De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland

Transcriptie

1 De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland Over de (O)ggz-spiegel Wat vinden ggz- en (o)ggz-cliënten van de voorzieningen en hulpverlening in hun gemeente? Die vraag staat centraal in het landelijke project (O)ggzspiegel. Daarbij is niet belangrijk of dat beleid ook specifiek voor deze doelgroep ontwikkeld is. Het kan ook gaan om algemeen beleid voor kwetsbare burgers dat deze doelgroep ten goede komt. In deze publicatie vindt u een samenvatting van de rapportage van de regio Oost-Gelderland. In 2011 zijn met behulp van vragenlijsten de meningen en ervaringen van 103 cliënten in deze regio gepeild. De resultaten van die peiling spiegelen we in dit rapport enerzijds met het landelijk gemiddelde en anderzijds met het oordeel van de acht gemeenten en Wmo-raden in de Achterhoek. In deze publicatie focussen we op vier onderwerpen die voor ggz-cliënten van groot belang zijn en waarop het meest urgent verbetering nodig is: integraal werken, outreachend werken en inkomensproblematiek. beleidsparticipatie Daarnaast komt mantelzorg, de patiëntenrol versus burgerschap en dagbesteding en werk aan de orde. Aan het eind van deze samenvatting zoomen wij nog op de verschillende gemeenten apart in. Wat is (o)ggz? In het (O)ggz-spiegelonderzoek gebruiken we (o)ggz als verzamelnaam om de doelgroep aan te duiden. De geestelijke gezondheidszorg (ggz) staat in het algemeen voor zorg aan mensen met psychische, psychiatrische of gedragsproblematiek. Vooral bij ernstige problematiek kunnen zich ook beperkingen voordoen op diverse levensgebieden zoals wonen, werk en sociale contacten. De hulp richt zich dan ook op die levensgebieden. Bij de openbare geestelijke gezondheidszorg (oggz) gaat het om zorg voor mensen die zelf moeilijk om hulp vragen en bij wie de problemen vaak ook het openbare leven raken, bijvoorbeeld omdat ze dakloos zijn, verloederen, verkommeren of voor overlast zorgen. In het kader van de openbare orde heeft de gemeente al lang te maken met de (o)ggz. Met de komst van de Wmo heeft de gemeente ook uitdrukkelijk verantwoordelijkheden gekregen voor ggz-cliënten. Overigens is de scheidslijn tussen ggz en (o)ggz niet altijd scherp te trekken. Hoe de resultaten te gebruiken zijn Deze rapportage biedt allereerst een leidraad voor cliëntvertegenwoordigers en gemeenten om met elkaar in gesprek te gaan over de cliëntervaringen met het gemeentelijk beleid. Dat is vooral van belang voor die punten waar cliënten, Wmo-raden en gemeente heel verschillende antwoorden geven op de gestelde vragen. Een gezamenlijk gesprek is gehouden op de afsluitende bijeenkomst op 12 april Wij hopen dat het lokale gesprek daarna vooral verder gaat! Daarnaast is de rapportage bedoeld als hulpmiddel bij het aanbrengen van verbeteringen in het gemeentelijke beleid. Voor deze samenvatting hebben we de meest opvallende bevindingen op een rij gezet. De volledige rapporten zijn op aanvraag beschikbaar bij Stichting Cliënten Initiatieven (SCI) in Doetinchem. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 1

2 Colofon Deze Nieuwsbrief is een gezamenlijke uitgave van de Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek en Zorgbelang Gelderland en gaat over de beleving van (o)ggz-cliënten in Oost-Gelderland. Voor meer informatie over deze publicatie kunt u contact opnemen met Mieke Biemond bij Zorgbelang Gelderland, telefoon , miekebiemond@zorgbelanggelderland.nl of Everdien Boesveld bij Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek, telefoon , e.boesveld@sci-achterhoek.nl Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek en Zorgbelang Gelderland Tekstredactie: Mieke Biemond (Eind)redactie en vormgeving: Jos Rochette Fotografie: Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek Drukwerk: Stichting Eigen Bedreivigheid telefoon info@bedreiv.nl Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek projecten van, door en voor (ex)cliënten. Industrielaan 32a 7005 AN Doetinchem Telefoon info@sci-achterhoek.nl... Zorgbelang Gelderland Informatie Klachtenopvang Belangenbehartiging Postbus EH Arnhem IJsselburcht BP Arnhem Telefoon Fax info@zorgbelanggelderland.nl De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 2

3 Het (O)ggz-spiegelonderzoek: de enquête Het (O)ggz-spiegelonderzoek bestond uit een landelijke enquête van 75 vragen. Deels waren dit meerkeuzevragen, deels ging het om 'open' vragen die ruimte boden voor een toelichting. De enquête spitste zich toe op de volgende (leef)gebieden zelfstandig functioneren; dagbesteding, activering en werk; leefbaarheid. Relevante prestatievelden Prestatieveld 3: geven van informatie en advies Prestatieveld 4: ondersteunen van vrijwilligers en mantelzorgers Daarnaast werden gemeenten getoetst op basis van zes hoofdcriteria, te weten: beschikbaarheid aanbod; toegankelijkheid aanbod; outreachend werken; integraal werken; eigen regie; beleidsparticipatie. De reikwijdte van de (o)ggz-spiegel beperkt zich nadrukkelijk niet tot de prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Ook de andere prestatievelden zijn belangrijk. Denk bijvoorbeeld aan cliëntondersteuning, ondersteuning bij het maatschappelijk functioneren en sociale samenhang. Prestatieveld 5: zorgen dat mensen met een beperking kunnen meedoen Prestatieveld 6: voorzieningen voor mensen met een beperking Prestatieveld 7: bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang Prestatieveld 8: bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg Daarnaast is binnen het (O)ggz-spiegelonderzoek gevraagd naar het gebruik van voorzieningen die buiten de Wmo vallen en daarmee buiten de directe verantwoordelijkheid van gemeenten, omdat het bijvoorbeeld om de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) gaat. Prestatieveld 9: bevorderen van verslavingsbeleid Dit soort grensoverschrijdingen zijn onvermijdelijk wanneer je vanuit cliëntperspectief spreekt over kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven. Mensen laten zich niet opsplitsen in een Wmo-deel en een AWBZ-deel. Het Landelijk Platform GGz heeft voor zes van de acht gemeenten een uitgebreid rapport opgesteld. Voor de gemeenten Aalten en Bronckhorst zijn geen rapporten opgesteld omdat daar het aantal cliënten dat de lijst heeft ingevuld te laag is om verantwoorde conclusies te kunnen trekken en aanbevelingen te doen. Wij hebben er voor gekozen om één samenvatting te maken voor alle acht gemeenten. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 3

4 Hoe de gegevens verzameld zijn De enquête van de (O)ggz-spiegel is ingevuld door cliënten uit de volgende gemeenten (op volgorde van aantal ingevulde lijsten): Doetinchem (31) Winterswijk (19) Berkelland (14) Montferland (13) Oost Gelre (11) Oude IJsselstreek (9) Aalten (3) Bronckhorst (3) De enquête is breed uitgezet, via Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek (SCI), Zorgbelang Gelderland, de familie- en cliëntenraad van GGNet, DaAr, Hier, GGNet, MEE, Woonzorgnet en Stichting Eigen Bedreivigheid. Wij bedanken iedereen die een bijdrage heeft geleverd aan de hoge respons. Er kan van worden uitgegaan dat de meest kwetsbare groep ggz-cliënten niet of nauwelijks bereikt is door de enquête. Dat maakt de enquête niet representatief voor de gehele doelgroep. Mensen die behoren tot de groep zorgwekkende zorgmijders en/of mensen die de deur niet uit durven of kunnen, zijn ook voor de bij dit project betrokken vrijwilligers heel moeilijk te benaderen. Voor een aantal cliënten was de vragenlijst te lang en te ingewikkeld. De uitkomst van de enquête vertelt met name iets over de groep cliënten met matige of ernstige ggzproblematiek die gebruik maakt van voorzieningen uit de ggz en die zich redelijk kunnen concentreren. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 4

5 De uitkomsten van de enquête In de volgende drie tabellen presenteren we de meest relevante uitkomsten van de enquête. De tabellen geven: 1 een overzicht van het beschikbare hulpaanbod en het percentage cliënten dat daar gebruik van maakt; 2 de rapportcijfers afkomstig van cliënten voor de zes gestelde criteria; 3 de rapportcijfers van de gemeenten voor dezelfde zes criteria Rode en groene cijfers Om de afwijking van het gemeten landelijke cijfer in positieve en negatieve zin te accentueren worden in de tabellen cijfers in rode en groene uitvoering getoond. Voor tabel 1 gaat het om tien procent meer of minder. In de tabellen 2 en 3 wordt kleur gebruikt bij één cijfer verschil. Tabel Gebruik hulpaanbod 1 % gebruikers cliënten landelijk cliënten Doetinchem cliënten Oude IJsselstreek cliënten Berkelland cliënten Oost Gelre cliënten Winterswijk cliënten Montferland hulpaanbod financiële hulp vanuit Wmo-loket nazorg thuisbegeleiding woonbegeleiding thuiszorg dagbesteding begeleiding scholing/ werk sociale activiteiten psychiater/psycholoog hulp van andere cliënten mantelzorg huishoudelijke hulp NB De cijfers zijn hier en daar beïnvloed door de plaats waar de enquête werd aangeboden. Zo is de enquête in Montferland voornamelijk ingevuld door gebruikers van woonbegeleiding in een beschermde woonvorm. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 5

6 Tabel Cliënten 2 doelgroep criterium beschikbaarheid aanbod toegankelijkheid aanbod outreachend werken integraal werken cliënten landelijk cliënten Doetinchem cliënten Oude IJsselstreek cliënten Berkelland cliënten Oost Gelre cliënten Winterswijk cliënten Montferland 6,3 7,4 5,8 6,2 7,5 6,9 6,3 6,2 6,8 5,8 5,7 7,3 6,8 6,2 5,3 5,9 5,8 4,5 5,4 6,7 5,5 5,6 6,2 6,0 3,3 5,8 7,0 5,6 In tabel 3 op de volgende pagina ontbreken de rapportcijfers van de gemeente Berkelland. De gemeente vindt een en ander ter beoordeling van de doelgroep en zag er om die reden vanaf deze gegevens aan te leveren. eigen regie beleidsparticipatie gemiddeld 6,2 6,8 5,8 7,3 6,2 6,9 6,4 5,2 5,8 5,0 4,0-4,2 4,0 5,8 6,5 5,7 5,2 6,4 6,4 5,7 Reacties op open vragen De cijfers geven een indicatie, daarom hebben wij ook gekeken naar de opmerkingen die bij de open vragen gegeven zijn. Deze opmerkingen brengen ook zaken aan het licht. Beschrijving van de resultaten In de beschrijving van de resultaten richten we ons met name op drie thema's die er landelijk en regionaal uitspringen qua urgentie: dat zijn outreachend werken integraal werken inkomensproblematiek. Daarnaast gaan wij in op een aantal zaken die ons opgevallen zijn in de uitkomsten: te weten mantelzorg (of wellicht het gebrek daaraan) de vraag of er al dan niet sprake is van overbehandeling, dagbesteding beleidsparticipatie. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 6

7 Tabel Gemeenten 3 doelgroep gemeente landelijk gemeente Doetinchem gemeente Oude IJsselstreek gemeente Oost Gelre gemeente Winterswijk gemeente Montferland gemeente Aalten gemeente Bronkhorst criterium beschikbaarheid toegankelijkheid outreachend werken integraal werken eigen regie beleidsparticipatie gemiddeld 6,6 8,0 7,0 5,0 7,0 5,0 7,0 6,7 7,0 7,0 6,0 7,0 5,0 7,0 6,1 7,0 5,0 5,0 7,0 4,0 6,0 6,6 7,0 6,0 5,0 7,0 7,0 6,0 6,4 7,0 5,0 6,0 7,0 5,0-6,3 7,0-7,0 7,0 6,0 6,0 6,5 7,2 6,0 5,7 7,0 5, ,0 7,0-7,0 - Outreachend werken Er wordt verwacht dat iemand met een beperking zijn probleem goed kan verwoorden, en dat is vaak niet zo. Vaak weet de cliënt niet wat hij/zij nodig heeft. Ik woon in het buitengebied en ben aangewezen op mijn ouders of anderen die me willen vervoeren of ik moet vele kilometers fietsen. Er is bij ons geen openbaar vervoer. Outreachend werken past goed in recente ontwikkelingen zoals De Kanteling in de Wmo en Welzijn Nieuwe Stijl. Het is een essentieel criterium voor ondersteuning aan mensen uit de (o)ggzdoelgroep. Een aanzienlijk deel van de doelgroep verkeert in een isolement. Mensen vinden het moeilijk om zelf hulp te vragen of weten de juiste wegen niet te vinden. Soms willen mensen uit zichzelf geen hulp vragen, maar moeten daartoe verleid worden. Een actieve, outreachende benadering is ook gewenst als het gaat om bijvoorbeeld financiële regelingen die voor de doelgroep gunstig kunnen zijn of om te participeren in sociale activiteiten. Outreachend werken zegt iets over de werkwijze van hulpverleners, maar ook over hun attitude. Belangrijk bij een outreachende benadering is dat mensen open en met belangstelling tegemoet worden getreden, zodat mensen zich werkelijk uitgenodigd voelen om hun verhaal te doen en hun behoeften te uiten. De inzet van ervaringsdeskundigen kan een meerwaarde zijn. Outreachend werken is het criterium waar gemeenten het slechtst op scoren. Cliënten geven gemeenten een onvoldoende en gemeenten geven zichzelf een magere voldoende. Uit specifieke vragen blijkt dat gemeenten cliënten meestal niet actief benaderen met hulp en ondersteuning. Zij benaderen cliënten evenmin actief om hen te betrekken bij sociale activiteiten in de buurt. En wanneer cliënten zelf niet reageren op afspraken, brieven of uitnodigingen, laat de betreffende instantie vaak na contact te zoeken. De situatie na een opname is een belangrijke moment waarop een actieve, persoonlijke benadering gewenst is. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 7

8 De cijfers: van de gemeenten in Oost-Gelderland zit alleen Winterswijk ruim boven het landelijke gemiddelde van 5,3 punten. De gemeente Berkelland krijgt van de cliënten een ruime onvoldoende. Aanbevelingen ten aanzien van outreachend werken Zorg voor een goede signaleringsfunctie binnen een maatschappelijk steunsysteem waarin door diverse mensen en organisaties wordt samengewerkt. Werk outreachend en maak gebruik van vindplaatsen zoals de GGz-instellingen en vrijwilligersprojecten. Bezoek cliënten ook thuis. Niet alleen op verzoek, maar zo nodig ook pro actief. Maak gebruik van ervaringsdeskundigen voor het leggen van contact met mensen die in een isolement verkeren. Hou in het contact met de cliënt rekening met terugval door ziekte. Zoek actief persoonlijk contact en vraag bij hen naar de reden wanneer ze niet op een afspraak zijn verschenen. Maak afspraken met de zorgaanbieder over nazorg na een opname. Stimuleer FACT- of ACT-teams voor behandeling en begeleiding bij herstel en participatie van cliënten binnen hun eigen omgeving. Veel cliënten geven aan dat ze persoonlijk benaderd worden via een brief. Iemand actief, persoonlijk, open en uitnodigend tegemoet treden zorgt waarschijnlijk voor een beter resultaat. (bijvoorbeeld: verleiding tot hulp, gebruik financiële regelingen, participatie sociale activiteiten). Integraal werken Mensen uit de (o)ggz-doelgroep krijgen vaak te maken met veel verschillende instanties en hulpverleners. Zij ondervinden immers vaak beperkingen op meerdere leefgebieden. Bovendien kunnen wisselingen optreden tussen intramurale en extramurale zorg of zorg vanuit verschillende domeinen (Wmo, AWBZ, Zorgverzekeringswet, jeugdzorg, forensische zorg). Daar komt bij dat de wereld van zorg en welzijn zelf ingewikkeld in elkaar zit. Vanuit cliëntperspectief is het van belang dat er samenhang in het (hulp)aanbod zit, dat diverse instanties en hulpverleners onderling goed samenwerken, en dat het totaal van de hulp en ondersteuning goed aansluit op de individuele wensen en noden. Bij gebrek aan samenwerking en een integrale benadering ondervinden cliënten diverse problemen: Telkens opnieuw hetzelfde verhaal moeten vertellen. Overlap in de hulp of juist zwarte gaten. Overbelasting en gebrek aan overzicht, omdat er teveel hulpverleners zijn of omdat op teveel levensterreinen tegelijk dingen in beweging zijn. Tegenstrijdige adviezen en boodschappen. Cliënten vinden het prettig als er één aanspreekpunt is voor zorg en ondersteuning op alle terreinen. Het is van belang dat er een goede overdracht en informatie-uitwisseling tussen hulpverleners is en dat zij inhoudelijk op elkaar afstemmen. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 8

9 Cliënten raken ook soms verstrikt in bureaucratisch niemandsland. Een belemmering op het gebied van dagbesteding, werk en scholing is bijvoorbeeld dat iemand die op de wachtlijst voor een werkvoorziening staat geen gebruik kan maken van dagbesteding. Een kleine meerderheid van de mensen die te maken heeft met meerdere hulpverleners, geeft aan dat de hulp goed op elkaar aansluit. Ook een kleine meerderheid heeft één aanspreekpunt. Over de overdracht tussen hulpverleners oordelen cliënten nog iets negatiever: dat gaat vaker niet dan wel goed. Cliënten van de (o)ggz hebben iets vaker één aanspreekpunt dan ggz-cliënten; zij oordelen echter niet positiever over de aansluiting van verschillende vormen van hulp. De cijfers: bijna alle gemeenten in de Achterhoek krijgen van de cliënten een hoger cijfer dan het landelijke gemiddelde, met een uitschieter naar boven in Winterswijk en een uitschieter naar beneden in Berkelland. Het landelijke gemiddelde is echter maar een 5,6 en de cijfers in de regio zijn niet erg veel hoger. Een greep uit de opmerkingen van cliënten in Oost-Gelderland Mensen zijn te ambtelijk en geven geen praktische wegwijs. Ik word van het kastje naar de muur gestuurd. Ik heb een maatje nodig om beter mijn eigen keus te maken, maar die zijn er niet. Ik ben te licht gehandicapt. Ik mis avondactiviteiten. Ik mis onderlinge samenwerking tussen diverse instanties waaronder de Stadsbank, de gemeente en maatschappelijk werk. Als cliënt word je onnodig geconfronteerd met dubbele bureaucratische regelgevingen terwijl het bij één instantie gewoon opgevraagd kan worden. Aanbevelingen voor gemeenten Zorg vanuit een regierol dat het zorg- en ondersteuningsaanbod op elkaar is afgestemd. Creëer samenhang in het (hulp)aanbod via een Maatschappelijk Steunsysteem, met een sluitende aanpak tussen gemeentelijke, maatschappelijke en uitkeringsinstanties ten behoeve van de individuele (o)ggz cliënt. Zorg voor een verbinding met overig gemeentelijk beleid en zorg hierbij voor inclusief beleid waarin ook de doelgroepen ggz en (o)ggz opgenomen zijn. Sluit (beter) aan op de nazorg die (ex-)cliënten (GGz/Maatschappelijke Opvang /Verslavingszorg) ontvangen vanuit de zorginstelling om weer zelfstandig in de samenleving te kunnen functioneren en om terugval te voorkomen. Wijs voor elke cliënt één aanspreekpunt aan die samen met de cliënt de zorg coördineert en de regie voert. Zorg dat de verbinding gelegd wordt met informele zorgverleners en mantelzorgers. Zorg voor een goede overdracht, afstemming en informatie-uitwisseling tussen hulpverleners. Zorg voor voldoende afstemming en samenwerking tussen de diverse regeling en/formulieren/computerbestanden. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 9

10 Inkomensproblematiek Deels samenhangend met arbeidsproblematiek is er sprake van een inkomensproblematiek bij de doelgroep ggz en oggz. Gebrek aan geld belemmert de participatie. Knelpunten zijn er op het gebied van deelname aan sportactiviteiten, recreatieve activiteiten en scholing. Eenzijdige bezuinigingsmaatregelen die specifiek deze doelgroep treffen (eigen bijdragen psychiatrische hulp) zullen de mogelijkheden voor participatie verder beperken. Gemeenten kunnen via de bijzondere bijstand mensen financieel tegemoet komen, maar zijn op dit punt niet primair verantwoordelijk. Gemeenten blijven natuurlijk wel primair verantwoordelijk voor het informeren en ondersteunen van cliënten bij gebruikmaking van bestaande (compensatie)regelingen. Opmerkingen Dit onderwerp was geen expliciet onderdeel van de enquête en is daarom niet becijferd door cliënten en gemeenten. Talloze cliënten gaven in hun opmerkingen aan dat gebrek aan geld een probleem voor hen is. Een greep hieruit: Ik mis meer inkomen. Mijn inkomen is ver onder bijstandsniveau. In het aanbod mis ik financiële hulp. Ik heb psychomotorische therapie nodig, maar dat wordt waar ik was (dus middenin een behandeling) ineens niet meer vergoed door mijn zorgverzekeraar. Dus ondanks beperkingen moet ik nog veel zelf betalen met een uitkering!! Als je geld hebt kun je alles. Ik waardeer hulp met betalingen of andere rare papieren Noaberschap? Opvallend in de resultaten is dat meer cliënten dan verwacht aangeven dat ze geen gebruik maken van mantelzorg. Cliënten uit Oost Gelre, Winterswijk en Montferland geven aan geen gebruik te maken van mantelzorg. Vinden zij ondersteuning van hun familie en vrienden zo normaal dat zij dit niet als mantelzorg zien? Er zijn ook grote verschillen per gemeente. Op grond van de uitkomsten van de enquête is het wellicht verstandig om bij verzoeken om hulp van cliënten er niet voetstoots van uit te gaan dat alle cliënten geholpen worden door hun naaste omgeving. Uit landelijk onderzoek is bekend dat stigmatisering en eenzaamheid van ggzcliënten een groot probleem is voor velen. Veel familieleden van ggz-cliënten geven aan dat steun en informatie voor hen van groot belang is. Om te kunnen leren omgaan met de ziekte van hun naaste is professionele hulp vaak onontbeerlijk. Dit aanbod past goed binnen preventiebeleid van gemeenten omdat uit onderzoek gebleken is dat mantelzorgers van ggzcliënten een grote kans hebben door overbelasting ook ggzproblematiek te ontwikkelen. Overbehandeld als patiënt en onvoldoende behandeld als burger? De percentages van cliënten dat gebruik zegt te maken van psychiater, psycholoog of verslavingsarts is in de gemeente Doetinchem heel hoog, 53% (landelijke gemiddelde 27%). In vier andere gemeenten ligt dit cijfer juist wel (ruim) onder het landelijke gemiddelde. Is er in Doetinchem sprake van overbehandeling op de patiëntenrol? In alle gemeenten in Oost- Gelderland, behalve Winterswijk (waar Hier actief is) zeggen cliënten geen gebruik te maken van hulp van andere cliënten (lotgenotencontact en zelfhulp). Dit is een goedkopere vorm van ondersteuning die voor veel cliënten een positieve rol kan spelen. Wij bevelen aan deze vorm van ondersteuning actief te gaan ondersteunen vanuit de Wmo-gelden. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 10

11 Dagbesteding en (vrijwilligers)werk Werk of in bredere zin: een zinvolle dagbesteding is een cruciaal aspect van maatschappelijke integratie en participatie. De arbeidsparticipatie van de (o)ggz-doelgroep ligt over het algemeen echter zeer laag. Veel mensen hebben bovendien moeite om een zinvolle dagbesteding te vinden. Dit terwijl het merendeel van de doelgroep wel graag zou willen werken en iets wil bijdragen aan de samenleving, waarbij rekening wordt gehouden met specifieke ondersteuningsbehoeften en kwetsbaarheden. Veel (o)ggz-cliënten hebben in het verleden wel gewerkt of een goede opleiding gevolgd, maar komen er nu niet aan toe om hun ervaring en kwaliteiten (opnieuw) te benutten. Vanuit de samenleving gezien is er dus sprake van een belangrijk onbenut potentieel. Op grond van actuele ontwikkelingen en wensen die cliënten in het voortraject van de (o)ggz-spiegel hebben geuit, komen ten aanzien van dagbesteding, activering en werk nadrukkelijk de volgende aandachtspunten naar voren: Het aanbieden en ondersteunen van verschillende vormen van dagbesteding, rekeninghoudend met de mogelijkheden en wensen van de cliënt. Het bieden van passend werk en scholingstrajecten. De beschikbaarheid en toegankelijkheid van dagactiviteitencentra enerzijds en het toegankelijk maken van algemene voorzieningen anderzijds. Uitspraken van cliënten Op opleiding en werk wordt bezuinigd door Den Haag. Binnen de sociale werkplaats is urenuitbreiding hierdoor helaas niet mogelijk. Hierdoor worden mensen geremd in hun ontwikkeling en groei. Met name voor mensen met een psychische beperking is nog geen maatwerk. In deze maatschappij blijft deze groep een levenlang achter. Erkenning en aandacht voor deze problematiek en de gevolgen zou welkom zijn (cliënt uit Oost Gelre). Te langzaam tempo voor toeleiding naar (vrijwilligers) werk, er is weinig aanbod (cliënt uit Montferland). Beleidsparticipatie In geen van de Wmo-raden in Oost-Gelderland heeft bij ons weten een (ex)ggz-cliënt zitting in de Wmo-raad. Op enkele plaatsen wordt of werd hun belang vertegenwoordigd door een professional werkzaam in de ggz. De lage cijfers op dit onderwerp zijn verontrustend omdat de gemeente, met de overheveling van grote sommen geld uit de AWBZ naar de Wmo, voor de functie Begeleiding met name voor de doelgroep ggz een steeds belangrijkere rol krijgt. Stichting Cliënten Initiatieven en Zorgbelang Gelderland willen hun expertise rond dit onderwerp graag delen met de gemeenten! Daar waar formele belangenbehartiging faalt kan informele laagdrempelige contacten de gemeenten veel informatie verstrekken. Aanbevelingen Maak werk van het betrekken van ggz- en oggz-cliëntvertegenwoordigers bij de Wmo-raad en bij de gemeentelijke beleidscyclus. Laat ervaringsdeskundigen zelf de (o)ggz vertegenwoordigen, omdat zij de link tussen het beleid en de praktijk voor de cliënten het beste in kunnen voelen.. Ervaringsdeskundigheid is hierbij meer dan het hebben van ggz-ervaringen. Iemand moet zijn eigen ervaringen. verdiepen met collectieve ervaringskennis. Bovendien moet hij zowel diverse cliëntengroepen als familie kunnen vertegenwoordigen. Dit is een continu proces. Draag er zorg voor dat (o)ggz-vertegenwoordigers ook regelmatig contact kunnen onderhouden met hun achterban. Door een regelmatige samenkomst van een klankbordgroep, een raadpleging op locatie etcetera. Zorg waar nodig voor voorzieningen voor de cliëntvertegenwoordiger in de Wmo-raad. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 11

12 Opvallende zaken per gemeente We schrijven het meest uitgebreid over de gemeente Doetinchem omdat daar het grootste aantal cliënten een vragenlijst hebben ingevuld. De overige gemeenten behandelen we kort. We nemen in dit onderdeel de opmerkingen mee die gemaakt zijn door de gemeenten zelf, leden van Wmo-raden en Stichting Cliënten Initiatieven (daar waar er de enquête niet ingevuld is door de Wmo-raad heeft deze stichting een vragenlijst ingevuld). Doetinchem De (o)ggz doelgroep in Doetinchem geeft de gemeente Doetinchem over het algemeen hogere cijfers dan de doelgroep landelijk. De gemeente Doetinchem geeft zichzelf ook hogere cijfers dan de gemiddelde gemeente. Op alle onderdelen geven cliënten in Doetinchem lagere cijfers dan de gemeente Doetinchem zelf. Op de criteria Outreachend werken, Integraal werken en Beleidsparticipatie liggen de cijfers duidelijk lager dan de cijfers van de gemeente. Cliënten in Doetinchem vinden in vergelijking met landelijke cijfers dat het beschikbare aanbod voldoende is. De gemeente zelf vindt van niet; deze mist een inloopfunctie voor de ggz doelgroep. Cliënten geven aan vooral de dagbesteding en begeleiding te waarderen binnen het leefgebied zelfstandig functioneren. Binnen het leefgebied dagbesteding, scholing en werk vindt bijna driekwart van de doelgroep dat er voldoende mogelijkheden zijn voor dagbesteding. Dit, en vrijwilligerswerk, wordt door de cliënten gewaardeerd. Aan alternatieve werkplekken en mogelijkheden voor doorstroom naar betaald werk is opvallend weinig behoefte. De gemeente geeft aan hier wel voldoende in te investeren. In vergelijking met de landelijke cijfers hebben veel cliënten in Doetinchem hun AWBZ-indicatie (gedeeltelijk) verloren: 32% tegenover 13%. Bijna de helft van hen heeft andere hulp die daarvoor in de plaats komt, 56% heeft geen andere hulp. De gemeente geeft aan voldoende hulp beschikbaar te hebben voor deze cliënten. Een grote groep cliënten weet waar zij terecht kunnen met vragen over dagbesteding, scholing en werk. Opvallend weinig mensen maken echter gebruik van het beschikbare aanbod. Van de gebruikers is een hoog percentage te spreken over de deskundigheid van de begeleiders, ondersteuning van ervaringsdeskundigen, de bereikbaarheid van de activiteiten, en een veilig en prettig gevoel bij deze activiteiten. Schilderen wordt veel gedaan. Cliënten in Doetinchem geven aan het prettig te vinden benaderd te worden en een vast contactpersoon te hebben, en zijn tevreden met de wijze waarop zij zijn benaderd als dit heeft plaatsgevonden. Veel worden echter niet actief benaderd, ook niet voor deelname aan een sociale activiteit, al geeft de gemeente aan hier wel in te investeren. Veel maken ook geen gebruik van hulp bij het aanvragen van een uitkering. Er worden geen ervaringsdeskundigen gebruikt bij het benaderen van de doelgroep. Meer dan landelijk gemiddeld krijgen cliënten in Doetinchem ondersteuning van verschillende instanties (55%). Van hen ervaart 59% dat deze ondersteuning voldoende op elkaar aansluit. 56% ervaart één aanspreekpunt; de gemeente geeft aan hier niet in te investeren. Ruim een kwart van de doelgroep geeft aan actief te zijn als belangenbehartiger, dit is meer dan landelijk gemiddeld. Opvallend is echter dat niemand vindt dat de gemeente hem/haar voldoende betrekt bij het beleid, en slechts 14% voelt zich gehoord en serieus genomen door de gemeente. De gemeente geeft aan wel te investeren in beleidsparticipatie. Er worden echter geen voorbeelden en resultaten genoemd waaruit dit blijkt. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 12

13 Winterswijk Cliënten in Winterswijk scoren hun gemeente over het algemeen hoger dan cliënten landelijk. De rapportcijfers van de cliënten liggen dicht bij de rapportcijfers die de gemeente zichzelf heeft gegeven, met het onderdeel Beleidsparticipatie als uitzondering. Cliënten in Winterswijk geven hier een 4,2. De gemeente geeft een 7. Wij constateren dat de gemeente Winterswijk profiteert van het innovatieve aanbod binnen stichting Hier. De gemeente geeft aan dat het aanbod aan hulp en ondersteuning niet allemaal door de gemeente wordt georganiseerd maar door de instellingen. Opvallend is dat de vertegenwoordiger van de doelgroep oggz in de Wmo-raad en de gemeente zelf vaak afwijkende antwoorden geven op dezelfde vraag. We hopen dat de enquête een goede aanleiding is om hierover in gesprek te gaan. Wij waarderen het dat de gemeente aangeeft actief op zoek te zijn naar een vertegenwoordiger van de doelgroep ggz in de Wmo-raad. Oost Gelre Het gemiddelde cijfer van de cliënten in Oost Gelre is hoger dan het landelijk gemiddelde van alle cliënten: een 6,4 tegenover een 5,8. De cliënten in Oost Gelre geven hun gemeente ook een hoger cijfer dan de gemeente zelf. De gemeente Oost Gelre geeft zichzelf gemiddeld een 5,7. Op de onderdelen Beschikbaarheid van het aanbod en Toegankelijkheid scoren cliënten ruimschoots hoger dan de gemeente. Op Outreachend werken, Integraal werken en Eigen regie scoren cliënten ietsje hoger dan de gemeente. De gemeente geeft aan dat enkele zaken uitbesteed zijn. De sociale werkvoorziening voorziet in het werkaanbod voor de gemeente en er is een bovenlokale sociale dienst. Vervolgens lijkt er geen koppeling terug te zijn of de geboden hulp aansluit bij de behoeften van de ggzdoelgroep. Wij adviseren de gemeente Oost Gelre de regie te houden en bijvoorbeeld in gesprek te gaan met de klantenraden van bovenstaande instellingen om dat goed te toetsen. Oude IJsselstreek Over het algemeen scoren cliënten in de gemeente Oude IJsselstreek lager dan de gemeente zichzelf scoort. Alle scores van de cliënten liggen tussen de 5 en 6, met Beleidsparticipatie als laagste cijfer. De gemeente scoort zichzelf tussen de 5 en 7. Op Beschikbaarheid van het aanbod en Toegankelijkheid zijn de verschillen het grootst. In deze gemeente is er alleen een vragenlijst ingevuld door de gemeente zelf, en niet door de Wmo-raad of Stichting Cliënten Initiatieven. Wij adviseren de gemeente om via informele weg in contact te komen met cliënten en cliëntvertegenwoordigers om samen in gesprek te gaan over lacunes in het aanbod van de gemeente. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 13

14 Montferland De cliënten uit de gemeente Montferland geven het gemeentelijk beleid gemiddeld een iets lager cijfer, namelijk een 5,7. Vooral het criterium Beleidsparticipatie wordt zeer laag gescoord. Het criterium Eigen regie wordt het hoogst beoordeeld, namelijk met een 6,5. Opvallend is dat de gemeente zichzelf lager beoordeelt dan de cliënten, behalve op het criterium Integraal werken. Het gemiddelde van de gemeente Montferland is laag vanwege hun (zelf becijferde) lage cijfer voor outreachend werken. De gemeente Montferland geeft zich ook een laag cijfer in vergelijking met de landelijke gemeenten. Opvallend in de antwoorden op de vragen van de gemeenten is dat de gemeente op veel vragen aangeeft niet te weten hoe het eigen aanbod valt. Het Wmo-raadslid voor de doelgroep ggz is op veel punten positiever. De gemeente zegt voor haar inwoners het maatjesproject van GGNet te subsidiëren en waardeert het aanbod van de Buitenlijn, dit is een meldpunt bij de welzijnsinstelling voor mensen in een isolement. Berkelland De cliënten uit de gemeente Berkelland geven het gemeentelijk beleid gemiddeld een lager cijfer, een 5,2. Vooral de criteria Integraal werken en Beleidsparticipatie worden zeer laag gescoord. Het criterium Eigen regie wordt daarentegen wel hoog beoordeeld, namelijk een 7,3. Gemeente Berkelland beantwoord op veel vragen dat dit ter beoordeling is van de doelgroep, en heeft daarom uit principe geen cijfers ingevuld in de enquête. Een betrokkene bij de doelgroep die voor de Stichting Cliënten Initiatieven de lijst heeft ingevuld geeft aan dat de gemeente onvoldoende kennis heeft van de doelgroep. Gesteld wordt dat het wel mogelijk is voor mensen om huisbezoek te krijgen van de gemeente, maar dat ggz-cliënten daar vaak niet om zullen vragen. De gemeente heeft geen Wmo-raad meer en investeert niet in informele manieren om in contact te komen met de doelgroep (o)ggz. De gemeente zegt ook dat de inbreng van (o)ggz-clienten niet leidt tot veranderingen in het beleid, wat frustrerend kan werken voor mensen die dat wel beogen. In Berkelland is de respons van de enquête hoog te noemen, mede dankzij de zeer betrokken mensen bij Centrum Goud in Eibergen, vanwaaruit DaAr ook actief is. Wij adviseren de gemeente daarom van deze vindplaats gebruik te maken en via die weg in gesprek te gaan met ggz-cliënten om met hen te toetsen aan welke vormen van hulp en ondersteuning behoefte is. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 14

15 Aalten In Aalten hebben wij slechts drie mensen kunnen bereiken die de enquête hebben ingevuld. Uit de gegevens van het CIZ blijkt echter dat er in Aalten op 1 juli mensen een geldige CIZ-indicatie voor AWBZ zorg hadden, waaronder 125 mensen met als dominante grondslag psychiatrische problematiek. Het betrof 35 mensen die intramurale zorg ontvingen, en daarnaast 90 mensen die recht hadden op extramurale begeleiding. Deze laatste groep wordt vanaf 2014 afhankelijk van de gemeente Aalten, die deze gelden dan moet gaan besteden. De cliënten uit Aalten geven de volgende opmerkingen bij de open vragen aan: Stichting Hier zou ik niet willen missen. Ik verwacht meer openheid van de gemeente. Ik vind [de hulp] allemaal wat lang duren, ik sta op dit moment op de wachtlijst WSW. De vragenlijst is daarnaast ingevuld door de gemeente en door een vertegenwoordiger uit Aalten van Stichting Cliënten Initiatieven. De gemeente geeft aan geen specifiek beleid te voeren voor de (o)ggz-doelgroep, omdat dit onderdeel uitmaakt van het algemene, integrale beleid. Zij vinden het aanbod voor cliënten voldoende. Vanuit cliëntenperspectief wordt hier heel anders over gedacht. Zij wijzen erop dat cliënten voor veel voorzieningen naar een andere gemeente moeten en geeft de gemeente Aalten op alle vlakken een ruime onvoldoende. Bronckhorst In Bronckhorst hebben wij slechts drie mensen kunnen bereiken die de enquête hebben ingevuld. Uit de gegevens van het CIZ blijkt echter dat er in Bronckhorst op 1 juli mensen een geldige CIZ-indicatie voor AWBZ zorg hadden, waaronder 175 mensen met als dominante grondslag psychiatrische problematiek. Het betrof 95 mensen die intramurale zorg ontvingen, en daarnaast 80 mensen die recht hadden op extramurale begeleiding. Deze laatste groep wordt vanaf 2014 afhankelijk van de gemeente Bronckhorst die deze gelden dan moet gaan besteden. De cliënten uit Bronckhorst geven de volgende opmerkingen bij de open vragen aan: Er zijn hier bijna geen sociale activiteiten. Op dit moment heb ik ruim voldoende hulp. Maar als ik meer zou willen, weet ik niet waar ik moet zijn. Kortom: er moet duidelijker aangegeven worden waar je wat kan doen. De gemeente Bronckhorst geeft aan bezig te zijn om de ondersteuningsbehoeften van cliënten te onderzoeken en participatie van kwetsbare groepen belangrijk te vinden. Zij geven aan dat MEE in Bronckhorst een belangrijke rol heeft in het kwartiermaken in de wijk, deze organisatie richt zich echter vaak niet op de ggz-doelgroep. Wij bevelen aan dat zij via GGNet actief in gesprek gaan met ggz-cliënten die wonen in Bronckhorst om de behoeften van ggz-cliënten duidelijk in kaart te krijgen. De resultaten van het (O)ggz-spiegelonderzoek in Oost-Gelderland - april 2012 pagina 15

16 Stichting Cliënten Initiatieven Achterhoek projecten van, door en voor (ex)cliënten. Industrielaan 32a 7005 AN Doetinchem Telefoon Zorgbelang Gelderland Informatie Klachtenopvang Belangenbehartiging Postbus EH Arnhem IJsselburcht BP Arnhem Telefoon Fax info@zorgbelanggelderland.nl