Hoe reageer je als leerlingbegeleider en zorgcoördinator op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag? Nico van Oosten Senior adviseur

Transcriptie

1 Hoe reageer je als leerlingbegeleider en zorgcoördinator op seksueel (grensoverschrijdend) gedrag? Nico van Oosten Senior adviseur

2 Programma 1. Quiz 2. Wat komt er bij ons voor? 3. Wat doet het met medewerkers? 4. Casuïstiek uit eigen praktijk ronde 1 5. Het Vlaggensysteem 6. Casuïstiek uit eigen praktijk ronde 2 7. Ervaringen delen 8. Afsluiting

3 Quiz deel 1 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 14 jaar heeft al eens getongzoend? A. 25% B. 50% C. 75% D. 80%

4 Quiz deel 1 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 14 jaar heeft al eens getongzoend? A. 25% B. 50% C. 75% D. 80%

5 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 15 jaar heeft al eens gevoeld of gestreeld met een ander? A. 25% B. 40% C. 50% D. 60%

6 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 15 jaar heeft al eens gevoeld of gestreeld met een ander? A. 25% B. 40% C. 50% D. 60%

7 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 16 jaar heeft al eens een ander seksueel bevredigd (vingeren/aftrekken)? A. 25% B. 30% C. 40% D. 50%

8 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage van de jongeren van 16 jaar heeft al eens een ander seksueel bevredigd (vingeren/aftrekken)? A. 25% B. 30% C. 40% D. 50%

9 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage jongeren van 17 jaar heeft al eens geslachtsgemeenschap gehad? A. 25% B. 30% C. 50% D. 60%

10 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Welk percentage jongeren van 17 jaar heeft al eens geslachtsgemeenschap gehad? A. 25% B. 30% C. 50% D. 60%

11 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Hoe groot is het percentage meisjes van jaar dat al eens te maken heeft gehad met seksuele dwang? A. 15% B. 21% C. 33% D. 50%

12 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Hoe groot is het percentage meisjes van jaar dat al eens te maken heeft gehad met seksuele dwang? A. 15% B. 21% Heteromeisjes C. 33% Le-Bi meisjes D. 50%

13 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Hoe groot is het percentage jongens van jaar dat al eens te maken heeft gehad met seksuele dwang? A. 4% B. 10% C. 18% D. 34%

14 Seksueel gedrag jongeren in Nederland Hoe groot is het percentage jongens van jaar dat al eens te maken heeft gehad met seksuele dwang? A. 4% Heterojongens B. 10% C. 18% HoBi-jongens D. 34%

15 Quiz J/M-verschillen Wie vinden seks vaker onbelangrijk? Jongens of meisjes?

16 Quiz J/M-verschillen Wie hebben er meer positieve gevoelens over seks? Jongens of meisjes?

17 Quiz J/M-verschillen Wie schamen zich vaker over seks Jongens of meisjes?

18 Quiz J/M-verschillen Wie gaan vaker over hun eigen grenzen? Jongens of meisjes?

19 Een stelling Hoe jonger meisjes en jongens beginnen met seks, des te meer kans ze hebben om seksueel grensoverschrijdend gedrag mee te maken A. Dat is juist B. Dat is onjuist C. Het maakt niet uit

20 Een stelling Hoe jonger meisjes en jongens beginnen met seks, des te meer kans ze hebben om seksueel grensoverschrijdend gedrag mee te maken A. Dat is juist B. Dat is onjuist C. Het maakt niet uit

21 Nog een stelling Hoe hoger het opleidingsniveau van meisjes of jongens, des te meer kans zij lopen om seksueel grensoverschrijdend gedrag te vertonen A. Dit is juist B. Dit is niet juist C. A én B zijn juist

22 Nog een stelling Hoe hoger het opleidingsniveau van meisjes of jongens, des te meer kans zij lopen om seksueel grensoverschrijdend gedrag te vertonen A. Dit is juist B. Dit is niet juist C. A én B zijn juist

23 Herkenbare gedragingen/ervaringen? * Naaktfoto s bekijken op internet * Pornosites bezoeken * Chatten/msn-en over seks * foto's of filmpjes van leerlingen op social media * banga-lijstjes * gedwongen seks / groepsdruk tussen leerlingen

24 In hoeverre denkt u dat de jongeren hier op school dit denken: * Die slet gaat met iedereen, daar wil je niet bij horen. * Hij is stoer en heeft daarom veel vriendinnen, cool! * Ze heeft altijd sexy kleding aan, dus ze vraagt erom

25 In hoeverre denkt u dat de jongeren hier op school dit denken: * Wilde hij geen seks? Wat een watje * Wie A zegt bij vrijen moet ook B zeggen. * Als je je niet verzet, heb je geen recht van spreken/moet je achteraf niet zeuren * Ik ga liever niet met homo s om straks. * Een echte man is stoer, gespierd, in controle en wil altijd seks. Een echte vrouw wil liefde, een vaste partner, is knap en heeft altijd hoofdpijn.

26 Wat doet het met medewerkers? Wat vinden andere medewerkers van de verhalen/ervaringen waarover ze horen/lezen? Wat doet het met leerlingen die het meemaken? Wat doet het met u zelf?

27 Reacties.. * Seksuele ontwikkeling is een taboe onderwerp * Dubbele moraal t.o.v. jongens en meisjes * Overreacties op seksueel gedrag maar ook teveel ruimte geven * Schaamte en schuld verhindert het gesprek en zorgt voor lang aarzelen bij problemen * Ook professionals hebben hier last van

28 Voorbeelden uit eigen praktijk.. * Korte beschrijving * Kort bespreken in 2- of 3-tallen en eerste oordeel (kleur vlag) * Plenair bespreken van argumenten

29 Welke kleur vlag krijgt de situatie? * Groene vlag: OK * Gele vlag: Twijfels * Rode vlag: Niet OK * Zwarte vlag: Helemaal Niet OK

30 Casus 1 Twee leerlingen uit de eerste klas hebben seksueel contact met elkaar. Is dit OK?

31 Casus 1 Twee leerlingen uit de eerste klas hebben seksueel contact met elkaar. Een 3e leerling zit erbij en kijkt ernaar. Is dit OK?

32 Casus 2 Een meisje uit de 3e klas pijpt een jongen.. Is dit OK?

33 Casus 2 Een meisje uit de 3e klas pijpt een jongen.. Ze maakt hiervan een foto en zet deze op Twitter Is dit OK?

34 Casus 3 Een leerling stuurt een foto, waar naakte meisjes op staan, door aan andere leerlingen. Is dit OK?

35 Casus 4 Een meisje stuurt ongevraagd een foto waarop ze ontkleed staat aan een jongen om zo zijn aandacht te krijgen. Is dit OK?

36 Grensoverschrijdend of niet? Verschillen in beoordeling Persoonlijke visie. De persoon over wie het gaat. De context. Je kennis en ervaring.

37 Zes criteria * Toestemming: willen ze het allebei/allemaal? * Vrijwilligheid: is er sprake (geweest) van geweld, dwang, manipulatie, ruil? * Gelijkwaardigheid: is er iemand die de ander de baas is? * Wat past bij de leeftijd en ontwikkeling? * Wat past bij de situatie? Stoort, beledigt of choqueert het iemand? * Zelfrespect: schaadt het gedrag iemand zelf of de ander? Eén criterium kán afdoende zijn, per gebeurtenis uniek.

38 Wederzijdse toestemming * Toestemming? * Begrip en besef van wat voorgesteld wordt * Kennis van de maatschappelijke norm * Bewustzijn van de mogelijke gevolgen en alternatieven * Verwachting dat een afspraak nagekomen zal worden * Geestelijke vermogens Onduidelijk, eenmalig gebrek, herhaaldelijk gebrek.

39 Vrijwilligheid * Is er dwang? * Druk die de vrije wil van het slachtoffer ontkent * Waarnemen van macht of autoriteit * Waarnemen van kracht * Bijkomende winst of verlies (geld, voordelen, vriendschap in ruil voor seks of angst voor verlies van liefde en vriendschap) * Dreiging en geweld Wanneer spreekt u van dwang? Lichte dwang, eenmalig, herhaaldelijk gebruik manipulatie.

40 Gelijkwaardigheid Gelijkwaardige relatie, een balans tussen beide mensen wat betreft leeftijd, kennis, intelligentie, macht, aanzien, religie, levenservaring * Is er gelijkwaardigheid tussen beiden? * Fysieke, cognitieve en emotionele ontwikkeling * Passiviteit en assertiviteit * Macht en controle * Autoriteit Wat vindt u een gelijkwaardige relatie en wat niet? Licht, eenmalig grote en herhaaldelijk grote ongelijkwaardigheid.

41 Leeftijdsadequaat gedrag (ontwikkelingsleeftijd) * Dit gedrag is geobserveerd bij minstens 20 % van de kinderen van deze leeftijd bij recente observaties * Is het gezien de leeftijd en ontwikkeling te verwachten? * Is het gezien de specifieke ontwikkeling te verwachten bijv. verstandelijke beperking, autisme, ADHD etc

42 Wat past bij de leeftijd? * Gebaseerd op wetenschappelijke literatuur over seksuele ontwikkeling * Ingedeeld in leeftijdsfases * Consequent volgens de vlaggen ingevuld * Uitgebreid reacties van experts, werkveld en ouders ( ) * Is een vertrekpunt voor beoordeling

43 Passend gedrag in de situatie * Past het gezien de regels die gelden? (school) * Past het gezien de algemeen aanvaarde normen: Privacy: naaktheid en aanrakingen zijn beperkt tot bepaalde plaatsen en mensen Past het in de tijdgeest en cultuur Persoonlijk en specifiek Storend voor een meerderheid Licht aanstootgevend, onbeleefd. Kwetsend of beledigend. Choquerend.

44 De Hermeneutische cirkel 5 maart 2013

45 Zelfrespect Gedrag dat gevaar of schade kan opleveren voor zichzelf Fysieke kwetsuren zoals wondjes; pijn, infectie, mishandeling Psychische pijn zoals vernederd worden, uitgelachen, te kijk gezet, Gedrag kan zelfbeschadigend zijn (bijv. zelfbeeld, schaamte, schuld). Gedrag heeft lichamelijke, emotionele, geestelijke of relationele gevolgen. Gedrag heeft zware lichamelijke, emotionele of geestelijke schade als gevolg.

46 Schema * Grensoverschrijding op één van de criteria voldoende * Mate van grensoverschrijding bepaalt de kleur van de vlag * Herhaald gedrag-rodere kleur * Urgentie vanaf Rood * Seksueel misbruik: rood/zwart

47 Seksueel grensoverschrijdend gedrag / seksueel misbruik? Definitie (Vlaggensysteem). Definitie Seksueel grensoverschrijdend gedrag is seksueel gedrag dat op één van de criteria niet voldoet. Seksueel misbruik is seksueel gedrag Dat duidelijk zonder wederzijdse toestemming gebeurt. Niet vrijwillig is. Zonder gelijkwaardigheid tussen de partners gebeurt. 5 maart 2013

48 groen geel rood zwart toestemming OK +/- OK? - OK --OK vrijwilligheid OK +/- OK? - OK --OK Gelijkwaardig- heid Leeft/ontw. adequaat Contextadequaat OK +/- OK? - OK --OK OK +/- OK? - OK --OK OK +/- OK? - OK --OK Zelfrespect OK +/- OK? - OK --OK Rood en zwart geeft aan dat er sprake is van misbruik

49 Vlaggensysteem seksueel gedrag *Aanvaardbaar en positief seksueel gedrag *Zo af en toe licht grensoverschrijdend gedrag *Zorgwekkend grensoverschrijdend gedrag *Zwaar seksueel grensoverschrijdend gedrag 5 maart 2013

50 Hoe te reageren? *Accepteren en eventueel uitleggen Bekijk / luister, benoem, bevestig, leg uit * Begrenzen en alternatieven bieden, uitleggen Bekijk / luister, benoem, begrens / leid af, leg uit, observeer * Verbieden, uitleggen, controleren, eventueel straf of interventie aankondigen Bekijk / luister, benoem, verbied, leg uit, observeer goed * Verbieden, uitleggen, tussenkomen met straf of/en begeleiding Bekijk / luister, benoem, verbied, leg uit, straf of verwijs door, observeer extra 5 maart 2013

51 Pedagogische reactie * Niet-veroordelend, wel normerend. * Richt zich op het gedrag van het kind, en niet op het kind als persoon. * De inzet is dat: Communicatie gestimuleerd wordt. Empathie gestimuleerd wordt. Verantwoordelijkheid gestimuleerd wordt.

52

53 Praten over seks en seksueel grensoverschrijdend gedrag * Leer er over te communiceren op een manier die voor leerlingen te begrijpen is. Volg eventueel een cursus * Als het je niet goed lukt, zoek dan iemand die het wel kan en/of durft * Vraag ondersteuning. * Observeer goed en wissel uit over wat je ziet en hoe je dat duidt * Bespreek casussen waarover medewerkers zich onzeker voelen of waarover de meningen sterk uiteen lopen. 5 maart 2013

54 Vlaggensysteem nut? * Helpt om seksualiteit bespreekbaar te maken * Helpt opvoeders de emoties te hanteren die SGG oproept * Stimuleert het praten over SGG * Het gesprek is neutraler en rustiger * Je kan kinderen verantwoordelijkheid geven * Het kind luistert en voelt zich begrepen, is minder defensief * Het SGG neemt af * Nadenken over toezicht, ook bij nieuwe vormen van misbruik

55 Hartelijk dank voor uw aandacht! Voor meer informatie:

56 Twee 14 jarige jongens voeren een gesprek via msm

57 Een jongen van 14 hangt pornografische foto s aan de muur van zijn kamer om zichzelf regelmatig te bevredigen

58 Een groepje pubers speelt waarheid, durven en doen. De jongen krijgt de opdracht de borsten van een meisje aan te raken.

59 Een 17-jarig meisje chat met een 12-jarige jongen. Ze vraagt hem zijn penis voor de webcam te laten zien.