwillig, gelijkwaardig, ontwikkeling, context, zelfrespect + groen

41 Magdat? + Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn.

42 Welke vlag? + Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen. + Niet met wederzijdse toestemming, vrijwillig en gepast voor ontwikkeling + Gebruik van dwang + Rood

43 Welke vlag? + Een lerares leunt over een 15 jarige leerling. + Toestemming? Vrijwillig? Gelijkwaardig? + geel

44 Welke vlag? + Een moeder wast de piemel van haar 12 jarige zoon onder de douche. Ze vindt een goede hygiëne belangrijk. + Vrijwillig?Gelijkwaardig? Ontwikkeling? + Rood

45 Welke vlag? + Een jongen van 15 laat zijn penis zien voor de webcam + Wederzijdse toestemming? Vrijwillig? Zelfrespect? + Geel/rood

46 Verschillen in beoordeling + Welke situaties had je verschillend beoordeeld? + Waarom? + Welke emotie? + Waarmee heeft dit te maken?

47 Oorzaken van verschillen: + Valkuilen bij beoordeling Volwassen seksualiteit kinderseksualiteit Generatieverschillen Gendersensitiviteit Cultureel sensitief Autonomie vs bescherming Normerend m.b.t. seksualiteit Problematiserend

48 Hoe reageren? + Groen: accepteren en eventueel uitleggen + Geel: bevragen, uitleggen, begrenzen en alternatieven bieden, signaleren, coachen + Rood: verbieden, bevragen, uitleggen en controleren, eventueel bemiddelen, melden, straf of interventie aankondigen, coachen + Zwart: verbieden, bevragen, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding of andere interventie, melden

49 PPLISSIT pedagogisch + P= perspective taking + P=permission giving + LI= limited information + SS= specific suggestion + IT= intensive therapy + Bekijk, Benoem, Bevraag + Bevestig + Begrens/leid af + Verbied + Leg uit + Bemiddel/herstel/verwittig/ coach + Straf/verwijs door/hulp + observeer

50 Opbouw groen geel rood zwart Bekijk/benoem/ bevraag Bekijk/benoem/ bevraag Bekijk/benoem/ bevraag Bekijk/benoem/ bevraag bevestig bevestig bevestig Bevestig (?) Leg uit Begrens/leid af verbied verbied Leg uit Leg uit Leg uit Observeer Bemiddel/herst el/coach/verwitt ig Observeer goed Bemiddel/herst el/coach Straf/verwijs door/hulp Observeer extra

51 Groene vlag + Tijdens het vadertje en moedertje spelen zoent een meisje van 4 haar broertje van 5 op de mond. + OK voor alle criteria

52 Groene vlag + Tijdens het vadertje en moedertje spelen zoent een meisje van 4 haar broertje van 5 op de mond. + OK voor alle criteria

53 Groene vlag reactie + Perspectief kind/benoem Ik zie dat je zoenen leuk vindt? + Permission/bevestig Dat is goed, dan weet je goed hoe het voelt Niet: uitlachen, verbieden, vernederen,

54 Groene vlag + Twee dertienjarige meisjes zitten in de slaapkamer op bed. Ze strelen elkaar tussen en over de bovenbenen en vinden het fijn.

55 Groene vlag reactie + Perspectief/benoem Ik zie (heb gehoord) dat jullie dit leuk vinden? Wat is leuk? + Permission/bevestig Dat is goed, dan weet je wat goed voelt en wat niet. Zolang het voor allebei goed is, is het OK. Niet: uitlachen, verbieden, zwijgen, vernederen,

56 Rode vlag reactie + Een blote jongen van 10 zet een meisje van 10 onder druk om hem te pijpen

57 Rode vlag jongen + Perspectief/benoem/bevraag Ik zie (ik hoor) dat je een meisje hebt gedwongen aan je piemel zuigen? Was dat wat je wou?... + Permission/bevestig Ik begrijp dat je + Limited information/verbied en leg uit Dat kan je niet doen (verbied) Je dwingt haar: je kan een ander niet dwingen tot seks. Dat is absoluut verkeerd Jullie zijn nog te jong + Specific Suggestion/verwittig/bemiddel/coach Als dit nog eens gebeurt zullen we maatregelen moeten nemen Hoe ga je je excuses aanbieden? Hoe doe het anders?

58 Tav meisje + Perspectief/benoem/bevraag Ik zie (ik hoor) dat die jongen je heeft gedwongen aan zijn piemel zuigen?... + Permission/bevestig Het is ok om dingen uit te proberen + Limited information/verbied en leg uit hij dwingt je: je kan een ander niet dwingen tot seks. Dat doet pijn. Je mag zelf kiezen wt je wel en niet wil Jullie zijn nog te jong + Specific suggestion/bemiddel/bied hulp aan Dit mag niet nog eens gebeuren Hoe kan hij zijn excuses aanbieden? Hoe kan jij reageren als het nog eens gebeurt?

59 Zwarte vlag reactie + Een meisje van 10 zit op de schoot van een volwassen man. Deze streelt haar borstjes terwijl ze dat niet leuk vindt.

60 Zwarte vlag reactie tav man + perspectief/ Benoem/bevraag Je hebt een meisje op je schoot genomen en aan haar borstjes gevoeld? Zij vindt dat niet leuk. + Permission/ bevestig:? + LI/Verbied en leg uit Dat is fout, dat kan je niet doen. zij is veel jonger dan jij en durft dat niet te weigeren. Je kan geen seksuele aanrakingen doen bij een kind + SS/verwijs door/meld Je kan niet meer als begeleider werken. + IT: een aangifte of verwijzing

61 Reactie tav meisje + Perspectief/benoem/bevraag Man heeft jou op schoot genomen en aan je borstjes gevoeld? Jij vind dat niet leuk? + Permission/bevestig Kan moeilijk zijn om dat te weigeren + Limited information/verbied en leg uit Dat is fout, dat kan hij niet doen. jij bent veel jonger dan hij + SS/verwijs door/help/coach Hoe kunnen we voorkomen dat dit nog eens gebeurt? Wat doen we tav de man Wat kan jij doen als dit nog eens voorvalt?

62 Enkele pedagogische reactiewijzen + Bevestigen, begrijpen en belonen + Modeling + Coachen + Herstelbemiddeling + Gevolgen bespreken + Sancties + Time-out

63 Evaluatie: wat werkt? + Materiaal is goed leesbaar, worden goed gebruikt, ervaringen zijn positief + Meer zicht op groene vlag bij gebruikers (i.v.m. Niet gebruikers) + Meer zelfzekerheid + Helft past omgangsregels in organisatie aan + Beter aangeven welke pedagogische reactie nodig is + Invloed op attitudes van gebruikers t.a.v. seksualiteit

64 Wat wordt nog ontwikkeld? + Praten met kinderen en jongeren: meer materiaal + Praten met ouders: trainingen + Werken met complexe situaties voor begeleiders van kinderen en jongeren Met beperking Met trauma-ervaringen Met cultuurverschillen Met genderproblematiek

65 Stuurwiel

66 Basishandboek

67 Niets Mis Mee?!:Vlaggensysteem voor jeugdwerk

68 Vlaggensysteem voor sport 30 situatiekaarten met tekeningen Beoordeling per situatie Suggesties voor pedagogische reactie Linken naar beleid

69 Materiaal + Handleiding + Spelbord + 30 tekeningen + Steunkaarten + Wist-je dat kaarten + Aanvaardbaar of niet kaarten + Doe-opdrachten

70 Spelverloop + Afspraken maken + Opwarmer(s) + Uitleg van de criteria (inoefenen) + Uitleg van de vlaggen + Eigen ervaringen oplijsten + Spelen met spelbord + Afronden

71 Bordlessen Over de grens + Via seksuelevorming.be + Elektronische bordlessen voor het secundair onderwijs + Thema s Gender Nieuwe media SGG + Lln boekje en leerkrachtenbundel.

72 Opgenomen in andere interventies + Website SeksGPS.be + Klasse (De eerste Lijn) + Handboek grensoverschrijdend gedrag van pubers + Promotiefilmpje sport + Be A Man + Website wecanyoung.nl

73 Materiaal voor ouders + Folder voor ouders + Op.seksuelevorming.be en seksualiteit.be en movisie.nl

74 Nieuw boek voor hulpverleners + Buiten de lijnen. Het vlaggensysteem voor kinderen en jongeren met bijzondere noden + Aandacht voor Beperking Cultuur Trauma Gender

75 Vlaggensysteem als beleidsinstrument + Pedagogisch beleid + Omgangsregels bespreken + Gedragscode opstellen + Visie uitklaren + Professionalisering van medewerkers + Aanpassen van accommodatie + Communicatie naar ouders

76 Raamwerk Seksualiteit en Beleid Kwaliteit, preventie en reactie in jouw organisatie september 2012

77 Beleid als boom + Blaren en vruchten Concrete resultaten + Takken Interventies op diverse niveaus + Stam Visie draagvlak + Wortels denkkaders

78 Dank u Erika.Frans@sensoa.be

79 Spreken met jongeren: een voorbeeld